PUPUJIAN DI KAMPUNG MANIS DESA GARAWANGI KACAMATAN GARAWANGI KABUPATEN KUNINGAN PIKEUN ALTERNATIF BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN PUPUJIAN DI KELAS VII SMP.

(1)

No. 561/FPBS?0251/2013

Rizka Amalia Dwiyanti, 2013

Analisis kesalahan penggunaan huruf kapital dan tanda baca dalam teks surat bahasa jerman mahasiswa semester iii jurusan pendidikan

Bahasa jerman fpbs upi

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

PUPUJIAN DI KAMPUNG MANIS DESA GARAWANGI

KACAMATAN GARAWANGI KABUPATEN KUNINGAN

PIKEUN ALTERNATIF BAHAN PANGAJARAN

NGAREGEPKEUN PUPUJIAN DI KELAS VII SMP

SKRIPSI

Diajengkeun pikeun Nyumponan Salasahiji Sarat Ujian Sidang Sarjana Pendidikan

Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah

ku

Olivia Sandy Nakahinda NIM 0902497

JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH

FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI

(2)

2013

PUPUJIAN DI KAMPUNG MANIS DESA GARAWANGI

KACAMATAN GARAWANGI KABUPATEN KUNINGAN

PIKEUN ALTERNATIF BAHAN PANGAJARAN

NGAREGEPKEUN PUPUJIAN DI KELAS VII SMP

Oleh

Olivia Sandy Nakahinda

Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Februari 2013

Hak Cipta dilindungi undang-undang.

(3)

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu LEMBAR PENGESAHAN

OLIVIA SANDY NAKAHINDA NIM 0902497

PUPUJIAN DI KAMPUNG MANIS DESA GARAWANGI KACAMATAN GARAWANGI KABUPATEN KUNINGAN

PIKEUN ALTERNATIF BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN PUPUJIAN DI KELAS VII SMP

Disaluyuan jeung disahkeun ku: Pangaping I,

Drs. Ruswendi Permana, M.Hum. NIP 195901011986011001

Pangaping II,

Drs. H. Oleh Solehudin, M.Pd. NIP 195701011980021004

Kauninga ku

Ketua Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

(4)

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu Dr. H. Dingding Haerudin, M.Pd.

(5)

1

PUPUJIAN DI KAMPUNG MANIS DÉSA GARAWANGI KACAMATAN GARAWANGI KABUPATÉN KUNINGAN

PIKEUN ALTERNATIF BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN PUPUJIAN DI KELAS VII SMP 1)

OLIVIA SANDY NAKAHINDA 2)

ABSTRAK

Penelitian yang berjudul ”Pupujian di Kampung Manis Désa Garawangi Kacamatan Garawangi Kabupatén Kuningan pikeun Alternatif Bahan

Pangajaran Ngaregepkeun Pupujian di Kelas VII SMP” ini bertujuan untuk menginvéntarisai, menganalisis unsur-unsur sastranya, serta bisa dijadikan alternatif untuk bahan pembelajaran menyimak di kelas VII SMP. Mètode dalam penelitian ini menggunakan metode deskriptif dengan teknik wawancara, observasi, dan studi pustaka. Pupujian di Kampung Manis yang berhasil dikumpulkan berjumlah 48 pupujian. Pupujian tersebut diperoléh dari tiga narasumber yaitu dari ibu-ibu pengajian (1 orang), guru mengaji di TPA (Taman Pendidikan Agama) Nurul Faizin (2 orang). Dari 48 pupujian yang terkumpul, diambil 24 untuk dijadikan sebagai sampel. Sampel yang dipakai sampel bertujuan (purposive sample). Berdasarkan hasil analisis dapat diketahui bahwa

bentuk (wangun) pupujian yang ada di Kampung Manis dilihat dari jumlah bait

(pada), baris (padalisan), dan suku kata (engang) keadaannya tidak tetap. Jumlah

bait yang ditemukan mulai dari 2-14 bait, jumlah baris mulai dari 4-8 baris, dan jumlah suku kata mulai dari 4-16 suku kata.Bentuk pupujian berdasarkan sampel yang masuk dalam penelitian ini terdiri atas empat seuntai (kantétan opat), enam

seuntai (kantétan genep), serta untaian tak tentu (kantétan robah). Pupujian itu

juga dianalisis berdasarkan isi dan arti. Analisis arti ini mencakup arti lugas (harti saujratna), rasa, nada, dan itikad. Bahasa yang digunakan dalam pupujian di

Kampung Manis adalah bahasa Sunda dan campuran (Sunda-Arab). Dari hasil analisis, yang menggunakan bahasa Sunda berjumlah 14 pupujian, sedangkan yang memakai bahasa campuran (Sunda-Arab) berjumlah 10 pupujian. Fungsi pupujian di Kampung Manis yaitu untuk menunggu jemaah pengajian ibu-ibu, memanggil/menunggu jamaah sholat, membuka dan menutup belajar mengaji anak-anak serta menyampaikan pelajaran di TPA Nurul Faizin. Hasil penelitan ini dapat dimanfaatkan sebagai alternatif bahan pengajaran bahasa Sunda di SMP, tentu saja dengan mempertimbangkan kriteria memilih bahan pengajaran sesuai dengan kemampuan siswa.

Kata kunci : pupujian, bahan pangajaran, ngaregepkeun

__________________________________________________________________ 1) Skripsi di bawah bimbingan Drs. Ruswendi Permana, M.Hum. dan Drs. H. Oleh

(6)

2

2) Mahasiswi Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Indonesia.

PUPUJIAN DI KAMPUNG MANIS DÉSA GARAWANGI KACAMATAN GARAWANGI KABUPATÉN KUNINGAN

PIKEUN ALTERNATIF BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN PUPUJIAN DI KELAS VII SMP 1)

OLIVIA SANDY NAKAHINDA 2)

ABSTRAC

Researsch entitled “Pupujian di Kampung Manis Désa Garawangi Kacamatan Garawangi Kabupatén Kuningan pikeun Alternatif Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Pupujian di Kelas VII SMP”, aims to inventory,

analyze the elements of literature, and can be used as an alternative to learning materials in class listening VII SMP. The methodology in this research using methods descriptive by interview, observation, library research. Pupujian in Kampung Manis collected totaled 48 pupujian. Pupujian was obtained from three sources, namely from mothers teaching (1 person) and teacher of TPA Nurul Faizin (2 people). Collected from 48 pupujian taken 24 to be used as samples. Aims samples used (purposive sample. Based on the analysis it can be seen that the shape (wangun) pupujian is in the Kampung Manis view of the temple (pada),

line (padalisan), and syllables (engang), his condition is not fixed. The amount of

temple were found from 2-14 stanzas, the number of rows ranging from 4-8 rows, and number of syllables ranging from 4-16 syllables. Pupujian based sample forms included in this research consists of four strand (kantetan opat), six strand

(kantétan genep), and indeterminate strands (kantétan robah), pupujian also

analyzed based on the content and meaning. The analysis includes straightforward meaning (harti saujratna), taste, tone and faith. The language used in the

Kampung Manis pupujian in Sundanese language and mixed (Sunda-Arab). The results of analysis using sundanese totaled 14 pupujian, while used mixed language (Sundanese-Arab) accounted 10 pupujian. Pupujian function in the Kampung Manis to wait mothers teaching congregation, calling / waiting pilgrims pray, opening and closing the children learn religious education and religious instruction delivered in TPA Nurul Faizin. The results of this research can be used as an alternative material Sundanese language teaching in junior high school, of course taking into account the criteria for selecting instructional materials based on student ability.

Keyword : pupujian, learning materials, listening.

__________________________________________________________________ 1) Skripsi di bawah bimbingan Drs. Ruswendi Permana, M.Hum. dan Drs. H. Oleh

(7)

3

(8)

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu DAPTAR EUSI

LEMBAR PENGESAHAN SKRIPSI LEMBAR PERNYATAAN

PANGJAJAP ... i

TAWIS NUHUN ... ii

ABSTRAK ... iv

DAPTAR EUSI ... v

DAPTAR TABÉL ... ix

DAPTAR BAGAN ... x

DAPTAR LAMPIRAN ... xi

DAPTAR SINGGETAN ... xii

BAB I BUBUKA 1.1Kasang Tukang ... 1

1.2Idéntifikasi jeung Rumusan Masalah ... 4

1.2.1 Idéntifikasi Masalah ... 4

1.2.2 Rumusan Masalah ... 4

1.3Tujuan Panalungtikan ... 5

1.3.1 Tujuan Umun ... 5

1.3.2 Tujuan Husus ... 5

1.4Mangpaat Panalungtikan ... 5

1.4.1 Mangpaat Tioritis ... 5

1.4.2 Mangpaat Praktis ... 5

1.5Raraga Tulisan ... 6

BAB II Pupujian, Ngaregepkeun, jeung Bahan Pangajaran 2.1 Pupujian ... 7

2.1.1 Wangenan Pupujian ... 7

(9)

2.1.3 Fungsi Puisi Pupujian ... 8

2.1.4 Papasingan Pupujian ... 9

2.1.4.1 Dumasar kana Wangun ... 9

2.1.4.2 Dumasar kana Eusi …... 11

2.1.4.3 Dumasar kana Harti ... 12

2.1.5 Basa Pupujian ... 13

2.2 Ngaregepkeun ... 14

2.2.1 Wangenan Ngaregepkeun ... 14

2.2.2 Tujuan Ngaregepkeun…... 14

2.2.3 Mangpaat Ngaregepkeun ... 15

2.2.4 Tahap-tahap Prosés Ngaregepkeun... 16

2.3 Bahan Pangajaran ... 17

2.3.1 Wangenan Bahan Pangajaran ... 17

2.3.2 Peranan Bahan Pangajaran... 17

2.3.3 Kritéria Milih Bahan Pangajaran ... 18

2.3.4 Fungsi Pangajaran Basa Sunda... 19

2.3.5 Tujuan Pangajaran Basa Sunda ... 20

2.3.6 SKKD Pangajaran Basa jeung Sastra Sunda ... 20

2.3.7 Standar Kompeténsi Lulusan Basa jeung Sastra Sunda... 21

BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN 3.1 Lokasi, Populasi, jeung Sampel ... 23

3.1.1 Lokasi Panalungtikan ... 23

3.1.2.1 Populasi ... 23

3.1.2.2 Sampel ... 23

3.2 Desain Panalungtikan ... 24

3.3 Métode Panalungtikan ... 24

3.4 Wangenan Operasional ... 25

3.5 Instrumén Panalungtikan ... 26

(10)

3.7 Léngkah-léngkah Garapan ... 30

BAB IV PUPUJIAN DI KAMPUNG MANIS DESA GARAWANGI KACAMATAN GARAWANGI KABUPATEN KUNINGAN 4.1 Pupujian anu Kapanggih di Kampung Manis ... 31

4.1.1 Déskripsi Kaayaan Pupujian di Kampung Manis ... 31

4.1.2 Judul Pupujian... 32

4.2 Wangun, Eusi, Harti, jeung Fungsi Pupujian di Kampung Manis ... 33

4.2.1 “Laillahaillallah” ... 34

4.2.2 “Miéling kana Maot” ... 37

4.2.9 “Robbihyina Syakirin” ... 62

4.2.10 “Aqoid Iman” ... 66

4.2.11“Sifat Wajib, Mohal, jeung Wenang di Allah” ... 68

4.2.12 “Sifat Wajib, Mohal, jeung Wenang di Rasul” ... 72

4.2.13 “Nabi nu Wajib Dikanyahokeun”... 75

4.2.14 “Malaikat nu Wajib Dikanyahokeun” ... 79

(11)

4.2.23 “Rukun Iman” ... 106

4.2.24 “Rukun Saum” ... 109

4.2.25 Daptar Tabél Dumasar Hasil Analisis ... 111

4.2.26 Tafsiran Dumasar Hasil Analisis ... 141

4.3 Hasil Panalungtikan pikeun Alternatif Bahan Pangajaran Ngaregepkeun di Kelas VII SMP ... 141

4.3.1 Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Pupujian ... 142

4.3.2 Silabus jeung RPP Ngaregepkeun Pupujian di Kelas VII SMP ... 143

BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN 5.1 Kacindekan ... 150

5.2 Saran ... 152

DAPTAR PUSTAKA ... 153

LAMPIRAN-LAMPIRAN ... 155

(12)

1

BAB 1

BUBUKA

1.1 Kasang Tukang Masalah

Pangajaran basa Sunda di Sekolah Menengah Pertama (SMP) ngawengku

widang basa, sastra, jeung kaparigelan. Saluyu jeung Peraturan Daérah Provinsi Jawa Barat No.5 Taun 2003 ngeunaan Pemeliharaan Bahasa, Sastra, jeung Aksara Daérah, basa daérah diajarkeun dina atikan formal jeung non-formal di

Jawa Barat. Ruang lingkup Pangajaran Basa jeung Sastra Sunda dumasar kana

Standar Kompetensi dan Kompetensi Dasar (SKKD) Pangajaran Basa jeung

Sastra Sunda nya éta komponén kamampuh ngagunakeun basa jeung sastra Sunda nu ngawengku opat aspék kaparigelan basa nya éta ngaregepkeun, nyarita, maca, jeung nulis.

Dina SKKD Pangajaran Basa jeung Sastra Sunda pangaweruh anu kudu ditepikeun ka siswa di jenjang SMP kelas VII diantarana ngaregepkeun pupujian. Pupujian bisa diriksa ngaliwatan atikan formal di sakola. Pikeun ngalumangsungkeun pangajaran ngaregepkeun pupujian di sakola, perlu dieuyeuban deui bahanna. Pupujian-pupujian anu aya di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan, kacida merenahna upama diriksa, dianalisis, tur diajén kalumangsunganana, sabab pupujian téh mangrupa salasahiji budaya titinggal karuhun Sunda anu luhur pangajéna. Lian ti éta, pupujian téh euyeub pisan ku bahan lenyepaneun anu patali jeung kahirupan manusa.

(13)

2

pangaruhna kana kahontal jeung henteuna tujuan pangajaran, lantaran mangrupa bagian tina prosès diajar.

Kamekaran budaya Sunda dina kahirupan manusa henteu leupas tina rupaning faktor anu mangaruhanana, salah sahijina nya éta minat jeung kahayang masarakat kana karya sastra. Ieu hal patali jeung kalungguhan sastra salaku karya seni. Karya seni téh mangrupa kréativitas manusa pikeun méré kasenangan jeung kani’matan éstétis pikeun nu ngaaprésiasi ogé pikeun nu nyiptakeunana. Dina ambahan anu leuwih lega, kalungguhan karya sastra téh nya éta salaku sarana pikeun nyumponan kapentingan, pikiran, jeung rasa manusa boh pikeun pribadi boh pikeun lingkunganana

Sacara umum nilik kana wangunna karya sastra kabagi jadi tilu bagian, nya éta prosa (wangun lancaran), puisi (wangun ugeran) jeung drama (wangun guneman). Ieu tilu wangun sastra gelar ngaliwatan (medium) lisan jeung tulisan. Kaayaan puisi Sunda téh réa rupana, aya anu kagolong puisi heubeul (buhun, tradisional) jeung aya anu kagolong puisi anyar (modern).

Isnéndés (2010:56) ) ngébréhkeun yén puisi Sunda dina mangsa heubeul aya anu ngawujud carita, hartina téksna dina wangun puisi, tapi eusina ngawujud, naratif (carita pantun, wawacan). Karya sastra anu teu ngawujud carita: mantra (rajah, singlar, asihan, jampé, jangjawokan, ajian), sisindiran (paparikan, rarakitan, wawangsalan), kakawihan, sa’ir (pupujian, sawér), pupuh (dangding, guguritan). Aya ogé puisi anyar diantarana sajak.

Pupujian gelarna bareng jeung asup sarta sumebarna agama Islam di jawa barat, kira-kira taun 1580, sabada karjaan Pajajaran runtag, terus taluk ka karajaan Islam (Koswara, 2007:79).

(14)

3

pangpangna anu mangrupa sastra lisan salasahijina nya éta ku cara diayakeun panalungtikan kana éta karya sastra, anu mangrupa panalungtikan ngeunaan pupujian anu aya di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan pikeun bahan pangajaran ngaregepkeun basa Sunda di SMP.

Pupujian dina kahirupan masarakat Sunda téh sumebar secara lisan. Biasana ayana pupujian téh dilingkungan pasantrén, saluyu jeung pamadegan Rusyana (Kartini spk., 1986:10) yén di pasantrén tempat lahirna puisi pupujian salaku média atikan pikeun nepikeun ajaran-ajaran agama jeung adab susila anu saluyu jeung ajaran Islam. Lian ti pasantrén aya oge di masigit jeung madrasah. Pupujian anu di masigit bisana dibaca atawa dinadomkeun dina waktu anu tangtu, upamana baé antara adan jeung komat jeung waktu aya pangaosan, sedengkeun di madrasah sami jeung di pasantrén, pupujian dinadomkeun dina waktu nepikeun pangajaran

Panalungtikan pupujian anu geus dilaksanakeun saméméhna anu dipatalikeun jeung pangajaran diantarana dina taun 2012 nya éta skripsi anu judulna Adegan Puisi Pupujian di Désa Cicadas Kabupatén Purwakarta pikeun Bahan Pangajaran Aprésiasi Sastra di SMP ku Rike Nurandini, Pupujian Di Kampung Cikulung Desa Cipenjo Kacamatan Cileungsi Kabupaten Bogor pikeun

Bahan Pangajaran di SMP ku Dania Partika Dewi, Pupujian Di Kampung Manis Désa Haurkuning Kacamatan Nusahérang Kabupatén Kuningan pikeun Bahan

Pangajaran Ngaregepkeun di SMP ku Didin Soléhudin.

Ieu panalungtikan dilaksanakeun lantaran dina panalungtikan saméméhna teu acan aya anu nalungtik ngeunaan pupujian anu aya di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan. Tiap désa pasti rumpaka pupujiana aya anu béda, sok sanajan judulna sarua tapi kadang aya kekecapan anu dipakéna béda, tuluy cara nganadomkeuna ogé sakapeung béda.

(15)

4

diwariskeun ulah nepi ka teu dipikawanoh ku generasi Sunda kiwari sarta pikeun bahan pieunteungeun dina ngalakonan kahirupan.

Dumasar kana éta hal, prakprakan ieu panalungtikan museurkeun panitén kana puisi pupujian. Ku kituna, ieu panalungtikan téh dijudulan “Pupujian di Kampung Manis Désa Garawangi Kacamatan Garawangi Kabupatén Kuningan

pikeun Alternatif Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Pupujian di Kelas VII SMP”.

1.2 Idéntifikasi jeung Rumusan Masalah 1.2.1 Idéntifikasi Masalah

Pupujian di jaman kiwari geus mimiti kurang aprésiasi ti masyarakatna, ku kituna kudu diriksa sangkan teu kasilih ku pangaruh anu séjén, lian ti éta pupujian téh mangrupa salah sahiji budaya titinggal karuhun Sunda anu luhur pangajénna. Pupujian ogé aya dina SKKD Pangajaran Basa jeung Sastra Sundanya éta pikeun bahan pangajaran ngaregepkeun di kelas VII SMP.

Dumasar kana kasang tukang saméméhna, karya sastra Sunda téh perlu diriksa salah sahijina pupujian anu patali jeung widang kaagamaan, atikan, jeung kahirupan sapopoé. Pupujian minangka salah sahiji bagian tina karya sastra anu perlu pisan ditalungtik. Ku kituna, ngarah ieu panalungtikan bisa museur, masalah nu rék diidéntifikasi, nya éta ngeunaan analisis wangun (jumlah padalisan, jumlah engang), eusi, harti (harti saujratna, rasa, nada, jeung itikad), jeung fungsi pupujian di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan.

1.2.2 Rumusan masalah

(16)

5

a. Pupujian naon waé anu kapanggih di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi Kabupatén Kuningan?

b. Kumaha wangun, eusi, harti jeung fungi pupujian anu aya di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan? c. Luyu atawa henteu pupujian di Kampung Manis pikeun alternatif bahan

pangajaran ngaregepkeun pupujian di kelas VII SMP?

1.3 Tujuan Panalungtikan 1.3.1 Tujuan Umum

Tujuan umum dilaksanakeunana ieu panalungtikan nya éta pikeun ngadéskripsikeun pupujian anu aya di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan.

1.3.2 Tujuan Husus

Sacara husus ieu panalungtikan miboga tujuan pikeun:

a. Ngainvéntarisasi pupujian di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan;

b. Ngaguar wangun, eusi, harti jeung fungsi pupujian anu kapanggih di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan; sarta

c. Ngalarapkeun hasil panalungtikan pikeun bahan pangajaran ngaregepkeun pupujian di kelas VII SMP.

(17)

6

Sacara tioritis, ieu panalungtikan dipiharep bisa ngeuyeuban khazanah kabudayaan, khususna budaya Sunda ngeunaan pupujian.

1.4.2 Mangpaat Praktis

a. Pikeun mikawanoh sakaligus nambahan pangaweruh kana karya sastra Sunda hususna anu mangrupa pupujian.

b. Bisa mikawanoh jeung ngainvéntarisasi pupujian nu aya di wewengkon sorangan.

c. Mangpaat pikeun pangajaran, bisa dijadikeun alternatif bahan pangajaran waktu ngajarkeun puisi pupujian di SMP, jadi teu salawasna nyokot bahan anu geus nyampak dina buku téks, tapi bisa méré conto lianna.

1.5 Raraga Tulisan

BAB I : Bubuka medar Kasang Tukang, Idéntifikasi jeung Rumusan Masalah, Tujuan Panalungtikan, Mangpaat Panalungtikan, jeung Raraga Tulisan.

BAB II : Medar Pupujian, Ngaregepkeun, jeung Bahan Pangajaran.

BAB III : Métode Panalungtikan medar Lokasi Populasi jeung Sampel, Désain Panalungtikan, Métode jeung Téhnik Panalungtikan (Métode déskriptif, Téhnik nu digunakeun Studi Pustaka, Obsérvasi, Dokuméntasi, jeung Wawancara), Instrumén Panalungtikan, Léngkah-léngkah Garapan, jeung Wangenan Operasional.

(18)

7

Panalungtikan pikeun Alternatif Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Pupujian.

BAB V : Medar Kacindekan jeung Saran.

DAPTAR PUSTAKA

(19)

23

BAB III

METODE PANALUNGTIKAN

3.1 Lokasi, Populasi, jeung Sampel Panalungtikan 3.1.1 Lokasi Panalungtikan

Kampung manis mangrupa salasahiji kampung nu aya di Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan. Kampung Manis sok disebut ogé Blok Karangkén. Kampung Manis ogé kabagi jadi lima RT nya éta RT 01-05. Wates-watesana Kampung Manis nya éta beulah kulon jeung kalér Désa Purwasri , beulah wétan Kampung Puhun, beulah kidul Kampung Kaliwon jeung Pahing.

Jumlah penduduk Kampung Manis dina taun 2012 nya éta aya 1185 jiwa, 615 jiwa lalaki jeung 572 awéwé. Jumlah kapala kulawargana aya 311. Pakasaban masarakat Kampung Manis lolobana buruh tani. Lian ti éta aya ogé anu jadi guru, pagawé kantor, ngojég, patukangan, padagang, sopir angkutan umum, jrrd.

3.1.2 Populasi

Populasi nya éta sajumlahing data anu baris ditalungtik sarta saeutikna mibanda sifat nu sarua. Arikunto (2010:173) nétélakeun “Populasi adalah keseluruhan subjék penelitian. Apabila seseorang ingin meneliti semua elemen

yang ada dalam wilayah penelitian, maka penelitiannya meupakan penelitian

populasi”.

Dumasar kana katerangan di luhur, populasi dina ieu panalungtikan nya éta sajumlahing puisi pupujian anu aya di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan, jumlahna aya 48 judul pupujian.

3.1.3 Sampel

Arikunto (2010:174) nétélakeun sampel téh nya éta sabagian atawa wakil populasi nu ditalungtik. Dina Kamus Besar Bahasa Indonesia (2008:1354) yén

(20)

24

kelompok yang lebih besar (2) bagian kecil yang mewakili kelompok atau

keseluruhan yang lebih besar”

Ieu panalungtikan téh make purposive sample atawa sampel bertujuan,

hartina nu jadi sampel dipilih lantaran miboga tujuan anu tangtu nya éta nu dipilih téh gaeus ngawangku eusi pupujian, anu muji ka Alllah, ka Rasul, ménta syafaat ka Rasul, piwuruk ngajak tobat jeung ngalakonan amal soléh, sarta nepikeun pangajaran agama. Tina 48 pupujian anu kapanggih di Kampung Manis Désa Garawangi Kacamatan, Garawangi Kabupatén, Kuningan, ditangtukeun 24 pupujian nu dijadikeun sampel.

3.2 Désain Panalungtikan

Desain panalungtikan dina ieu panalungtikan nya éta : Bagan 3.1

4

5

3.3 Métode Panalungtikan

Studi pustaka

Observasi

Wawancara

Ngumpulkeun data

Ngolah data

(21)

25

Arikunto (2010:203) nétélakeun yén métode panalungtikan nya éta cara anu dipaké ku panalungtik dina ngumpulkeun data panalungtikan. Metode anu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta métode déskriptif. Surakhmad (1985: 139-140) nétélakeun métode déskriptif nya éta métode anu bisa ngungkulan masalah anu keur disanghareupan, biasana masalah-masalah anu aktual ku jalan nyusun atawa nyieun papasingan data, nganalisis data, napsirkeun data, jeung nyieun kacindekan. Tegesna métode anu ngagambarkeun jeung ngajéntrékeun kaayaan jeung kajadian anu keur disanghareupan. Ieu métode digunakeun lantaran data anu ditalungtik leuwih nyoko kana bahan anu bisa dianalisis ku cara déskriptif. Dumasar kana métode nu ditétélakeun di luhur, ieu panalungtikan téh nganalisis wangun, eusi, harti, jeung fungsi puisi pupujian nu aya di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan. Métode mangrupa salah sahiji cara anu digunakeun pikeun ngahontal tujuan panalungtikan. Tujuan ngagunakeun métode déskriptif dina ieu panalungtikan nya éta sangkan bisa ngagambarkeun/ngadéskripsikeun wangun, eusi, harti, jeung fungsi pupujian nu aya di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan, sacara faktual, sitematis, jeung akurat.

dikawasa ku siswa sangkan ngahontal tujuan pangajaran.

(22)

26

komunikasi nu geus ditepikeun ku panyatur, sarta bisa méré réspon kana naon-naon anu ditepikeun ku panyatur.

4) Bahan pangajaran ngaregepkeun nya éta sajumlahing matéri anu dipaké waktu kagiatan diajar ngaregepkeun.

3.5 Instrumén Panalungtikan

Nurutkeun Arikunto (2010:203), instrumén panalungtikan nya éta alat atawa fasilitas nu digunakeun ku panalungtik dina ngumpulkeun data sangkan pagawéanana leuwih gampang jeung hasilna leuwih hadé, dina harti nu leuwih taliti, lengkep, jeung sitematis, ku kituna leuwih gampang diolahna.

Instrumén anu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta:

1) Pedoman wawancara anu eusina sajumlahing patalékan anu diasongkeun atawa ditanyakeun ka narasumber, pertanyaanana nya éta:

a. Naon waé judul Pupujian anu dipikauninga ku Bapa/Ibu? b. Kumaha rumpaka pupujianna?

c. Éta pupujian téh dinadomkeuna dimana, iraha sareng dina acara naon? 2) Alat rékaman sora (hp), jeung video (camera digital), digunakeun dina

ngumpulkeun data téks pupujian anu aya di Kampung Manis, Désa Grawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan. Anu dirékam téh teu sakabéh pupujian nu aya di daérah nu ditalungtik, tapi ukur sampel wungkul, sangkan kahareupna bisa waé dipaké pikeun média pangajaran waktu nepikeun matéri pupujian.

3) Alat foto (camera digital), digunakeun pikeun dokuméntasi waktu dinadomkeun pupujian nu aya di Kampung Manis, Désa Grawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan.

3.6 Téhnik Ngumpulkeun Data

(23)

27

1) Studi pustaka

Studi pustaka digunakeun pikeun ngumpulkeun data jeung informasi ngeunaan pupujian tina buku anu aya patalina jeung subjek panalungtikan. Data anu geus kacangking bisa dijadikeun dasar dina ngalaksanakeun panalungtikan.

Dina ieu métode panalungtik nalungtik wanda-wanda tinulis pupujian anu aya dina buku pedoman ngajar di TPA Nurul Faizin, Kampung manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan, pikeun dijadikeun sumber panalungtikan.

2) Obsérvasi

Obsérvasi nya éta prosés niténan jeung ngumpulkeun data-data anu diperlukeun dina panalungtikan. Téhnik obsérvasi dilakukeun sangkan aya gambaran anu nyata ngeunaan kaayaan pupujian di daérah anu keur ditalungik. Dina ieu hal, panalungtik bisa salaku panitén ku cara ilu biung langsung kana situasi nu keur ditalungtik.

Arikunto (2010:273) nétélakeun yén dina métode obsérvasi pikeun niténan kajadain anu kompléks anu bisa waé kajadiana pabareng, panalungtik disarankeun sangkan ngagunakeun alat bantu misalna, kaméra, video, tape jeung audio-tape recorder.

Dina ieu panalungtikan panalungtik ngagunakeun alat bantu sadap rékam sora jeung vidéo. Sadap rékam sora jeung vidéo mangrupa téhnik ngarékam jeung ngavidéo pupujian nu keur dinadomkeun ku nara sumber. Dina hal ieu pakakas anu digunakeun waktu ngarékam sora nya éta hp, sedengkeun waktu ngavidéo ngagunakeun camera digital. Waktu ngamimitian nganadomkeun pupujian, hp dideukeutkeun kana sumber sora (baham), sangkan sora tina hasil ngarékam bisa nyugemakeun..

(24)

28

Prndidikan Agama) Nurul Faizin anu aya di Kampung Manis, Désa

Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan.

3) Wawancara

Wawancara jeung narasumber pikeun meunangkeun katerangan sacara lisan nu patali jeung panalungtikan ku cara ngajukeun patalékan-patalékan ka nara sumber.

(25)

29

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu FORMAT WAWANCARA

Ngumpulkeun Data Puisi Pupujian di Kampung Manis Désa Garawangi Kacamatan Garawangi Kabupatén Kuningan

No. Narasumber:

A. Idéntitas Narasumber

1. Wasta :

2. Jenis kelamin :

3. Umur :

4. Pakasaban :

5. Kalungguhan :

6. Padumukan :

B. Data Pupuijan

(26)

30

Kuningan, Januari 2013 Nu nalungtik,

Olivia Sandy Nakahinda

3.7 Léngkah – Léngkah Garapan

Dina ieu panalungtikan rarancang garapanana ngawengku opat léngkah, nya éta:

a) Léngkah tatahar

Kagiatan anu dilaksanakeun dina léngkah tatahar nya éta: 1) Nangtukeun judul panalungtikan

2) Ngulik pustaka

3) Nyusun rarancang panalungtikan 4) Konsultasi ka dosén pangaping

5) Ngaréngsékeun surat ijin panalungtikan b) Léngkah ngumpulkeun data

Kagiatan anu dilaksanakeun dina léngkah ngumpulkeun data nya éta: 1) Ngalaksanakeun observasi

2) Ngayakeun wawancara jeung narasumber 3) Ngadokuméntasi

4) Ngumpulkeun data anu aya patalina jeung panalungtikan c) Léngkah ngolah data

Sabada ngumpulkeun data, data anu geus dikumpulkeun téh satuluyna diolah dumasar kana téhnik-téhnik ngolahna.

(27)

31

2) Ngaanalisis data

3) Nyieun kacindekan tina data nu geus diolah 4) Konsultasi ka dosén pangaping

d) Léngkah nyusun laporan

(28)

150 masarakat Sunda, utamana msarakat nu aya di lembur saperti pupujian anu aya di Kampung Manis, Désa Garawangi, Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan, masih kénéh dipaké ku masarakatna, sok sanajan teu saramé baheula. Ieu hal bisa katitén atawa dibuktikeun ngaliwatan panalungtikan ngeunaan pupujian di éta Kampung.

Tina hasil panalungtikan bisa dicindekkeun yén pupujian anu kapanggih di Kampung Manis Désa Garawangi Kacamatan Garawangi, Kabupatén Kuningan aya 48 pupujian. Dina nangtukeun pupujian nu dianalisis dipilih ku cara sampel bertujuan (purposive sample) nu dianggap bisa ngawakilan tina skabéh pupujian,

nu ahirna pupujian nu dianalisis ngan 24 nu judulna nya éta “Laillahaillallah”, “Miéling Kana Maot”, “Anak Adam”, “Du’a Sasih Rajab”, “Istighosah”, “Hikmah Solawat”, “Anak Sholéh”, “Yarobbibil Musthofa”, “Robbihyina Syakirin”, “Aqoid Iman”, “Sifat Wajib, Mohal jeung Wenang di Allah”, “Sifat Wajib, Mohal jeung Wenang di Rasul”. “Nabi nu Wajib Dikanyahokeun”, “Malaikat nu Wajib Dikanyahokeun”, “Kitab Allah”, “Berjamaah Solat”. “Deudeuh Karunya Teuing”, “Du’a Niat Ngaos”, “Du’a Nutup Ngaos”, “Maulud Nabi”, “Hukum Nun Paéh sareng Tanwin”, “Rukun Islam”, “Rukun Iman”, “Rukun Saum”.

Analisis pupujian dumasar kana wangun nya éta jumlah pada pangsaeutikna diwangun ku 2 pada, jeung anu panglobana diwangun ku 14 pada. Jumlah padalisan diwangun ku 4 nepi ka 8 padalisan, tapi rata-rata diwangun ku opat padalisan (wangun kantétan opat), iwal pupujian ka sapuluh nu judulna

(29)

151

Wajib, Mohal, jeung Wenang di Allah), ka-12 (Sifat Wajib, Mohal, jeung Wenang di Rasul), ka-13 (Nabi nu Wajib Dikanyahokeun), ka-14 (Malaikat nu Wajib Dikanyahokeun), kaasup kana wangun kantétan robah. Engang anu kapanggih ti

mimiti 4 nepi ka 16 engang.

Basa anu dipaké dina pupujian nya éta basa Sunda jeung campuran (Arab- Sunda). Pupujian di Kampung Manis anu maké basa Sunda nya éta aya 14 judul pupujian, jeung nu maké basa campuran (Arab-Sunda) aya 10 judul pupujian. Jadi lolobana pupujian di Kampung Manis maké basa Sunda.

Eusi pupujian anu diwincik nya éta, nu muji kaagungan Allah aya dua judul pupujian, solawat ka Rasulullah aya sajudul pupujian, du’a jeung tobat ka Allah aya lima judul, ménta safaat ka Rasulullah aya sajudul, nganaséhatan aya opat judul, méré pangajaran agama aya 11 pupujian. Sedengkeun analisis pupujian dumasar kana harti ngawengku kana analisis harti saujratna, rasa, nada jeung itikad.

Pupujian anu fungsina keur nungguan jamaah solat, aya dua judul. Nungguan jamaah pangaosan ibu-ibu aya 11 judul, ngamimitian ngaji barudak aya sajudul, nutup ngaji aya sajudul, Nungguan jamaah pangaosan ibu-ibu ogé ditepikeun waktu barudak nu ngaji diajar tauhid di TPA aya tilu judul. Nepikeun pangajaran agama di TPA aya 6 judul. Dina pupujian anu teu dianalisis aya 24 judul pupujian anu dipakéna waktu nepikeun pangajaran di TPA. Jadi jumlah pupujian lolobana dipaké waktu nepikeun pangajaran di TPA. Pupujian waktu nepikeun pangajaran agama di TPA biasana disebut nadoman.

(30)

152

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 5.2 Saran

Ngayakeun panalungtikan dina karya sastra heubeul wangun pupujian pikeun panalungtik karasa pisan loba mangpaatna, diantarana bisa mikanyaho karya sastra wangun pupujian nu aya diwewengkon sorangan, jeung bisa nambahan élmu pangaweruh ngeunaan karya sastra Sunda. Salian ti éta eusi nu aya dina pupujian ogé miboga ajén nu luhur pisan sangkan bisa diamalkeun dina kahirupan sapopoé.

Dumasar kana éta hal aya sababaraha hal nu perlu ditepikeun diantarana, pikeun para siswa jeung mahasiswa kudu apal (diwanohkeun) kana karya sastra Sunda nu salasahijina nya éta pupujian. Sangkan maranéhna apal yén Sunda ogé beunghar ku karya sastrana, satuluyna bisa kagugah rasa pikeun ngariksa éta pupujian. Eusi dina pupujian ogé mangpaat pisan pikeun ngatur kahirupan sangkan leuwih hadé.

Pikeun para guru anu nyepeng studi basa Sunda, dina nepikeun pangajaran, hususna dina pangajaran sastra henteu kawatesanan ngan tina buku pakét waé tapi bisa dirojong ogé ku pangaweruh anu aya di masarakat, misalna nitah siswa néangan pupujian nu aya di lemburna masing-masing, sangkan murid leuwih motékar dina nambahan pangaweruh nu leuwih jembar.

Pikeun masarakat pupujian téh kudu tetep diriksa sangkan teu tumpur ku cara dipaké dina kahirupan sapopoé, misalna dina pupujian rék solat berjamaah, pangaosan ibu-ibu, ngajarkeun pangajaran agama, jeung waktu miéling poé kaagamaan misalna rajaban, mauludan, halal bil halal, jrrd.

(31)

Analisis kesalahan penggunaan huruf kapital dan tanda baca dalam teks surat bahasa jerman mahasiswa semester iii jurusan pendidikan

153

DAPTAR PUSTAKA

Arikunto, S. (2010). Prosedur Penelitian. Jakarta: PT Rineka Cipta

Danadibrata, R.A. (2006). Kamus Basa Sunda . Bandung: PT Kiblat Utama

Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat. (2006). Standar Kompetensi dan Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Sunda. JawaBarat

Faturrohman, P., jeung M. Sobry, S. (2010). Strategi Belajar Mengajar. Bandung:

PT. Refika Aditama

Husén, A. jeung Rahman. (1996). Perencanaan Pengajaran Bahasa. Jakarta:

Depdikbud

Iskandrwassid. (1992). Kamus Istilah Sastra. Bandung: CV Geger sunten.

Iskandarwassid, jeung Dadang S. (2010). Strategi Pembelajaran Bahasa. Bandung:

PT Remaja Rosdakarya

Isnendes, R. (2010). Téori Sastra. Bandung: JPBD FPBS UPI

Kartini, T., Spk. (1986). Puisi Pupujian Dalam Bahasa Sunda. Jakarta: Pusat

Pembinaan dan Pengembangan Bahasa

Koswara, D. (2007). Racikan Sastra. Bandung : UPI

Majid, A. (2012). Perencanaan Pembelajaran. Bandung: PT Remaja Rosdakarya

Rosidi, A. (2011). Sawér Jeung Pupujian. Bandung: PT Kiblat Utama

Sugono, D. Dkk. (2008). Kamus Bahasa Indonesia. Jakarta: Pusat Bahasa

Sudaryat, Y., Dede K., jeung Dingding H. (2007). Makaya Basa jeung Sastra Sunda.

(32)

154

Analisis kesalahan penggunaan huruf kapital dan tanda baca dalam teks surat bahasa jerman mahasiswa semester iii jurusan pendidikan

154

Surakhmad, W. (1985). Pengantar Penelitian Ilmiah, Dasar Metode Teknik. Bandung

: Tarsito

Tarigan, H. G. (1986). Menyimak. Bandung: Angkasa Bandung

Universitas Pendidikan Indonesia. (2012). Pedoman Penulisan Karya Ilmiah.