A G O E S I R I A N T O N O
P E R A N A N D A N K E K U A T A N H U K U M
A K T A N O T A R I S D A L A M M A S A L A H
P E N G A N G K A T A N A N A K ( A D O P S I )
D I I N D O N E S I A
PERANAN DAN KEKUATAN HUKUPI AKTA NOTARI S
DALAI *! NASALAH PENGANGKATAN ANAK
DI I NDONESI A
S K R I P S I
M
1L 1
K.
PE P " 1 a K A A N “ U N l V t K - v i ' \ S M R L A N O O AS U K A B A Y A __
OLEH:
AGOES I RI ANTONO
FAKULTAS HUKUH UNI VERSI TAS AI RLANGGA
S U R A B A Y A
DALAM MASALAH PENGANGKATAN ANAK ( ADOPSI )
DI I NDONESI A
SKRI PSI
DI A3 UKAN UNTUK MELENGKAPI TUGAS
DAN MEMENUHI SYARAT- SYARAT UNTUK
MENCAPAI GELAR SAR3 ANA HUKUM
OLEH:
AGOES I RI ANTONO
0 3 8 1 1 1 2 1 4
DS • R. S CET030 PRAUI R0 HAMI D3 0 3 0 , S. H. MOERDI ATI SOEBAGJ O, S. H. , Pl . S
be r s a ma he r a pon ya ng t e r
-pa nggul di punda kku a oj ok
pe br ua r i e na m dua »• «• • • • •
kupe r s omba hka n ka pa da Aya h
KATA PENGANTAR
Be r k a t r a h ma t d a n k a r u n i a Al l a h s . u. t , s a y a mo r a s a
b e r s y u k u r k e h a d i r a t - Ny a k a r e n a s a y a d a p a t me n y e l e s a i k o n
s k r i p s i i ni , y a n g me r u p a k a n k e u a j i b a n a t a u t u g a s a k h i r b a g i
ma h a s i s u a Fa k u l t a s Hu k u m Un i v e r s i t a s Ai r l a n g g a Su r a b a y a s o-
b e l u m me n g a k h i r i s t u d i f o r ma l n y a .
Sa y a me n y a d a r i b a h u a k e b e r h a s i l a n t e r s e b u t a d a l a h
b e r k a t d o r o n g a n d a n b a n t u a n d a r i b e r b a g a i p i h a k , b a i k l a n g -
s u n g ma u p u n t i d a k I a n g s u n g y a n g s e l a l u d i b e r i k a n k e p a d a
s a y a . De n g a n i ni s a y a u c a p k a n t e r i ma k a s i h y a n g p o r t a ma k e
p a d a k e d u a o r a n g t ua y a n g s e l a ma i ni t e l a h b a n y a k b e r k o r b a n
b a i k d e l a m s e g i ma t e r i i l ma u p u n mo r i l , s e r t a k e p a d a a d i k
t e r c i n t a y a n g t e l a h me mb e r i k a n d o r o n g a n s e ma n g a t s a mp a i
t e r s u s u n n y a s k r i p s i i ni .
Uc a p a n t e r i ma k a s i h j uga s a y a s a mp a i k a n k e p a d a I bu
f l a r t ha l ona Poha n, S. H. y a n g t e l a h b e r s e d i a me l u a n g k a n u a k -
t unya u n t u k me mb i mb i n g / me n g u j i s a y a d a n k e p a d a Ba p a k DR. R.
So e t o j o Pr a u i r o h a mi d j o j o , S. H. s e r t a I bu No e r d i a t i So e b a g i o *
S. H. , M. S. y a n g t e l a h me n g u j i d a n me mb e r i k a n p e n i l a i a n t e r
h a d a p s k r i p s i i ni .
Te r a k h i r , u c a p a n t e r i ma k a s i h s a y a s a mp a i k a n k e p a d a :
1. Ba p a k H. Ha n d j o n o , Ke t u a Ya y a s a n " Ma t a h a r i Te r b i t " Bal . i
Ke s e l a ma t a n I bu d a n An a k di Su r a b a y a *
4. Ba p a k Lu k i t o , S. H. Pa n i t e r a Pe n g a d i l a n Ne g e r i Su r a b a y a .
5. Ba p a k Fr e d d y Ch a n d r a Ma na i , S. H. Ad v o k a t di Su r a b a y a .
6. Ba p a k p i mp i n a n f a k u l t a s , p a r a d o s e n , s t a f a d mi n i s t r a s i
a k a d e mi k d a n r e k a n - r e k a n ma h a s i s u a di Fa k u l t a s Hu k u m
Un i v e r s i t a s Ai r l a n g g a Su r a b a y a y a n g t e l a h b a n y a k me m
b e r i k a n d o r o n g a n d a n b a n t u a n n y a s e h i n g g a s a y a d a p a t me -
n y e l e s a i k a n p e n u l i s a n s k r i p s i i ni .
Sa y a me n y a d a r i b a h u a s k r i p s i i ni ma s i h s a n g a t j a u h
u n t u k d i k a t a k a n s e mp u r n a , k a r e n a ma s i h b a n y a k t e r d a p a t k e -
k u r a n g a n - k e k u r a n g a n , n a mu n s a y a t e l a h b e r u s a h a s o ma k s i ma l
mu n g k i n s e s u a i d e n g a n k a ma mp u a n y a n g s a y a mi l i k i u n t u k me -
n y u s u n n y a . Ol e h k a r e n a n y a s a y a me n g h o r a p a d a n y a k r i t i k d a n
s e r e n d a r i b e r b a g a i p i h a k u n t u k k e b a i k a n a o r t a d a l a m r a n g k a
mo n u j u k a e e mp u r n a a n •
Su r a b a y a , Da n u a r i 1 9 8 7
DAFTAR I S I DAFTAR I S I
Ha l a mn n
KATA PENCANTAR . . . v
DAFTAR I SI . . . v i i
BAB I : PENDAHULUAN
1. Pe r ma s a l a hnr t : La t a r t i a l a ka ng' Da n
Pe r u mu s a n n y a • • • « • • • « • • » • » • * * • • • • • • • 1
2. Pe n j e l a s a n J u d u l . . . 11
I
3. Al a s a n Pe mi l i h a n Du d u l . . . * . . . 13 r
4. Tu j u a n Pe n u l i s a n . . . 13
5. Me t o d o l o g i . . . « • • • « • • • • » 14
6. Pe r t a n g g u n g j a u a b a n Si s t e ma t i k a 15
BAB I I : ADOPSI ( PENGANGKATAN ANAK)
1. Pe n g e r t i a n Ad o p s i . . . 17
2. Ma k s u d Da n Tu j u a n Ad o p a i * « • • • • « • • • • 19
3. Si a p a Va ng Da p a t Di a d o p s i Do n
Si a p a Ya n g Da p a t Me n g a d o p a i . . . 22
4. Ak i b a t Hu k u m Pe n g a n g k a t a n An a k
( Adops i ) . . . 26
BAB I I I : ADOPSI DALAD PERKEHBANGANNYA
1. Pe r a t u r a n Pe r u n d a n g - u n d a n g a n
Ad o p s i . . . • 30
2. Pa n y i mp a n g a n Ad o p s i Da r i Ke t e n t u a n
Ha l a ma n
3. Ak t a No t a r i a Da n Pe n e t a p a n
Pa n g a d i l a n . . . , , . . . 4 0
A. Pa r e n a n Ak t a No t a r l s . . . 41
5* An a l i s a Ka s u s » » • • #* * • • » . . . 43
BAB I U : PENUTUP
1
,
K
a s i mpul a n . . . .
#*• • *«• • »/ • • • »• • »»
482, Sa r a n . . . 4 9
DAFTAR BACAAN . . . 51
B A B I
P E N D A H U L U A N
1 • PERP1 ASALAHAN: La t a r Be l a k a n q Do n Pe r u mu s a n n y a
Ke h a d i r a n s e o r a n g a n a k d a l a m p e l u k a n k o l u a r g o a d e
l a h mo r u p a k a n k e b a h a g i a a n t c r s e n d i r i y a n g s a n g a t d i h a r a p
-k a n b a g i s e p a s a n g s u a mi i s t e r i y a n g t a l a h l a ma me l a -k u -k a n
p e r k a u i n a n , k a r e n a p a d a d a s a r n y a , " Pe r k a u i n a n a d a l a h i
ko-t a n l a h i r b a ko-t i n a n ko-t a r a s e o r a n g p r i a d e n g a n s e o r a n g u a n i ko-t a
s e b a g a i s u a mi i s t e r i d e n g a n t u j u a n me mb e n t u k k e l u a r g a
( r uma h t a n g g a ) y a n g b a h a g l a d a n k e k a l b o r d a s a r k a n Ke t u h a -i
na n Ya n g Ma h a Es a 11 •
Ke l u a r g a y a n g b a h a g i a a d a l a h k e s a t u a n ma s y a r a k a t
2
t e r k e c i l y a n g t e r d i r i d a r i s e o r a n g a ya h, i bu, d a n a nok*
Ke l u a r g a , s e b a g a i s u a t u k e l o mp o k ma s y a r a k a t t e r k e c i l mo m-
p u n y a i p e r a n a n y a n g p a n t i n g d a l a m k e h i d u p a n ma n u s i a s e b a -
g a i ma k h l u k s o s i a l , Ol e h k a r e n a i t u b i l a d i l i h a t d a r i e k-
s i s t e n a i k e l u a r g a s e b a g a i k e l o mp o k k e h i d u p a n ma s y a r a k a t ,
n o n y o b a b k a n t i d a k k u r a n g n y a me r e k a me n g i n g i n k a n a n a k .
^ Un d a n g Un da ng Pe r k a u i n a n No mo r 1 Ta h u n 1974, Cot . VI , Pr a d n y a Pa r a mi t a , J a k a r t a , 1980, Bob I , Pa s a l 1, h* 6*
2
Un d a n g Un d a n g Re p u b l i k I n d o n e s i a No mo r 4 Ta h u n 1979, t e n t a n g Ke s e j a h t e r a a n An a k , Da k a r t a , 1979, Pa a a l 1.
An a k a d a l a h b u a h h a s i l c i n t a k a s i h d a r i i bu b a p a k n y a y a n g
d i h a r a p k a n s e b a g a i p e n e r u s k e t u r u n a n d a n a h l i u a r i s a t a s
h a r t a k e k a y a a n o r a n g t u a n y a s e r t a s e b a g i g e n e r a s i p e n e r u s
d a l a m p e mb a n g u n a n b a n g s a d a n n e g a r a d e mi k i a n pul a d a p a t
d i k a t a k a n b a h u a a n a k a d a l a h ’ Bu n g a Ba n g s a 1.
Su a t u k e h i d u p a n r u ma h t a n g g a k a l a u s a mp a i b e r t a h u n -
t a h u n t i d a k me mp u n y a i k e t u r u n a n / a n a k , ma k a a k a n mu s n a h l a h
r i u a y a t d a r i k e l u a r g a t o r s e b u t k a r e n a t i d a k a da y a n g me n e -
r u s k a n n y a . De mi k i a n o r a n g me l a k u k a n p e n g a n g k a t a n a n a k
( a d o p s i ) y a n g a n t a r a l a i n d i t u j u k a n u n t u k me n e r u s k a n k e t u
r u n a n ma n a k a l a d a l a m s u a t u p e r k a u i n a n t i d a k me mp e r o l e h ke -
t u r u n a n . Ha l i ni me r u p a k a n mo t i v a s i y a n g d a p a t d i b e n a r k a n
da n me r u p a k a n s a l a h s a t u j a l a n k e l u a r s e r t a a l t e r n a t i f y a n g
p o s i t i f l a gi ma n u s i a u i t e r h a d a p n a l u r i k e h a d i r a n s e o r a n g
a n a k d a l a m p e l u k a n k e l u a r g a , s e t e l a h b e r t a h u n - t a h u n b e l u m
j uga d i k a r u n i a i s e o r a n g a na k*
Ad o p s i b e r a s a l d a r i ka t a ' Ad o pt i e * b a h a s a Be l a n d a
y a n q i t i engandung p e n g e r t i a n " Pe n g a n g k a t a n An a k " a t a u " Me n g
-3
a n g k a t An a k " . Da l a m b a h a s a Ar a b d i k e n a l d e n g a n i s t i l a h
' Ta ba nni ' y a n g s e c a r a h a r f i a h d a p a t d i a r t i k a n " Ne n g a mb i l
An a k An g k a t " . Se d a n g Hu k u m Ad o t me mb e r i k a n i s t i l a h da n
p e n g e r t i a n y a n g b e r a n e k a r a g a m s e s u a i d e n g a n c o r a k p l u r a -
l i s t i s d a r i h u k u m a d a t y a n g b e r l a k u di I n d o n e s i a .
3
Ma s a l a h p e n g a n g k a t a n a n a k ( a dops i ) b u k a n l a h me r u -
p a k a n ma s a l a h y a n g b a r u t e r ma s u k di I n d o n e s i a s e n d i r i s e -
j a k j a ma n d a h u l u t e l a h d i l a k u k a n p e n g a n g k a t a n a n a k d e n g a n
c a r a d a n mot i v/ a s i y a n g b e r b e d a - b e d a s e s u a i d e n g a n s i s t e m
h u k u m a d a t y a n q b e r l a k u di d a e r a h ma s i n g - ma s i n g . t t e s ki pun
I n d o n e s i a s e n d i r i b e l u m me mp u n y a i Pe r a t u r a n Pe r u n d a n g - u n -
d a n g a n Na s i o n a l y a n g k h u s u s me n g a t u r ma s a l a h p e n g a n g k a t a n
a n a k ( a d o ps i ) , n a mu n d a l a m k e n y a t a a n n y a p e n g a n g k a t a n a n a k
t e l a h b a n y a k d i l a k u k a n o l e h ma s y a r a k a t .
Pe r i h a l p e n g a n g k a t a n a na k, d e u a s a i ni ma k i n b a n y a k
d i b i c a r a k a n or a ng, k a r e n a e k s i s t e n s i d a r i p e n g a n g k a t a n
a n a k ( a dops i ) i ni k a l a u ki t a k a i t k a n d e n g a n p e r a t u r a n p e r -
u n d a n g ~u n d a n g a n y a n g a da , ma s i h b e l u m s i n k r o n / s e l a r a s , t e r -
u t a ma y a n g me n y a n g k u t ma s a l a h k e t e n t u a n h u k u mn y a .
Ke t i d a k s i n k r o n a n i t u j e l a s d a p a t ki t a l i ha t bi l a
k i t a me n y i ma k b e r b a g a i k e t e n t u a n t e n t a n g e k s i s t e n s i p e n g
a n g k a t a n a n a k i t u s e n d i r i d a r i s u mb e r - s u mb e r h u k u m y a n g
b e r l a k u di I n d o n e s i a ,
Bu r g e r l i j k Ue t b o e k ( B. U) ki t a , t i d a k me n g e n a l l e m-
ba ga p e n g a n g k a t a n a n a k ( a d ops i ) , y a n g a da h a n y a p e n g a t u r a n
t e n t a n g Pe n g a k u a n An a k Lu a r Ka ui n , y a n g t i d a k a da h u b u n g a n -
n ya s a ma s e k a l i d e n g a n ma s a l a h Pe n g a n g k a t a n An a k ( Ad o p s i ) .
Hu k u m Ada t , me r u p a k a n h u k u m y a n g h i d u p d a n y a n g b e r
l a k u b a g i p e n d u d u k p r i b u mi s e r t a s i f a t n y a ma s i h p l u r a l i s me ,
di I n d o n e s i a me n g e n a i p e n g a n g k a t a n a n a k ma s i h b e l u m a da ke -
s g r a g a ma n k a r e n a b e r k a i t a n I a n g s u n g d e n g a n h u k u m k e l u a r g a
ma s i n g - mn s i nq d a o r a h .
Hu k u m I s l a m, me n g o mu k a k a n b a h u a p e n g a n g k a t a n a n a k
b e r s u mb e r I a n g s u n g pa da Wa h y u I l l a h i s e b a g a i ma n a t e r c a n t u m
d a l a m Su r a t A1 Ah z a b ( 3 3 : 4 - 5 - 3 7 ) , y a n g s e c a r a p r i n s i p i i l
d i k a t a k a n b a h u a " An a k An g k a t b u k a n l a h a n a k Ka n d u n g 0 . Hu-
b u n g a n d a r a h t i d a k p e r n a h t e r p u t u s a n t a r a a y a h k a n d u n g
d e n g a n a n a k k a n d u n g , Ol e h k a r e n a i t u s e h a r u s n y a l a h s i a n a k
d i p a n g g i l me n u r u t n a ma a y a h k a n d u n g n y a d a n t i d a k a da h a -
l a n g a n s a ma s e k a l i u n t u k me n i k a h a n t a r a a n a k k a n d u n g d u n g a n
a n a k a n g k a t , b e g i t u p u l a d a l a m u a r i s a n , i a t i d a k me mp u n y a i
k e d u d u k a n s e b a g s i a h l i u a r i s d a r i o r a n g t ua a n g k a t n y a , me -
l a i n k a n t e t a p s e b a g a i a h l i u a r i s d a r i o r a n g t u a k a n d u n g n y a
s e n d i n .
St a a t s b l a d *1917 No mo r 129 y a n g b e r l a k u di I n d o n e s i a
h a n y a d i p e r u n t u k k a n k h u s u s ba gi g o l o n g a n Ti . onghoa y a n g a k a n
me l a k u k a n p e n g a n g k a t a n a n a k ( a d o ps i ) , d a l a m St a a t s b l a d t e r -
s e b u t d i t e g a s k a n b a h u a y a n g b o l e h d i a n g k a t me n j a d i a n a k
a n g k a t h a n y a l a h pr i a s a j a , k a r e n a a n a k p r i a d i a n g g a p o l e h
ma s yz j r a ka t Ti o n g h o a u n t u k ma l a n j u t k a n k e t u r u n a n d a r i p a d a
ma r e k a d i k e mu d i a n h a r i da n d a p a t me me l i h a r a a b u l e l u h u r
4
FI. Bu d i a r t o , Pe n g a n g k a t a n a n a k d l t i n l a u d a r i s b q
!
o r a n g t u a n y a , t e t a p i k e n y a t a a n n y a St a a t s b l a d t e r s e b u t t e -
l a h b a n y a k d i s i mp a n g i d e n g a n a d a n y a y u r i s p r u d e n s i y a n g me -
n y a t a k a n b a h u a a n a k u a n i t a j uga d a p a t d i a n g k a t me n j a d i
a n a k a n g k a t . Ol e h k a r e n a n y a St a a t s b l a d t e r s e b u t s u d a h t i
d a k s e s u a i l a gi , d e n g a n b a n y a k n y a k e k u r a n g a n - k e k u r a n g a n
j i k a d i t e r a p k a n d a l a m ma s y a r a k a t d e u a s a i ni .
Se t e l a h d i u n d a n g k a n n y a Pe r a t u r a n Pe me r i n t a h Re p u b l i k
I n d o n e s i a No mo r 77 Ta h u n 1 9 7 7 t e n t a n g Pe r a t u r a n Ga j i Pe g a
u a i Ne g e r i Si p i l , y a n g me mu n g k i n k a n s e o r a n g Pe g a u a i Ne g e r i
u n t u k ma n g a n g k a t a n a k , ma k a ma k i n b e r t a mb a h l a h j u ml a h p e g a
u a i n e g e r i y a n g me n g a j u k a n p e r mo h o n a n p e n g a n g k a t a n a n a k se' -
c a r a a d mi n i s t r a t i f d a n k e b a n y a k a n t e r d o r o n g o l e h k e i n g i n a n
a g a r me mp e r o l e h t u n j a n g a n d a r i p e me r i n t a h . ^
Tu j u a n d a r i p e n g a n g k a t a n a n a k a d a l a h u n t u k me n e r u s -
ka n k e t u r u n a n , ma n a k a l a d a l a m s u a t u p e r k a u i n a n t i d a k me m
p e r o l e h k e t u r u n a n d a n j u g a u n t u k me mp e r t a h a n k a n i k a t a n t a l i
p e r k a u i n a n s e h i n g g a t i da k- t i mb u l p e r c e r a i a n , di s a mp i n g i t u
j u g a b e r t u j u a n me n c e g a h a g a r s e o r a n g a na k t i d a k s a mp a i t e r -
l a n t a r d a l a m h i d u p n y a d a n b e r s i f a t p e n g a r a h a n y a n g d i s e r t a i
d e n g a n p e mb e r i a n b a n t u a n p e n g h i d u p a n unt uk k e s e j a h t e r a a n
a na k, b a i k r o h a n i , j a s ma n i d a n s o s i a l . Ha l i ni s e j a l o n
d e n g a n b u n y i p a s a l 12 me n g e n a i p e n g a n g k a t a n a n a k d a r i Un d a n g -
Un d a n g No mo r 4 Ta h u n 1 9 7 9 t e n t a n g Ke s e j a h t e r a a n An a k .
J i ka d i k a i t k a n d e n g a n n i l a i - n i l a i l u h u r Pa n c a s i l a
d a n p a a a l 3 4 Un d a n g Un d a n g Da s a r 1945 y a n g b e r b u n y i : " F a
ki r mi s k i n da n a n a k - a n a k y a n g t e r l a n t a r d i p e l i h a r a o l Bh
Ne g a r a " , ma k e n y a t a l a h b a h u a p e n g a n g k a t a n a n a k s e b a g a i s a -
l a h s a t u b e n t u k p e l a y a n a n t e r h a d a p k e a e j a h t e r a a n a n a k s e -
c a r a k o n s t i t u s i o n a l me n j a d i t a n g g u n g j a u a b p e me r i n t a h d a n
ma s y a r a k a t •
Se s u a i d e n g a n p e r k e mb a n g a n j a ma n d a n ma a y a r a k a t y a n g
ma k i n k o mp l e k s d e u a s a i ni , me n u n j u k k a n b a h u a t u j u a n d a r i
p e n g a n g k a t a n a n a k t i d a k l a gi s e ma t a - ma t a a t a a mo t i v a a i u n
t u k me n e r u s k a n k e t u r u n a n s a j a , t e t a p i ma s i h a d a b e r b a g a i
ma c a m v a r i a a i d a n mo t i v a a i y a n g me n d o r o n g a e s o o r a n g u n t u k
me n g a n g k a t a n a k , b a h k a n t i d a k j a r a n g p ul a k a r e n a f a k t o r p o -
l i t i k , e k o n o mi , s o s i a l , b u d a y a d a n a e b a g a i n y a *
Se c a r a u mu m t e l a h d i a a d a r i , b a h u a y a n g t e r p e n t i n g
d a l a m ma s a l a h p e n g a n g k a t a n a n a k ( a d o p s i ) a d a l a h d e mi k e b a -
h a g i a a n s i a na k. Da r i b e r b a g a i ma c a m v a r i a a i d a n l a t a r b e -
l a k a n g t u j u a n p e n g a n g k a t a n a n a k y a n g b e r k e mb a n g di I n d o n e
s i a u mu mn y a o r a n g l e b i h s u k a me n g a n g k a t a n a k d 8 r i l i n g k u n g -
a n k e l u a r g a s e n d i r i . Ol e h k a r e n a n y a b i a s a n y a t a n p a s u r a t
a d o p s i y a n g s a me a t i n y a , d a l a m a r t i a n b a n y a k d l l a k u k a n d e n g a n
o k t o d i b a u a h t a n g a n . Pa da p e r k e mb a n g a n n y a d i ma n a o r a n g
t i d a k ma mb a t a e i l a gi d a r i l l n g k u n g a n k e l u a r g a s e n d i r i t e
t a p i j uga p a d a a n a k o r a n g l a i n y a n g t e r d a p a t di p a n t i - p a n t i
-r u: . ah s a k i t d a n s e b a g a i n y a , u a l a u p u n k c b a n y a k a n o -r a n g p- j s i h
b e r s i f a t s a n c a t s e l e k t i f .
Da l a m p r a k t e k , p e n g a n g k a t a n a n a k ( a d o p s i ) b i a s a n y a
Gi l a k u k a n d e n g a n AKt a No t a r i s y a n g k e mu d i a n d i mi n t a k a n p e -
n e t a p a n n y a p a d a Pe n g a d i l a n Ne g e r i d i ma n a s i a n a k b e r t e mp a t
t i n q g a l a t a u b e r t e mp a t k e d i a ma n .
Ak a n h a l Ak t a ’. ' ot ar i s i n i a d a b e b e r a p a p e n d a p a t :
. Ve nur ut ' l y. He t n o u u l a n S u t a n t i o , S . H. ( Ha k i m Ti ngc j i P e n g a d i l a n Ti n g g i 3 a u a J a r a t , r' i Ba n d u n g ) me n q a t a k e n : '‘ b a h u a p a d a p r i n s i p n y a d a p a t d i s e t u j u i b a h u a pe nc v. ^ . - k a t a n a n a k , h e n d a k n y a d i d a s a r k . m p a d a h u k u m a d a t . Ke h e n d a k / n i a t u n t u k me n g a n g k a t a n a k , c u k u p d i n y a t a k a n di d e p a n Ca ma t / Ke p a l a Pe me r i n t a h a n s e t e mp a t d a n mi nt Pe n e t a p a n ka Pe n g a d i l a n \ e g e r i 11.
Me n u r u t Ko ma r An d a s a s mi t a , Mo t a r i s di Ba n d u n g ne r r t a k a n : " Ka t a - k a t a ’d e n g a n Ak t a <\ o t a r i s f , l e b i h ba i k d i u s u l k a n d i g a n t i ’ c e n g a n Ak t a Ct e n t i k * . 3 a d i t i d j k h a r u s s e l a l u d e n g a n Ak t a No t a r i s .
Ak t a o t e n t i k a d a l a h b u k t i y a n g s e mp u r n a di d e p a n
k e mu d i a n u n t u k p e n g a ma n a n l e b i h l g n j u t , mi n t a Pe n e t a n a n p a d a Pe n g a d i l a n "\ i eger i s e t e mp a t ” .
S e b a g a i ma n a d i s y a r a t k a n d a l a m p a s a l 10 a y a t 1 S t a a t s
b l a d 1 9 1 7 \ o mo r 129, b a h u a a d o p s i h a n y a d a p a t d i l a k u k a n
d e n g a n Ak t a ' ' ot a r i s d a n p e n y i mp a n g a n d a r i p a s a l 10 a y a t 1
i ni , a d a l a h b a t a l d e mi h u k u m ( p a s a l 15 a y a t 2) . Te t a p i a k a n
h a l i ni I k a t a n Mo t a r i s I n d o n e s i a ( I . N. I ) d a l a m k o n g r e s n y a
y a n g ike XI di Se ma r a n g ma s i h t o r d i p a t p e r b e d a a n p e n d a p a t :
a n a k a n g k a t o l e h u a r g a n e g a r a Re p u b l i k I n d o n e s i a ma k a s e c a r a
o t o ma t i s i a me n j a d i u a r g a n e g a r a Re p u b l i k I ndo n e s i a , d e mi k i a n
p u l a u n t u k t e r c a p a i n y a k e p a s t i a n h u k u m da r i p e n g a n g k a t a n
a n a k t e r s e b u t ma k a h a r u s d i mi n t a k a n p e n e t a p a n n y a ke p e n g a
d i l a n n e g e r i ,
Un t u k p e n g a n g k a t a n a n a k u a r g a n e g a r a I n d o n e s i a o l e h
u a r g a n e g a r a As i n g d i a t u r d a l a m p a s a l 17 s ub d Un d a n g - u n d a n g
No mo r 62 Ta h u n 1 9 5 8 y a n g me n y a t a k a n , ba hua a n a k y a n g s u d a h
d i a n g k a t o l e h u a r g a n e g a r a As i n g a k a n k e h i l a n g a n k e u a r g a n e -
g a r a a n I n d o n e s i a n y a . Di s a mp i n g i t u Su r a t Ed a r a n Di r e k t u r
De n d e r a l Hu k u m Da n Pe r u n d a n g - u n d a n g a n De p a r t e me n Ke h a k i ma n
No mo r J . H. A. / 1 / 1 / 2 t a n g g a l 24 Pe b r u a r i 1970 d a n Su r a t Ed a r a n
Ma h k a ma h Ag u n g No mo r 2 Ta h u n 1 9 7 9 t e r t a n g g a l 7 Ap r i l 1979
me n y a t a k a n b a h u a , u n t u k a d o p s i I n t e r n a s i o n a l y a n g b e r s i f a t
I n t e r St a t e a t a u I n t e r Co u n t r y t i d a k ha nya d a p a t d i l a k u k a n
d e n g a n me l a l u i a k t a n o t a r i i l , t e t a p i j uga ha r us d e n g a n s u a t u
p e n e t a p a n p e n g a d i l a n n e g e r i ,
De n g a n me mb a c a , me ma h a mi u r a i a n l a t a r b e l a k a n g p e r ma -
s a l a h a n t e r s e b u t di a t a s , ma k a t i mb u l p e r t a n y a a n - p e r t a n y a a n
y a n g s e c a r a t e r p e r i n c i d a p a t d i r u mu s k a n s e b a g a i b e r i k u t :
a, Ka p a n p e n g a n g k a t a n a n a k d i a n g g a p t e l a h t e r j a d i ?
b, Da p a t k a h a n a k t i r i d i a n g k a t me n j a d i a n a k a n g k a t ?
c, ' Pe r l u k a h d i a d a k a n p e mb a t a s a n t e r h a d a p j u ml a h a n a k ya ng
d . Ap a k a h s e s e o r a n g y a n g b e l u m me n i k a h d a p a t me n g a n g k a t
a n a k ?
a. Hp a k a h d a l a m p e n g a n g k a t a n a n a k ( a d o p s i ) mu t l a k d i p e r l u -
k a n a k t a Ai ot a r i s , s e b a g a i ma n a y a n g d i s y a r a t k a n o l e h p a
s a l 10 a y a t 1 S t b . 1 9 1 7 Mo . 1 2 9 t e r s e b u t ?
f . Ko h o n d a k / n i a t me n g a n g k a t a n a k , a p a k a h t i d a k c u k u p d i n y a -
t a k a n di d o p a n Ca ma t / Ke p a l a Pe me r i n t a h a n s o t e mp a t , k o mu -
d i a n d i mi n t a k a n p e n e t a p a n ke Pe n g a d i l a n Ne g e r i ?
g. u e mi k e p a s t i a n h u k u m p e n g a n g k a t a n a n a k ( a d o p s i ) , a p a k a h
p' er l u d i c a t a t k a n ke Ka n t o r Ca t a t a n a i p i l ?
h. S u d a h u a k t u n y a k a h d a n p e r l u k a h Un d a n g - u n d a n g Na s i o n a l
t e n t a n c Ad o p s i d i b e n t u k ?
Da r i u r a i a n p e r ma s a l a h a n t e r s e b u t di a t a s a g a r d a
p a t t e r c a p a i n y a ma k s u d , t u j u a n d a n k e p a 3 t i a n h u k u m d a l a m
ma s a l a h p e n g a n g k a t a n a n a k ( a d o p s i ) y a n g d i l a k u k a n o l e h s e
s e o r a n g a t a u s u a t u k e l u a r g a ma k a d a p a t l a h s a y a r u mu s k a n s e
b a g a i b e r i k u t :
a . d a s a r h u k u m p e n g a n g k a t a n a n a k b a g i g o l o n g a n Ti o n g h o a
h a r u s b e r s u mb e r p a d a S t b* 1 9 1 7 No . 12 9 d a n y u r i s p r u d e n s i ,
s e d a n g k a n p e n g a n g k a t a n a n a k u n t u k g o l o n g a n p r i b u mi d i -
d a s a r k a n p a d a Hu k u m Ad a t , Hu k u m I s l a m d a n y u r i s p r u d e n s i ;
b. r f a s a l a h p e n g a n g k a t a n a n a k b e r k a i t a n e r a t d e n g a n p e r l i n -
d u n g n n an, ak. An a k b e r h a k a t a s p e me l i h a r a a n d a n p e r l i n -
d u n g a n , b a i k s e ma s a dal s i m k a n d u n g a n ma u p u n s e t e l a h d i l a -
l a p e r l u me n d a p a t k a n k e s e mp a t a n y a n g s e l u a s - l u a s n y a
u n t u k t u mb u h d a n b e r k e mb a n g d e n g a n u a j a r b a i k s e c a r a r o -
h a n i , j a - s ma ni ma u p u n s o s i a l ;
c. Pe n e t a p a n Pe n g a d i l a n me r u p a k a n s y a r a t e s e n s i a l y a n g h a
r u s d i p e n u h i d a l a m h a l p e n g a n g k a t a n a n a k , k a r e n a u n t u k
me n j a mi n k e p a s t i a n hukur nnya ;
d. s e r i n g t e r j a d i u s a h a - u s a h a p e n y e l u n d u p a n h u k u m d a l a m
p e n g a n g k a t a n a n a k ( a d o p s i ) a n t a r n e g a r a ( I n t e r St a t e )
d i k a r e n a k a n mo t i v a s i n y a mo n y i mp a n g d a r i p e r mo h o n a n y a n o
d i a j u k a n , me r e k a me l a k u k a n Ad o p s i s e ma t a - ma t a h a n y a s e k e -
d a r u n t u k me n o l o n g o r a n g t u a s i a n a k d a n a n a k i t u s e n d i r i
a g a r me mp e r o l e h s t a t u s k e u a r g a n e g a r a a n I n d o n e s i a s e r t a
p e ma l s u a n s u r a t - s u r a t d i ma n a d a l a m S u r a t * Ke l a h i r a n a n a k
l a n g s u n g d i t u l i s s e a k a n - a k a n a n a k t e r s e b u t a d a l a h a n a k
k a n d u n g d a r i o r a n g t u a a n g k a t n y a .
2. Pe n j e l a s a n J u d u l
Da r i J u d u l t e r s e b u t di a t a s t e r d a p a t t i g a i n t i p o -
k o k y a n ^ d a p a t d i u r a i k a n s e b a g a i b e r i k u t :
Ka t a ' P e r a n a n 1 , me n g a n d u n q p e n g e r t i a n : !,S e s u o t u y a n g
monj dc i i b y g i n n a t a u y a n g me t nr ga ng • p i mp i n a n y a n g t o r u t a ma
( d a l a m t e r j a d i n y a s e s u a t u h a l a t a u p e r i s t i u a ) " . ^
g
!Ke k u a t a n Hu k u m1 , d a p a t d i a r t i k a n s e ba ga i ' : "Ke k u a -
t a n p a s t i y a n g b e r d a s a r a t a s h u k u m d a n a t a u ^ e r a t u r a n p e r -
u n d a n g - u n d a n g a n y a n g b e r s i f a t me n g i k a t , k e k u a t a n h u k u m ma n a
d i a n g g a p b e n a r d a n p i h a k - p i h a k b e r k e u a j i b a n u n t u k me me n u h i -
n y a . Ke k u a t a n h u k u m me mp u n y a i d a y a me n g i k a t , d a y a b u k t i d a n
d a y a u n t u k d i l a k s a n a k a n11.
* Ak t a No t a r i s 1, d a p a t d i g o l o n g k a n p a d a ! Ak t a Ot e n t i k *
Me n u r u t k e k e n t u a n p a s a l 16 5 HI R - 2 8 5 RBg ; Ak t a Ot e n t i k
( Ak t a No t a r i s ) a d a l a h : HAkt a / s ur «i t y a n g r i i bua t o l e h a t a u
d i h a d a p a n p e j a b a t y a n g d i b e r i u e u e n a n g u n t u k i t u d a n me r u
p a k a n b u k t i y a n g l e n g k a p b a g i k e d u a b e l a h p i h a k d a n a h l i
u a r i s n y a s e r t a o r a n g y a n g me n d a p a t h a k d a r i p a d a n y a " .
Ad a p u n p e j a b a t y a n g d i b e r i u e u e n a n g o l e h u n d a n g - u n d a n g u n
t u k me mb u a t a k t a o t e n t i k i t u a d a l a h No t a r i s , Pe g a u a i Ca t a -10
t o n Si p i l , Pa n i t o r a , J u r u s i t a .
Oa d i , j u d u l t e r s e b u t b e r u s a h a me n j e l a s k a n me n g e n a i
p e r a n a n a t a u s e s u a t u y a n g me n j a d i b a g i a n p o n t i n g d a r i a k t a
n o t a x i s d a n k e k u a t a n p a s t i d a r i a k t a t e r s e b u t , y a n g b e r d a
s a r o t a s h u k u m d a n a t a u p e r a t u r a n p e r u n d a n g - u n d a n g a n s e r t a
b e r s i f a t me n g i k a t p i h a k - p i h s k y a n g b e r k e p e n t i n g e n d a l a m
ma s a l a h p e n g a n c j k a t a n a n a k ( a d o p s i ) di I n d o n e s i a .
^ Ab d u l k a d i r Mu h a mma d , Hu k u m Ac a r a Pe r d a t a I n d o n e s i a . Al u mn i , Ba n d u n g , 190 2 , h, 150.
M I T 1K
F t ' ; VA N
' UNI Vt i ^ NOQA*
3. Al a s a n Pe mi l i h a n J u d u l
Da l a m p r a k t e k , p e n g a n g k a t a n a n a k ( a dops i ) d i l a k s a -
n a k e n o r a n g d e n g a n me mp e r h a t i k a n k e s e j a h t e r a a n a na k, b a l k
d a l a m s e g i r o h a n i , j a s ma n i ma u p u n s o s i a l . Ha l i ni s e s u a i
d e n g a n i s i , s e ma n g a t d a n t u j u a n d a r i Un d a n g - u n d a n g No mo r
4 Ta h u n 1 9 7 9 t e n t a n g Ke s e j a h t e r a a n An a k ,
Na mu n d e mi k i a n , p e n g a n g k a t a n a n a k i ni d a l a m p o l a k -
s a n a e n n y a a da y a n g me mp e r g u n a k a n a k t a n o t a r i s d a n a da pul a
y a n g t a n p a me mp e r g u n a k a n a k t a n o t a r i s . Ke a d a a n d e mi k i a n
t e r j a d i d i k a r e n a k a n a d a n y a p a r b e d a a n p e n d a p a t t e n t a n g p e r l u
t i d a k n y a a k t a t e r s e b u t d i p e r g u n a k a n , di s a mp i n g i t u k a r e n a
b e l u m a d a Un d a n g - Un d a n g Na s i o n a l y a n g k h u s u s me n g a t u r ma «
s a l a h a d o p s i , y a n g me mb e r i k a n k e p a s t i a n t e n t a n g p e r l u t i
d a k n y a a k t a t e r s e b u t d i p a k a i .
4. Tu. j uan Pe n u l i s a n
Tu j u a n p e n u l i s a n n a s k a h s k r i p s i i ni a d a l a h u n t uk:
4. 1 Fl e nyumba ngka n p e mi k i r a n , me mb e r i k a n g a mb a r a n y a n g
b e na r , t e pa t , j e l a s d a n j uga u n t u k me n d a p a t k a n Ti a-
s u k a n ( i nput ) b a g i p e r k e mb a n g a n h u k u m t e r u t a ma p a
da J u r u s a n Pe r d a t a , s e h i n g g a h u k u m t e r s e b u t bi s s
d i n a mi s , ma mp u me n g i k u t i p e r k e mb a n g a n ma s y a r a k a t
y a n g b e r s a n g k u t pa ut d e n g a n h u b u n g a n k e p e r d a t a r n
k h u s u s n y a . Di s a mp i n g i t u be r *i a r a p me n e mu k a n *; , paa-
4. 2 Pl e me nuhi s a l a h s a t u s y a r a t y a n g d i u a j i b k a n o l e h
Fa k u l t a s Hu k u m Un i v e r s i t a s Ai r l a n g g a Su r a b a y a
u n t u k me mp e r o l e h g o l a r Sa r j a n a Hu kum.
5. He t o d o l o q i
Pe n u l i s a n s k r i p 9 i i ni d i d a s a r k a n pa da p r a k t e k po-
l a k s a n a a n p e n g a n g k a t s n a n a k ( a dops i ) d e n g a n d i l e n g k a p i Pe -
r a t u r a n Pe r u n d a n g - u n d a n g a n , y u r i s p r u d e n s i s e r t a u a u a n c a r a
d e n g a n p i h a k - p i h a k y a n g b e r s a n g k u t pa ut d a l a m ma s a l e h
a d o p s i t e r s e b u t .
Su mb e r d a t a a t a u b a h a n p e n u l i s a n , di s a mp i n g d i a mb i l
d a r i r a n g k a i a n s t u d i l a p a n g a n j uga me l a l u i b a h a n p e r k u l i a h -
a n f p e r a t u r a n p e r u n d a n g - u n d a n g a n , l i t e r a t u r / p e r p u s t a k a a n ,
ma j a l a h , s u r a t k a ba r , ma k a l a h , ka mu s d a n l a i n s o b a g a i n y a
y a n g b e r k a i t a n I a n g s u n g s o r t a d a p a t me n u n j a n g ma t e r i p o mb a -
h a a a n p e n u l i s a n s k r i p s i i ni .
Pe n u l i s a n s k r i p s i i ni me n g g u n a k a n me t o d e d e d u k t i f ,
y a i t u p e n g a mb i l a n k e s i mp u l a n d a r i h a l - h a l y a n g b e r s i f a t
u mu m ke k h u s u s d e n g a n p e n d e k a t a n y u r i d i s , d e s k r i p t i f da n
a n a l i t i s •
Be r b a g a i d a t a y a n g a d o d i k u mp u l k a n me n j a d i c i t u,
k e mu d i a n d i a d a k a n p e mi l e h a n ( s e l e k s i ) d a n k u a l i f i k a o i
s e r t a p e n g o l a h a n d a t a t e r s e b u t u n t u k d i t e l i t i , d i n i l a i
y a n g a d a r e l e v/ a ns i nya d e n g a n p e mb a h a s a n p e n u l i s a n i ni . Se -
d a n s i a p pa ka i , ma ka k e mu d i a n me n g a n a l i s i s n y a d a n me n u a n g -
k a n n y a d a l o m b o n t u k s k r i p s i . De n g a n d e mi k i a n a n a l i s i s n y a
me n g e n a p a d a s a s a r a n y a n g t e p a t s e s u a i d o n g a n k e n y a t a a n
( r e a l i t o s ) d a n k o a b s n h a n ( v a l i d i t a s ) d a r i 3 e mu a d a t a y a n g
s a y a r a n g k a i i ni .
6• Ppr t a nQqun q . j a u o b n n 5 l a t o mo t i k n
Ba b I a d a l a h p e n d a h u l u a n , s e b a g a i ma n a l a z i mn y a d a
l a m p e n u l i s a n s k r i p s i f d i ma k s u d k n n u n t u k me n j e l a s k a n s e c a
r a u mu m p o k o k ma t e r i p o mb a h a s a n t e n t a n g p e n g a n g k a t a n e n a k
( a d o p s i ) s e r t a me n g a j a k d a n me n g a n t a r p e mb a c a u n t u k me ma -
h a mi n y a s e b e l u m me l a n g k a h ke b a b - b a b b e r i k u t n y a .
Pe n g e r t i a n a d o p s i s a ya l e t a k k a n d a l a m Ba b I I , k a r e n a
i ni me r u p a k a n f o k u s a t a u t i t i k b e r a t p e n u l i s a n s k r i p s i d a n
me mb e r i k a n p e n j o l a s a n s e c a r a t u n t a s me n g e n a i a d o p s i , ya ng
me l i p u t i p e n g e r t i a n i s t i l a h , l a t a r b e l a k a n g p e l a k s a n a a n n y a ,
t u j u a n d a n p r o s o d u r s e r t a a k i b a t h u k u mn y a ,
Ti n j a u a n me n g e n a i a d o p s i d a l a m p e r k e mb a n g a n n y a , s a ya
l e t a k k a n d a l a m Ba b I I I , k a r e n a d i ma k s u d k a n u n t u k me n g a ma t i ,
me mp e l a j a r i p e r a n a n d a n k e k u a t a n h u k u m d a r i a k t a n o t a r i s
k h u s u s n y a s e r t a p e r a t u r a n p e r u n d a n g - u n d a n g a n p a d a u mu mn y a ,
di s a mp i n g i t u p u l a me n c o b a me n g a n a l i s a ka s us y a n g a d a d a l a m
ma s y a r a k a t d a n p e r ma s a l a h a n y a n g Li mb u l d i s e r t a i d e n g a n pe -
n a s i o n a l t e n t a n g a d o p s i y a n g d i h a r a p k a n b i s a t e r c i p t a n y a
u n i f i k a s i h u kum.
Ba b I V a d a l a h p e n u t u p y a n g me r u p a k a n r e s u me a t a u
r i n g k a s a n h a s i l p a mb a h a s a n b a b - b a b s e b e l u mn y a y a n g t e r d i r i
a t a s k e s i mp u l a n d a n s a r a n . Sa r a n - s a r a n i ni mu n g k i n d i k e l a k
k e mu d i a n h a r i d a p a t d i p e r g u n a k a n s e b a g a i p e d o ma n u n t u k me -
me c a h k a n b e r b a g a i ma s a l a h y a n g a da d a l a m p e l a k s a n a a n p e n g
a n g k a t a n a n a k ( a d o ps i ) .
Se d o mi k i a n r u p a r a n g k a i a n s i s t e ma t i k a b a b d e mi ba b
s a y a bua t , s e h i n g g a p e mb a h a s a n s e t i a p ba b d e n g a n ba b b e r i -
k u t n y a a da k e t e r k a i t a n a t a u j a l i n a n y a n g j e l a s , me s k i p u n
s e t i a p ba b me mp u n y a i ma k n a y a n g k h u s u s n a mu n d i h a r a p k a n
u n t u k t e t a p k o n s i s t e n pa da p o k o k ma t e r i p e mb a h a s a n j u d u l
d a r i p e n u l i s a n s k r i p s i .
De mi k i a n l a h s i s t e ma t i k a y a n g 3 a y a p e r g u n a k a n d a l a m
p e n u l i s a n s k r i p s i i n i d e n g a n h a r a p a n a g a r p a r a p e mb a c a
d a p a t d e n g a n mu d a h me ma h a mi k e s e l u r u h a n d a r i ma t e r i y a n g
13 A 13 I I
ADOPSI ( PENGANGKATAN ANAK)
1 • Pe n g e r t i a n Ad o p s i
Un t u k me n d a p a t k a n p e n g e r t i a n me n g e n a i Ad o p s i ( p e n g
a n g k a t a n a n a k ) , ma k a d a p a t d i t i n j a u d a r i d ua s e g i p a n d a n g ,
y a i t u d a r i s e g i i l mu a s a l u s u l ( Et i mo l o g i ) d a n d a r i s e g i
k a t a - k a t a / i s t i l a h ( Te r mi n o l o g i )•
a . Da r i s e gi i l mu a s a l u s u l ( Et i mo l o g i )
Ad o p s i b e r a s a l d a r i ka t a ■ Adopt i e *, b a h a s a Be l a n d a ,
y a n g mo mp u n y o i k o n o t o s i " Pe n g a n g k a t a n An a k 11 a t a u '’Mo n g a n g -
ka t An a k " , Da l a m b a h a s a Ar a b ■ Adops i *, d i k e n a l d e n g a n i s t i -
l a h ' Ta b a n n i 1, y a n g s e c a r a h a r f i a h d a p a t d i a r t i k a n s e b a g a i
" He nga r nbi l An a k An g k a t " . Ad o p s i , j uga b i s a d i a r t i k a n s e b a
g a i " Pe n g a n g k a t a n s e o r a n g a n a k u n t u k d i j a d i k a n s e p e r t i 11
a n n k knnr i ung a t n u a n n k r . ondi r i " ,
b, Da r i s e g i k a t a - k a t a / i s t i l a h ( Te r mi n o l o g i )
Ba n y a k pa r a s a r j a n a y a n g me r i ge muka ka n b e r b a g a i d e f i
-n i s i mo -n g e -n a i a d o p s i i -ni , y a i t u a -n t a r a l a i -n:
Su p o mo , mo n g o mu k a k a n : a d o p s i a d a l a h me n g a n g k a t a n a k 12
o r a n g l a i n s e b a g a i a n a k s e n d i r i ;
Ya n Pr a ma d y a Pus pa , l oc . c i t . 12
ui i r j ono Pr o d j o d i k o r o , me n y a t a k a n : a n a k a n g k a t a d a l a h
s e o r a n g b u k a n t u r u n a n d u a o r a n g s u a mi i s t e r i , y a n g d i a mb i l ,
d i p e l i h a r a d a n d i p e r l a k u k a n s e b a g a i a n a k t u r u n a n n y a s e n
-S u r o j o Ui g n j odi ' pur o, me n g e mu k a k a n b a h u a : a d o o s i
( me n g a n g k a t a n a k ) a d a l a h s u a t u p e r b u a t a n p e n g a mb i l a n a n a k
o r a n g l a i n ke d a l a m k e l u a r g a s e n d i r i s e d e mi k i a n r u p a , s e -
h i n g g a a n t a r a o r a n g y a n g me mu n g u t a n a k d a n a n a k y a n g d i -
p u n g u t i t u t i mb u l s u a t u h u k u m } <e k e l u a r g a a n y a n g s a ma , s e -
p e r t i y a n c a d a a n t a r a o r a n g t u a d e n g a n a n a k k a n d u n r n y a
s e n d i r i ;
Te r Ha a r Bz n , k i n d s a a n n e . i u n g a t a u a d o p s i ( a mbi l
a n a k ) a d a l a h me mu n g u t a n a k y a n g t a k t e r ma s u k g o l o n g a n k e
-r a b a t , s e d e mi k i a n s e h i n g q a t i mb u l s u a t u h u b u n g a n y a n g s a ma
d e n g a n h u b u n g a n y a n g t s l a h d i t o t a p k a n d a l a m s os i a l ny. ; a t a s
15 d a s a r k e s a n a k s a u d a r a a n b i o l o g i s .
At a s d a s a r u r a i a n di a t a s s e c a r a s i n g k a t d a p a t d i -
k a t a k a n bahu/ a a d o p s i a d a l a h me r u p a k a n p e n y a t u a n a t a u ma ma -
Su k k a n a n a k y a n g d i k e t a h u i n y a s e b a g a i a n a k o r a n g l a i n k e -
d a l a m k e l u a r g a , y a n g t i d a k a d a p e r t a l i a n d a r a h d e n g a n
13
Ui r j o n o Pr o d j o d i k o r o , Hu k u m Pe r k a u i n a n di I n d o n e s i a t c e t . V , Su mu r Ba n d u n g , Ba n d u n g , 1 9 6 7 , h. 00.
14
Su r o j o Ui g n j o d i p u r o , Pe n q a n t a r d a n A3 a s - a s a s Hu k u m Ad a t , Gu n u n g Ag u n g , J a k a r t a , 190 2 , h. 117.
1 5
d i r i n y a , s e b a g a i a n a k y a n g s a h. I a d i p e r l u k a n s e b a g a i a n a k
d a l a m s e g i k e c i n t a a n , p e mb o r i a n k e p e r l u a n hi dup, p e n d i d i k a n
d a n p e l a y a n a n s e g a l a k e b u t u h a n n y a .
Oe n g a n d i a d o p s i n y a s e o r a n g a n a k o l e h s u a t u k e l u a r g a ,
ma k a a k a n me n i mb u l k a n s t a t u s , ha k, d a n k e u a j i b a n a n a k t e r
s e b u t me n j a d i s a ma p e r s i s s e p e r t i a n a k k a n d u n g s e n d i r i , d i -
s i n i me mb a u e k o n s e k u e n s i s a mp a i k e p a d a ha k u n t u k me n d a -
p a t k a n wa r i s a n d a r i o r a n g t ua y a n g me n g a n g k a t n y a d a n l a -
r a n g a n k a u i n d e n g a n k e l u a r g a n y a . Ha l d e mi k i a n i ni me n u r u t
h u k u m I s l a m j e l a s b e r t e n t a n g a n , k a r e n a p e n g a n g k a t a n a n a k
( a d o p s i ) y a n g d i p e r b o l e h k a n o l e h h u k u m I s l a m h a n y a l a h y a n g
s i f a t n y a 11 Pe me l i h a r a a n An a k ” s a j a d a n t i d a k me mb a u a k o n s e
k u e n s i s a mp a i k e p a d a h a k u n t u k me u a r i s .
2» Ma k s u d Da n Tu j u a n Ad o p s i
Se s e o r a n g me l a k u k a n p e r b u a t a n p e n g a n g k a t a n a n a k
( a dops i ) p a d a u mu mn y a a d a l a h k a r e n a t i d a k me mp u n y a i a n a k
k a n d u n g a t a u k e t u r u n a n d a l a m k e h i d u p a n r u ma h t a n g g a n y a , ha l
p e n g a n g k a t a n a n a k i ni me r u p a k a n u p a y a t e r a k h i r b a g i mu r e k a
u n t u k me n d a p a t k a n s e o r a n g a n a k d a l a m p e l u k a n k e l u a r g a n y a *
Di I n d o n e s i a , d a h u l u p e n g a n g k a t a n a n a k b a n y a k y a n g
d i l a k u k a n a n t a r k e l u a r g a , d a l a m a r t i me n g a mb i l a t a u mo n g -
a n g k a t a n a k d a r i k a l a n g a n k e l u a r g a s e n d i r i , Te t a p i p e r k e m
b a n g a n ma s y a r a k a t s e k a r a n g i ni mo n u n j u k k a n b a h u a p e n g a n g
-t i v a s i u n -t u k me n e r u s k a n k e -t u r u n a n s a j a , -t e -t a p i a d a b e r b a
g a i ma c a m v a r i a s i d a n mo t i v a s i y a n g l e b i h p a n t i n g ( u r g e n ) .
Di l i h a t d a r i e k s i s t e n s i n y a , l e mb a g a a d o p s i i ni t e r -
i i h a t a d a n y a k e s a n me r u p a k a n s u a t u k s p e r l u a n ma s y a r a k a t
y a n g me n g a n d u n g u n s u r - u n s u r p o s i t i f l a g i ma n u s i a u i *
S e b a b - s e b a b y a n g me n j a d i d o r o n g a n s e s e o r a n g me l a k u k a n p e n g
a n g k a t a n a n a k a t a u a d o p s i s e c a r a r i n g k a s d a p a t d i j a l a s k a n
s e b a g a i b e r i k ut :
1* k a r e n a t i d a k me mp u n y a i a n a k ;
2. k a r e n a b e l a s k a s i h a n k e p a d a a n a k t e r s e b u t d i s e b a b k a n
or anr ; t ua s i a n a k t i d a k ma mp u me mb e r i k a n n: r fS<ah k e -
p a d a n y a ;
3. k a r e n a b e l a s k a s i h a n , d i s e b a b k a n a n a k t e r s e b u t t i o a k
me mp u n y a i o r a n g t u a ( y a t i m p i a t u ) ;
4. k a r e n a h a n y a me mp u n y a i a n a k p r i a , ma k a d i a n g k a t l a h
s e o r a n g a n a k u a n i t a a t a u s e b a l i k n y a ;
5. s e b a g a i p a n c i n g a n b a g i y a n g t i d a k me mp u n y a i a n a k
u n t u k d a p a t me mp u n y a i a n a k k a n d u n g ;
6. u n t u k me n a mb a h t e n a g a d a l a m k e l u a r g a ;
7. d e n g a n ma k s u d a n a k y a n g d i a n g k a t me n d a p a t k a n p e n d i -
d i k a n y a n g l a y a k ;
8* k a r e n a u n s u r k e p e r c a y a a n ;
9, u n t u k me n y a mb u n g k e t u r u n a n d a n me n d a p a t k a n r e g e n e -
r a s i b a g i y a n g t i d a k me mp u n y a i a n a k k a n d u n g ;
11. d i h a r a p k a n a n a k a n g k a t d a p a t me n o l o n g di h a r i t ua
d a n me n y a mb u n g k e t u r u n a n b a g i y a n g t i d a k me mp u n y a i
a n a k ;
12. a da j uga k a r e n a me r a s a b e l a s k a s i h a n a t a s n a s i b s i -
a n a k y a n g s e p e r t i t i d a k t e r u r u s ;
13. a d a n y a h u b u n g a n k e l u a r g a , l a gi p u l a t i d a k ma mp u n y a i
a na k, ma k a d i mi n t a o l e h o r a n g t ua k a n d u n g s i a n a k
k e p a d a s u a t u k e l u a r g a t e r s e b u t , s u p a y a a n a k n y a d i -
j a d i k a n a n a k a n g k a t ;
14. a n a k d a h u l u s e r i n g p e n y a k i t a n a t a u s e l a l u me n i n g -
ga l , ma k a a n a k y a n g b a r u l a h i r d i s e r a h k a n k e p a d a
k e l u a r g a a t a u o r a n g l a i n u n t u k d i a d o p s i , d e n g a n h a
-16 r a p a n a n a k t e r s e b u t s e l a l u s e h a t d a n p a n j a n g umur .
Da l a m p e r k e mb a n g a n ma s y a r a k a t y a n g ma k i n k o mp l e k s
d e u a s a i ni , t u j u a n a d o p s i b e r o b a h me n j a d i u n t u k k e a e j a h t e -
r a a n a na k, h a l i ni s e s u a i d e n g a n ma k n a y a n g t e r k a n d u n g d a l a m
p a s a l 12 a y a t 1 Un d a n g - u n d a n g Re p u b l i k I n d o n e s i a No mo r 4 Ta
hun 1979, t e n t a n g Ke s e j a h t e r a a n Ana k, y a n g b e r b u n y i :
" Po n g a n y k a t a n a n s k me n u r u t a d a t d a n k e b i a s a a n d i l a k u k a n
d o n g u n mont j ut a muka n k e p o n t i n g a n k e s e j a h t e r a a n a n a k " .
Ma s a l a h p e n g a n g k a t a n a n a k a t a u a d o p s i i ni j i ka d i -
k a i t k a n d e n g a n n i l a i - n i l a i l u h u r Pa n c a s i l a d a n p a s a l 34
Un d a n g Un d a n g Da s a r 1945 y a n g b e r b u n y i : " Fa k i r mi s k i n d a n
a n a k - a n a k y a n g t e r l a n t a r d i p e l i h a r a o l e h Ne g a r a ” , ma k a
n y a t a l a h b a h u a p e n g a n g k a t a n a n a k me r u p a k a n s a l a h s a t u b e n -
t u k p e l a y a n a n t e r h a d a p k e s e j a h t e r a a n a n a k y a n g s e c a r a k o n -
s t i t u s i o n a l me n j a d i t a n g g u n g j a u a b p e me r i n t a h d a n ma a y o -
r a k a t .
Pa d a p r i n s i p n y a d a p a t d i k a t a k a n b a h u a a l a s a n d a n t u
j u a n s e s e o r a n g me l a k u k a n p e n g a n g k a t a n a n a k ( a d o p s i ) a d a l a h
u n t u k me n j a mi n k e s e j a h t e r a a n a na k, a g a r t i d a k t e r l a n t a r
d a l a m h i d u p n y a s e r t a a n a k d a p a t t u mb u h d a n b e r k e mb a n g s e
c a r a u a j a r b a i k d a r i s e g i j a s ma n i , r o h a n i ma u p u n s o s i a l ,
d e n g a n d e mi k i a n k e b a h a g i a a n d a l a m f u ma h t a n g g a d a r i o r a n g
17 y a n g me n g a n g k a t a n a k i t u t e r u u j u d *
3. Sj a p a Ya n a Da p a t Di a d o p s l Da n Sl a p a Ya n a Da p a t ( l e nqa dops i
An a k y a n g d a p a t d i a n g k a t me n j a d i a n a k a n g k a t , me n u -
r ut k e t e n t u a n St a a t s b l a d 1 9 1 7 No mo r 129 ( ha nya b e r l a k u b a g i
g o l o n g a n Ti o n g h o a ) , h a n y a l a h a n a k p r i a y a n g b e l u m k a u i n d a n
y a n g b e l u m d i a mb i l s e b a g a i a n a k a n g k a t o l e h o r a n g l a i n*
f l ot i va a i nya , b a h u a a n a k p r i a me n u r u t k e p e r c a y a a n o r a n g
Ti o n g h o a a d a l a h u n t u k mo l a n j u t k a n k e t u r u n a n d a r i p a d a me r e k a
d i k o mu d i a n ha r i , di s ar api ng i t u u n t u k me me l i h a r a a b u l e l u -
hu r o r a n g t u a n y a ke l a k.
17
k a l a u d i d a n d a n i , l e b i h d e k a t d e n g a n o r a n g t u a , k e n a k a l a n n y e
a g a k k u r a n g d i b a n d i n g k a n d e n g a n a n a k p r i a d a n j u g a n a n t i
k a l a u a n a k t e r s e b u t s u d a h k a u i n , k a s i h s a y a n g n y a t e r h a d a p
21 o r a n g t u a ma s i h n a mp a k s e k a l i .
Kr i t e r i a ( s y a r a t - s y a r a t ) y a n g h a r u s d i p e n u h i b a g i
c a l o n a n a k a n g k a t , a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :
b e r u mu r k u r a n g d a r i 5 ( l i ma ) t a h u n ;
2• s u r a t k e t e r a n g a n k e l a h i r a n a n a k ;
3. s u r a t p e n y e r a h a n a n a k d a r i o r a n g t u a k a n d u n g
a t a u k u a s a n y a k e p a d a c a l o n o r a n g t u a a n g k a t ;
4. a p a b i l a a n a k t e r s e b u t b e r a d a d a l a m a s u h a n Ya y a -
s a n So s i a l , ma k a h a r u s d i l a mp i r k a n s u r a t i j i n
t e r t u l i s Me n t e r i S o s i a l b a h u a Ya y a s a n t e r s e b u t
t e l a h d i i j i n k a n b e r g e r a k d i b i d a n g k e g i a t a n p e n q -
a n g k a t a n a n a k ;
5. a p a b i l a a n a k y a n g a k a n d i a n g k a t i t u a d a l a h a n a k
s a h , ma k a d i p e r l u k a n i j i n o r a n g t u a n y a ;
6. a p a b i l a a n a k y a n g a k a n d i a n g k a t i t u a d a l a h l a h i r
di l u a r p e r k a u i n a n y a n g s a h ( l u a r k a u i n ) , ma k a
d i p e r l u k a n i j i n d a r i o r a n g t u a n y a y a n g me n g a k u i
s e b a g a i a n a k n y a , j i k a q n a k t e r s e b u t s a ma s e k a l i
t i d a k d i a k u i s e b a g a i a n a k , ma k a h a r u s a d a p e r s e -
t u j u a n d a r i u a l i n y a s e r t a d a r i Ba l a i Ha r t a Pe -
n i n g g a l a n .
21
h e n g e n a i o r a r q y a n c d a p a t me n g a n g k a t a n a k ( me m-
accpi i i ) f a d a l a h ua r t j a ne Qa r d I n d o n e s i a d a n u a r g a n e g a r a
As 1m; y a n o h a r u s r ne me nuhi b e b e r a p a p e r s y a r a t a n s e b a g a i
•:u r i Ku t :
1. b e r s t a t u s k a u i n d a n b e r u mu r mi n i ma l 25 t a h u n a t o u
mo Ks i md l 45 t a h u n ;
2. s c l i 3 i h u mu r a n t a r a c a l o n o r a n g t u a a n g k a t d e n g a n
c o l o n a n a k a n g k a t mi n i ma l 2 0 t a h u n ;
3. p a d a s a a t me n g a j u k a n p a r mo h o n a n p e n g a n g k a t a n
s e k u r a n r j - k u r a n g n y a s u d a h k a u i n 5 t a h u n , d a ma n
a 1 a s a n :
a . t i d a k mu n q k i n me mp u n y a i a n a k ( b e r d a s a r k a n
k e t e r a n g a n d o k t o r ) ;
b, b e l u m me mp u n y a i a n a k ;
c, no ' p my a i a n a k k a n d u n g s e o r a n g ;
d. me mp u n y a i a n a k a n g k a t s e o r a n g d a n t i d a k me mp u
n y a i a n a k k a n d u n g ;
A,
d a l a m kt ? a da a n ma mp u o k o n o mi b e r d a s a r k a n s u r a t ke -t e r a n g a n d a r i p e j a b a t y a n c b e r u e n a n g , s e r e n d a h n y a
l u r a h ;
. b e r k e l a k u a n b a i k b e r d a s a r k a n s u r a t k e t e r a n g a n d a r i
Ke p o l i s i o n Ka p u b l i k I n d o n o s i a ;
6, s e h a t j a s ma n i d a n r o h a n i b e r d a s a r k a n s u r a t k e t e -
r a n g a n d o k t e r p e me r i n t a h ;
8. Un t u k u a r g a n e g a r a As i n g :
a . p e r s e t u j u a n t e r t u l i s d a r i p e me r i n t a h n e g a r a a s a l
p e mo h o n ;
b. t e l a h b e r d o mi s i l i d a n b e k e r j a t e t a p di I n d o n e s i a
s e k u r a n g - k u r a n g n y a 3 ( t i ga ) t a h u n b e r d a s a r k a n a u-
r a t k e t e r a n g a n d a r i p e j a b a t y a n g b e r u e n a n g s e r e n -
d a h - r e n d a h n y a Bu p a t i / Ua l i k o t a ma d y a Ke p a l a Da e r a h
Ti n g k a t I I s e t e mp a t ;
c. t e l a h me me l i h a r a d a n me r a u a t a n a k y a n g b e r s a n g
-k u t a n s e -k u r a n g - -k u r a n g n y a 6 ( e na m) b u l a n u n t u -k
di b a u a h u mu r 3 ( t i ga ) t a h u n d a n 1 ( a a t u) t a h u n
22
u n t u k a n a k u mu r 3 ( t i ga ) t a h u n s a mp a i 5 t a h u n #
De u a s a i ni , d i mu n g k i n k a n p e n g a n g k a t a n a n a k ( a dops i )
o l e h s e o r a n g u a n i t a y a n g b e l u m k a u i n ( b e r d a s a r k a n y u r i s p r u -
dens i , , p u t u s a n Pe n g a d i l a n Ne g e r i Ba n d u n g t a n g g a l 26 Po b r u a r i
1 9 7 0 No mo r 3 2 / 1 9 7 0 Co mp ) . So a l k a u i n a t a u t i d a k b u k a n me n
j a d i p e n g h a l a n g b a g i me r e k a u n t u k me n g a n g k a t a na k, a s a l k a n
s e s u a i d e n g a n k e i n g i n a n l u h u r d a r i p e n g a n g k a t a n a n a k i t u
s e n d i r i , y a i t u u n t u k 11 Ke s e j a h t e r a a n An a k , f.
4. Ak l b a t Hu k u m Pe n g a n g k a t a n An a k ( Ad o p s i )
Ak i b a t h u k u m d a r i p e n g a n g k a t a n a n a k ( a d o p s i ) y a n g
t e r p e n t i n g a d a l a h d a l a m s o a l - s o a l y a n g me n y a n g k u t k e k u a s a a n
22Ke p u t u s a n Me n t e r i So s i a l Re p u b l i k I n d o n e s i a No mo r
or a r v t un , hn k u a r i s , hn k a 1 i . •non t a o i ( p e me 1 i h a r a a n ) d a r’
; u' .i s- cal n a ma .
f ' onur ut p a s a l 14 S t a a t s b l a d 1 9 1 7 No mo r 1 2 9 d e n g a n
pt ni ; a n k a t a n a n a k ( a d o p s i ) , ma k a me mb a u a a k i b a t b a h u a
s t a t e s a n a k ? a n a ber s anqkut . . - n b e r u b a h me n j a d i s e p e r t i si
>or *i n^ a n a k s a h . Hu b u n g a n k o r e r d a t a a n d e n g a n o r a n g t u a i <d(i
-23 d u n q me n j a d i p u t u s s a ma s e k a l i .
S e c a r a u mu m, a k i b a t h u k u m d a r i p e n g a n q k a t a n ar u«k
( a d Go $ i ) , j u g a b e r h u b u n g a n ' de nga n p a s a l 8 Un d a n g - u n d a n g
P e r k a u i n a n No mo r 1 Ta h u n 1974, t e n t a n g l a r a n g a n p e r k a u i n n n .
Ua i a m h u k u m a d a t , t i r i ak a d a k e s e r a g a ma n me n g e n a i
a k i b a t h u k u m d a r i p e n g a n g k a t a n a n a k i ni , k a r e n a c o r a k p l u -
r a l i &t i s d a r i h u k u m a d a t i t u s e n d i r i , d i ma n a s e t i a o d a e r a h
• ue' npunyai k a r a k t e r i s t i k s e n d i r i - s e n d i r i y a n g b e r b e d a a n t a r a
s a t u d e n g a n l a i n n y a . Di J a u a , a n a k a n g k a t h a n y a l a h s e ba qi i i
a n g g c t a r u ma h t a n g q a a t a u k e l u a r g a d a r i o r a n g y a n g me n q -
a n g k a t n y a d a n t i d a k me mu t u s k a n p e r t a l i a n k e l u a r g a a n t a r a
j n a k t e r s e b u t d e n g a n o r a n g t u a n y a s e n d i r i , Ak i b a t n y a i a
t s t a p b e r h a k me u a r i s d a r i o r a n g t u a n y a s e n d i r i d a n j ug a
me u a r i s d a r i o r a n g t u a a n g k a t n y a , Cl e h k a r e n a i t u
a t ni ka t a ka - ' b a h u a a n a < a n g k a t " Me mi n u m a i r d a r i d u a
23
Uj a j a S. r iBl . i al a, op. c i t . , h. 5.
24
f ' l enur ut h u k u m I s l a m, p e n g a n q k a t a n a n a k t i d a k me m-
Da u a a k i b a t h u k u m d a l a m h u b u n g a n d a r a h , h u b u n g a n p e r u a l i a n
d a n h u b u n g a n p e u a r i s a n d e n g a n o r a n g t u a a n g k a t n y a , d e mi
k i a n p u l a ana- ' t e t a p me ma k a i n a ma d a r i b a p a k k a n d u n g d a n
t e t a p me n j a d i a h l i u a r i s d a r i o r a n g t u a k a n d u n g .
Pe n a ma a n d a n p e n y e b u t a n a n a k a n g k a t t i d a k d i a k u i
d a l a m h u k u m I s l a m u n t u k d i j a d i k a n s e b a g a i d a s a r d a n s e b a b
me u a r i s , k a r e n a p r i n s i p p o k o k d a l a m k e u a r i s a n a d a l a h h u
b u n g a n d a r a h a t a u a r h a a m.
Ba g a i n a n a p u n j u g a d e k a t n y a t e r l i h a t d a l a m b e n t u k
l a h i r h u b u n g a n s e h a r i - h a r i mo r o k a y a n g d i k a t a k a n me n g a n n -
ka t a n a k d a n y a n g d i a n g k a t a n a k , s e s u n g g u h n y a k e d u d u k a n
h u b u n g a n me r e k a i t u t i d a k mo n i mb u l k a n h u b u n g a n s e d a r a h ,
d e n g a n d e mi k i a n me r e k a y a n g bt ? r t a l i a n a n g k a t i t u ma s i h d i -
p e r b o l e h k a n k a u i n s e s a ma n y a .
Pe n g a n g k a t a n a n a k y a n g d i p e r b o l e h k a n d a l a m h u k u m
I s l a m, a d a l a h y a n g b e r s i f a t " P e me l i h a r a a n An a k ” s a j a ,
d a l a m o r t i t i d a k s a mp a i me mb a u a a k i b a t h u k u m s a ma d e n g a n
a n a k k a n d u n g . Hu k u m I s l a m t i d a k me l a r a n g o r a n g t u a a n g k a t
me mb e r i k a n b a n t u a n a t a u j a mi n a n p e n g h i d u p a n k e p a d a a na *
a n g k a t n y a , b e r u p a p e mb e r i a n h i b a h a t a u p e mb o r i a n ua 3i a t
( t o s t d me n ) , d e n g a n k e t e n t u a n t i d a k b o l e b l e b i h da r i s e -
pc r t i ; ; a h a r t a k n k a y a a n o r a n g t u a a n g k a t n y a .
" An a k An q k a t " b e r l a i n a n s e k a l i d e n g a n " An a k P i a r a " f
" An a ‘« Pi a r a " , t i d a k me mp u n y a i h a k u a r i s t e r h a d a p h a r t a a s a l ,
-i u n y d -i h a k u n t u k m o w a r i s t n r h a d a p h a r t a p c n c a h a r i a n o n n q
y , i n : n i n m b c r i n y n p o r l a k u a n p p m o l i h a r a o n i t u .
" An a k An g k a t " , i k u t mo u a r i s a t a s h a r t a p e n c a h a r i a n o r a n q
y a n ] mc n q a n q k a t n y a , u a l a u p u n a d a a h l i u a r i s y a n g s e d a r a h .
t l e n k a r e n a i t u l a h , p a r a h a k i m di I n d o n e s i a d a l a m s e t i . i p
( ui t u. ' ^i nnva h o n d a k l a h l i f uvi ut hor l ui t i - h a t i d a l a m ni onot a pknn
: » r u i r . u i c | n n i i k i t u m u r u p n k u n a n n k a n r , k u t a t a u a n a k p i a r a
. . . . 25
d a r j s e s e o r a n q l a i n*
2b
B A B I I I
ADOPSI DA LAM PERKENBANGANNYA
1* Pe r a t u r a n Pe r u n d a n q - u n d a n q a n Ad o p s i
Pe r a t u r a n p e r u n d a n g - u n d a n g a n y a n g me n g a t u r t e n t a n g
p e n g a n g k a t a n a na k, d a n b e r l a k u s e l a ma i n i ' a d a l a h :
a* St a a t s b l a d 1 9 1 7 No mo r 129.
St a a t s b l a d i ni me n g a t u r t e n t a n g p e n g a n g k a t a n a n a k
y a n g h a n y a b e r l a k u k h u s u s b a g i g o l o n g a n Ti o n g h o a , i s t i l a h
y a n g d i g u n a k a n u n t u k p e n g a n g k a t a n a n a k a d a l a h " Ad o p s i " •
Di t e g a s k a n d a l a m s t a a t s b l a d t e r s e b u t b a h u a y a n g d a p a t me n g -
a d o p s i a n a k a d a l a h p r i a b e r i s t e r i a t a u p e r n a h b e r i s t e r i
s e r t a j a nda y a n g t i d a k me n i k a h l a gi , y a n g t i d a k me mp u n y a i
k e t u r u n a n a n a k p r i a d a l a m g a r i s k e t u r u n a n p r i a ( p a s a l 5) .
Se d a n g k a n y a n g d a p a t d i a d o p s i h a n y a l a h a n a k p r i a y a n g b e
l um k a u i n d a n y a n g b e l u m d i a mb i l a n a k a n g k a t ( d i a d o p s i )
o l e h o r a n g l a i n ( pa s a l 6) .
Le b i h j a u h d i t e n t u k a n s e b a g a i s y a r a t f o r ma l , b a h u a
p e n g a n g k a t a n a n a k ( a dops i ) h a r u s d i l a k u k a n d e n g a n a k t a n o
t a r i s ( p a s a l 10) « Ad o p s i t e r h a d a p a n a k u a n i t a d a n d e n g a n
o a r a l a i n d a r i p a d a d e n g a n a k t a n o t a r i s a d a l a h b a t a l k a r e n a
h u k u m ( pa s a l 15) .
An a k y a n g t e l a h d i a n g k a t , s e l a n j u t n y a d a p a t me n g g u -
n a k a n n a ma k e l u a r g a d a r i or a ng t ua a n g k a t n y a s e r t a me mp u n y a i
s t a t u s , ha k, d a n k e u a j i b a n s a ma s a p o r t i a n a k k a n d u n g d a r i
o r a n g t ua a n g k a t n y a . De n g a n d i a n g k a t n y a a n a k t e r a o b u t d a l a m
s u a t u k e l u a r g a , ma k a t e r p u t u s l a h h u b u n g a n h u k u m a n t a r a a n a k
ry £
a n g k a t d e n g a n o r a n g t u a k a n d u n g n y a .
St a a t s b l a d t e r s e b u t s e k a r a n g i ni s u d a h t i d a k s e s u a i
l a gi d e n g a n p e r k e mb a n g a n j a ma n, k a r e n a b e r d a s a r k a n k e n y a -
t a a n s t a a t s b l a d i ni t e l a h b a n y a k d i s i mp a n g i o l e h me r e k a
y a n g a k a n me n g a n g k a t a n a k , t e r u t a ma p e n g a n g k a t a n a n a k
" u a n i t a " •
b. Un d a n g - u n d a n g No mo r 62 Ta h u n 1 9 5 0 t e n t a n g Ke u o r g a n e g a r a n
Re p u b l i k I n d o n e s i a ( Le mb a r a n Ne g a r a Re p u b l i k I n d o n e s i a
Ta h u n 1 9 5 8 No mo r 113, Ta mb a h a n Le mb a r a n Ne g a r a No mo r
1647) .
Da l a m p a s a l 2 Un d a n g - u n d a n g No mo r 62 Ta h u n 1 9 5 8 d i -
t e g a s k a n :
Pa s a l 2 a y a t 1, me n y a t a k a n :
An a k a s i n g y a n g b e l u m b e r u mu r 5 t a h u n y a n g d i a n g k a t o l e h s e o r a n g u a r g a n e g a r a Re p u b l i k I n d o n e s i a , me mp e r o l e h k e u a r g a n e g a r a a n Re p u b l i k I n d o n e s i a , a p a b i l a p e n g a n g k a t a n i t u d i n y a t a k a n s a h o l e h Pe n g a d i l a n Ne g e r i , d a r i t e mp a t t i n g g a l o r a n g y a n g me n g a n g k a t a n a k i t u.
Pa s a l 2 a y a t 1 i ni s e c a r a j e l a s me n g g a mb a r k a n :
1* k e mu n g k i n a n b a g i s e o r a n g a n a k u a r g a n e g a r a As i n g u n t u k
me mp e r o l e h k e u a r g a n e g a r a a n Re p u b l i k I n d o n e s i a , k a r e n a
d i a n g k a t a n a k ( d i a d o p s i ) o l e h s e o r a n g u a r g a n e g a r a Re
p u b l i k I n d o n e s i a ;
2 6