• Tidak ada hasil yang ditemukan

Gunawan Wiradi Pancasila Pembangunan dan Nasionalisme

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2017

Membagikan "Gunawan Wiradi Pancasila Pembangunan dan Nasionalisme"

Copied!
7
0
0

Teks penuh

(1)

i../

0 a-L,q-z,t-t*

./0j.j>',i4

Ln'/^

9L*'h*;-44*

"-4];^<'

t/#. z. nP+

A'* . e c.d

(*t*

'rf,-'ae)

PANCASILA,

DAN

PEMBANGUNAN,

NASIONALISMEl

T \ L . . a J . , ' . . t a a \ | \ \ r ' . i n k , , I . t h r ' \

.1v,.",...

. . .,.".

",....,.

1 , a " r l t . . . - . 1 . " \ " r 4 r

a I o . t " . t ; . t . r ' . . i a . m h ; tn!, d.. d. rhs !"atia' has br b

" i4 af nn lutus al ndn55 -a relhs. tr.i! 'rr;d al th! frsibttity ol tunul diskbl'dion some radrl .n.!J he9in k nrk r rcIrtiaL ud 'zthinkins 0f "lrtat E unts tuithnsl iJitb rrr trcn alur stdtt to n.skd o,r 3ritilq pnn.iPk Pan sitnT ]s th. n t.lapuat pd4, rhnh hE been idaptud so JaL or tttr risht trck, Da's th. yoffig Stnttrtiin knd ta fot:la ut spnit ot

ItortsW to that qu(tions. Th. otho. shad th. apinior unt ttu mntn .rn! al i1l thd? Gtial, Potitnat, (ont"tr, rrd n.hnat)'1i56k's tj's'' tht'tlniry poinr .l pliql uht h r.tn!1 k teti7, t trun'th tI 1*;5 Mhovt hqa!

r a d a r u l i s a n in i , m c s k i p u n dalam bcb.hpa hrl ierdapd j"3a rujukaFrurukan FU*ab. namun iuhsan in, sama r.k:li r i d a h m e n s i n d u n B p r a r e n s i sebaBai tulkan ilmiah, mclain. kan sckcdir hisil pengamrian sehirihari rhupun iangBapan

(2)

Pa,6lh, Pemb&$Mn, dm N6londlc

kriift ying tel.h beaitu lina rerpre!ng selami ord? Baru.

Snli. dibaniah b.hwa kondisi bang$ dan n$rn ldh d.wat. ini s.dens carlt-n'rut d,n b.h*.n terpuruk b.r.r. Prlins t i d r k , i n i l a h o p i n i s e b r B i , n besrr n,syarrkrt kih, lhusu* ny' lrphan b.wah. s€me.t'r. iru n!3ibah berrn€t! r.aan m e n i m p a b e ! r u b i ' t r b i , b a i k y a n B n r r n i b e n c a n r r l l m , ma!Pun benca.i.kjbai llah n d n u n a y ! n 3 n e r u s a k unghngan. Konf lit sosi!l p!a b.il horizonrrl m.upun vedi kal relih b€n.hrniahun mere-bak di mana-nsna. Semlanya iruhh y,ng n ninbulkln kcc sahrn nasyrrlk.t n.n8.Pa

S e h . A i a n d a r i k i r a l . l u r d . yrng h€renu.g, dan nemPer rany!kin apak!h semu!nya iru butrn L!En. kara blah m.lu-par l.lsrflh yang neni.di da3!r n?g.rd kii: Pa.c.3ila? Aprhfi penbrn8unrn y.n8 dengrn men$ebu€cbu relah dihkanak.n sejak Orde Saru n lellh bcnrFb€nrr hense-i.hr.hka. r.tttt? Ap.krh smur iru sebagi:n jug0 dire, brblrn oleh lrnrurnya se6a-nSrr nasion.lish€ *hususnya

d i i n r r r . g e n € r a t i n u d . ? Inilih antrra lain, p€iinyarn-P..tanyft n trng be'renb..8 di reba8i.n lalrnlrn

nrsy.-Tulisrn p.nd€k ini 3ek€d:r u!.ha unruk men.n$aPi p.r t.nyaan'pertanyaan rersebu( ri3: kd. kunci,yaiE t.renin d.rrm judlr reBebut di rrr! rebenarnyr meruprk.n ioPtk b . ! . r y . n g b i s ! d i b r h ! s $ndiri-s.ndiri sec.rr r€rphih densan pinjus lebai Nanln s € b , g 1 i ! . b u : h r . n g g a P r n , ruli'an inl retedlr fr€ncob. mencarj kriran rnrrrr *.ti8.' nya fiu, wahupun ini bukan hll yrn8 nua:n d.n krenanya

D e n g r n d e n i r i . n , u r , i r . b.rikur ina nanya r..dki drri

1) Menc.riarrrn,,al,h,rPa s . b r b n y r r . r e . p u r u k

2) Dasrr Penbansunrn' dan 3) Nasionrlisn. dan Revil.'

Terns r.ran8, nun8ki. brai .ebagian Penb.c. lulis,n ini rkan ter.$ bukan lrja rid.k

mcnd.r,n, nel'inr.n jus! ku'

lndonBlan

JournrL

Forsustainable

Future

vol z No t

rana rarten:rir. Namun *kali lagi, !ebrgai l.nggap.. reF h.dap opini yrna b.rr.mban8 dalam n:sy.!.k.r, 4udrh' mud:han sombr.San r!lis,n

TERPUIUK 8ERAT DAN

s a y . t a k i n t . n . a 3 . P a x . t baha, 3'ar ini BrnEr. Indo n€sl RenanS e€o4.3 meng-.l.ni k..€rp!r!lon y'nB rnr menPriharintrn. cnn.tinya anal lelrs: (r) "Phy!i.0, E.o syd.'- rus.r b.r,! (b) "ssiar trd'syrr.'- pln ru3.k b€raii G ) H ! k u m * m d a w u r , b k seked.i trhp,hBrindilu (d) Kanllik so3i.l m.rcbak .ti m'n!-hana dalrn "bln3tus-y a n B b e r t n e k i i i s r h i ( e ) K€s€njrnsrn .kononi nlkin meng.n34 (0 Budaya "hedo-nnft" nerijorera, G) Pendi d i r a . d i k o m e r s i a l r ! n , ( h ) K e r . h . n a m a t m r h r l ; ( i ) Monlnas drn E(ik r.rg!s!r o l e h k c n u n a r i k a n ; ( j ) c r r i s

poriri* ridrk j.ras; (k)

uuD-r 9 4 5 d i a m a n d e n e n

s e c r r .

Difrar k€nerGorrn u bis.

s a j a d i p e r p a n j r n s .

N , m u n

semu.

nu iidat be.diri

sendni

scndni, n.hinkan sdlinA i.F k a i t . K r t € . t i t u s . Y a t i d r k mengEnn:krn i3til.h "Kritl6 M ! l t i d i m . n s i " , m e l a i n k r n "Krieis Tor.l" (KRISTAL), Bln8sa Indonesia ee.ari rot!-lit:s sedlnA nen8,l:ni krhh,

M . n g r p r i r u b i i ! t € r j . d i ? S.b€lun m.n aw:b ped.ny.tn ini, ada r!ru hal t.na penu d i p l h a n l l e b i h d ! l ! , y r i i u brhw, "pot€r rbulh na3y.-rrkrt pldr h'k€kirny' her!-p!kin produk dari bekedanya . n P a t t ! l l o i y , n a s r l i n a b . t a n t € r . k 3 i : ( a ) d i n a a i l . inrenal n.,y!rakat, (b) I(ebi-jarrn peBerinrah; (c) warl!!n drdrraudimm3j r.j.rah I d.n (d) inerv€.,i asi.g, Pada su.l! 3!rr, salah eit! fi*tor resebur m.nj,di doninar d:n di 3..t l a i n l . k t o r y a n A I 6 i n y r n S

(3)

Patrdlta' Pefr bangunai, dan agoalkme

yans scri'rskati jrsrru henim . n a p a 6 F e n d n i b r n g s a . r n i t a h b u l k a n n a s a t ! h b a . u

r * u r a m a s j a k o r d e B a r u , iusa sanpai 3ekarans? kebija kan-kPbijakan Pe6erinrah ba nyak diPeng:ruhi fakror kelu. rran luar. s.raPak deni sah Pak sePak re.j3n3 PemerinGh rereebur berdanPak tuas rer h a d a P p e r i r a k u n i s y a r a k a r secaG *e,eruruhan. Akhnnya

nsun sikaP dan Perilaku yanS oreh (arm.) Maharma cindhi dis€bur sebagai "s"c, rr.;al s d r " . r r j l h m a c a n " d s a sosiar itu adal:h: (!) ,,or,i.3 ulthotl P,in.irttj \b) tu.atth tutthont uotk; (.) .ontn.kl wrhor. fldatityt (d) rdkdkt uthort thttdu) le) Pttnsrte utha{ a,tnrc() \r) tnnu turthout hrnnnity) aan ls)

A k a r m a s a r a h y a n s m e n j a d i *bab LeielPuruk:n re6ebur di a r a s F e d u d i P a h a m i . " r d ' ! , n3 to t Ptobk"l E ,h. tnr !.p Iatuut lindn3tsatnrot t)ohr P.rrins, 200a Ibid hlm xlv) TanPr henyadari h,t tru, aPa /ang m!n8kin dian33ap scba S a i " e o l u s i " s i l a r n y a h i n y a sesaat dan seporong,sePorong,

! A N C A S I L A D A N D A S A R

B a S i a n i n r r i d r k m e n b a h a s r a n c a s i l a i r u s e n d i r i s e c a r : d e r a i l , m e l a i . k a n s e k e d a r ( e m b e i i b e b e r a P a c a r a r a n mensenar aspek arPek renenru u n r u k m e t i h a r k , r r a n n t a denSan masrlah PenbanSunan (.iaran selanjuinya, tihar basi

sasi P,ncisla" di bdtakanS), ) u 3 r b k a k a n d i u l a s P i n J r n s

banyak tribah,s omng walau Pun dengan P:ndang yang

ierakhiIn" berbaSai nesrra berkcmbans (rermtruk rnda n e s i a ) m e n s a l a m i " t i ; r r l . s4tr'€21, jePiian dari iisa abh

( s 3 o r t a s ,

2 0 0 s ) D a r i a r a s

b u u P a d e s a l < a n

s r o b a l i s s ,

ekonomi, dari s:mPrn! dcsa kan Prjv*;asi, din dari bawah

n o n ' d : e . a h . s c k i t i p u n d a n arah bcrb€da, sumber ickrnan

Indon6ia. JournaL For SustainabLe Futurc vdt.2 No. {

{1) seberpr calahn T€n12ns

Kna senua khu bahwa rndo nesia nu rerdiri dari berbagd daerah yang sanSar bebSam, L o n d n i a l r n y a n g b e r b € d a . beda, dan bldat, masyarakar yanSb€rlain rajnan. K,lena u diPerrukan 5uaiu Perek* yans d a P a r m e n P e r s a r u k a n n y a ,

rnny ar onl)/ b. prt!tutt a4 thl bn* aJ thi4 uhnh n k'stt thns ,r. a,io, r yrr. Pand3ih

sudah disePakari, PalinS ridrk se.ara Io.mal bahwa Pincasila menjadi dasar Nesara RePu. blik indonesia. Pancasira me.u. Paka " |ritli,t P.incipLr", atar kdakanrah "idPoroSf nesarr. rni sudah fjnal. Aninya, das:r n e g a r a i n i r a k : k a n d i u b : h ( t e r b u k r i d a r i k e s e p a k a r a n b a h s a , l r l a m a n a n d e n e n u u D - 1 9 4 s , M u k a d i n . h n y r rdak diubah). Menurur rrya, inr sikaP ya.3 posftif k,reni m e n c e r n i n k a n k o n s i s i e n s i denBan cira.ciia para pendi!i banSsa krr.TeiaPi menSapa di d.pan disebur*an brhwa rerah ierjadi PenSingkaEn terhadaP . i b , c i r a r e r s e b u r ? D a k n

hubungin inilrh, ada bebarapa

G ) s e r a n a * a o r d e E a r u , P a n a s j r a d i F d * a i n & t u n g S a r . A i i n y a , s e m u a kekuahn Poriiik (Parrai, orntr, dsb.), diwajibkan

samPai babs ini, menurur s a y a , , d a l a h P o s i i i I d a n wajai Larena meiuP:ran k o n s e r u e i s i r o E i s d a r i

3aia. Aninya, Pinru relah d i t r i r P b a g i m a s u * n y a ideoloSi lain (aPrkah itu

r e n S a h , d a i a h s , d a r i baw ! {audaiinanaPunj,

( b ) ^ 3 a r i i d a k d i r e . e h k a n ,

P a n . a s i r a s e o l a h . o t a h

cel!kanya, Pancasila Orde Baru iiu rdarah Pan.asila yanA hikikd jsinya sudah diubah, dibelokkan, dan

(4)

PatBrL, hnb.ilmn, tu dro$lrft

( c ) s e l : m : e r i o . d . B a I o ,

r e t i a p

l i m . r . h u n !. I r t i

dnum!srancBHN

(caris-3arir

BeJi!

Hil!.n Ne3arr)

b . r u y ! n B d i d a l . h n y a me.gindung "Kridrh ?e n u . t u n ' , y ! n g b e r i s i a s a $ a r a e P a n c a . l l ! . T . l i p i , m e s k i p u n p c n u n t u n u rumurannt! lnd.h-indrh, n r h u n r e b i j r k r n y r n e d j r u n B k r n d r l r h p r o ' 3r.m Pcliro (Pcml:nS!n:n Lj6i I'hrn) ny' re.nt.r. b:ry:r b.dentang d€ .ga. "P..unrun" iru sen' dirj. Tid:r 3rrunyr anrara t.lt dan p.rburt (con. roh-conroh konkr.rny' lih.r, G. tlriradi, r995).

(d) "srrr![s8i" Prnc$ila sela-nrOtdeBituh'n/ahh.lat P.n3ur6. !nl!k menekn bwannr'!i. poliliknyi,Sid' P a P u n y r n S m € n e n r a n S krbij.kinnya

diluduheba-( e ) S e h m ! 3 0 l a h ! i P a n c a s i l r : r r o r d . 3 , r u i t u r e l d h d i

m$yrGkrr m.hlui i.dok tinrti P. (P.dom:n, P€na h.trhn, drn P€ngamalan Prncsih). D.n8an d.ni-ki.n, brsrihin,Pln j!Ba, d r r r h b e n r k s e b a g i a n

ruk cira teienru r€.ran3

dirn Orde Bdru lengs€r, d r n p r a k t i k - p r a k r i k b u -luknya nulai r€rbongkdn maka rerciPtalih 6emacam kesinpulan: "kdl.u begi ru, Pancs i iiu Frekr. l n i l a h y a l s 3 a . g d r b e F bah'ya. ridrk hdrn i*a dalan trllnsan sebrgi:n nasyrra*atada yrnS men3. araran brh,, P,n.arit.

c.sila untul< n.nburuh

sekedrr b€beraPr RI.r.n-Tdtu tuih b,nyar h+h.l l r i n y r n g i u g a p e n r i n B

anSa yang rerbrras rid:k nemun8kinlcn un.uk nc. nulirkin senuanya, Lrnlat a P a . e l e v a n 6 i c a l a r d n -.arar,n resebut t.rhad6p n a s a l a h p e m b l n S ! n r n ?

untoknenj,w,bpelllnyr-coba ncnclarhnya d!l.n

(l) Prn..eil. d.n L.nd.r.n

Bedicrra so.l P.nc.rila lenlu tid.* l€pas d.ri nasil,h PoU-r i k , b a : k PoU-r e o PoU-r j PoU-r c n PoU-r u p u n

Indon6i.nJd.nal For 9u*il..blc furur€ vol.2 No,,l

palirjk pr.kri5. Mel.lui rulis,n, r u l i s a n ( a r m . ) P r o f . D r .

s i r a d i r a f s i r k a n s e c a r a t ! i n ,

i n S k d r i P e n g S a l i . y a 3 u n 3 K a r n o , d a n P a d r g i l i r a n n y o Pemerint.hm Orde Baru nela r a n s s e b a e l a n b e s a r a i a r r n -.jarannya (dc sock.rnokasi). a P a r u j u a n . y a ? r i d a r l . i n u n r u k m e n b e r i p c m b c n r r a n kePdda k€bijakan baru, rer. misu* *€bijakrn pembrnen nrn €kononi, yrng berb€da brhkan benenhngrn se.atus delaP,n Puruh derijar d€4.. kebij.k.npenerinrah sebe-rn6nya. Akhnoya rdrr rul.a n u ncu I pengaku in-penArkua n n.nsenai h.l itu, serehh ode

dalam *onteks Perang Dingin, I n d o n e s i i n e n g a m b i l s i k . p non-blor dii ",0, ariaidarr. Ini 3iklp p€nerinrahm BunA Karno. Ini rak beraii nening. Srlkan senangat tevolrsionei tustu hal i.i konsi.ten densan sem.nsar re4s, semua

rebjja-jlkrn peobansunrn €konomi, ( € r . P d i r i P r r j o l e h n u a . r t r€volusion€i O.de Ban ridal h€nahendaki hal irr. Dilan

k o n r e k '

p e r . n g d ' n s i n i . ! ,

s e p € n i d i r : r l r a n H a b i b i e ,

" P l r H r i o r c ! u n g B B u h n y a

sudih srnga(

mehihar

k€pen-n k€pen-n 8 . k€pen-n A m . i i k r S e t i k a r

d l n

D u n i a 0 , c r . . . " 0 i h a r , B . J .

Habihic,

2006,

hln. 209).

Orde

Ba.u

dari awal

memdng

s€ng:-jr, nrmun denAan

hiti hatiddn

p e n u h p e r h i i u n S . n

b e r n i . r

"ncngh.nrikin

sitursj

Evolusi

onc4

nclaiin3 rujukrn{ujukrn

i<leol%Enyr

<lan

renbub,rl<an

s€f u. orgrnis.si

PendukunS-nya-. (ljhrr, M@.dionq dalam

T.ufik Abdulhb 1997;

hlh.s).

L.ndo.n Evolusioner

dB:nri

dena.n d,sr yan3 "Galisri3 dan

(5)

Pa(6 a, Pembangunan, dan Ndonarfle

Ji*r kembau keprda nsalah Pembrngunan, ndka di sam-ping banyak soal'soal hinnla, ad, dua hal poko* saja yans p e r l u d i c a t a r . P e n a ' n a , d i z a n a n P e n e n n i a h a n s u n E K a r n o , y a n s d e n g a n r e r u s nenerus di.ananskan adar.h

t!irdi,g , yaiiu pembangunan warak brnSsa, warak Fan.a silai5. Pancaeilais sejati tidak

o r a n a b a n s s a n y a s . n d i r i -sPkalipun mereka beG:l:h r a n p a p r o s e s p e n s a d i l a n , krrena hal iru bedentangan

Kedua, sebelum Ortlc Brru, pembaneunrnekonomi diberi dua landasan Pokok, yaitu (r) p r i n s i p b c r d i * a r i , s e s u a i denSan sedboyan "Eerdaurar d r l a n p o l i r i k , b e r d j k a r i d i bidang ekononi, dan bcr*epri-badian di bidang kebud,yaan". (b) sebasai nesan asraris yang nayoritas pendudukn)a ada-rah Pebni d:n nerayrn, m*r n a s a l a h p e n a l a a n u l r n g *rlklur Penilikan, PenSua-saani d:n p€n33una,n sumber rsmria (M{i ,4or,, pbasai i n r i d a r i R e r o r m a A s r a i i a ) , dijadikan basis PenbrnSunan.

t s a r in i i u s a * s u , 1 d e n s a n seruan PBB (Persatuan Banssa b a n s s r ) d i r a h ! n 1 9 5 0 i n

Du, hil di atas diabaikan oleh orde Bru. Kebijakan dasarnya b€iubah nenFdi G) menssan-rungka. diri kepadaurang luar n€sed, (b) mdnsund'n3 nodal asin8, (c) beiullpu prda yans kuar (rar;ix o,i ,rr. srcrx); ser h ( d ) m e m p e r i e s k a n m a s l a h

DamPa* buru* d,i kcbijakan

becrma sekaranS ini. Aran kiia r!s,t be.ar, kehiduPan bermasyarakat penuh konni( dan 3ebrsrinya, sePedi yang

Dengrn paparan ringkrs teF s . b u r d i a h s , m a k a d a P a r d i s i n p r l r a n b a h w a s e p e d i r e l a h d i s i n S S u n S d i b a S i a n p e n a h a t u r r a n i n ' , a k r r m a s a h h a t a u s u m b e r s e b a b dari s€mua kenerosotan yang ada sPkaran8 ini pada haki katnya adalah warhan sejanh lahirnya Orde B,rtr. Ar,rnya r e r r e r a r P a d a r i r i k b a r i k kebiiakan dsar haluan nesara. Krrcna itu, narusdiakuibnhwa sGpapun yang nenjadi P.esi d€n s.i€lah l€ngsernya orde

nddneean

Joornal

For sunainable

Future

vol.2 No.4

B a r u , m e m a n g n . n s h a d a P i nasahh yans 'ut . ad' .rrn3 yang beceroroh bahwa wal:u P u r k i h m a s i h m e n e s a n g ieSuh Pan.,sira 'ebaSai iddd losi ne3am, namun kira ridak bi.aia lagi s.ar "3osiatisme a la hdonesn", mcrainran

"kaPiia-sebcn.rnva, seiala

nenud{-s u d a h d a p a r d i d e r e k ' nenud{-s e j a k laha Sinbol'simbol kebang s a a n 0 a s u k e b l n 8 s i a n , h r r i s u n P a h P c n u d a , d a n l a i n -liin), slasan srosan Pikioril,

m e n S S e r a k k a n s c n i n 3 a r n i s i o n a l , n a k i n l a m a m a k i n diaLraikan, bahkan dilecehkan: cenerasi nutra diPurus resa, daranseF.ahnyi.stosan "be! d a u r d d a l a m P o l i r i k , b e d i k i r i di bidanE ekonomi. dan b€rke Pribadiin dalan kebudayaan". diSusur oreh sl%an,,poJli, no, . . o , o n y y € 5 ! " A k i b a r n y a , g e n e r a s m u d a m e n r a d i m i s k i n akan cruasa politik, dan lc-nah dalim kesada.an sejamh. oians ridik sadar bahwa slo E a n it u s e n d i r i a d a l n h p o t i l i k s e L : r a n E i n i b a n l a k i n a k

hudayanSridakraSiharar tirik l a s u I n d o n e s i a R a y i ( l R ) . Padahrl ya.g b;sa kira n),a n y i k a n i i u b a r u l a h s r a n z a

nanza. Daran nlnza kc iiSa

y a n S f u n d a n e n b l , k a r e n a anbra rain riri*nya berbunyi " s e r a n a r k a n r a k y r r n y ! , s e t i , n a r k a n b n a h n y a , p u r a u n y a , r a u i n y a , . . . s € n ! a n y a , . " d a n sc(.rusnya. Aiinya, kiia wajib n e n y e r a m a i k a n r i n S k u n S a n rran kihjuiru uduk nsyc. bharkan rakyar dan banSsal ( u n r u k u h i a n y , n g r e n s k a P ,

Lunrurnya semanSar nisiora, l i s n e p a d a . w a l n y a m e r ! pa*an akibii dari PenginSka-ran rPrhadap .iia .na kencr. d e k r a n , te r h a d a p s € 6 a n g a i ran.,sira. MemanS Pada 3i1i-hnnya ia jusa nenjidi sllah s*u s€bab ierpu.ukn/a

masya-e h n r u h y a k masya-e 4 b r r i n . n j a d i 3 k i b a r , r € r u r a h : a k i b a r b c r , ranSsunSnya ' rriPPr, s4rra:."

(6)

Pal6 a, Pemhansunan, dan NasionaLisft

a p a r a n g r u r a n s d a r i U U D -r94s iru karena jlu irribhnYa " a m a n d e m e n " . N a n u n a P a yans l€iadi? Meskipun Muka dinahnya rak dirbah, ie(api babng iubuhnya dari 37 pasal rruD-l9r5 itu, hanyr5 pNlyans hk dn'bah. Yans I n didbrak abrik ssar anbumdul XaEna i(u tidak pada renpatiya jika d i s e b u r s e b a g a i a m a n d c n e n

N a s i o n a l i s m e a d a l a h r a h a n yana nelekkkan kepenringm nasionrl di aras kepentingan int€rnasional (dan bukan seba Ukny4. TetaPi di dalam kon' teks Indonesia, nasionalnfre iru bagian inregral dr.i ?an.a sila silr{ila d,lam Pan.asiir me!!pakin kcsrtuar AiinYa ntrionalisr€ kita juca mcn)ft iu dengan sila4ila yans bin, misalnya dengan sila keranu-siaan yaig silarnya univerear. lnilah yang oleh Buns Kaho disebur dengan kiilah sosio. nasionalisne, Yailu "nasionl lisme yang mencan schmatnyr peri kera.ushan" (soekrno, r e 3 2 ) A i i n y a , i a s b n r t m e k a bukan n,sionalisme 5em' pit, iidak.,,,,,tnitii., nalain kan nasionalisne yang meno-l a k * e r i m F a n g a n e meno-l o n o m i dalam masyarikat. Kira tidak boleh rorc.;,roti' Gerba anri

D c n i k i a n p u j : s i r a " k t r a k . y a r a n .. . . ( a t a u d e n o k r a s i ) tidrkhh berd;i s.ndni. Demo.

adalah dcmok.at, y:ng beiu-jurn demi "k€adilan sosial". Tehpi unruk mencapdi keadilan sosnl yang diperlukan bukan hanya dPnokrasi polftik tetaPi jusa denokrasi ekonami Jadi demo**i politikplusdemokGsi ekononi itulah yang dimak5ud dengan isiihh "denok#i sGial" aku "sosio demoknsi". (Soe a s i n s ) , t e t a P i j i k i P e n s a r u h asing iru rernyatr nelrhnkan ketinpangan mi3ya.akat G? jumhh ke.il elitamar*ayrray.

dan b€rkrasa. sebasi!n basar rakyat senssara), maka inihh yanS kiia tolak nelalui sena

D:lam dunia akademik, P€r bahas tent.ngransePdemo' krasi buk,nlah hal yang seder hana Masih banyak problem l.orith yang solur ilmiahnYa

m.muffikan (cr. Robei Dahr, re3s,lee2). Karenr itu, 5amPai s e k a r a n e , d i d u n i r i n i a t l a Dermrcam.macan dp€ deno. kesi dengan tutilah yang jug, b e r a n e k a r 3 : n . A d a i l m u , a n yang menSidenrilikasi i!mlah

rndon€sian

Journat

ForSu(alnabl€

Future

v0L.

2 No,4

i i p c d e n o k r a s i d , d u n i i i n i a n r a r a 7 6 1 u , r a p i : d a j u s a yanS mcnsatrLan jumlahnya lebih dari sso na.am. Sehua iiu tergantung dari kritcria apa yanS diPakaj untur hcnghi i u n s n y a ( l i h a r , L a i i y D i a -n o -n d , 1 9 9 6 ) . D , I n d o n e s i a sekadns ini konsep d€moklasi yais dianur ridak bcsitu jelffi. Dulu Bune Kamo merancark:n k o n s e p "d e n . k r a s i t c r p i m -pin", din Orde Ba.u "deno

knsi Pan.rsila" sekirang?

Adalah ruAas Fara intelekrual, dan bahkan rugas kiir senua uniuk se.arr krcatir frensk:ji dan mengcmbanskan, kons€p d e m o k r a s i n , c a n a p a y a n S

Den,kEikh jika ki'a kcmbrri r e p a d a m r s a l , h p o k o k n y r

l k a s i r a n c $ i l a , m a k a a d a s a i u hal hgi yang P.nu dikemuka-kan di sini, yailu b$wa dalrn Per'ahnrn sejalahnya, Prnca-siLa memang nengalami bebe-rapa kali perubahan btrkansaja uruhn sila{ilany4 t€iaPi jusa BriLah yans dipakai bagi sil:-silanya. Rumusan dalam UUD leas {dahm Mukadimahny4 s r j a s u d a h b e r u b a h d : r i R u m u san Brng Karno dalam pid o I l u n i 1 9 4 s . L a l u U U D ' R I S ,

.unlsan dan u.urannya be. u b a h la g i . ( a n u d i a n d a l a n UUDS 19s0, berubah lasi. Brru serelrh Dekril Pr€siden iangaal 5 J u l i 1 e 5 e (* e m b a l i *c p a d a u u D - 1 e 4 5 , d a k a t u m u s a n d a n i n j l a h n y a s c p e i i y a n g berlaku seka'rns. Sekalipun beberapa kali mengalani peF s e r e i a n u r u k n d a n P e r u b a h a i

s i n y a r e t a p s a n a . I d s o l o s i .e3ac tidak be.ubah. Hanya s l i a , n e n u r u ( B u n s H a I a , i s r i l a h " K . b a n s s a n ( u n t r k 5ila nasi.nalhn€) yang diprkai dalam UUD5.1950 sebenarnya lebih tepai, drn lebih dalan naknanya, dibanding dengan isrilah "Pesaruan lndonesin"

M e h a n g , s a l a h s a t u t u n g s i Pancf ila adalah nempersaiu'

y a n g b e r a s , l d a r i b e r a g a m budaya, sesuai lambang nega

(7)

Pa16lla, Pembangunan, dan Nasionalkme

keadaban. bu*:n semangn bahs dendlmr senangd keiakydan, bukrn semangar mengeF. ke kuanan s€mata, senanSar mc-nyelanatkan lingkunsan alan demi gene6si yrng ak,n dara.8; dan di alss*nuanyl ito, *nft nsar menjunjuns 6n3ei moraltrs nelalui per.aya kepa,ra ke*uft saan te*ingsi Tuh,n Yang Maha

R e v i t a l i 5 a s i P a n . a s i l a p e n u d akukan, bukan sF me|Jrui s o s i a l i s a s i k e P a d a S e n a r a s i muda, rapi jusr tindakannyda berupr kei€ladanan dari yang

D e n i k i a n l a h , s e n u a y a n g dip:parlan di depan itu

seke-d a r n e i u p a * a n t $ a p a n i e r h a d a p s e j u f r l r h p a d a n y a r n y , n g b e r k e m b a n g d i a n h r a sebaairn ma3yarakai. sebaSai tanSgaPan, uraian rinSka' ter sebu( di ak3 tidak h,i!s be. ,rri j,waba4 merainrm *ke

Tenru nasih banrak berbagai ispe* yans berkai{an d..8an rema /angdibahas di sini,yang sPharusnyadi*emuk.kan Na' muni ruangan yanS iarbaras tidar memungkinkan hal iru (arena i1!, s€lali lrgi, brgi sebagiin pembaca isi turisan i n i n u n S k l n a k a n i e r r s a *unns jelis dm kurans sc-tematis. Wahupun demitrian, mudah-frudahin s,nbangan i ! l i s a n i n i t e i a p a d l n r n

-Boiias, sarurnino M. (200a) ra via cadpnitt An Etol,it! 'r".t1rt,orrt .a itt Mo tT.ht. rt" Hrgu" Trul nrrionrl

Dahl, Robeit(1992) Drrrcr,,5; Ek rcni. S.bt"h PenSontn.l*a[a: Yayasan Obor Indonesh.

Diamond, La(y (ree6) 'rherhiid waveovei?", dalanJolr,trr oJD?nu'tr vol

ndonerian

Journal

For su{a,nabl€

Furure

Vol.

2 No. 4

Habibic, El. (2006)Drit Dd;k y4tr3 Mda, rrko,. ,akada: rHc

Hatta, Mohamnad (lee7) P?i3zrhi P,,r6irr ]akdh: cvMs

Moe.diano (ree7) '^ Rerlcction on Indo.esian Revolulioni d a l a n b u k u T a ! t * a b d u l l a h ( € d ) ( 1 9 9 7 ) T h e H e a r t b e a r o l rndon*i,i Revordion. lak&r

Pdkhs. John (2004), c.nrssion

Francisco Beic[.koehler Publish.s, Inc.

soekarno (1e32) "Demokrasi Po Tulisan dalam Pikiran Rrky:i.

soekano (1e32) sekali Lasi re.(ans sosio-Nasionalisme 'lan sosio-Demokrasi". Tulisan dalan Pikiran Rrttd,

wiradi, Gunawan Oeet: "D€mokrasi Ekononi ". Dalan buku Herifah s. dan l. rhandn \at) Menyiqktp Rdtitu dtn R.r/,k. Bandung, A*ariga.

w n a d i , C u n a w r n ( 2 0 0 4 ) R e f o r m r A g r a . i a U n t u k P € n u l a . ,akada:Se*reia.iat Bina D6a.

Referensi

Dokumen terkait

yang dipersepsi sebagai sesuatu yang kecil pada suatu benda, seperti kata ―kerikil‖, ―cukil‖, ―muskil‖, ―kandhil‖―kutil‖, dan sebagainya. Namun, sebelum kata -kata yang

[r]

Fasilitas dalam bentuk Rumah Kemasan diharapkan dapat menjadi pusat informasi dan pelayanan kemasan bagi UMKM, yang dapat membantu UMKM memecahkan permasalahan kemasan

Persamaan garis yang tegak lurus pada garis singgung kurva y = tan x (tan lambang untuk tangens) di titik ( p /4

4.3 Palatabilitas Terhadap Daun Karet Segar Dan Silase Daun Karet Perlakuan Pada Kambing PE

Asli dokumen yang dinilai merupakan bukti asli dari laporan portofolio yang diserahkan ke penguji, apabila dalam bentuk sertifkat maka dapat menunjukan sertifkat asli.

Salah satu dari faktor yang mempengaruhi loyalitas pelanggan adalah kualitas layanan. Jika kualitas layanan dari sebuah restoran tidak dapat memenuhi ekspektasi

Tidak terdapat hubungan antara pengetahuan orang tua tentang autisme dengan pola konsumsi gluten dan kasein pada anak autis, antara pengetahuan orang tua tentang autisme