KECAP PAGAWÉAN INTRANSITIF DINA NOVEL MERCEDES 190 KARANGAN MUH. RUSTANDI KARTAKUSUMA PIKEUN BAHAN PANGAJARAN DI SMA: Tilikan Struktur jeung Semantis.

(1)

Sarah Siddiqa Begum, 2013

Kecap Pagawéan Intransitif Dina Novel Mercedes 190 Karangan Muh. Rustandi Kartakusuma Pikeun Bahan Pangajaran Di Sma (Tilikan Struktur jeung Semantis)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu

No. 605/FPBS/0251/2013

KECAP PAGAWÉAN INTRANSITIF DINA NOVÉL MERCEDES 190 KARANGAN MUH. RUSTANDI KARTAKUSUMA

PIKEUN BAHAN PANGAJARAN DI SMA (Tilikan Struktur jeung Semantis)

SKRIPSI

Disusun pikeun Nyumponan Salahsahiji Sarat Nyangking Gelar Sarjana Pendidikan

Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah

ku

(2)

JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH

FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI

UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA

2013

Kecap Pagawéan Intransitif dina

Novél

Mercedes 190

_{Karangan Muh.}

Rustandi Kartakusuma Pikeun Bahan

Pangajaran di SMA

Oleh Sarah Siddiqa B

Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

(3)

Hak Cipta dilindungi undang-undang.

(4)

KECAP PAGAWÉAN INTRANSITIF DINA NOVEL MERCEDES 190 KARANGAN MUH. RUSTANDI KARTAKUSUMA

PIKEUN BAHAN PANGAJARAN DI SMA (Tilikan Struktur jeung Semantis)*

SARAH SIDDIQA BEGUM** 0902503

ABSTRAK

Penelitian ini bertujuan mendékripsikan kata kerja intransitif, déskripsinya meliputi jumlah kata kerja intransitif, bentuk, fungsi, dan makna kata kerja intransitif.

Penelitian ini menggunakan metode déskriptif, dengan téknik studi pustaka dan analisis téks. Populasi penelitian ini adalah seluruh kata kerja intransitif dalam novel Mercedes 190 karya Muh. Rustandi kartakusuma, seluruh populasi dijadikan sampel atau sampel total.

Dari analisis data ditemukan 133 kata kerja intransitif (KKI), dengan frékuénsi 239 kali. KKI dianalisis berdasarkan bentuk, fungsi dan makna. Berdasarakan bentuknya ada 3 KKI, yaitu kata kerja intransitif dasar (KKID), kata kerja intransitif berimbuhan (KKIB), dan kata kerja intransitif ulang (KKIU). KKID terdapat 53 kata, 4 macam suku kata, KKIB terdapat 6 macam imbuhan, yang terdiri dari 3 macam prefiks, 2 macam infiks, dan 1 macam simulfiks. KKIU terdiri dari 25 macam yang terdiri dari 8 macam Dwimurni, 9 macam Dwiréka, dan 8 macam Dwipurwa.

Dari segi fungsinya KPI ada 2 macam , yaitu fungsi infléktif dan fungsi derivatif (4 macam derivatif). Berdasarkan makna ada 4 buah KKID, 8 buah KKIB, dan 5 buah KKIU. Dari segi makna terdapat 3 macam, yaitu makna kata kerja intransitif dasar, makna kata kerja intransitif berimbuhan dan makna kata kerja intransitif ulang. Hasil penelitian kata kerja intransitif ini, dapat dimanfaatkan sebagai salah satu bahan pengajaran bahasa Sunda di SMA, tentu saja dengan mempertimabngkan kriteria pemilihan bahan pengajaran dan kemampuan siswa.

Kata kunci: Kecap pagawéan intransitif, Novél Mercedes 190, Bahan Pangajaran di SMA

(5)

Intransitive Verb in Novel

Mercedes 190

Written by Muh.

Rustandi Kartakusuma for Learning in High School

(Structure and Semantic Approaches)

Sarah Siddiqa Begum/Yayat Sudaryat

*

/Usep Kuswari

*

Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah, Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni, Universitas Pendidikan Indonesia, siddiqa_sarah@yahoo.com

ABSTRAC

This study aims to decrypt intransitive verbs, the description includes the number of intransitive verbs, form, function, and meaning of intransitive verbs that are associated with learning materials in high school.

The method used is descriptive method, with the study of literature and techniques of text analysis. The study population was all intransitive verb in novel Mercedes 190 written by Muh. Rustandi Kartakusuma, the entire population sampled or sampled total.

From the data analysis found 133 intransitive verb, with a frequency of 239 times. Intransitive berb analyzed based on form, function and meaning. Based on the form there are 3 intransitive verb, the basic intransitive verb, the particle intransitive verb (IVP), the repeated intransitive verb (RIV). KKID contained 53 words, 4 kinds of syllables. KKIB contained 55 words, 6 kinds of affixes, which consists of three kinds of prefix, infix 2 wide, and 1 wide simulfiks. KKIU consists of 25 words, 2 kinds of reset words consisting of 17 Dwilingga, and 8 kinds Dwipurwa.

In terms of functionality there are two kinds of KPI, ie inflectional functions and function derivatives (4 kinds of derivatives). Based KKID meaning there are 4 pieces, 8 pieces KKIB, and 5 pieces KKIU. The result is an intransitive verb, can be used as one of the Sundanese language teaching in high school, of course taking into account the selection criteria for instructional materials and student ability.

(6)

(7)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu DAFTAR EUSI

PERNYATAAN...…...………... i

PANGJAJAP...…...………... ii

TAWIS NUHUN...…...………... iii

ABSTRAK…....……...………. vi

DAFTAR EUSI…....……...………...……... vii

DAFTAR TABÉL…....……...……….... xiii

DAFTAR LAMPIRAN…....…...………... xiv

DAFTAR SINGGETAN…....……...………... xv

BAB I BUBUKA.....…….………. 1

1.1 Kasang Tukang... ...…….………. 1

1.2 Identifikasi jeung Rumusan Masalah ……....………. 4

1.2.1 Identifikasi Masalah...…….……… 4

1.2.2 Rumusan Masalah..…...………. 4

1.3 Tujuan Panalungtikan …....……… 5

1.4 Mangpaat Panalungtikan .……… 5

1.4.1 Mangpaat Tioritis……… 5

1.4.2 Mangpaat Praktis….……….……….. 5

1.5 Raraga Nulis……….... 6

(8)

2.1 Kecap .…...………. 7

2.1.1 Wangenan Kecap .………...………. 7

(9)

2.1.3 Wangun Kecap..………….……….……….. 8

2.2 Kecap Pagawéan .…………...……… 9

2.2.1 Wangenan Kecap Pagawéan ....………. 9

2.2.2 Ciri-ciri Kecap Pagwéan ...……….. 9

2.2.3 Papasingan Kecap Pagawéan. .….………. 10

2.3 Wangenan Kecap Pagawéan Intransitif ..……….. 11

2.4 Bahan Pangajaran Maca dina Pangajaran Basa Sunda di SMA ...…….. 11

2.4.1 Tujuan Pangajaran………...………... 11

2.4.2 Wangenan Bahan Pangajaran………....…. 12

2.4.2.1 Kriteria Milih Bahan Pangajaran..……… 12

2.4.2.2 Léngkah-léngkah Mekarkeun Bahan Pangajaran... ……….. 13

2.4.3 Evaluasi Pangajaran...………...………… 14

2.4.3.1 Tujuan jeung Fungsi Evaluasi Pangajaran....……… 14

2.4.4 Bahan Pangajaran Maca …...………...……. 15

2.4.4.1 Wangenan Maca ...………...…… 15

2.4.4.2 Wanda Maca ………..………...………… 16

2.4.4.3 Bahan Pangajaran Maca ………..………. 16

2.5 Asumsi ………....………...………. 17

BAB III METODE PANALUNGTIKAN...………..………. 18

3.1 Metode Panalungtikan………...………...……… 18

(10)

3.3 Instrumen Panalungtikan...……….. 18

3.6.1 Téhnik Ngumpulkeun Data ……….. 18

3.6.2 Téhnik Ngolah Data.... ………. 19

3.3 Instrumén Panalungtikan...………...…...…..…………. 20

3.4 Desain Panalungtikan...…………...………..…………. 20

3.5 Sumber Data...………. 22

3.6 Wangenan Oprasional...…………...………..…………. 22

BAB IV DÉSKRIPSI JEUNG ANALISIS KECAP PAGAWÉAN INTRANSITIF DINA NOVÉL MERCEDES 190 KARANGAN MUH. RUSTANDI KARATKUSUMA KATUT BAHAN PANGAJARAN DI SMA...…... 24

4.1 Data Kecap Pagawéan Intransitif... ...……….. 24

4.2 Wangun Kecap Pagawéan Intransitif ...………. 31

4.2.1 Wangun Kecap Pagawéan Intransitif Salancar………...…... 31

4.2.1.1 Wangun KPI Salancar Dwiengang…………...…... 33

4.2.1.2 Wangun KPI Salancar Triengang………...…… 35

4.2.1.3 Wangun KPI Salancar Caturengang………...… 36

4.2.1.4 Wangun KPI Salancar Pancaengang………... 36

4.2.2 Wangun Kecap Pagawéan Intransitif Rundayan………...….... 37

(11)

4.2.2.1.1 Wangun KPI Rarangkén Hareup barang-…..…... 39

4.2.2.1.2 Wangun KPI Rarangkén Hareup ka-...…... 40

4.2.2.1.3 Wangun KPI Rarangkén Hreup n- (nasal)... 40

4.2.2.1.3.1 Wangun KPI Rundayan n-(nasal)

(12)

4.2.2.1.3.2Wangun KPI Rundayan n- (nasal)

Alomorf/n-/... 44

4.2.2.1.3.3 Wangun KPI Rundayan n-(nasal) Alomorf/ny/... 45

4.2.2.1.3.4 Wangun KPI Rundayan n- (nasal) Alomorf/ng-/... 45

4.2.2.1.3.5 Wangun KPI Rundayan n- (nasal) Alomorf/nga-/... 46

4.2.2.2 Wangun KPI Rundayan Dirarangkénan Tengah... 48

4.2.2.2.1 Wangun KPI Rundayan -ar... 48

4.2.2.2.2 Wangun KPI Rundayan -um-... 49

4.2.2.3 Wangun KPI Rundayan dirarangkénan Barung... 50

4.2.2.3.1 Wangun KPI Rundayan pika-eun... 50

4.2.3 KecapPgawéan Intransitif Rajékan... 50

4.2.3.1 KPI Rajékan Dwilingga... 52

4.2.3.1.1 KPI Rajékan Dwimurni Binarung Rarangkén ka-Dm... 52

4.2.3.1.2 KPI Rajékan Dwiréka... 53

4.2.3.3 KPI Rajékan Dwipurwa... 53

4.2.3.3.1 KPI Rajékan Dwipurwa Dp-an... 53

(13)

4.3.1 Fungsi Infléktif... 55

4.3.2 Fungsi Dérivatif... 58

4.3.2.1 Kosa KB  KP Intransitif ... 59

4.3.2.2 Kosa KS  KP Intransitif... 60

4.3.2.3 Kosa KA  KP Intransitif... 61

4.2.3.4 Cakal  KP Intransitif ... 62

4.4 Harti Kecap Pagawéan Intransitif... 63

4.4.1 Harti KPI Salancar... 63

4.4.1.1 Harti Salancar ‘aktivitas’... 63

4.4.1.2 Harti Salancar ‘prosés’... 65

4.4.1.3 Harti Salancar ‘mutatif’... 65

4.4.1.4 Harti Salancar ‘miraga’... 67

4.4.2 Harti KPI Rundayan... 68

4.4.2.1 Harti Rundayan ‘ngalakukeun pagawéan nu teu tangtu obyékna’... 68

4.4.2.2 Harti Rundayan ‘nuju ka’... 68

4.4.2.3 Harti Rundayan ‘nyababkeun’... 69

4.4.2.4 Harti Rundayan ‘sababaraha kali’... 69

4.4.2.5 Harti Rundayan ‘nyieun jadi’... 69

4.4.2.6 Harti Rundayan ‘dihaja tur loba palakuna’... 70

(14)

4.4.2.8 Harti Rundayan ‘aya dina kaayaan... 72

4.4.3 Harti KPI Rajékan... 74

4.4.3.1 Harti Rajékan ‘rada’ (dimunitif)... 74

4.4.3.2 Harti Rajékan ‘migawé enya-enya’ (intesnif) ... 74

4.4.3.3 Harti Rajékan ‘terus-terusan’ (kontinuatif) ... 75

4.4.3.4 Harti Rajékan ‘kaayaan’ (eksistif) ... 76

4.4.3.5 Hari Rajékan ’remen’ (frékuéntatif) ... 77

4.5 Bahan Pangajaran Kecap Pagawéan Intransitif di SMA... 78

4.5.1 SKKD jeung Indikator Kecap Pagawéan Intransitif... 78

4.5.2 Ambahan Bahan Pangajaran Maca Novél... 79

4.5.2.1 Sempalan Bacaan dina Novél Mercedes 190... 81

4.5.2.2 Pedaran Bahan Ajar... 82

BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN... 85

5.1 Kacindekan... 85

5.3 Rékoméndasi... 87

5.2 Saran... 88

DAFTAR PUSTAKA... 89

LAMPIRAN... 90

(15)

(16)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu ayana basa, manusa bisa sosialisasi jeung sasama pikeun nyangking informasi sarta élmu pangaweruh anu mangpaat pikeun kahirupannana.

Basa téh nya éta sistem lambang sora omongan anu dihasilkeun ku pakakas ucap manusa kalawan puguh éntép seureuhna (sitematis) tur ragem

(konvensional) antar anggota masarakatna pikeun tujuan komunikasi (Sudaryat, 2003:1).

Salaku mahluk sosial, manusa ogé tangtu moal bisa hirup tanpa ayana pangrojong ti lingkungan nu aya di sabundeureunnana, ku kituna manusa merlukeun basa pikeun alat komunikasai anu penting dina kahirupan masarakat.

Basa nya éta alat komunikasi antara anggota masarakat nu mangrupa simbol sora nu dihasilkeun ku pakakas ucap manusa (Keraf, 1989:1).

Unggal manusa di ieu dunya mibanda basa anu digunakeun séwang-séwangan pikeun ngébréhkeun naon anu aya dina pikirannnana, ku kituna basa téh disebut unik sarta midunya.

“Basa ngagambarkeun kahirupan kabudayaan masarakat anu makéna.

Basa téh cicirén bangsa” (Sudaryat, 2004:10).

(17)

2

Kitu deui, Fasold dina Putrayasa (2008:1) nétélakeun yén leungitna hiji basa téh umpamana éta basa teu digunakeun deui dina waktu anu leuwih lila.

Basa sunda miboga kalungguhan salaku basa daérah. Hal ieu luyu jeung UUD 1945, BAB XV, penjelasan pasal 36 yén wewengkon-wewengkon anu mibanda kénéh basa daérah saperti Sunda, Jawa, Bali, jeung Madura, anu diparaké kénéh ku masarakatna, basa daerahna bakal dipiara tur dirajénan ku

nagara. Sabab kitu téa, basa téh mangrupa salah sahiji kabudayaan nasional. Basa Sunda salaku basa daérah mibanda fungsi atawa pancén jadi : 1) lambang kareueus daérah;

2) lambang idéntitas daérah;

3) pakakas gaul di lingkungan kulawarga jeung masarakat daérah; 4) basa panganteur di sakola ti mimiti kelas I nepi ka kelas III; 5) pangrojong basa nasional; jeung

6) pangrojong basa jeung pamekar budaya nasional (Sudaryat, 2003:24-25).

Salah sahiji tarékah pikeun ngamumulé bahasa daerah téh ku cara tetep diayakeunna pangajaran bahasa daerah di unggal tingkatan satuan pendidikan. Kiwari basa Sunda miboga kalungguhan jadi mata pelajaran muatan lokal di unggal tingkatan sakola di Jawa Barat.

Dipatalikeun jeung masalah pangajaran, hakékatna dina prosés ngajar diajar téh kudu lumangsung kalayan hadé, guru kudu nataharakan materi sarta bahan pangajaran anu baris ditepikeun ka siswa. Guru ogé tangtu kudu nyangking réa informasi ngeunaan bahan-bahan pangajaran.

Patali ogé jeung aspék tata basa, basa Sunda téh ngawengku sawatara

kabengharan kecap, saperti fonologi, morfologi, sintaksis, undak usuk basa, jeung ejahan. Dina morfologi aya ogé anu disebut warna kecap. Papasingan warna

(18)

3

ngawengku kecap barang (sulur), kecap pagawéan, kecap sifat, jeung kecap bilangan.

Kecap pagawéan nya éta kecap anu nuduhkeun paripolah atawa gawé jelema jeung mahluk séjén, saperti tutuwuhan jeung sasatoan (Sudaryat, 2003:68).

Salah sahiji usaha maluruh kecap pagawéan, bisa tina wacana karya sastra, diantarana novél. Novél nya éta wangun prosa mangrupa karya fiksi anu ngébréhkeun aspék-aspék kamanusaan ku cara nonjolkeun watek jeung sifat unggal palakon sarta galur caritana relatif panjang. Novél ogé mangrupa salah sahiji bahan pangajaran di sakola hususna pikeun pangajaran di SMA kelas IX, ieu materi pangajaran téh geus nyampak dina SKKD Bahasa Sunda kelas IX.

Ku sabab kitu, panalungtik baris nalungtik ngeunaan hal-hal anu aya patalina jeung kecap pagawéan. Saenyana mah panalungtikan ngeunaan kecap pagawéan (verba) basa Sunda dina novél téh kungsi aya, nya éta dina “Kecap Pagawéan Pasif dina Novél Kolébat Kuwung-Kuwungan Kinasih Katumbirian Karya Tatang Sumarsono (Tilikan Struktur jeung Semantis)” ku (Monika Permanasari, 2007), panalungtikan karya Monika Permanasari ieu mangrupa panalungtikan anu husus medar ngeunaan kecap pagawéan pasif dina novél sabab henteu dipatalikeun jeung bahan pangajaran. Sasaruaan tina ieu panalungtikan nya éta sarua medar ngeunaan kecap pagawéan anu aya dina novél ditilik tina struktur jeung semantis, sedengkeun anu ngabédakeunnana nya éta papasingan tina kecap pagawéan anu ditalungtik sarta patalina jeung bahan pangajaran maca di sakola .

Kecap pagawéan téh dipasing-pasing deui jadi sawatara bagian, ditilik tina

lobana panggondéng (argumen) kecap pagawéan téh aya opat rupa, nya éta kecap pagawéan intransitif, kecap pagawéan ékstransitif, kecap pagawéan dwitarnsitif,

(19)

4

novél Mercedes 190 Karangan Muh. Rustandi Kartakusuma pikeun bahan panagajaran di SMA.

Lantaran teu acan pernah aya anu nalungtik ngeunaan hal ieu. Ku kituna, ieu panalungtikan téh dijudulan “Kecap Pagawéan Intransitif dina Novél Mercedes 190 Karangan Muh. Rustandi Kartakusuma Pikeun Bahan Pangajaran di SMA (Tilikan Struktur jeung Semantis)”.

1.2 Idéntifikasi jeung Rumusan Masalah

1.2.1 Idéntifikasi Masalah

Kekecapan dina basa Sunda tangtu réa pisan, nu matak unggal kecap téh dipasing-pasing deui jadi sawatara bagian dumasar kana kateranngannana. Luyu jeung nu geus diguar di luhur, kecap pagawéan téh dipasing-pasing dumasar lobana panggondéng (argumen) nya éta kecap pagawéan intransitif, kecap pagawéan ékstransitif, kecap pagawéan dwitarnsitif, jeung kecap pagawéan semitransitif.

Namung dina ieu panalungtikan diwatesanan kana kecap pagawéan intransitif anu aya dina novél Mercedes 190. Éta kecap téh dipasing-pasing dumasar fungsi, harti, jeung bahan ajar dina pangajaran maca novél.

1.2.2 Rumusan Masalah

(20)

5

1) Sabaraha jumlah kecap pagawéan intransitif nu kapnggih dina novél

Mercedes 190?

2) Wangun kecap kecap pagawéan intransitif naon waé nu kapanggih dina novél Mercedes 190?

3) Kumaha fungsi kecap pagawéan intransitif dina novél Mercedes 190? 4) Kumaha harti kecap pagawéan intransitif nu kapanggih dina novél

Mercedes 190 ?

5) Naha bisa lamun kecap pagawéan intransitif dina novél Mercedes 190 karangan Muh. Rustandi dijadikeun bahan ajar dina pangajaran maca di SMA?

1.3 Tujuan Panalungtikan

Luyu jeung rumusan masalah anu dipedar di luhur, ieu panalungtikan téh miboga tujuan pikeun dihontal nya éta hayang ngadéskripsikeun:

1) Jumlah kecap pagawéan intransitif nu kapanggih dina novél Mercedes

190.

2) Wangun kecap pagawéan intransitif anu kapanggih dina novél

Mercedes 190.

3) Fungsi kecap pagawéan intransitif nu kapanggih dina novél Mercedes

190.

4) Harti kecap pagawéan intransitif nu kapanggih dina novél Mercedes

190.

5) Bahan Pangajaran kecap pagawéan Intransitif dipatalikeun kana bahan pangajaran maca di SMA.

1.4 Mangpaat Panalungtikan

(21)

6

Ieu panalungtikan dipiharep pikeun kamekaran élmu basa sarta bisa ngajembaran pangaweruh ngeunaan tata basa Sunda hususna ngeunaan kecap pagawéan intransitif.

1.4.2 Mangpaat Praktis

Mangpaat paraktis tina ieu panalungtikan dipiharep :

1) Pikeun panalungtik, ieu panalungtikan téh sangkan bisa ngajembaran pangaweruh. Hususna ngeunaan élmu kabasaan saperti halna maluruh ngeunaan kecap pagawéan intransitif anu aya dina téks.

2) Pikeun guru mata pelajaran basa jeung sastra Sunda bisa dijadikeun ngeunaan kasang tukang masalah, idéntifikasi jeung rumusan masalah, tujuan panalungtikan, mangpaat panalungtikan, jeung raraga nulis, (2) bab II medar ngeunaan tiori-tiori kacap pagawéan intransitif jeung bahan pangajaran, (3) bab III

medar ngeunaan metode panalungtikan sacara jembar nu ngawengku desain panalungtikan, téhnik ngumpukeun data, téhnik ngolah data, instrumén panalungtikan, wangenan oprasional, (4) bab IV ngadéskripsikeun hasil panalungtikan ngeunaan kecap pagawéan intransitif tina sumber data mercedes

190 karangan Muh. Rustandi Karta Kusuma katut bahan pangajarannana, jeung

(22)

7

(23)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu BAB III

METODE PANALUNGTIKAN

3.1 Metode Panalungtikan

Ieu panalungtikan téh maké metode deskriptif analisis nya éta metode panalungtikan anu maksudna pikeun ngungkalan jeung ngaréngsékeun pasualan-pasualan aktual kalawan ngumpulkeun data, nyusun papasingan, nganalisis, sarta nafsirkeun data (Arikunto, 2010 : 270).

Data anu dideskripsikeun téh nya éta sakabéh kecep pagawéan intransitif

anu kapanggih dina novél Mercedes 190 karangan Muh. Rustandi Kartakusuma.

3.2 Téhnik Panalungtikan

Téhnik anu diapké dina ieu panalungtikan nya éta (1) téhnik ulikan pustaka jeung (2) téhnik analisis téks. Téhnik ulikan pustaka digunakeun pikeun ngumpulkeun data atawa bahan-bahan ku cara maca sarta neuleuman eusi buku-buku anu aya patalina jeung ieu panalungtikan. Sedengkeun téhnik analisis téks mah digunakeun pikeun nganalisis ngeunaan gambaran kecap pagawéan intransitif anu aya dina novél Mercedes 190.

3.2.1 Téhnik Ngumpulkeun Data

Téhnik ngumpulkeun data mangrupa salah sahiji cara pikeun ngahontal hasil atawa data anu diperlukeun sangkan bisa ngahontal tujuan anu dipiharep. Téhnik anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta téhnik ulikan pustaka.

Ari léngkah-léngah ngumpulkeun data tina sumber data, saperti ieu di handap:

(24)

19

(25)

19

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu 3) Nganomeran korpus dina kartu data;

4) Mindahkeun data tina kartu data kana tabél atawa déskripsi data.

3.2.2 Téhnik Ngolah Data

Sakumaha anu geus ditétélakeun di luhur, téhnik ngolah data anu

digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta téhnik analisis téks. Léngkah-léngkahna saperti ieu di handap:

1) Dipasing-pasing dumsar kana (1) wangun kecap pagawéan intransitif salancar, rundayan atawa rajékan (2) fungsi infléktif atawa dérivatif harti kecap pagawéan intransitif salancar, rundayan atawa rajékan. 2) Sanggeus sakabéh korpus dipasing-pasing, eta papsingan

dipindahkeun kana tabél data

3) Jumlah kecap pagawéan intransitif salancar, rundayan jeung rajékan anu geus dipasing-pasing téh diprésentasikeun sarta dijumlahkeun, kecap pagawéan intransitif salancar, rundayan, jeung rajékan naon waé anu frékuénsina leuwih loba jeung frékuénsina paling saeutik dipaké dina eta novél

4) Nyieun kacindekan tina kecap pagawéan intransitif anu ditalungtik. 5) Nyusun bahan pangajaran kecap pagawéan intransitif basa Sunda

pikeun murid SMA.

3.3 Instrumén Panalungtikan

(26)

20

Saterusna dipindahkeun kana tabél data anu dianalisis tina jihat wangun, fungsi, jeung harti.

Ieu di handap conto kartu data:

Tabél 3.2 Kartu Data

3.4 Desain Panalungtikan

Dina nulis laporan panalungtikan tangtu kudu aya sistematika panalungtikan, sistematika panalungtikan téh bisa disebut ogé desain panalungtikan. Desain panalungtikan ngawengku: (1) nangtukeun masalah, (2) studi pendahuluan, (3) ngawatesanan jeung ngarumuskeun masalah, (4) ngarumuskeun anggapan dasar, (5) nangtukeun sumber data, (6) nangtukeun jeung nyusun instrumen, (7) ngumpulkeun data, (8) analisis data, (9) nyieun

kacindekan, (10) nulis laporan (Arikunto, 2010: 61). Sangakn leuwih jéntré léngkah-léngkah panalungtikan digambarkeun dina ieu bagan di handap.

Kartu Data

Arulin (MRC /kaca /paragraf /baris)

Wangun : awalan ar- / rarangkén hareup ar-

Fungsi : Infléktif

KP KP

(27)

21

Bagan 3.1 Desain Panalungtikan

Nagtukeun masalah

Studi pendahuluan

Ngawatesanan jeung ngarumuskeun masalah

Ngarumuskeun anggapan dasar

Nangtukeun sumber data

Nangtukeun jeung nyusun instrumén

(28)

22

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu 3.5 Sumber Data

Sumber data dina panalungtikan téh nya éta timana asalna subjek data anu ditalungtik (Arikunto, 2010:172).

Anu jadi sumber data dina ieu panalungtikan nya éta sakabéh kecap pagawéan intransitif anu aya dina novél Mercedes 190 karangan Muh. Rustandi Kartakusuma anu kandelna 21cm x 13,5cm x 0,5cm. Novél Mercedes 190 mibanda 7 episode, pamedal Girimukti Pusaka: Jakarta, citakan ka hiji taun 1993.

Sakabéh kecap pagawéan intransitif tina eta novél dijadikeun populasi, sakabeh populasi dijadikeun sempel. Jadi, ieu panalungtikan ngagunakeun sampel total.

3.6 Wangenan Oprasional

Dina ieu panalungtikan ngawincik sawatara istilah-istilah anu aya patalina jeung judul ieu panalungtikan, di antrana nya éta:

1) Kecap pagawéan intransitif

Kecap pagawéan anu henteu mibutuh objék. 2) Novél

Analisis data

Nyieun kacindekan

(29)

23

mangrupa karya fiksi anu ngébréhkeun aspék-aspék kamanusaan ku cara nonjolkeun watek jeung sifat unggal palakon sarta galur caraitana relatif panjang.

3) Bahan Pangajaran

Bahan pangajaran atawa materi pangajaran sacara garis badag ngawengku élmu pangaweruh, kaparigelan, sarta sikep jeung

paripolah sisiwa dina prosés pangajaran sangkan luyu jeung kompetensi anu geus ditangtukeun.

4) Tilikan Struktur

Tilikan struktur dina ieu panalungtikan muserkeun kana wangun kecap pagawéan intransitif anu mangrupa kecap pagawéan intransitif salancar, rundayan, jeung rajékan.

5) Tilikan Semantis

Tilikan semantis dina ieu panalungtikan nya éta tatali harti kecap pagawéan intransitif salancar, rundayan, jeung rajékan.

(30)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu BAB V

KACINDEKAN JEUNG SARAN

5.1 Kacindekan

Dumasar kana hasil analisis jeung déskripsi data dina bab IV, hasil

panalungtikan ngeunaan kecap pagawéan intransitif dina novél Mercedes 190 karya Muh. Rustandi kartakusuma, bisa dirangkum saperti ieu di handap.

Aya 133 kecap pagawéan intransitif nu dianalisis dumasar wangun, fungsi, jeung harti, kalawan frékuénsi makéna nya éta 239 kali. Kecap pagawéan intransitif nu kapanggih aya 3 rupa, nya éta kecap pagawéan intransitif salancar, kecap pagawéan intransitif rundayan, jeung kecap pagawéan intransitif rajékan, saperti nu dijéntrékeun ieu di handap.

1) Kecap pagawéan intrasnitif salancar nu kapanggih tina analisis aya 53 kecap, nu frékuénsina 100 kali (100%). Kecap pagawéan intransitif salancar téh di wangun ku sababaraha engang, nya éta di antarana wangun kecap salancar dwiengang 44 kecap frékuénsi makéna 90 kali (100%), wangun kecap salancar triengang 6 kecap frékuénsi makéna 6 kali (100%), wangun kecap salancar caturengang 2 kecap frékuénsi makéna 2 kali (100%), jeung kecap salanacar pancaengang sakecap frékuénsi makéna 2 kali (100%),

2) Kecap pagawéan intransitif rundayan nu kapangh aya 55 kecap, nu frékuénsi makéna 104 kali (100%). Kecap pagawén intransitif rundayan téh aya 6 rupa rarangkén kecapna, nu ngawengku 3 rupa rarangkén hareup nya éta 43 kecap rarangkén hareup n- (nasal) nu frékuénsi makéna 92 kali

(31)

86

(32)

86

Nu pamungkas, aya ogé sarupa rarangkén barung, nya éta sakecap rarangkén barung pika-eun nu frékuénsi makéna sakali (100%).

3) Kecap pagawéan intransitif rajékan nu kapanggih dina ieu panalungtikan nya éta aya 25 kecap. Tina 25 kecap pagawéan intransitf rajékan téh ngawengku 7 rupa kecap dwimurni (Dm) nu frékuénsi makéna 8 kali (100%), sarupa kecap dwimurni (Dm) binarung rarangkén k-Dm nu

frékuénsi makéna sakali (100%) , 9 rupa kecap dwireka (Dr) nu frékuénsi makéna 10 kali (100%), sarupa kecap dwipurwa (Dp) nu frékuénsi makéna sakali (100%) , jeung 7 rupa kecap dwipurwa binarung rarangkén dp-an nu frékuénsi makéna 10 kali (100%).

4) Fungsi kecap pagawén intransitif nu kapanggih nya éta fungsi infléktif jeung fungsi dérivatif. Fungsi infléktif kecap pagawéan intransitif nu kapanggih aya 105 kecap frékuénsi makéna 193 kali (100%); ari fungsi dérivatif nu kapanggih aya 28 kecap nu frékuénsi makéna 42 kali (100%) wangun asal nu kapanggih tina fungsi dérivatif nya éta, 7 kecap tina kecap barang nu frékuénsi makéna 7 kali (100%), 2 kecap tina kecap sipat nu frékuénsi makéna 4 kali (100%), 16 kecap tina kecap panganteur pagawéan nu frékuénsi makéna 28 kali (100%), jeung 3 kecap tina cakal nu frékuénsi makéna 3 kali (99,99%).

5) Harti kecap pagawéan intransitif salancar nu kapanggih miboga harti ‘aktifitas’ 60 kecap frékuénsi makéna 60 kali (100%), harti ‘prosés’ 2 kecap frékuénsi makéna 6 kali (100%), harti ‘mutataif’ 21 kecap frékuénsi makéna 41 kali (100%), harti ‘miraga’ 7 kecap frékuénsi makéna 11 kali (100%).

Harti kecap pagawéan intransitif rundayan nu kapanggih miboga harti

‘ngalakukeun pagawéannu teu tangtu obyékna’ sakecap frékuénsi makéna

sakali (100%), harti ‘nuju ka’ sakecap frékuénsi makéna sakali (100%), harti ‘nyababkeun’ sakecap frékuénsi makéna sakali (100%), harti

‘ngalakukeun’ 22 kecap frékuénsi makéna 50 kali (100%), harti ‘dihaja tur

(33)

87

sababraha kali’ sakecap frékuénsi makéna sakali (100%), harti ‘nyieun jadi’ 5 kecap frékuénsi makéna 8 kali (100%), jeung harti ‘aya dina

kaayaan’ 18 kecap frékuénsi makéna 31 kali (100%).

Harti kecap pagawéan intransitif rajékan nu kapanggih ngandung harti ‘rada’ (dimunutif) sakali frékuénsi makéna sakali (100%), harti ‘terus -terusan’ (kontinuatif) 7 kecap frékuénsi makéna 8 kali (100%), harti ‘kaayaan’ (eksistif) 2 kecap frékuénsi makéna 2 kali (100%), harti ‘remen’ (frékuéntatif) 6 kecap frékuénsi makéna 8 kali (100%), jeung harti

‘migawé enya-enya’ (intensitif) 9 kecap frékuénsi makéna 12 kali (100%).

6) Bahan pangajaran kecap pagawéan intransitif bisa diajrakeun pikeun kelas IX semester hiji, ku sabab bahan ajar kecap pagawéan intransitif mah henteu langsung minangka kompetensi dasar, nya bahan ajarlapke kecap pagawéan intransitif téh diselapkeun dina pangajaran maca, dina lebah pangajaran maca novél. Pikeun ngungkulanana, indikator kecap pagawéan intransitif diselapkeun kana indikator pangajaran maca.

Dumasar kana rangkuman di luhur, bisa dicindekkeun yén dina novél Mercedes 190 karya Muh. Rustandi Kartakusuma aya 133 kecap pagawéan intransitif kalawan frékuénsi makéna 239 kali. Kecap pagawéan intransitif dina ieu data dianalisis dumasar wangun, fungsi, jeung harti. Ditilik tina wangunna aya tilu wangun kecapa pagawéan intransitif nu kapanggih, nya éta wangun kecap pagawéan intransitif salancar, wangun kecap pagawéan intransitif rundayan, jeung wangun kecap pagawéan intransitif rajékan. Tina tilu wangun kecap eta téh miboga dua fungsi nya éta fungsi infléktif jeung fungsi dérivatif. Harti kecap pagawéan intransitif bisa dititénan tina pedaran di luhur.

5.2 Rékomendasi

(34)

88

tatabasa hususna tatabasa ngeunaan kecap pagawéan intransitif anu dimekarkeun tina wangun kecap salancar, rundayan, jeung rajékan.

5.3 Saran

Tina hasil panalungtikan kecap pagawéan intransitif dina novél Mercedes

190, tétéla yén pangajaran kecap pagawéan intransitif téh bisa diajarkaeun di

(35)

DAFTAR PUSTAKA

Arikunto, Suharsimi. 2010. Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktik. Jakarta: Rineka Cipta.

Chaer, Abdul. 2007. Linguistik Umum. Jakarta: Rineka Cipta.

Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat. 2007. Standar Kompetensi dan

Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Sunda.

Bandung: Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat.

Fathoni, Toto jeung Riyana, Cepi. 2009. Kurikulum dan Pembelajaran. Bandung: Jurusan Kurtekpen FIP UPI.

Keraf, Gorys. 1989. KOMPOSISI Sebuah Pengantar Kemahiran Bahasa. Ende Flores: Nusa Indah.

Kridalaksana, Harimurti. 1993. Kamus Linguistik. Jakarta: PT Gramedia Pustaka Utama.

Kuswari, Usep. Sintaksis Basa Sunda. Bandung: Wahana Karya Grafika.

Putrayasa, Ida Bagus. 2008. Kajian Morfologi (Bentuk Derivasional dan

Infleksional). Bandung: Refika Aditama.

Rohani, Aamad. 2004. Penegelolaan Pembelajaran. Jakarta: Rineka cipta.

(36)

90

Sudaryat, Yayat. 2004. Elmuning Basa. Bandung: CV Walatra.

Sudaryat, Yayat. 2003. Pedaran Basa Sunda. Bandung: CV Geger Sunten.

Sudaryat, Yayat. 2007. Tatabasa Sunda Kiwari. Bandung: Yrama Widya.

Suyitno, Imam. 2011. Memahami Tindakan Pembelajaran. Bandung: Refika Aditama.

Tarigan, Henry Guntur. 1983. Membaca Ekspresif. Bandung: Angkasa.

Tarigan, Henry Guntur. 1987. Membaca Sebagai Suatu keterampilan Berbahasa. Bandung: Angkasa.

Universitas Pendidikan Indonesia. 2012. Pedoman Penulisan Karya Ilmiah. Bandung: Universitas Pendidikan Indonesia.

Skripsi:

Permanasari, Monika. 2007. “Kecap Pagawéan Pasif dina Novel Kolébat Kuwung-kuwung Kinasih katumbirian Karya Tatang Sumarsono (Tilikan Struktur jeung Semantis)”. Skripsi di jurusan Pendidikan

Bahasa Daerah FPBS UPI Bandung: teu kungsi dipedalkeun.