I
Yahya Kemal İle Sohbetler
^________ I _____________________________
Yeniler için
düşünceleri
Yazan: Sermel Sami UYSAL
1 —
lç<eri gird iğ im d e Y a h y a Keman, B o - , herin h iç b iri s i n i b en im s em iy o rd u , ¿ a z ı o c ö m e r t g ü z e l l ik l e r i n e b a k a n I E s k i dille ilk ş i irin S e n e : 1140, y e n i odası n da, k a r y o l a s ı n ı n ortasım a o -i dâlle ilk ş i i r i n i M e h lik a S u l t a n ola- t u r m ı ı ş , k i t a p o k u y o r d u - . Bak k a b u l ed iyord u...
Sı rt ıtn da, y a k a s ı biraz eskice», f a - M ev zuu de ğ işti rip so rd u m : k a t giifcel kola yapalmış gîri b i r g ö m - f — V a k t i l e b i r ga ze te y e yazı yaz lek v a r d ı . C ek e ts iz k a r a l a d ı ğ ı içinf
özür d i l e d i k t e n s o n r a :
— Ş ö y l e b u y ru n , diye», karşısın/a dü şe n s an d alyey i gösterö$i...
Ara m ısı da in c e b i r masia vard ı, b ü
z e r i n d e «de az ev v e l yarıtm b ı r a k t ı ğ ı k i t a p d u r u y o r d u . M e r a k e t tiğ im e le n ç e v i r i p ktapagına b a k t ım . î s t a n b ı f l u n zaptın a dafcir i l a n s ı z c a b i r »eser: E r i ş e de Constaihitinople...
Z a t e n şafcr s ık sı k h a y a l y o l u ile m aziyi yaşıamaz m ı? Y o k s a o »gazel l e r nasıl y a z ı l ı r ?
Göniil o ftfıRte m e ft u n d u Lftle I#e vırt nde Ki verdi ş/ln-ü ş e r e f yal -t i İmle
devfrlnde. V e :
K ı b r ıs far âjb ı ak tı zam&nındıa sft
m an ız için , size ayd a 1000 li ra t e k lif edilm iş: do ğru mu?
— E v e t ,Ulus ga ze te sin den b öyle b i r t e k l i f al m ış tı m ; f a k a t k a b u l e t m ed im .
S o n r a söz h ik â y e c i l i ğ i m i z d e n a ç ı l dı. B i r ara Y a h y a K e m a l şu n ları söyled i: — B i l h a s s a S a i t F a i k ç ok şi ş i ri l - di. A m e r i k a ’d a k i o c e m i y e t e üye o- luşu, e se ri o k u n m a d a n o lm uşt u r. K e n d i s in i t a n ır d ım ; c a h i l i n b i r i idi. S a i t F a i k h a k k ı n d a k i b en im k a n a a ti m b öyle olm ad ığ ın d an : — B i lh a ssa , dedim, h i k â y e l e r i n d e ki insan se v gisi ve y a ş a m a k sev inc i yüzün de n o k u y u c u onu t u tm u şt u r . S o n r a h e r gün y aşad ığ ım ız h ay atı n , iç in d e olduğu m uz iç in d i k k a t e t m e -b e-s û eliğimiz -b i r ç ok h u s u s iy e tl e r i n i S a i t Y a h y a gazelserft İdi B a k i
V e :
k a s i d e g û . 1 F a i k y a k a la y ıp h ik â y e l e r i n e y e r l e ş - | ti r m i s t i r. Bu su r e t le de h i k â y e c i l i - N e v b a h a r -ı v u s l a tın b a s s ı m deyii İlk ğim iz in mevzu u a lab ild iğ in e ge
niş-â y ııı a İ İ ç m i ş t ir Y a n i şi ird e O r h a n V e l i ’n in o n e r m i n ! y ap tığ ını, h ik â y e d e S a i t F a i k y a p - pâ yına. m ış t ır. (A m a b u n u y a p a r k e n , h e r ; B û sed en pâpû ş gi yd ird im V e : i O m n ğ b r ç e y l e ta ıııştım dı Lâl e devr in de F ü tâ d e g â n ın a son b i r piyâ lc d evri n de. V e:
Görd üm ol meh du şu na b i l ’ şâl atıp Y>â h u rd a n Gül y a n a k l a r üst im e y a ş m a l t t u t u n m uş n urd an. B e y i t l e r d e b a şl ıy a n g a z e l l e r i b a ş ka tü rl ü m e y d a n a g e t i r m i y e i m k â n v a r m ıy d ı?
Z i y a G ö k a l p ’in aru zla ve e s m a n * j l ıc a ile y azılm ış ş i i r l e r e h a r p aç tı ğ ı ¡s ı r a d a , Y a h y a K e m a l h e m a ru zla h em de esk i dille g a z e ll e r s ö y l ü yo r d u ... Z iya G ö k a lp bunlajrın g ü zelliği k a r ş ıs ın d a d a y a n a m a y ı p , o şii r l e r i, ç ı k a r d ığ ı Y e n i M e c m u a d a « B u l u n m u ş Sah i fe l e n * b aş l ığ ı ile v e r nıi.ve başladı . İ şte o g a z e ll e rd e n Ş e - r e f â b â d ’ın ilk b e y t i n d e k i «şuh» ile Y a h y a K e m a l a r a s ı n d a b i r ru h b e ra b e rliğ i olsa g e r e k :
ikisi de, h a y l i b aşt an sa v m a ş e y l e r de y a z m ış la r d ır .)
Ş â i r bu f i k r i m i k a b u l e t m e k ist e - med i :
— İ n s a n l a r ı se v m e k iyi b i r h ik â y e iç in ş a r t değildir. M es elâ H alit Z i ya y ı ele a l a l ım : E s e r l e r in d e g a r b e öze nir. Mal ve S iy a h , A ş k - ı M e m n u ve K ı r ı k H a y a t l a r ’da hep bu özen ti v a r d ır. F a k a t za m a n ın d a ge ldiği için bu e s e r l e r tu tu ld u. 1890-1900 y ı ll a r ı bu h a v a y a m ü s a i tt i .. . Haaa Ad na n V e l i ’y i nasıl bu lu rs u n u z S e r m e t B e y ?
— B u te pede n inm e su a le h iç şaş m a d ım Z i r a Y a h y a K e m a l ’in Adeti idi. B i r m ev zu u ate şli ate şl i a n l a t ı r k e n d e rh al onu kesip, b a m b a ş k a b i r şe y so r u v e ri rd i. î l k g ü n l e r bu h â li n i h a y li y a d ır g a m ı ş tı m . F a k a t so n r a l a r ı , h a y a t t a b i r ç o k şe y e o l duğu gibi b u n a da a l ışıv e r m işt im . O n u n iiçn so ru su n a şa ş ı r m a d a n c e- İvap v e r d i m :
— H ü sey in R a h m i ’nin b i r d e v a m ı; ‘O şuh a ğ l a r bug ün K a s r - ı Ş o r r f â - ,1«™» m o d er n b i r d evam ı.
b â d ’a ge ld ik ç e — B a n a g e çe n gün b i r a h b a b ım O n üşâ n ûş g ü n l e r h a t ı r ı n âşâd a jj ta v siye etti. B i r ya zı sı n ı o k u d u m ; ,
geld ikçe, ‘»bir şe y b u lam ad ım . F a k a t Y a h y a K e m a l z ih n en , en ç o k İ s ta n b u l 'u n fe th i ile m e ş g u l dü r. Z a te n k e n d is i b i r rû b âts in d e b u n u a ç ı k ç a sö y l e r : Cık t a y y - ı z a m a n et a ç ıl ır h e r pe rde B i r d e v r g e ç i r İstediğin h e r ye rd e. B e n h ic r e t edip z am an ım ız d an ya sa d ım . İ s t a n b u l 'u f e th e tt i ğ i m i z gü nler de . F e v z i Ç a k m a k ’ın da pek se v d iğ i îs t a n b u T u F e th e d e n Y e n i ç e r i y e G a - zel’inde ş â i r o günü esk i dille y a ş a t ı r :
V u r pen ç el A l i ’de ki şem şir aşk ına Gi ilb ajıg i asu m a n ı tu ta n p i r a şk ın a.
— B e l k i a c e l e y e g e lm i ş t ir o yazı. İM âl ûm ya biz de e k m e k para sı y ü- 1 zü n d e n s a n a t ç ı l a r e s e r l e r i üzerin de | g e re k t i ğ i k a d a r ç a l ış a m ıy o r la r . B u nun s eb e b i de e s e r l e r i n i n fazla p a r a g e ti r m e m e s i . B u yü zden de d ü n ya ç a p ın d a b i r şa h e s e r bizden güç ç ı k a r . O ys a ki A m b e r rom anı, y a z a rı n a i k i sorıe lük s b i r h a y a t te m i n e t m i ş t i .. . H a l b u k i bu hal b iz im m e m lek o t için h a y a ld ir. B e n en m e ş h u r h ik â y e c i m iz i n , p a r a sık ın tıs ı y ü z ü n de n, b i r e s e r i n i m ü sv ett esiz d o ğ r u d a n do ğ ru y a d a k tilo d a ya zd ığ ına ş â h i t oldu m. Hat tâ h a li h a z ır d a k i er\ Ş â i r za te n İ s ta n b u l fe th in i en b ü - j şö h re t l i ro m an cım ız , peş in p a r a al- y ü k z a fe r i m iz o l a r a k gör ür. B u n u , ! d ığ ı iç in b i r m evzu u ü ç e bölüp, üç D o k t o r A d n an A d ıv a r ’a i t h a f e t t i ğ i ay r ı ro m a n y a p m a k m e c b u r i y e t i n d e n i h â î s i n d e şö y le a n l a t ı r : > k a l d ığ ın ı b i r gün b iz im f a k i r h a n e d e Tîir âlem a ç a n za fe rl e ri n en geııişiı. i t i r a f e t m i ş t i .. . Bizd e m e c b u r e n e v - I s ta n b ıı l fethi T a n r ı nın ku tlu işi j velâ k a r ın , so n ra s a n a t endişesi G ü n do ğ m ad an ev vel o güzel s a a t te ç m e v c u t.
On bin yi ğ i t in b ü y ü k gedikt en j — E v et, h a l b u k i s a n a t ç ok güç girişi., b i r şey dir. E e n ge n ç liğ im d e P a r i s e A y r ı c a i k i n c i m ıs r a d a « İ sta n b u l gi tm iştim . Es ki dille, eski ta rzda f e t h i T a n r ı ’n ın k u tl u işi» d i y e r e k lıâ- I ş i i r l e r y a z m a k istedim. F a k a t daha d i ş t e k i t e l m i h e i ş a r e t ed iyor. .. C e - i ilk ga ze li m de n e k a d a r güç oldu- .s a r e t le İddia e d i le b il i r k i İs ta n b ul!, ğu nu gör düm.
olm asa , Y a h y a K e m a l olm az dı... j — İ l k ga ze li n izin « S e n e : 1140» ol M a sa ü z e ri n d e k i b i r k i t a p bizi ne-) du ğu nu g e ç e n l e r d e söz ara s ı n d a söy - j- i : 1 r e l e r e götü rd ü. K i t a b ı n y an ın d a, ilk? İçm iştin iz .
sahifesrinde O r h u n h a r f l e r i yazılı jl _ E v e t , Ne v b a h a r - ı v u sla tı n b a s- b u lu n a n b i r not. d e ft e ri du ru y ord u . sun d e yü ilk â y ın a , diy e b aşlıy an ı.
î s t e o z am an bu işin n e k a d a r güç olduğu nu a n la d ım .. . F a r i s 't e Ş a r k D il ler i Oku lu v a r d ır. H em en o rav a B u n u m e r a k ed ip s o r u n c a :
- — 20 - 30 s e n e ev vel y a z m ış t ım , i dedi. ı
, S o n r a söz e d e b i y a t t a n açıldı. T a n - ! g itti m . B u l d u ğ u m d i v a n l a r ı b i r b i r z inv ıt ta n b u g ü n e k a d a r k i e d e b i y a t ı - j oku dum . Ne N â i l î- i K ad im ka ld ı, * m ız h a k k ı n d a k i k a n a a t i m i sord u, i ne Ş e y h ü l i s lâ m Y a h y a .
; A n l a t m a m b i t i n c e : j — P a r i s ’te ik en b eğ end iğ in iz F r a n -t — B i lh a ssa , dedi, b i ra z ev vel b a h - : plz Şâ irl eri ki m l e rd i ?
, sin i etti ğ in O r h a n V eli üstün de d u r — V e r is i n e . R iııı baud ... F a k a t S u l-m a k iste ril-m . B u şâir. o k u y u c u y u ; Iv P n ı d b o m m e 'u se vm ez dim . B i l h a s i k e n d is in e h a y r a n b ı r a k m a k ' değil, " a V e r l a i n e ’in F e t e s G a l a n te s ’ını ç o k ' h a y r e t t e b ı r a k m a k istedi. H alb u k i : b i n m i ş t i m . Ş â i r ora d a e sk iy i dile 1 h a y r e t ç a b u k g e ç e r : h a y r a n l ık s a u -1 g e ti ri y o r . İ ş te b u n u n üze rin e ben
5 zun m ü d d et de vam ed er ... O r h a n j dp h ,ım ı kpndi ed e b i y a tı m ı z d a d e n e -
V e l i ’yt ta k l it e d e n le r h ep h a y r e t et» 1 ' ti r m e k yolun u tu tt u l a r . H al b u k i ş i
i r i n gay es i h a y r e t e t t i r m e k değil dir. — Size, İ ç t i m a î m ev zu ları ş i i r l e ri n d e iş l e m i y o r diy e k ı z a n l a r o l u yo r. S i z c e şi i ri n k on usu n e o l m a lıd ır?
m e k istedim . Ve y ü z k a d a r gazel ve| rü b â t yazd ım.
Ş â i r s ü r e k li b i r ö k s ü r ü k te n s o n ra sözü gene b u g ü n k ü e d e b i y a ta n a k le t ti:
— Gen ç nesl e bâzı köt ü n iy etl iler , vezin b i l m e m e k m e z i y e t ti r , Uslûp-Ş i i r i n m ev zu u h e r şe y o l a b i l i r . : FU7 y a z m a k m e z i y e t ti r , de diler. H attâ b i r şi i r c e m i y e t i n l eh in d e de, \ G e n ç l e r de. m e ğ e r biz n e m e z i y e t l i a le y h in d e de o l a b i li r : y e t e r ki ş i i r j A s a n l a r m ı ş ı z d a h a b e r i m i z yok m u ş, olsun. İşte b en b i r m ü d d et ç e k i l - 1 s a r ı l d ı l a r k a l e m e . Hiç birisin d e dim : elim iz de ( M a r ik a ’nın Donu>n-1 SPr,at en dişesi yok . (H alb u ki Cahit, d a n b a ş k a n e ka ld ı (1). ( F a k a t ş a i - S ı t k ı ’nın, b i r v i r g ü l ü n y e ri iç in b i rin M a r i k a 'n ı n D o n u ’nu gördüğün de 1 lp np k a d a r dü şündüğü. Z iya Os- şıip h em v a r d ı r ) . Ah! B e n O r h a n ! rnan a 3'azdlt ı m e k t u p l a r d a n b elli V eli’y e b i r ç o k n a s i h a t l e r e t ti m : f a - I O,uyor. F a k a t b u n u s a i r e h a t ı r l a t - k a t d in lem ed i... j m a k lüzumsuz b i r g a y r e t olur du. Z a
te n o, k e n d is il e ayn ı k a n a a t t e nl-— B â z ı l a n A t a t ü r k v e b a ş a r ı l a n
İçin ş i i r l e r y a z m a d ığ ın ız iç in sizi m i ll i y e tsiz likle ilh am ediyor. B u n a n e ders in iz?
— B e n A t a tü r k 'ü n m ü c a d e le y ı l l a rı n d a m u n ta z a m o l a r a k , O'n un le-i b le-in d e gaze te ler e m a k a l e l e r yazdım. . F a k a t b i r k ısım m e n f a a t d ü şk ü n ler i, I i,pr ış olup o u ı i k i e t ; ¡..uua. m e v k i k a p a h i l m e k için kaİ Pme s a rıld ıl a r .. .
S o n r a S u lt a n R e ş a t 'ı n b i r şi i ri n e yazd ığı ta h m i s t e n söz a ç tı m , ş i i r : Cep he de n to p ları e.ider gibi h
artı-ofgrıı A rk a s ın d a g e m i l e r b i r siirti dlv -t
ah en « G ö k te t a y y a r e le r i n d e n s a ç a ra k
n a r - ı fiteıı» « Sav let et m işt i Ç a n a k k a l 'a 'y a lıah rü herd en » E h l - i İ s l â m ’ın ik i h a s m -ı k a v isi b ird en , d iy e b aşl ıy ordu . Y a h y a K e m al b ira n d ü şün dü kte n s o n ra :
— B u şiiri o k a d a r evve l ka l e m e a l m ış tım kİ a r t ı k k e n d im l e a l â k a sı n ı görm ü y o ru m , dedi.
S o n r a , Ahdi llhan ıi t'in otlKlsıı için yazd ığı ve v a k ti l e neşr e dilen b i r ş i ir in i h a t ır l a t t ı m . .. On un için de yu k a r d a k i c ü m lesin i t e k r a r etti ... D e ğil m ısr a la r ı, k e li m e l e r i üstü n e t i t - ri y e n şâir, n ede nse i lk ge nç lik y ı l l arın d a (1902 su l a r ı) yazd ığı ş i i r -duğu m z am an fi k i r l e r i m i ve ş i i r zev k im i ç o k b e ğ e n iy o rd u .) S o n r a g e n ç l e r şiiri n nasıl y a z ı la c a ğ ı n ı b i l m i y o r la r . Meselâ b i r b oks m a ç ı t a s a v v u r ed in. B o k s . „ b oks e l d iv e n d e ve m u a y y e n k a i d e l e r l e ya pılır . H a l b u k i b i r t a r a f b o k s eld iv en i y e rin e t a b a n c a k u l la n ır s a bu b o k stan b a ş ka b i r şe y olur. İşte . Orlıan VeH’de n bu y a n a olan g e n ç l e ri n şi i rl e r i de böyle: b oks eld iv en i y e r i n e ta h a n e a k u l la n ıy o r l a r . ..
F a k a t z a n n e tm e y i n ki Y a h y a K e m al y aln ız b u g ü n k ü ed e b i y a tı m ı z iç in bu k a d a r şiddetli h ü k ü m le r ve r iy o r .. . B a ş k a so h h e tle r d e onun , b â - zan on sr v diği D ivan şa i rl e r i h a k k ın d a b i l e b a t a r y a ilo ate ş e d e r gibi k o n u şt u ğ u n u göre ceğ iz .
c
Yahya Kemal île Sohbetler
*1
J
HâıtıicK için, Fikret için,
Âkit için söyledikleri
Yazan: Serme) Sami UYSAL
— 2 — Y a h y a K e m a l ’in ş i i r l e r in d e v atan h a y li y e r tu ta r . On un k e n d is in e has b i r v a t a n an la y ış ı va r d ır. Sohbete- b a ş l a r k e n ev velâ bu hus u su şairin ağz ından d i n l e m e k iste d im :
— N am ık K e m a l ’den ve u m u m i y e t le esk i v atan t e l â k k i s i n d e n a y r ı l d ı ğım n o k t a l a r var dır , diy e söze b a ş ladı ... Ve şöyle de vam e t t i : « B e n v a ta n ı m i ll e tl e b e r a b e r , yân i m i ll e t:n y e rl e ş t iğ i to p r a k add ede ri m .. . B e n im n azarım d a m i ll e ti n ru hu nu n e s ti ğ i ve es m ed iği to p r a k l a r va r d ır. M es elâ R u m elıd e n ic e yerleırde n e T ü r k va r d ır, n e c a m i v a r d ı r ; n e de T ü r k ru hu esm işti r . O r a l a r da h â k i m i y e t i m izdeydi.» — Meselâ? — M es elâ Y u n a n i s t a n d a k i Man ya . B u r a s ı t a m h ır i s t i y a n k a ld ı. .. H a l b u k i Y e n i ş e h i r ise t a m a m e n T ü r k . D a h a y a k ı n a gelir se k, S a m a t y a ile K o c a m u s t a f a p a ş a y a n y a n a d ı r . S a m a t y a îs t a n b u l u n a y r ıl m a z b i r p a r ç a s ı dır. F a k a t T ü r k de ğildir. K o c a m u s ta f a p a ş a t a m T ü r k t ü r . B u b i r p a rç a L a m a r t i n e ’in: «V a ta n c e d l e r i n k ü l l e rin d e n y ap ı l m ı ş tı r.» m ıs r a ın ı h a tı r l a tı r . M a u r i c e B a r r â s 'i n m i ll î to p r a k n a z a r i y e s in d e ifa d e et ti ğ i gibi: y â n i to p r a k v a r d ı r ki bizim le hal h a m u r o lm u ştu r; to p ra k v ar d ır ki bize uzak k a l m ış t ır. İ şte ben « v a tan» ı böyle an lı yoru m .
S o n r a söz gene e d e b i y a t t a n a ç ı l dı. Y a h y a K e m a l ö n c e S e r v e t i F ü - m ın d a n b ah se tt i. B u h usu st a h a y li ko n u ştu . N i h a y e t sözü R u b â b - ı Ş i ke st e ş a i r i n e g e t i r e r e k : — F i k r e t , dedi; e t ı a f ı n d a k i ş i i r den a n la m ı y a n la r l a d e v ri n i n k u r b a n ıy d ı. O z am an s a n a ta d i k k a t y o k tu . On un en u f a k falsosu bugün b ü y ü k ga f gi b i ge li y or... F a l s o H âm id ’de de ç o k tu r . D a v a l a c i r o ’n un en m e ş h u r n id asın a b a k ın : B a h r - ı z e h h a r değil e b r - i ş e r e r b a r değil Hep y a n a r d a ğ la r ile dolsa c i v a rı m
dön m em . C i v a r k ü ç ü k b i r y e rd ir . B i r y a n a r d a ğ bile sığ m az. .. E t r a f dese h a y di n e ise ne... B e n b i r Vezüv’ün y a n ı n a g itti m . A k ş am a k a d a r c a n ı m ç ık t ı, ü a l b u k i V ez dv'ün b ile k a ç c i v a r ı v a r .. . S t r o m b o li k ü ç ü k b i r a- d a d a d ı r; g e ç e r k e n görülü r. O a d a c ık K u r u ç e ş m e ö n ün dek i ad ad an biraz b ü y ü k t ü r . F a k a t E t n a b ü y ü k ; V e - züv gi b i.. . Haa, so n ra ayn ı b eyitte l l â m i d « b a h r - i zeh h ar » d iy or; y a n i k a y n a y a n deniz. K a y n a y a n denizse k o c a ose an dır . Halb uk i e b r i ş e r e r bar, y a n i k ı v ıl c ım s a ç a n bulu t ile a ra l a r ın d a prop ors ıy on (u y g u n l u k ) yo k . V eih â sıl Hârnid de, N a m ık K e m a l'e h a y r a n oluşu ile e t r a f ı n d a k i - l e rin k e n d is in e h a y r a n l ığ ı n ı n k u r b an ı oldu. (Ne t u h a f ayn ı hal Y a h f y a K e m a l 'i n son z a m a n l a n iç in de v a r i t t i r ; H ü r r i y e t ’t e k i ş i i r l e r in ço ğu da b u n un m is a l id i r.)
N er v al, V irg ile ye nidir.
H alb u k i g e n ç l e r: «Es ki y a z ı la r e s kidir» diy or. O halde bug ün y a z ı lan üç asır s o n ra e s k i y e c e k . Hiç b öyle şey o l u r mu? G a r p t e bu m e s e l e l e r tâ n e z a m a n d a n b e r i hall edilip k a i d e l e r e b a ğ l a n m ı ş tı r . H a l b u k i b i z de ü st ün de doğru dü rü st d ü ş ü n e n l e r b i l e yok , y a h u t ta ne k a d a r az. B u du ru m insanı k a h re d iy o r. S o n r a söz Ü sk üdardan , a r k a s ın d a n da At ik V al de den açıldı... Y a h y a K e m a l bu se m t ile A t ik V ald e'd en i n e n S o k a k t a isimli şiiri h a k k ı n d a şu e n t e r e s a n m a l û m a tı ve rd i:
— A t ik V al de T o p ta ş ı n d a . O r ad a d e l il e r vardı. Atik Valde. N û r b â n û S u l t a n 'ı n c a m i i idi. II. S e l i m ’in k a rısı, III. M u r a t’ın an n e s i o lan N u r - b ân û S u lt a n nüfu z r e k a b e t i y ü z ü n den, gelini S a f i y e S u l t a n t a r a f ı n d a n s a ra y d a n ç e k i l m i y e m e c b u r e- d ilip Ü s k ü d a r ’dak i k ö şk ü n e gi tti .. . O r ad a M i m a r S i n a n a b i r c a m i b a ş la tı y o r . B i r r i v a y e t e göre b u n u m i m a r D a v u t b iti r i y o r . B i r k ı s m ı n a göre M i m a r D av u t b a ş l a y ıp g e n e o b i t i r i y o r . Neyse, c a m i ile e t r a f ı n d a k i m ed res e, b i m a r h â n e , m ektep , Ş â - b â n i y e D erg âh ı i m a r e t ç e p ç e v r e b i r m i m a r î k a d ro iç in d e d ir. C a m i i n a r k a s ı n d a m ezarlık , ön ün de ş a d ır v a n J v a r . F a k a t bug ün b u n l a r h a ra p . ! T a m bu s ır ad a te l e fo n ç a l d ı... Y a h I ya K e m a l t a r i h t e n b a h s e d e r k e n a r a - j y a giren k im olu rsa olsun, ona m u t - l l a k a sin ir l e n ir d i . T e l e f o n ed en aziz j b i r do stu idi; z i y a r e ti n e g e lm ek is- f t i y o r d u :
— Ş im d i ç o k m eşg u lü m b a ş k a za- !ıman te l e fo n et, deyip k ü t diy e te - jil ef onu k a p a t tı .. . B a y a ğ ı s i n ir l e n m i ş - j ti ... H ır sla b i r si g a r a y a k t ı . .. F a r ı m a k l a r ı ti t ri y o rd u . S ö y le n m i y e b a ş l a d ı :
< — T e l e f o n e t m e k iç in hiç zam an f se ç m e y i b ilm e zle r. İ n s a n ’ h iç şu a n - tda te l e fo n ed er mi? Ne güzel, ne ['tatlı ko n u şu y o rd u k .
1 Y a h y a K e m a l t a r i h t e n b a h se d e r- İken , âd e ta o d e v i r l e r e inip kend isi ide b a h s e tt i ğ i ş a h ıs l a r l a b e r a b e r y a
-^
lyordu. B u se b e p te n de a r a y a b a ş- a b i r şe y g i r i n c e s i n i r l e n i v e r i y o r - ydu. .. Hat tâ b i r gün z i y a r e ti n e b i r t . . __ _ U . .. 1 / « ¿ y a k ı n ı m ı g ö t ü rm ü ştü m . Y a h y a K e - Jtmal’ee s o r m a k istediği bazı h u su sla r f v a r d ı . H alb u k i şa i r ta m dör t s a a t f/bize Üsk ü d ar d aki c a m i l e r d e n b a h se - Idip, d ostum un h azırladığı s u a lle r d e n ■hiç b irin i so r d u r m a m ış tı. B u d ö r t Is a a ti n son un da da o k a d a r y o r g u n idüşmüştü ki a rt ık ağzını a ç a c a k tâ - »katî k a l m a m ış tı .. . B iz im ise k a r n ı -bmız zi! çald ığ ın d an , ş a i r sözünü b i t t i r i r b i ti r m e z h e m e n m üsa ad e ist e -Y a h y a K e m a l b i r a n d a l d ık t a n son ra sö zler in e şö y le d e v a m e t ti : — D üşü n ü n Hârnid L o n d r a d a o tu ru y o r. F a k a t bizim eski ş a i r l e r i o k u j t r . Ve üs tel ik o n la r ın t e s i r i n de k a l ıy o r . Velh âsıl Hârnid ç ok ge ri idi. « H alb u k i H^mid’i şi m di bile, b i r ç o k b a k ı m l a r d a n ç o k ileri b u l a n l a r va r d ır.» S o n r a :«Her y e r k a r a n l ı k pü r n û r o m e v ki» m ıs r a ı t e a tra l am a ç i r k i n .. . V i c - to r HugoTıun V atv rlo ?su da t e a tra l am a gü zel... Ş im d i F r a n s ı z l a r t e a t ral d e y i n c e k a ç ıy o r l a r .
V a l e ry b i r k i t a b ı n d a , V a r y e t e l e r in d e n b i ri si n d e : B i r gün M a l l a r -m ö 'n i n y a n ı n a g itti -m . B e n i y a n ı n a
o tu rttu . Y a v a ş sesle m ı s r a l a r oku du, okudu . İşte ş i i r budur, di y or. H al b u k i değil. B â k i ’yi nasıl y av aş o- k u r s u n :
M ü h e y y a oldu m e c lis sâki.va p e y - m a n e l e r dö nsiin ’ü y av aş o k u rsa n m ıs r a b e r b a t olur.
V e r la i n e 'i n L e s san glots longs m ı s raı y a v a ş o k u n u r ama, diğ er ş i i r l e r i öyle değil. O n ları y a v a ş se sle o k u d u ğun t a k d i r d e d e ğ e r le r i h em en a- zalır , y a h u t da k a y b olu r. M es elâ:
J e su is l’e m p i r e â la fi n de la d e ca d e n ce , m ı s r a ı y ü k s e k ses le oku nu r. S o n r a söz şi i ri n esk i y i p e s k i m e m esi n d e n a ç ıl ın c a Y a h y a K e m a l şöy le de di: — M a k a l e e s k i r ama, h a k i k î şiir h e r z am an y e n i o l a r a k k a lır . B u s e b e p te n dola yı Hom eros, G e r a r d de
âyip ke nd im izi ra stlad ığ ım ız ilk lo- Hkantaya atm ış tı k .
j Y a h y a K e m a l b i r m üd det da h a te - İlefon ed en şahsa s ö y le n d ik te n so n ra ■tekrar esk i m ev zua döndü :
— Haa n e diy ord uk, e v e t bug ün o n l a r h ara p. N u r b ân û S u lt a n A y a - s o f y a ’da. ko cası II. S u lt a n S e li m in , M i m a r Si n a n ta r a f ı n d a n y ap ılan t ü r b esi n de y a t a r . Ke nd isi V e n e d ik li b i r kad ın d ır . B e n 1934 de Modad a o tu ru y o rd u m . Hem en h e r gün Üs- k ü d a r a gidip ora y ı k e ş f e ç a l ı ş ı y o r dum . A t ik V ald ed en K a r a c a a h m e t e b i r s o k a k ine r. 1934 de b i r ram azan günü o d a r so k a k t a du rd um ... H a l kı, k e r p i ç ev ler i, b ak k al d ü k k â n ın ı se y r e t t i m . O e m p r e s y o n u (i n ti b a ı,
I
t e s i r ) sl dım . T a k s i y e b i n i p M od a y a avdet e t tim . O a k ş a m M e h m e t ı A k i f in y a k ın d o stların d an biri si n e I t e s a d ü f e t tim . Ve ona M e h m e t A k i f için de dim k i : «O islârom a h lâ k ve ak a i d in i n şâ iri d ir. îs l â m ın ş i i r i n in ş a i r i değil dir. îs l â m ın şi iri n in ş â iri olsayd ı, vâız gibi değil, ş a i r gibi ş i i r l e r ya za rd ı.» ... D ostu da b a k v e r di b a n a .. . Ş ü phe si z h e r dinin k e n d i- ! n e m a h s u s b i r ş i i r i y e t i var dır . F a k a t onu ifad e e t m e k h ün erd ir. B e l k i de A k i f’i n : « S a f a h a t ’ım da e ğ e r ş i i r a r ı y o r s a n ara m a» d eyişi b u n u n i ç i n dir. Ş a i r so n ra sözü A t ik V a ld e şiirin e g e t i r e r e k şöyle d e v a m e t ti : îş t e A t ik V a ld e ’de n i n e n S o k a k t a isim li şiiri m i, o in t i b a ım ı y a v a ş ya v a ş i şl i y e r e k bu sene b i t i r dim. ğ Y a h y a K e m a l ’ in o şiiri n de değil am a, gene A t ik V alde’den b ah se den Z i y a r e t isimli m a n z u m e si n d e : «Bu z i y a r e tt e v a k i t geçti, gü ne ş batt ı, y a zık !» d iy e b i r m ısr a v a r .. . B u z i y a re tim d e gü ne ş b a tm a m ış t ı am a v a k i t h a y li g e çm işti ... On un i ç in ş a i r den izin iste dim ...^ Yahya Kemal İle Sohbetler 1
Şair ve musiki
*
Yazan: Sermel Sami UYSAL
— 3 Y a h y a K e m a F i n ş i i r l e r in d e m u si k i h a y l i y e r t u t a n H a t tâ bazı ş i i r l e r i nin is i m le r i n d e bile m u si k i v e onun la ilgili i f a d e l e r e ra s t l a n ı r. Mese lâ G e c e Be stes i, A k ş am M usi k is i, Mo- n a ç T ü r k s ü , Denuz tü rk ü sü, Gü fte siz B e s t e M a h u rd a n gazel» T a n b u r t C e m i l ’in R u h u n a Gazel. D eri n B e ste, I t r î E s k i Musiki ve K a r M u s i k il e ri .. . B i l h a s s a so n un cu su «ses* ile m e m le k e t a ra s ı n d a k i d e r i n a l â k a y a m i s a ld ir : j B t n y ıld an uzun b i r g e re n i n b e s t e sidir bu; B i n yıl s ü r e c e k za n ne dilen k a r se sidir hu. b i r k u d re t gösterdlyse, b ug ün de n so n ra G a r p m u sikisin in t e k n iğ i n i ve m e to d la rın j a l a r a k gene b ü y ü k bir İş b a ş a ra b i l i r. A n c a k bu b i r t e k â m üle m u h t a ç t ı r B i r h am le d e o l m a sın ın i h tim ali yok tu r.
G a r p m u s ik isin e teme ssül ed ilirse , ç ok b ü y ü k b i r i? gö rm üş ola n b a ş ta R us la rı zikre deb iliri z. O n l a r B ü y ü k P e t r o ’dan tâ I. N ik o la ’ya ka d a r, 150 sen e g ar p m u sik isin d e tilmiz kald ıl ar... A n c a k 1850 den so n ra y e r l i h a v a y ı f e t h e t m e y e başl adıla r. T a m m ill î Rus zev kinde h a r i k u lâ d e b i r m u si k i y a r a t a r a k A v ru p a â l e m ind e b i r d e n b i r e b i r i n c i s a ft a p ar- ' l a d ıla r
B i r k u y tu m a n a s tır d a du alar gibi Biz I t r î ’den İsm ail D ede 'y e kad ar gam lı. .. |olan m usikim iz i, kend i t a b i a t i i ç in - T ü l l e r i , «pırdan, k o r * halin de , d e - | de a*’nen m u h a fa z a et m e l iy i *.
Çlln-1 kıl m im arim iz, şiirim iz , yazı s a n a -
; tim iz gibi fe v k a lâ d e b i r e s e r d i r ve B i r er g an u n * h e n Kl y a y ıl m a k ta de- m i ll i d ir Onu şim dide n so n ra da fi n d e n ., ç oc ı fk l a rı m ız a öğr etm eliyiz. Ç a i d ı r - 1 D o y d ıım s* d * s e e k alm adım I s l a e j m alıy ız, d in letm eliyiz. L â k i n şim d i- ke de rlııde n 'Uen so n ra G a r p m u sik isin in te k n i k ve ! Z ih n im hu şe hird en , bu devird en j m e t o d l a n ile b i r T ü r k m u sikisi, tı p- cok uzak ta k l - Rus m üs ik isi gibi, vü cude g e t i r - T a n b d r l Cemil B e v c a l .v o r eski j m e y * b ak m a l ıy ı z . B e l k i e s k i m u s i k i
-I mızi h a t ı r l a m a k bu in k ıl âp iç in de P a * ! de işim ize y a r a r . Y â n i millî h is le r i - B i r d e n b i r e m e s’udum İşitm ek h e v e - | m i * i ifa de için k u vv etl i b i r il ham
sivle., k ay n ağ ı o l u r N ite k im bu in k ıl âp Gönlüm dolu İ s ta n b u l ’un en örlfi ; ş ii ri m i z d e v âk i olm uşt u r. Y en i T ü r k
ses iy le ... I ş i irin d e n b i r e s e r m âzinin şiiri Kandım kİ uz ak laşt ı y a ğ a n k a r v e j ile alâkası ke silm iş b i r şey gibi gö-
k a m n i ı k . . . rimmez.» tTykıımda b ütün b i r gece k ö r fe z d e
yim artık ... Y a h r a K e m a l 'i n m u sik im ize kar şı du vd uğu de ri n b a ğ lıl ık ac a b a ne zamvan b aş l a m ış tı ? Bu s o h b eti m izd e İlkin bu hususu ö ğ r e n m e k istedim . Ş a i r
-I S o n r a ş a i r i n h a y li alâka u y a n d ı r m ış olan M âh urd an G azel’ind en söz açıldı. Bu şiird e b i r ç ok h a ta b u lun du ğu s a n ıl m ış t ır ve bu yüzden de h a k k ı n d a hayli y a z ı la r y a z ı lm ı ş tır. B u n l a r d a n b i r k ısm ın ı ş a i r e s o r dum : «— E vve lâ, dedi. 1912 de İ s t a n b u l * d ö n d ü k t e n so n ra iyi b i r ta l i h e se ri o l a r a k T a n b û r î Cemil B e y i ta n ıd ım . B u s a n a t k â r ın , ta n b ur. k e m e n ç e . rfthafc ve la v t a İle ç al dığ ı p e ş r e v leri. best eleri , se m a i l e ri ve s a r k ı l a n rtinledim. I t r î ’ve. Hâfız P os t' a. 5-evyft Nuh'a. Z ah ar y a'v a. T a n b û r î î s a k ’a. S ad u llah Ağa'ya. İ sm ail P e - d e ’ve Ş â k i r Ağ a’ya h a y r a n old u m ... Ş ü p h e siz bunda. T a n b u r î C em il'i n ç a h s ’ın ın k u vv etl i b i r te si ri va r d ır. E s ki b ü y ü k b es t e k â r la r ım ız ı n , en ivi e s e r l e r i n i d i n l e m e k arzusu günden güne k a l b i m d e v e r tu tt u Millî b İ T
ruhu n t a m ifa d esind e m u sik î ön s af ta gelir. B iz im s ı n a î l e r i m i z d e en so n ra m ü k e m m e li y e * arzeden m u sik î o lm u ştu r En so n ra doğduğu iç in d ir kf diğer b ü y ü k * a rw tlerim iz yav aş ı y a v a ş öld ü kler i hal<V m u sik î de va m r f m i t s i r . G er ç i 50-f 0 se neden b eri c
da vah im b i r İ n k ır a z h a li n d e d i r L â kin b a l k ın b âl â onu se v m esi b ü s b ü tün ölm ed iğin e d e lâ le t eder.
M usik îm iz in şiiri m ize n is h e tle f a i - k i y e t j â si k â r d ır . D erh al göze ç a rp a n f a r k , eski şi iri m izd e olm ıv an sente*» ri n (t e r k ip ) m u sik im izd e olm ası dır. F s k i ş i i r b i r tü rl ü b a sla r, b a şk a bir tü rl ü de vam eder, gene b a m b a ş k a b i r tü rl ü b i te r . M usi k im izde ise b u n un ta m zıddına o l a r a k beste. sıkı b i r te rk i p hali n de dir. Y a n i m ü k e m mel b i r e s e rd i r Musi k im izi n ş i i r i mize ikin ci b i r fa l k i v e t i e n t e l e k t ü e l olm aması ve y e rli h a lk ın Iş ti râ k e t m e sid ir F a r is î b i l m î y e n l e r eski ş i i rimizi a n la m azlar. H alb u k i m u s i k î de h i ç fa r is î bil m e ksi zin, ya ln ız mu s i k i r e iptid aî b i r v u k u fl a m a z h a r o l m a k an la m a y a k i f a y e t ed er, ş i i t ve m u sik im iz ikisi de İslâm m e d e n i y e ti n in frar» c e p h e l i n d e n geldi kferi h ald e, b îr i, y a n i şIIt. da lm a f a r i l i div ana âsina olm ak , i r i b i r v u k u f sa h ib i olm ağa m e c b u r i y e t hâsıl e t miş. h a lb u k i İkin cisi. yan i m u si k i tr a n î olan h e r s e r l e zam an la r a b ı tasın ı ke şmiş, kend i m em l e k e t i m i z i n v e m ill e ti m iz in h avası nd an ilh am ın ı alm ış tı r. îs t e Z a h a r y a gibi ru m lar, î s a k gibi m ııs e v i l e r Ni ko os gibi e r - m e n i le r en m i ll î b i r d e r e c e y e ç ı k m ış lard ır . D e n i l e b i l i r kf bu m e m l e ke ti n ab ulisin in m u sik id e göze ç a r p an birl iği e ğ e r h e r şey de olsaymış, ç o k b aşk a b i r m ill e t olur muşuz.
— Bi zim m u sik im iz ve garp m u s i kisi h a k k ı n d a k i f i k r i n i z ?
— Musi k i i k i c i n s t i r : melodi ü ze ri n e müe sse s olan, a rm on i ü ze ri n e m ü es se s olan. B iz im m u sikim iz m e lodi. Av ru pa m u sik isi arm on i ü z e r i n e m ü es sesti r . Av ru pa m u sik isin in , bu i t i b a r l a mua zza m fa l k i v e ti m ü se llem dir. Z ate n bu g ün kü neslin iç in d e m ü c a d e le ettiğ i te zat b u n dan ileri geliyor. K a d e r bizi v a k - tile. İslâm m ed e n i y e ti n i n m u s i k i s i n d e b i r iş gö rmeğe şe v ketm iş. O İşi de h a r i k u lâ d e görmü şüz. D e m e k ki T ü r k dehası. Ş a r k âl em ind e nasıl
— M ah u rd an G a z e l d e k i zev rak ç e k e li m esin i b a z ıl a rı h a ta l ı b u lu y o rla r. Z e v r a k : sanda l, z e v r a k ç e ise s an d al- c ı k t ı r «Hiç s a n d a l c ık t a ü ç ç i f t e (Uç ç i f t k ü r e k ) o l u r mu? » d iy o rla r. Bu h u su sta ki fi k r i n i z ?
— M âh u rd an Gazel, 1908 de P a ris’te sö yled iğim b i r p a rç a d ır . İ s t a n b u l ’a d ön dü kten so n ra b i r ç ok k a r il e r i n e z b e r i n e geçti. E z h e r liy e n - l e r a ra sı n d a yaşlı başlı şa h siy e t le r var dı. E z c ü m le : A b d u r r a h m a n Ş e r e f B e y . Atft Bey. pa d işah ın s e r y â v eri S a l i h P aşa v e Cemil Molla h atı r ım a geliy or.
O zam an bu gaz eldek i z e v r a k ç e k e li m e sine itir az ed ild iğini işittim . İ t i raz h ana da haklı göründü. V e bu m ıs r a ı b a ş k a b i r şe k ild e ta shih e t tim . T a s h i h i de A b d u r r a h m a n Ş e r e f B e y e gö st er d im . İ ti r a z ı n n â b e m a h a l olduğunu ve z e v r a k ç e ke li m esin in ta m y e rin d e k u l la n ıl d ığ ın ı, zev ra k k e li m e s i n i n f a r is îd e ve İ r a n g ö l l e rinde k ü ç ü k b i r gemi kılı ğın d a olan b ü y ü k k a y ı k l a r a ıt l a k edildiğini. B o ğ a z i ç i 'n d e m ü stam e l ince, n â rin k a y ı k l a r l a b un un m ü n a seb eti o l m a dığını b i n a e n a l e y h m ıs raı d e ğ i ş ti r m em i n doğru ve ha klı o lm ıy ac ag ın ı m u s ı r r â n e se rdetti . O ta rihte, yân i 1914 . ıa nenelerinde, z e v ra k ç e k e l i m esi n i k im i doğru, kim i y a n lış k u î- l a m lm ş huluy ordu. K a y ı k m e s e l e le r in i geniş b i r v u k u fl a bilen m â r u f ki t a p ç ı K a r a d e n i z l i Hulûsi E f e n di b i r z e v r a k ç e n i n 8-5 h att â 15 ç i fte o l a b ile ce ğ in i iddia etti . Ve S u lt a n Ahdülâzize ait. b i r padişah k a y ı ğ ı n dan b ah se den b i r yazıda «Z e v r a k ç e ! H ü m ay un tâ b i r in i n , resmî ifad e ile g e çt iğ in i m atb u o l a r a k gösterdi. B e n do ta s h ih te n vazgeç tim . Y oksa t a s hih ed ip : «Atladı dâm en tu tu p üç c i f t e n â r i n z ev rak e » di y eb ili rdim .
— B i r de bu şi ird eki fa ğ f u r k e l i m esi d i k k a ti ç e k i y o r . Malûm , f a ğ f u r Ç i n ’de, s e n e l e r c e sü ren b i r a- m oliv rd on sonra eld e edilen ç ok k ı y m e tl i b i r t o p r a k t ır . On un b i r fi n - eanı b il* pah alıd ır, ö y l e olun ca fa ğ f u r k â s â n e nasıl olab ili r?
— F a ğ f u r u n isti m ali bizde Çin ç i nisi m u k a b i l i k u l la n ıl m ış t ır . B i n a e n aleyh f a ğ fu r la kaplı çeşm e olur, d u v a r olur, ta b iî b in a da olur : ama te m eli h âriç . Aklım a N âb âi’nin f a ğ fu rla a l â k a ! b i r m ıs r a ı geldi: «Aldı f i n c â n - ı K ü t a h i y e y e ri n fa ğ fu run ». Mâdem söz M âh u rd an G azel’den açıl di. haydi onu b i r defa da h a o k u y a l ım :
Görd üm ol m eh dftşuna b i r şâl atıp Lâh ıır'd an Gül y a n a k l a r üs tün e y a s m a k t u t u n muş n ûr dan Nerd-übanlar bûsiç-i nerraîn-| dâtnâ-
niy le m est tndl Wn İşve yle bir kâşânei f a ğ f u r dan At ladı dâm en tu tu p iiç ç ifte b i r zev -r a k ç e y e G eç ti sa ndım m â h - ı nev ây i n e -i
billurdan H alk-ı S â ’dabad İki sahil b o y u n c a
fe vc f e r e Va de -î te ş ri fi n e alk ış tu ta r k e n dıır-dan CedvelI S i m i n k e n a r ın d a n bu a v â -zın K em al Ko pt u b i r f e w â r e f zer ri n gibi m â -hûrd an. V a k i t hayli ilerled iği için, gaze lin oku nu şu biti n ce , ş a i r e ve da et ti m .
c
Yahya Kemal île Sohbetler
ı
Nasıl Şiir Yazardı?
•¿0Yazan: Sermet Sami UYSAL
Y a h y a K e m a l , k a r ş ıs ın d a k i y e ri m i a l ın c a a n l a t m ı y a b a şla d ı:
— Ş i i r p e k k o l a y y a z ı lı r b i r şey zannediliyor. Kolay olmadığına bir m isal v e r e y im : M eşh u r ress am D e gas, b i r gün M a l l a r m é ’y e :
— F r a n s ı z c a y ı , veziri, k a f iy e y i b i l iy o ru m . Üste lik bazı fi k i r l e r i m de v a r F a k a t ya zd ığ ım ş e y l e r şiire
benzemiyor: acaba neden? Demiş. M a l l a r m é gü lerek şu c e v a b ı v e r m iş: — Ş i i r f i k i r l e r l e değil, k e 'i m e ile yazı lır. Y a h y a K e m a l, P a r k o t e l ’de ki o d a sın d an gör ü n en ş â h â n e m a n z a r a y a
bir müddet daldıktan sonra sözlerine şöyle d e v a m e t t i :
— B e n e v v e lâ şi i ri n m evzu u n u kal b lind e m u h a f a z a ed erim . S o n r a on u k e li m e l e r e d ö k e r i m . B u k e li m e i s tifindeki ritme, âheng« bakarım. K e lâm o lu n c a ş i i r olur. Ş i i r i s ö y l e m e k lâ zm dır Asıl ş i i r o z am an m ey d a n a ge lir . K e li m e l e r i n ia ne si ile bazı ; m ı s r a l a r y a z ı la b i l i r. F a k a t da h a ile-
j riye gidilemez.
Mevzu k a l b i m d e d oğ un ca ona i f a de a r a r ım . Duyd uğu m m ev zu a sâd ık k a l ır ım . On a b aşk a ş e y l e r k a t m a m . I B e n t ü r k ç e d e poezi pü rü (s a f ş i i r ) [a r a d ım . B u n u a r a r k e n de ş u n la ra ! d i k k a t e t t i m : 1 — T ü r k m ill e ti n i n k a l b i n e sin - I mi ş k e li m e l e r e b aktım . 2 — R ıt m d e T ü r k m i l l e t i n i n s o k a k - i ta, ev de söy led iği ed ayı ara d ım , t •. . n e A c em , n e de ta t lı au fr en gi ed a- I sidir. I C en ap v e F i k r e t ’te f r e n k ed ası ! v a r d ır. M ese lâ F i k r e t , N e s r i n ’d e : « L â k i n ben» de r. .. Ve bu s u r etle i h a ı k ed ası n ı k a y b e d e r . V e f r e n k e- j d a s ı n a k a ç a r . ı G a z e lle r im d e es k i ed ay ı k u l l a n dım. V e bu e d a y ı k u l l a n ı r k e n esk i I şairlerimize dikkat ettim. Onların ¡ a k s a y a n t a r a f l a r ı n ı gör düm. S u l t a n S e l i m ’in kar deş i. B e y a z ı t ’ın oğlu ¡ Ş e h z a d e A b d u l l a h m h ocası ola n Ne- İ c â ti .ta leb esi i ç in b i r m e r s i y e y a z - jn ıı ş . Halı k e li m e s i n i k u l la n ıy o r . Halı 1 çıplak, kuru bir kelimedir. Kaliçe j k e li m e sin i k u l la n m a l ı idi. K a l i ç e ziy
n e tli kelim e.
« I s fa h a n b a h ç e le r i n d e n ka liçe» cle- . m eliy d i. On un geçe n gün oku duğun güzel b i r gazeli v ar d ı; t e k r a r e t sen e. I — H ay hay deyip, ş â i r i n ar zu su nu ‘ y e r i n e g e ti r d im : L â l e - h a d l e r y i n e gıilşende n e l e r e t m ed i l e r { S e r v i y ü r ü t m e d i l e r gon ceyi sö y l e t m ed i l e r «T aşra d an geldi ç em en sah n ı n a b i g â ne» deyÖ I )e v r -i gül s o h b e tin e lâleyi i l e t m e d iler | Adeti h û b l a rın c e v r -i i c e f â d ır aın m â
B a n a e t ti k l e r in i k i m s e l e r e e t m e d ile r Ey N ec ati yü rü s a b r e y l e elinden ne
g e l i r Hııblar e e v r - ö c e f a y ı k i m e Öğret m ediler. Ş i i r i n o k u n m a s ı b iti n c e ilâ ve e t t i m : mf k o m ü n ist olduğu na k im se i n a n m a z ya. ö y l e gelip g e çic i b i r h e vesti ondaki. — V e r l a i n e ’le A k i f ara s ı n d a i k i si n in de d in e ait ş i i r y a z m a la rı bakımından , bir m ü n a s e b e t k u r a b i l i r m isi niz? — Evet , V e r la i n e k a t o l ik li ğ in A-k i f de İ8lâmın şi i ri n i b ulm uş tur . İ s l âm lı ğ ın , ak i d e l e ri n i , fa z i l e t le ri n i te g a n n i ed iyor. , Ş a i r so n ra sözü kend i ş i i r l e r i ü- z e r in e g e t i r e r e k şö yle ko n u ştu : — B e n k ü ç ü k b ü y ü k şi i r diye b i r şe y an la m a m . B i r şi i r m ısr a b a k ı m ın d a n az olab ili r , f a k a t poezi ( ş i i r ) b a k ı m ı n d a n son d e r e c e b ü y ü k tü r. Ve baza n b i r şiir insanı ç ok u ğ r a ş t ır ı r . R i n t l e r ’e 1933 de b a ş l a dım . F a k a t b i r i n c i dörtl üğ ün son m ıs r a ın ı b i r t ü rlü b u la m a d ım . B i r gün a r k a d a ş ım Celâl S o f u ’nun b a ğı nd a idim. M e r d i v e n l e r d e n i n e r k e n : <J*’ski Şirâzı ha.. » diye mısra birden a k l ım a ge li v erd i. B ü y ü k b i r y ü k ü n a ltın d a n k u r t u l m u ş gibi oklum . Bu iş iç in t a m ü ç ay u ğ ra şm ış t ım . «B e z m - i C e m ş i t’te» diy e b aş l ıy a n g a z e lim en güzel gazelim dir. «Her gele n r i n t... » d i y e b a şl ıy a n m ıs r a ı uzun m üd det b u la m a d ım . Neden so n ra bulu p Fâzıl A h m e t ’e oku dum .
— Ş a i r o l a r a k Fâ zı l A h m e t’i n a sıl b ulu rsu n u z?
— Z e k â ş i i r l e r i v a r d ı r onda ... B a kı n size iddia Üzerine ya zd ığ ım bir şi i rd e n b a h s e d e y i m : 1912 de, y e n i P a r i s 't e n d ö n m ü şt ü m . B i r gün C e n a p dedi k i : « E s râ re n g ı z ş iiri t ü r k - ç e k e li m e l e r l e s ö y l e m e k m ü m k ü n değildir. F a r s ç a k e li m e l e r k u l l a n m a lısınız ki şi i r e s r a r e n g i z h a v a y a b ü rünsün.» ö y l e ise M a u r i c e M a e t e r l i n c k ’in S e r r e s C h au d es’u n d a k i h e r k e li m e h e m fr a n s ı z c a , h em e sr â re n g iz nasıl o l u y o r d iy e d ü şü n dü m . Ve N a z a r’a 1912 de b a ş l a y ıp 1916 da b iti rd im . 1922 de Y en i M e c m u a da ç ık t ı. .. Ş i i r , poezi pü r ( s a f ş i i r ) o l m a l ı d ı r . , F a k a t bazı ş a i r l e r i n bu tâ b i r d e n b i- j le h a b e r l e r i y o k tu r . Meselâ Hâşim poezi p ü r tâ b i r i n i b en den duydu.] S e n b o l i s t o l m a k se v d asın a düştü. Fa k a t s en b o liz m in n e olduğu nu bilmi-| yordu. Onu te ş b i h ve i sti ar e s a n a t i sa n ıy or d u . H alb u k i sen b olizm i k u ra n M a l l a r m é . «Se nb olizm , te şb ih ve i s t i a r e s a n a t i değil, s ü g je r e , ilk a s an ati d ir .» der. Ah bizde şi i r ü z e
ri n de inc ed en i n c e y e d u r m a k g i t t i k ç e s su lıyor. M es elâ F i k r e t :
an e v i n e yâ reli dön m üş g e l i yordu »diy or. F i k r e t i n tandn nsı tü r k ç e s ö y l e m e k : « K e n ’an y a r a la n m ış e- v e y o r g u n ge li y ord u » d em eliy di. Y i ne F i k r e t
«P iş in d e b i r Avâze-i şan y ü k s e l i y ordu» di y or.
«A'ıctş seri h e r ya n d a n u ç up yük seliyordu» d e m e liy d i. Aynı hal R e- c a i r â d e M a h m u t E k r e m 'd e de va r.
«Ey sâç ı z e r se ni sö y l e r b an a d a ğ la r, de reler ,»
— Aslen T ü r k olm ad ığ ı halde, X V . asırda, N e c â ti ’n in bu k a d a r Ahenkli ş i i r l e r yazıp, ke n d is in d e n s o n ra y e
-i
tişen ş a i r l e r üze rinde a s ı r l a r c a t e siri gö rü lm esi ş a ş ı la c a k ş e y doğ rusu . — Doğru. Şenzade Abdullahm ö. ltimü iç in söyled iği m e r s i y e de k u v vetlid ir. Ne ise ge lel im b ah sim ize... Ş i i r d e t ü r k ç e ifa d ey e ç o k d i k k a t e t m eli. Hâ şim :«D oldur an havzı ate şte n bâde» di- j yor. Y a n l ı ş tır . D o ğ ru su :
«Havzı d old urm u ş ate şte n bâde» ; diT. F a k a t e s k i l e r A c e m i yinö i y i j
a n la m ı ş l a rd ı r. Z a te n bu dili iyi bi-1 l i y o rl a rd ı. N i te k i m :
« N e f i y e e ğ e r d enilse lâyık» | «T ü rk i s in e fâ r is is i fâ i k » b e y t i ç o k
do ğrudur.
S o n r a söz ş a i r l e r i n d in ind en d i n sizliği nden aç ıldı. O z a m a n s o rd u m : — B â z ı gar p ş a irler i, bu a r a d a V e r la i n e din e son d e r e c e s a r ı l ı y o r lar. B u h usu st a ne d ü şü n üy ors un u z? — Ş i i r ne din n e de din si zlik bilir . Ş i i r b aşka b i r âlem dir.
— M eh m et A k i f h a k k ı n d a ne d ü şü n ü yors u nu z?
— Mehmet Akif F ik r e t’in tilmizi dir. S e y fi B a h a ’sı, N es rin ve Hast a Ç o c u k ’un m u a k k i b id i r.
Meselâ V e r l a i n e ’in b i n l e r c e t a l e besi v a r d ı : k i m i din li, k im i dinsiz. V e r la i n e b u n a e h e m m i y e t v erm ez d i. H a t tâ V e r l a i n e ’in I m p e r i a l R oya l diye k o m ü n iz m e a i t b i r ş i i r i var. F a k a t bu şi i r — f i k i r h a r i ç — s a f şi i rl e dolu. Z a te n V e r l a i n e ’in s a m i
-« G a y r e t - i Ahım ile kûh in ler» d i yor. H alb u k i şö yle y azm alıy d ı: « S a n ır ım ismini k u şla r h ec eler ,» «Su ç ağıl d ar, k u zu lar kırda meler.» «Se ni s ö y l e r b an a da ğ lar, de re ler» «Hep senin aşkın e se rk e n serde.» «Hiisnii ânın g ö r ü n ü r h e r ye rd e,* «Gezdiği m du yg ulu vâdilerde.» «Se ni sö y ler hana da ğ lar, de reler.»
N â m ık K e m a l ’de de b öyle bo zuk m ı s r a l a r v a r : « K a n tle k ı l ı ç t ı r gör ü n en b a y r a ğ ı m ızda» diyor. «Al k a n l a k ı l ı ç t ı r gör ü n en b a y r a ğımızda» de se yd i i m a le de ortad an k a l k a r d ı .
«Ca n k o r k u su gezmez ovamızd a, dağ ım ız d a» di y or. H a lb u k i:
« A s k e r y e t i ş i r h e r ovamız, h e r d a ğımı zda.» d i y cb ilse y d i o (d a) l a n n t e k r a r ı da o rt a u a n k a l k a r d ı . S o n r a y i n e «H er göşe de b i r ş î r y a t a r t o p r a ğımızda» di y or. H a lb u k i:
«Her y a n d a b i r arslan dolaşır to p rağ ım ız da» de m e liy di. Y i n e N âm ık K e m a l :
«G av gada şe h â d e tle b ütü n k â m a- lırız biz»
« O sm an lIl arız can v e r i r i z nâm a l ı rız biz» di y or. H a l b u k i:
«Harbo ld u mu d e rh al a t ı l ır kâm alır ız biz» dese yd i h em dil, h em â- h e n k ku rtu lu rd u .
F a k a t , ge len bir z iy are tç i, bu soh- j b etim iz i, b u r a d a so n a er dird i.
r
^ Yahya Kemal İle Sohbetler J
Şair ve Münekkid
Yazan: Sermet Sami UYSAL
— B e n i m ş i i r l e r im se n te ti k t ir , m il- ! t e r z i d i r . Y a n i c a n l ı d ır . S e n t e t i k ; o lu n c a da m ı s r a l a r b i r b i r i n d e n ç ı k ı
yor. E s k i ve y e n i şiirim iz de, m e se lâ F i k r e t . C en a b ve Hâm id'd e bu yok. F i k r e t ’te ve M e h m e t A k i f 't e v a k a j var. f a k a t r i t m yo k .. .
Y a h y a K e m a l bu s a b a h k i s o h b e ti -mizıe b öyle b a ş l a d k ta n so nra , şöyle | d e v a m e t ti : — Ş i i r d e ç o k d i k k a tl i o lm a k l â z ım dır. Meselâ M a l l a r m é 'y i s ü g je s y o n ' m a h v e t m i ş t ir . İ ş te m isali: «Le D ieu R i c h a rd W a g n e r i r r a d i a n t un s a c r e » B u c e r m e n i k b i r un su rd u r. ! «K aç f e t h e k o şa n tu ğ la r u f u k l a r la I yarış m ış » m ıs r a ım M all a rm é 'n i n y u - I k a r ı d a k i m ıs r a ın a b en zer . B e n i m hu I ş ii ri m d e m u h t e l i f rk la r d a n ge len k a d ı n l a r b i r s en te z glizel y ap ıy o r. S a n ki Osm an lI olduları b unun iç in f ü t u h a t y a p m ış: « K a ç f â t i h i n altı n kan ı m e r m e r l e karış m ış » m ıs r a ın d a k a n - ] ' l a n m ezard a m e r m e r l e k ar ış ış ı c a n - ' | lan d ır ıl m ış tı r. ( K a ç ed e b i y a t h ocası ; bu m ıs raa b a şk a b a ş k a m â n â l a r v e r - ! di: k u l a k l a r ı ç ın l a s ın .) B u şiiri b a ş - i ta n t e k r a r e d elim f i k r i m d a h a iyi a n la ş ıl a c a k :
Rıiya gibi b i r a k şa m ı se y re t m e ğ e geldin, ! C °k ben zed iğ in m e m l e k e t i n h e r
te p esin d e; B a k t ım , k o n u şu rk e n daha bir
k e r r e güzeldin. I İ s ta n b u l 'u duydum, daha b i r k e r r e sesinde I r k ı n seni i k l i m in e ben ze r y a r a t ı rken K a ç fe th e koşa n tu ğ l a r u f u k l a r la y a r ış m ış ! T â r i h in i akse ttl r e h ll ş l n diye ç e h r e n K a ç f â t ih in altı n ka nı m e r m e r l e k a r ış m ış !. .. Y a l n ı z bu şi iri n İkin ci m ıs r a ı bazı k i t a p l a r d a de ğişi kti r.
Y alıy a K e m a l h a y r e tl e sord u: — Nasıl?
— « S i m â m v e r e n » m e m l e k e t i n h e r te pes in de: » şe k l in d e d i r Hat tâ b ö n de ki nüsh ad a da övle idi. S o n r a siz «çok ben zed iğin» ş e k l in d e ta shih e t t i niz.
— B u k a r ış ık l ığ a ben m e y d a n v e r dim. Aslında o m ıs ra «çok b e n z e d i ğin» şe k lin de ydi. S o n r a de ğişt iri p «simanı vere n » yaptım . F a k a t daha so n ra ge ne aslın a dönüp ilk ş e k l i n de sokt um .
M a lla rm â ve V e r la i n e de h e r mik roda h am şey i a l ı r e t e r e b i r h âle k o var : b a şk a m ânâ v e ri r. Hugo da öyle. B u n u n iç in m âziv e g itm lv e lüâzum
j yok .. . Hugo R o m e n se ro 'y u t a k l i t 1 ed er. B âzân c e r m e n m a s a l l a r ın ı ele j a ' ı r . Ama b u n l a r ta k l i t değil Ibda'dır. ' B e n de gaze ll e ri m d e öyle ya p t ım M es elâ Gedik A h m et Paş a da sâd ece ! ha va es k i d i r: b u n d an b a şk a da eski
b i r se v yo k tu r . ! G id e’c:
| — E n b ü y ü k şâ irim iz k i m d ir? de-! misler.
| G ide:
— Helas Hugo. demiş. Hölas diye e ş o f edişi bâzı sa fs a t a l a r ı ya zışı n dan do lay ıd ır. Y o k s a Napoléon , d e m o k r a t ve t u m tu r a k sa fs a t a l a r ı o lm a-| saydı Hu go da h a b üy ü rd ü ... C oc te au j d a Hugo i ç in : «Hugo b i r de lid ir: b i r j deli ki kend isin i V i c t o r Hugo za n n e - i diyordu» diy or. F r a n s ı z c a s ı: «Hugo
e*d un foü q u i se c r o y a i t V i c t o r i Hugo.» Y â n i de v ş â i r kend i t i m s a l i mi n h e y k e l in i y a p ı y o r. Y a h y a K e m a l h i r an daldı. Y en i y a k tığ ı sig ar asın d an b i r n ef es ç e k t i. S o n r a söz m ü n e k k i tl e r d e n açıldı-— Hir m e m l e k e t e b i r m ü n e k k i t k â fi. F r a n s a ’yı S a i n t e B e u v e k u r t a r m ış t ır. L e s L u n d is ve Le s N ouv eau x L u nd is t e n k it l e r i ile X I X . a s ır ş â i r
lerin i eld en ge çirir . 300 k a d a r şâ iri te t k i k eder.
P a z a rte s i g ü n ler i m u s a h a b e l e rin i D c b a t y a h u t T em pu ’a yazm ış. .. On un iç in de e s e r i n e P a z a rte s i K o n u şm aları de nm iş. S a i n t e B e u v e ç ok b ü y ü k adamdı. R o n s a rd ’ı o m e y d a n a ç ı k a r m ı ş tı r . B u b ü y ü k m ü n e k k i t Hu go’nun ç o k sam im î do stu oldu. H a y a t ta k a r ıs ı ile sev işti. S o n r a V i c - t o r Hugo ke nd is in i ev ind en kovdu. B u seb e p te n dolayı S a i n t e B e u v e H ugo ’n un aleyh in d ed ir . E lli sene Hugo ile d ar g ın d u rm u şt u r . V i c t o r Hugo k a r ıs ı ile de dargındı . F a k a t ondan a y r ıl m ad ı. K a r ıs ın ın k a r ş ı s ı n d ak i ev de m etr esi m ad am D ro u e t le ya şard ı. .. Y a h y a K e m a l d a h a so n ra bizim e d e b i y a tt a n bu c in s se v işm e v a k 'a l a - rı anla ttı . F a k a t bu e n t e r e s a n h i k â y e le ri bu r ad a y a z a m ıy a c a ğ ım ı h e r halde ta h m i n ed ersiniz ... — F r a n s ı z l a r ın ş â i r l e r i n şi i r l e r in e verdiğ i e h e m m i y e t ç o k m ü h im d ir. G e r a r de N er v a l’in F r a n s ı z şiiri n de ç ok m ü m ta z addedilen ve F r a n sı z s en b o lizm in in b a şl a n g ıc ı sa y ı l a n El D ed ic ado son esinde, b i r i n c i k ı t ’ada şâir, h e r n ed e n se Uç k e li m e y i, i k i n c i k ı t ’ada da b i r k e li m e y i i t a l i k h e r f - le rl e yazm ış tır . B ö y l e y azış şâiri n ke ndi m a n t ığ ı n a m ü st e n it ti r. B a ş k a izahı y o k tu r . Hal b ö y le iken, b i r ası rd anb erl F r a n s a ’da i n t i ş a r ed en yü zde n fazla a n to l o ji şânrin bu s o n e sin i dalm a a l m ış l a r ve i ş a r e t e t t i ğ i miz k e li m e l e r i ge ne onun yazdığı gibi i ta l i k h a r f l e r l e ifad e e t m e k t e itin a gö st erm işl erdir.
Bu k a d a r in c e b i r iti n a ile bizim tâ bil er im izin g ö sterd ik leri l â u b a l i l ik ara sn d a ne k a d a r m uaz zam f a r k va r d ır. Bizim t â b i l e r lm i z şâ i rl e r i n şi i r l e r in e v e r d i k le r i nazım m i m a r î sini b o z a r a k i s te d ik ler i şe k ild e t a b ’et i n e k te d irle r .
S a n k i bu y e tm i y o rm u ş gibi e d e b i y a t ta r i h i ile u ğ ra şa n k i m s e l e r bile şi i rl e r im i iste d ikler i gibi n e ş r e - div orlar. H attâ â b i r se f e r i n d e İsm ail H a b i b ’e:
~ Ni ye Ttrî’yi şek il b a k ı m ı n d a n kend i zev kin e gö re d e ğ i ş ti r e r e k n e ş r e tt in ? dediğim zam an b a n a n e c e- v a b ve rs e b e ğ e n i r s i n : « Y e r öyle m ü saitt i de onun için öyle ya ptım .» d e m es in m p i s t e biz de ki t e t k i k ç i l e r i r da h a doğrus u t e t k i k ç i olm ak sevda sın da o l a n la r ın şiire verd iğ i değeı H alb uk i b en bu şiiri m i ç o k beğen i rim. B i l h a s s a son k ısm ı n e kada k u v v e tl i d i r :
Dinled im ç ok zam an n e v â k â n . . . B i r t e r e n n ü m ki hem geniş hem
şûh. D ağıl ır ken Nevftnın su ru n, B a ş l ı y o r ş a r k u f u k la r ın d a vuzuh. Mes to lup «özlerin de h e r h ec ed en. Yola diismiis. b i r e r h l r e r geceden. Y ü r ü y o r f e c r e elli m ily on ruh.
K ısk a n ıp gizlemiş kazâ v c kader, B e l k i h in d en , ziyâd e b est esi n i. Rize m fra sı ka ld ı yirm i eser... N a t’ıchr en m e h lb i, en deri ni. V âkıâ ney. kudü m gelin ce dile Hızlanan m e v l e r i se m âiyle Yedi ka t ar«a ç ık m ış Ayînİ.
O kİ bir İhtişamlı dünyada. Ses ve tel kudretiyle hâkimdi.. Adetâ henziv or m u a m m a y a , Vlem âm ız »la bilmiyor kimdi? o eserl er bu gün define m idir? Eb ediyyett e bir hazine midir?
B i r bilen v a r mı perd ed ir simdt? ö y l e b i r m ûsikiyi ört en ölüm, B i r teselli b ı r a k m a z İnsanda. M uhte mel gör m ü y o r h en üz gönlüm, (’ok s a a t le r g e çin ce h ic r a n d a . D üşülür h ir h a y â l e zev k alınır? B e lk i hŞlâ o b e s t e l e r ç a l ın ır G e m ile r g e çm ly e n b i r um m an d a.
I
r
ı
v .
Yahya Kemal İle Sohbetler
J
Yahya Kemalin en
beğendiği mısralar
Yazan: Sermet Sami UYSAL
B u g ü n söz göne şiird en ve di lin den a ç ıl m ış tı. Y a h y a K e m a l a n - ! l a tm a ğ a baş la dı : — B e n iyi t e r b i y e gör müş, m ü n ş î ! c l m ı y a n t s t a n b u r i u y u al dı m B a r ı l a r s o k a k t ı , e v d e n e k o n u ş u y o r l a r s a ; on a d i k k a t e t l im B a r b a r i z m i, h alk ın idrak et m e diği e l i t t a b a k a n ı n an lı - yac ağı lü g atl eri al m adım .
T a ş r a l ı oldu ğu m Jç .n k u l a k l a r ı m ı : i açtım . B e n zi nd an d e rd im B a k t ı m bu
rada zind an d iy o rla r. U ğ r a m a m y e - ] | rine o ğ r a m a m k u l la n ıy o r l a r . .. . S o n r a i lM s n b u l 'l u S a m diyor, kam d i y o r , ! ' an ın d iy or; am a an da diy ec eğ i ye rd e j ande diy or. B u n a k u ra l vaz’ed id eb i- ! lir m i? E l b e t te h ay ır . Dil bir r e a l i - j İte d ir; ku ra l değil dir. Be n re a li t e y i ! j kabul ed er im . .
F i k r e t B a l ı k ç ı l a r 'd a :
« B u g ü n açız rvlAM irim » d e r Bu l e v a n t e n h av ad ır . M i n a k y a n ü slu b u -İ (d u r. G en e F ' k r e t Nesr in de:
| «L âk in a r t ık . .. » der. Lâkım* ne l ü zum va r. O kız b öyle b i r dil k u l la - ! n ı r m ı?...
i M a l h e r b e : C’est le p o r t i e r de J L o u v r e qui p arle le m e ille u r f r a n - ıç ais.» tE n i y i f r a n s ı z c a y ı L u v r s a r a - j f y ı n m ka pıcı sı k o n u ş u r ) d iy or. MaI-< h e r b e daha o z am an b u n a d i k k a t et m iş.
1 « Y âd et ki s e v iştik t i İlâhi ada la rd a» m ıs r a ın d a ed ân ın süzülmüşü var dır. i N ed im :
«Be lli söz bilmeziiz am m a bira z* | irfa n ım ız var d ır» diyor. B u k ü l h a n - ! b e y ağzı. Ama iç in d e gene şarm va r.
On un iç in d e güzel. O r h a n V e l i ’n in :
«Uru m ell Hisa rı na otu rm uşu m » m ıs r a ı da k ü l h a n ı a ğ z ı . Ama iç in - | de n e ri tm ne de şa r m var. Tan | R i k tü s bun u h azır fr ansızca ile y a p ıt ı A m a ben e v v e l â dıH a ra y ıp b u
l-—
6
—ş i i r j «Gönülde nd ir şik â y et kim sed en fe ry âd im ız yoktu r» V ey sî'd en:
♦ Bu m ec lis b öyle kalm az m estle r m a h m u r olur bir gün» E s r a r D ed e :d e n :
«Se herde s ey re ç ık t ı bağa eân ân» «Neler se y re y le di bîd âr ola nlar » Fu zûlt'd e ç ok v a r
« K â r v a n - ı r â h -ı te cr idiz b a t a r h av fı n çekip» «Gâh M ecn un gâh ben d e v r ile
n e v b e t bekleriz» Aynı gazelde:
« B i r bölük a n k a l a rız ka f -ı k a n a a t bekleri/» m ıs raı da ç o k güzel. G en e Fıızûlt’den:
«Sa ba ku yu nda .düd art n nedir iift âd eler hâlin» «Bizim ye rden ge lirsin h a b e r ve r
âşin âla rdan » Bunu Nâbi ta h m i s et m işt ir. Ş a r a p için sö y l e n e n l e r in en güzeli N âb i'n in şu b e y t i d i r :
«Be/m-l s efay a sa ğar u sahba ge li r gider» «Güya ki c ezr ü m et ile derya
ge li r gider» Gen e N âb i’d e n :
«Cem 'in t^ mam e erip devri câm ka lm ış tır » «O cam d an da bu m ec liste nâm
kalm ış tır » N e f T d e n :
• Hem kadeh hem bâde hem şuh b i r sâ k id ir gönül» N ed im ’d e n . ♦ Bu gün m e c l is t e şe v k in böyle tı ıf an olduğun gördük» «Gül en de r gül gülistan der gülistan olduğun gördük» G e n e N ed im ’de n :
«Şe rm eder re ng -l te bessüm lâ l-l nâb ın dan senin» «Çıkm ış henüz h âne -f âyined en
o mah» « E s ra r- ı hiisn ü ânına h avra n
olııp gelir * dum ; so n ra ş i i r yazdım, j «Öm rü m İ ç e r e n k ö y ü ’nde geçsin» j m ıs r a ı b i r p ey z a jd ır . B u n u b i r m a n zum e ya ptım . V a ta n ın b i r p a r ç a s ı n - ¡d a n al ın m ış olan bu il ham t r a v a y i e n te riy ö r, de rû n l sa y n e ti c e s i n d e b iri ¡ m a n z u m e h âli n e girm işt ir .
I — Dem in N ed im ’den b a h se tt im de I
a k lım a geldi. Ali Cânip. N ed im ’in ,
I T e k e r l e k M u s t a fa m a h a llesin d e o t u r - ■ ® aIprt B ı f « n e de kim in sö yled iğin i bil m ediğim güzel m ıs ra «Gül m ev s im in d e tö v h e -y i meyden» gibi m ı s r a l a r ve b e y i t l e r. Nedim en b ü y ü k şâirim iz . Fu zu li de b ü y ü k du ğu nu buldu. A s â r i y e C am iin in s o - 1 .
k.-ğında o tu ru rm u ş . Nedim h a k k ı n d a v a r ' a asa nın esp rileri şu m ı s ra ın y a n ın d a h a m a l esp risi k a l ı r : ] b ilm iy e n söyler »
S o n r a : «Bu rüya h âb dan ev vel y i r m i yedi v e sik a var. Y aş ı belli . .. . . . , .
değil M e r h u m E m i r ! . V iy a n a s e f e r i i J, A c e p tl r h * 1' 1 s ı ™ hem bilen hem sen es i doğdu de rd i; yân i 1683 de. Di - j
ğ e r b i r ri v a y e t de V iy a n a s e f e r i n d e n j
b i r sen e ev vel doğdu ğud ur... A r n a j . , , _ _ . , , . ,
1730 da öldüğü m u h a k k a k .. . Y üz sen e | ^ ânl devJ J nd* P de blvat m e ra k l ıl a rı, m ezarı belli olm adı. T a r i h ç i S a f f e t j Ff ' , ruh f e n d i n i n O r ta k o y d e k l y a l ı- Efen d i. Ned im 'in k a b r i A yas pas a m e - i S" lda to P « n ı p . tü r k ç e n i n en frilzel zarlığ m d ad ır. derdi. Nâzım H i k m e t ’in ¡ m ı s r a ve b e y i t l e r i n i Nev ad ü r- ü l A sa r b ü y ü k ped eri Nâzım Paşa, v a s i y e 4!
i m u c i b in c e N ed im ’in a y a k u c u n a g ö m ü lü y or. D iğ er bâzı v a s ik a l a r da ! N ed im ’in M i s k i n l e r T e k k e s i c i v a r ı n
da gömüldüğ ünü bildiri yor.. . B i r tin i- ! v e rs i te ge nc i en güzel d ok ü m an ı i b uld u: N ed im -i K ad im A.vaspaşa ! m ezarlığ ın d a gömülüdür.
So p ra söz F r a n s z şiirin d en ve F r a n - i sız ş i i r i n e h izm et ed en y a b a n c ıl a r d a n
adı altı nd a t o p lu y o rla r . S o n r a b i r gün de to p la n ıp k i t a b ı n iç in d e n en güzel m ıs raı s e ç iy o r la r . B i r in c i li ğ i y a z a n belli c l m ı y a n : «Bu gün şâdım ki y â r a ğ l a r b en üm çün » m ıs r a ı; i k i n cili ği: «Ağlarım a k l ım a ge ld ik ç e gü- lü şt ükleri m iz» kazan ıy o r. B u m ısra için iki adam gösteriy orlar:^ Hoca Nes’et Efen di. M âlıi r B a b a . Neş’et Efen d i fâ ris i bilird i. B u n u k i b a r ev -I aç ıld ı... Y a h v a K e m al pek sık iç ti ği -I VPrPrPk ge çi n ip ğidtyordu. ! « b i r i n c i , sig ar asın d an b i r ta n e d a h a 1 T P v f,k F i k r e t ' e en b eğe n -ı y a k t -ı k t a n so n ra a n la tm ağ a b aş lad-ı: d , g ‘ hp * ı sordum. Hora Nes'et'ln şu
- 1895 de J u l e * Huret. H i n k l i V y » j b e y , , n * * b y ,* di: y e n i F r a n s ı ş şiiri h a k k ı n d a k i fi k r i -1
ni so rar . He rö dia d a :
— S e n b o lizm e ç o k e c n e b i l e r k a r ı ş mış, de r. ..
J u l e s H u ret: «Y a siz?» d e r gibi y ü züne b a k ı n c a H er ed ia:
— B e n de e c n e b i y i m : K ü b a ’lıyım. H er şeyd en evve l l âti n im . S o n r a ben fr a n s ı z c a y a k aid e k o y m u y o r u m : i n - k i v a t ed iyoru m , demiş.
So n ra söz ş iirim iz in en güzel m ıs ra ve b e y i t l e r i n d e n aç ıld ı. Y a h y a K e m al en beğe nd iği m ıs r a v e b e y it le ri şöyle s ır alad ı: .
H âm id’de n: #
«Sen du r ey b ülbül biraz giilşende y â r im söylesin.» N â b i ’de n :
«Gördüm ş ü t û r -ı nüs ha-J â s â r - ı sıihesû* B â k i 'd e n :
«Yârftb ne vâd id ir bu kim can te şn e c a n a n teşnedir» N e v T d e n :
«K l r m - i se b t a b Kibl h ata r gâh çık ar» ♦ Bilem em hang i fe lâ k etz e den in
yıldızıd ır * ( F ik r e t i n . b aşka sohbetim iz de, b i r b a şk a m ıs raı beğ end iğini g ö r e c e ğ iz .' Aynı suali C e n a b ’a sordum. Şu m ıs raı söyled i:
«Hasmın site min a n la m a m a k b asm a sitemd ir» S e r m e t Sami U Y S A L
