INTERFÉRÉNSI BASA INDONÉSIA KANA BASA SUNDA DINA ABSTRAK SKRIPSI
(Tilikan Morfologis jeung Léksikosemantis)
TÉSIS
Diajukeun pikeun nyumponan sarat nyangking Magister Pendidikan Program Studi Pendidikan Bahasa dan BudayaSunda
ku
TINTIN SUPRIATIN NIM 1202118
INTERFÉRÉNSI BASA INDONÉSIA KANA BASA SUNDA DINA ABSTRAK SKRIPSI
(TilikanMorfologisjeungLéksikosemantis)
Oleh
Hj. TINTIN SUPRIATIN
S.Pd UPI Bandung, 1995
Sebuah Tesis yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Magister Pendidikan(M.Pd.) pada Program Studi Pendidikan Bahasa dan Budya Sunda
Sekolah Pascasarjana UPI
© Hj. Tintin Supriatin 2014
Universitas Pendidikan Indonesia
Juli 2014
Hak Cipta dilindungi undang-undang.
Skripsi ini tidak boleh diperbanyak seluruhya atau sebagian,
LEMBAR PENGESAHAN
Hj. Tintin Supriatin NIM 1202118
INTERFÉRÉNSI BASA INDONÉSIA KANA BASA SUNDA DINA ABSTRAK SKRIPSI
(Tilikan Morfologis jeung Léksikosemantis)
Disaluyuan jeung disahkeun ku: Pangaping I,
Dr. H. Yayat Sudaryat, M. Hum. NIP 19630210 198703 1 001
Pangaping II,
Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M. Pd. NIP 19670710 199102 2 001
Kauninga ku
Ketua Prodi Pendidikan Bahasa dan Budaya Sunda Sekolah Pascasarjana
INTERFÉRÉNSI BASA INDONESIA KANA BASA SUNDA DINA ABSTRAK SKRIPSI :
(Tilikan Morfologis jeung Léksikosemantis)1) Tintin Supriatin 2)
ABSTRAK
Penelitian ini dilatarbelakangi oleh adanya interferensi BI kepada BS yang dilakukan penutur dwibahasawan dalam penggunaan kata yang tidak sesuai dengan tata bentuknya atau interferensi morfologi serta tidak sesuai pula dengan konteks pemakaiannya atau disebut juga interferensi leksikosemantis. Adapun tujuan dari penelitian ini yaitu untuk mengetahui dan mendeskripsikan kesalahan morfologis dan leksikosemantik yang dilakukan oleh mahasiswa FISIP UNPAS, yang meliputi (1) interferensi bentuk kata (morfologis), (2) interferensi leksikosematis, dan (3) tingkat interferensi yang mempengaruhi kemampuan menulis abstraknya.. Metode yang digunakan dalam penelitian ini yaitu metode deskriptif, sedangkan tehnik yang digunakan untuk pengumpulan data adalah tehnik teks serta tehnik pengolahan data yaitu tehnik analisis unsur langsung. Sumber data dalam penelitian ini yaitu abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS.Dari hasil penelitian ini terlihat adanya (1) interferensi morfologis 139 data, dengan rincian (a) afiksasi 93 data dengan 8 pola dan 27 subpola, (b) komposisi jumlahnya 42 data, (c) reduplikasi 2 data , dan akronim hanya satu data; (2) interferensi leksikosemantis 505 data dengan kategori arti (a) murni 225 data dan (b) serapan sebanyak 101data, serta rekaan sebanyak 179 data dengan 3 pola. Sedangkan relasi semantisnya ada dalam tataran sinonim dan homonim. Berdasarkan hasil tersebut, dapat disimpulkan bahwa mahasiswa masih melakukan interferensi morfologis dan leksikosemantis dalam menulis abstrak skripsinya.
Kata kunci: interferensi, morfologis, leksikosemantis, abstrak
1) Tesis dibimbing oleh Dr. H. Yayat Sudaryat, M.Hum., dan Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M.Pd.
INDONESIAN LANGUAGE INTERFERENCE TO SUNDANESE LANGUAGE IN ABSTRACT OF SKRIPSI
(Morphologyandlexicosemanticanalysis)1) TINTIN SUPRIATIN2)
ABSTRACT
The background of this study is an interference of Indonesian language to Sundanese language conducted by the bilingual people that is morphology interference or misapplication of the morphological rules in the formation of words, and lexico semantic interference or misappliction in using meaning. The purpose of the study is to know and to describe morphology and lexico semantic mistakes conducted by FISIP UNPAS students, those are (1) word formation interference (morphology), (2) lexico semantic interference, and (3) interference level influencing abstract writing skill.The method of the study is decriptive method and data prossesing technique is immadiated costituens analysis. Data source in this study is abstract of tesis of FISIP UNPAS students.The result of the study gained (1) 139 data of morphology interference, consist of (a) 93 data of affixation with 8 patterns and 27 sub patterns, (b) 42 data of composition, (c) 2 words of reduplication and 1 word of acronym; (2)505 data of lexico semantic interference with meaning category (a) pure has 225 data dan (b) loanword has 101data, and a made up has 179 data with 3 patterns. And semantic relation is in synonym and homonym level. Based on the result above, it can be concluded that students still conduct morphology and lexico semantic interference.
Keywords : interference, morphology, lexico semantic, abstract
1) Tesis dibimbing oleh Dr. H. Yayat Sudaryat, M.Hum., dan Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M.Pd.
DAPTAR EUSI
Kaca
PERNYATAAN ……….... i
ABSTRAK ……… ii
PANGJAJAP ……… v
CATUR PANUHUN ……… vi
DAFTAR EUSI ……… viii
DAFTAR TABÉL ……… xi
DAFTAR GAMBAR ……… xii
DAFTAR LAMPIRAN ………... xiii
DAFTAR SINGGETAN ………. xv
BAB I BUBUKA ... 1
1.1 Kasang Tukang Panalungtikan ………... 1
1.2 Watesan Masalah Jeung Rumusan Masalah……….... 3
1.2.1 Watesan Masalah ……….. 3
1.2.2 Rumusan Masalah ……… 4
1.3 Tujuan Panalungtikan ………. 4
1.3.1 Tujuan Umum ………... 4
1.3.1 Tujuan Husus ……… 4
1.5 Mangpaat Panalungtikan ……….... 5
1.5.1 Mangpaat Tioritis ………... 5
1.5.2 Mangpaat Praktis……… 5
1.6 Raraga Tulisan ……….... 5
BAB II ULIKAN TIORI WACANA JEUNG ANGGAPAN DASAR 7 2.1 Interférénsi ……… 7
2.2 Unsur Morfologis ……….. 10
2.2.2 Pangwuwuh Kecap ………... 12
2.2.3 Wangun Kecap ………. 15
2.2.4 Unsur Morfologis dina BI ……… 19
2.2.5 Afiksasi ……… 23
2.2.6 Réduplikasi ………... 24
2.2.7 Komposisi ……… 26
2.3 Léksikosemantis ………... 29
2.4 Abstrak Skripsi ………. 32
2.5 Anggapan Dasar ……… 33
BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN 3.1 Data jeung Sumber Data Panalungtikan ………. 34
3.2 Desain Panalungtikan ………. 35
3.3 Métode Panalungtikan ……….... 36
3.4 Wangenan Operasional ………... 36
3.5 Instrumén Panalungtikan ……… 37
3.5.1 Kartu Data ………... 37
3.5.2 Sistem Tabulasi ………... 38
3.6 Téhnik Ngumpulkeun ……… 39
3.7 Téhnik Ngolah Data... 39
BAB IV HASIL PANALUNGTIKAN JEUNG PEDARAN ... 41
4.1 Hasil Panalungtikan ………... 41
4.2 Analisis Interférénsi Morfologis ………... 43
4.2.1 Interférénsi Morfologis Nagararangkén ………... 45
4.2.1.1 Pola Préf BS + WD BI ………... 50
4.2.1.2 Pola Infiks + WD BI ……….... 51
4.2.1.3 Pola WD BI + suf BS ………... 54
4.2.1.7 Pola Campuran ………. 62
4.2.1.8 Pola Unik ………. 63
4.2.2 Interférénsi Morfologis Ngantétkeun ………... 64
4.2.2.1 Interférénsi Morfologis Kantétan Dumasar kana Wangun Kecap ……… 67
4.2.2.2 Interférénsi Morfologis Kantétan Dumasar kana Warna Kecap ………... 70
4.2.3 Interférénsi Morfologis Ngarajék …...………. 74
4.2.4 Interférénsi Morfologis Ngawancah ……...………. 75
4.3 Analisis Data Interférénsi Léksikosemantis ………. 76
4.3.1 Interférénsi Léksikosemantis Dumasar Kategori Harti ... 77
4.3.1.1 Interférénsi Léksikosemantis Murni …...……… 77
4.3.1.2 Interférénsi Léksikosemantis Serepan ..…………. 79
4.3.1.3 Interférénsi Léksikosemantis Unsur Rékan ………. 81
4.3.2 Interférénsi Léksikosemantis Dumasar Rélasi Semantis ... 87
4.3.2.1 Interférénsi Léksikosemantis Dumasar Rélasi Semantis Sinonim ………... 88
4.3.2.2 Interférénsi Léksikosemantis Dumasar Rélasi Semantis Homonim ……… 89
4.4 Tingkat Interférénsi Morfologis jeung Léksikosemantis BI kana BS dina Abstrak Skripsi ……… 91
4.5 Pedaran ………. 94
BAB V KACINDEKAN JEUNG RÉKOMÉNDASI... 96
5.1 Kacindekan ………... 96
5.2 Rékoméndasi ……… 98
Daptar Pustaka ………... 99
Lampiran ………... 101
DAPTAR TABÉL
Kaca
Tabél 2.1 Papasingan Rarangkén Basa Sunda... 13
Tabél 2.2 Papasingan Proléksém... 14
Tabél 2.3 Formatif... 14
Tabél 3.1 Sumber data... 34
Tabél 3.2 Interférénsi Wangun Morfologis... 38
Tabél 3.3 Interférénsi Wangun Léksikosemantis... 38
Tabél 4.1 Data Interférénsi dina Abstrak... 41
Tabél 4.2 Data Morfologis... 44
Tabél 4.3 Data Interférénsi Morfologis Ngararangkén... 45
Tabél 4.4 Pola Interférénsi Morfologis Ngararangkén... 49
Tabél 4.5 Data Interférénsi Morfologis Ngantétkeun... 65
Tabél 4.6 Pola Interférénsi Morfologis Ngantétkeun... 67
Tabél 4.7 Pola Interférénsi Morfologis Kantétan Dumasar Warna Kecap ... 71 Tabél 4.8 Data Interférénsi Morfologis Kantétan Pola KB+KB... 71
Tabél 4.9 Data Interférénsi Morfologis Kantétan Pola KB+KS... 72
Tabél 4.10 Data Interférénsi Morfologis Kantétan Pola KB+KP... 73
Tabél 4.11 Data Léksikosemantis... 76
Tabél 4.12 Data Interférénsi Léksikosemantis Murni... 77
Tabél 4.13 Data Interférénsi Léksikosemantis Serepan... 80
Tabél 4.14 Data Interférénsi Léksikosemantis Rékaan... 81
Tabél 4.15 Léksikosemantis Dumasar kana Tatatli Semantis... 87 Tabél 4.16 Data Jumlah Interférénsi Morfologis jeung
Léksikosemantis dina Abstrak Skripsi...
DAPTAR GAMBAR
Kaca
Gambar 2.1 Interférénsi Transfer... 9
Gambar 2.2 Papasingan Morfém... 11
Gambar 2.3 Wangun Kecap ... 16
Gambar 2.4 Kecap Rajékan... 17
Gambar 2.5 Peristiwa Morfologis... 20
Gambar 2.6 Dérivasi Zéro... 21
Gambar 2.7 Léksém Tunggal... 21
Gambar 2.8 Akronim... 22
Gambar 2.9 Kantétan Léksém... 22
Gambar 2.10 Frasa... 23
Gambar 2.11 Kompositum... 28
Gambar 3.1 Désain Panalungtikan... 35
DAPTAR LAMPIRAN
Kaca Lampiran 1 Data Judul Abstrak Skripsi Mahasiswa FISIP UNPAS 101
Lampiran 2 Data Interférénsi dina Abstrak... 108
Lampiran 3 Data Morfologis... 177
Lampiran 4 Data Léksikosemantis... 184
Lampiran 5 Léksikosemantis Katégori Murni... 208
Lampiran 6 Leksikosemantis Katégori Harti Serepan... 220
Lampiran 7 Leksikosemantis Katégori Rékaan... 224
Lampiran 8 Relasi Semantis... 234
DAPTAR SINGGETAN
BI: : Bahasa Indonesia BS: : Bahasa Sunda DI: : Data Interférénsi BK: : Basa Kosta Pref: : Prefiks Inf: : Infiks Suf: : Sufiks Konf: : Konfik
WD: : Wangun Dasar WR: : Wangun Rundayan RBI: : Rarangkén BI N: : Nasal
RBS: : Rarangkén BS KT: : Katerangan Tempat KB: : Kecap Barang KS: : Kecap Sipat KP: : Kecap Pagawean JU: : Jurusan
W: : Wasta T: : Taun P: : Paragrap B: : Baris
Ngarkn: : Ngararangkénan Ngrj: : Ngarajék Ngnt: : Ngantétkeun Wch: : Wancahan
JIHI: : Jurusan Ilmu Hubungan Internasional JIAN: : Jurusan Ilmu Administrasi Negara JIAB: : Jurusan Ilmu Administrasi Bisnis jst.: : jeung saterusna
Rdm: : Rajékan Dwimurni Rdr: : Rajékan Dwiréka Mr: : Murni
BAB I BUBUKA
1.1Kasang Tukang Panalungtikan
Sipat fléksibel nu dipiboga ku hiji basa ngabalukarkeun basa salawasna ngalaman parobahan jeung kamekaran. Parobahan jeung kamekaran ieu luyu jeung situasi, kondisi sarta kabutuh panyaturna. Robahna kaayaan sosial, ékonomi, budaya sarta kontak dina widang politik, téhnologi, élmu pangaweruh jeung rupaning hal séjénna ngabalukarkeun prosés silih pangaruhan antar basa moal bisa disingkahan. Basa salaku bagian integral tina budaya moal bisa leupas tina ieu masalah. Kontak basa bakal lumangsung dina sakabeh aspék tataran kabasaan. Prosés transfer atawa pindahna unsur hiji basa kana basa séjénna atawa prosés silih injeum unsur basa mangrupa hal anu ilahar. Suwito (1985, kaca 39-40) nétélakeun yén upama panyatur ngagunakeun dua basa atawa leuwih kalawan piligenti beunang disebutkeun yén basa téh dina kaayaan silih kontak. Dina tiap-tiap kontak basa saling mangaruhan antara hiji basa jeung basa séjénna bakal lumangsung. Balukarna interférénsi bakal timbul boh dina wangun lisan atawa tulisan.
Masyarakat basa anu cicingna mencil, anu teu ngayakeun patalimarga jeung masarakat basa séjénna bakal katinggaleun sarta tetep jadi masarakat ékabasa (monolingual). Sabalikna, masarakat basa anu lagawa, hartina, nu ngabogaan hubungan jeung masarakat lain, tinangtu bakal ngalaman nu disebut kontak basa nu dina sosiolinguistik bakal ngabalukarkeun ayana nu disebut
bilingualisme, diglosia, alih kode, campur kode, interferensi, integrasi,
konvergensi, jeung pergeseran basa (Chaer, 2010, kaca 84). Masarakat Sunda
2
Kacangkingna hiji basa ngaliwatan prosés interaksi dina kahirupan sapopoé jeung prosés diajar, boh basa kahiji atawa kadua. Mahasiswa salaku masarakat nu nyakola kaasup bilingual malah bisa jadi multilingual, nu tangtu dina ngagunakeun basana aya paselang-surupna antara basa nu dikawasana. Ieu hal ngabalukarkeun interférénsi nyampak dina prosés komunikasina, boh komunikasi lisan atawa tinulis, boh situasi resmi atawa teu resmi.
Basa Sunda salaku basa indung (mother tongue) di wewengkon Jawa Barat, kiwari geus dipaké di sababaraha aspék kagiatan. Lain ngan ukur digunakeun dina komunikasi lisan tapi ogé digunakeun dina komunikasi tulisan boh dina situasi resmi boh dina situasi teu resmi. Di sagigireun éta, basa Sunda ogé dipaké dina kagiatan ilmiah, saperti orasi ilmiah penganugerahan Dr (HC) keur Ajip Rosidi dina Sidang Sénat Universitas Padjadjaran, skripsi mahasiswa program studi Pendidikan Bahasa Daérah FPBS UPI, Tésis mahasiswa Program Studi Pendidikan Bahasa dan Budaya Sunda Sekolah Pascasarjana UPI, sarta Abstrak skripsi mahasiswa di UNPAS.
Universitas Pasundan mangrupa salah sahiji paguron luhur nu kawilang kolot tur poténsial di wilayah Jawa Barat. Ieu universitas teh boga boga genep fakultas, nya éta Fakultas Hukum, Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik, Fakultas Ilmu Seni dan Sastra, Dina kawijakanana nétélakeun Fakultas Ekonomi, Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan jeung Fakultas Tékhnik. Dina kawijakanana nétélakeun diantarana yén abstrak skripsi mahasiswa UNPAS ditulis ku tilu basa, nya éta dina basa Indonésia, basa Inggris, jeung basa Sunda, sok sanajan dina impléméntasina mah karék dijanggélékkeun ku Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik.
3
mangaruhan kana proses narjamahkeun abstrak skripsi tina basa Indonésia kana basa Sunda. Ku kituna ieu panalungtikan kawilang perlu pikeun maluruh nepi ka lebah mana interférénsi morfologis jeung léksikosemantis dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS tur maluruh ogé tingkat interférénsi dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS nu mangaruhan tingkat kamampuh nulis abstrakna.
Panalungtikan ngeunaan interférénsi anu kapanggih di antarana waé panalungtikan anu dilaksanakeun Huda (1981), Anshari (2012), jeung Sopyan (2013).
Nu jadi sumber data dina panalungtikan Huda nya éta siswa anu diajar basa kadua, panalungtikan anu dilakukeun ku Anshari sumber datana nya éta rumpaka lagu, jeung panalungtikan Sopyan datana nya éta karangan narasi. Tangtu dina ieu panalungtikan anu ayeuna dilakukeun aya bédana, lantaran sumber datana lain ka siswa atawa tulisan dina majalah atawa téks rumpaka lagu pop Sunda, tapi abstrak skripsi mahasiswa UNPAS.
Nepi ka kiwari panalungtikan interférénsi basa Indonésia kana basa Sunda dina abstrak skripsi can aya nu kungsi nalungtik. Ku sabab éta, ieu panalungtikan téh kawilang perlu. Dumasar kana kasang tukang di luhur, perlu diayakeun panalungtikan ngeunaan interférénsi Basa Indonésia kana basa Sunda dina abstrak skripsi. Ku kituna, ieu panalungtikan nu dijudulan “Interférénsi Basa Indonesia kana Bahasa Sunda dina Abstrak Skripsi (Tilikan Morfologis jeung Léksikosemantis)” dilaksanakeun.
1.2Rumusan jeung Watesan Masalah 1.2.1 Watesan masalah
4
1.2.2 Rumusan Masalah
Dumasar kasang tukang jeung watesan masalah di luhur, panalungtikan dirumuskeun dina sawatara masalah ieu di handap.
a. Kumaha wangun interférénsi morfologis basa Indonésia kana basa Sunda dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS ?
b. Kumaha wangun interférénsi léksikosemantik basa Indonésia kana basa Sunda dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS?
c. Kumaha tingkat interférénsi morfologis jeung léksikosemantis Basa Indonésia kana Basa Sunda dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS?
1.3 Tujuan Panalungtikan
Ieu panalungtikan miboga tujuan umum jeung tujuan husus. Saterusna, bisa dititénan dina ieu dadaran di handap.
1.3.1 Tujuan Umum
Sacara umum, dilaksanakeunana ieu panalungtikan téh nya éta pikeun maluruh interférénsi basa Indonésia kana basa Sunda anu aya dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS.
1.3.1 Tujuan Husus
Anapon tujuan husus dina ieu panalungtikan nya éta pikeun ngaidéntifikasi jeung ngadéskripsikeun:
a. wangun interférénsi morfologis basa Indonésia kana basa Sunda nu aya dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS;
b. wangun interférénsi léksikosemantis basa Indonésia kana basa Sunda nu aya dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS; jeung
5
1.4 Mangpaat Panalungtikan 1.4.1 Mangpaat Tioritis
Sacara tioritis ieu panalungtikan dipiharep bisa méré mangpaat kana paélmuan basa. Dina paélmuan basa ieu panalungtikan dipiharep ngajembaran kamekaran tiori linguistik hususna élmu sosiolinguistik utamana ngeunaan interférénsi basa.
1.4.2 Mangpaat Praktis
Sacara praktis ieu panalungtikan mangrupa salah sahiji tarékah miara jeung ngamumulé basa Sunda. Ku ayana ieu panalungtikan, dipiharep bisa méré mangpaat pikeun lembaga, mahasiswa, dosén jeung panalungtik.
a. Pikeun lembaga, dipiharep ieu panalungtikan bisa méré pangdeudeul kana kawijakan lembaga supaya leuwih ngarojong kana kamekaran basa Sunda ku jalan méré hiji aturan yén abstrak skripsi mahasiswa nu maké basa Sunda, kudu ngawengku sakabéh fakultas, lain ngan saukur mahasiswa FISIP.
b. Pikeun mahasiswa, ieu panalungtikan méré gambaran pikeun nyingkahan kasalahan-kasalahan makéna basa nu disababkeun ayana interférénsi dina abstrak.
c. Pikeun dosén ieu panalungtikan bisa méré arahan yén dosén salaku pangaping kudu bisa nuyun mahasiswa sangkan bisa nulis abstrak skripsi maké basa sunda kalawan basa nu bener tur merenah.
d. Pikeun panalungtik, méré tatapakan kana panalungtikan saterusna.
1.5 Raraga Tulisan
Raraga nulis dina ieu panalungtikan ngawengku lima bab, sakumaha anu diébréhkeun ieu di handap.
6
mangpirang sumber rujukan tina buku katut bahan bacaan séjénna. Sawangan anu dipedar ngawengku tiori ngeunaan interférénsi, unsur léksikal nu patali jeung rélasi semantis (homonimi, sinonimi, jeung antonimi), unsur morfologis patali jeung ngarajék, ngararangkénan, ngawancah, jeung ngantétkeun sarta pedaran ngeunaan abstrak skripsi.
Bab III Métode Panalungtikan, dina ieu bab dipedar ngeunaan nangtukeun data jeung sumber data, désain panalungtikan, métode panalungtikan, wangenan operasional, instrumén panalungtikan, téknik ngumpulkeun data, jeung téknik ngolah data.
Bab IV Hasil Panalungtikan jeung Pedaran, eusina mangrupa déskripsi jeung analisis ngeunaan interférénsi léksikosemantis jeung morfologis dina abstrak skripsi. Dina ieu bab ogé dipedar ngeunaan tingkat interférénsi morfologis jeung léksikosemantis mahasiswa anu mangaruhan kana kamampuh nulis abstrak skripsina.
BAB III
MÉTODE PANALUNGTIKAN
Dina ieu bab dipedar hal-hal anu baya patalina jeung métode panalungtikan, nya éta: 1) data jeung sumber data panalungtikan; 2) disain panalungtikan; esain panalungtikan; 3) métode panalungtikan; 4) wangenan operasional; 5) instrumén panalungtikan; 6) téhnik panalungtikan; jeung 7) téhnik ngolah data.
3.1 Data jeung Sumber Data Panalungtikan
Data nya éta fakta émpirik anu dikumpulkeun ku panalungtik pikeun kapentingan ngaréngsékeun masalah atawa ngajawab panalungtikan. Ari sumber data nya éta mangrupa subjék di mana éta data téh nyampakna. Data dina ieu panalungtikan nya éta sajumlahing abstrak basa Sunda skripsi mahasiswa FISIP UNPAS nu ngawengku jurusan Ilmu Adminstrasi Negara, Kesejahteraan Masyarakat, Hubungan Internasional, Administrasi Bisnis jeung Ilmu Komunikasi, anu ngandung gejala interférénsi. Pikeun jurusan Kesejahteraan Masyarakat, teu kapaluruh ayana abstrak skripsi dina basa Sunda. Kukituna, sampel panalungtikan ngan ukur ngawengku opat jurusan nu dipilih sacara acak ti jurusan-jurusan di luhur nu gelarna taun 2007 nepi ka 2013.
Tina sajumlah sampel dipilih 40 abstrak anu réprésentatif , kalawan téhnik milih sampel sacara purposif. Sakumaha nurutkeun Arikunto (2010: 183),
“Sampel purposif atawa sampel anu mibanda tujuan dilaksanakeun lantaran rupa
-rupa tinimbangan saperti waktu, tanaga, jeung waragad anu kawatesanan.” . Abstrak-abstrak skripsi anu rék ditalungtik didéskripsikeun dina tabél ieu di handap.
Tabél 3.1 Sumber Data
35
2. Jurusan Kesejahteraan Masyarakat 10 3. Jurusan Hubungan Intersansional 10 4. Jurusan Administrasi Bisnis 10
Jumlah 40
3.2 Disain Panalungtikan
Ari disain atawa bagbagan prosés panalungtikan nu digunakeun dina ieu panalungtikan ngawengku ngumpulkeun data, ngolah data, déskripsi data, nafsirkeun jeung nyindekkeun data panalungtikan. Dina ngumpulkeun data digunakeun téhnik studi pustaka kalawan maké instrumén kartu data. Téhnik dina ngolah data ngagunakeun téhnik analisis unsur langsung. Sangkan leuwih tétéla, prosés dina ieu panalungtikan bisa digambarkeun sakumaha ieu di handap.
UnUsur
Gambar 3.1 Disain Panalungtikan
Ngumpulkeun Data: Téknik Studi Pustaka
Masalah:
InterférénsiMorfologi-Léksikosemantis BI kana BS dina abstrak skripsi
mahasiswa UNPAS
Instrumén: Kartu Data
Ngolah Data: Analisis Unsur Langsung
Déskripsi Data
36
3.3 Metode Panalungtikan
Métode panalungtikan mangrupa bagian anu kawilang penting dina hiji kagiatan panalungtikan. Éta hal téh mangrupa tarékah pikeun ngahontal udagan dina panalungtikan. Métode anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta métode déskriptif.
Ieu hal dilakukeun pikeun ngumpulkeun informasi faktual kalawan wincik jeung ngagambarkeun hal-hal nu jadi puseur panitén dina éta objék panalungtikan. Ieu métode dieuyeuban ku kagiatn prosés analisis sangkan nyangking pedaran teleb ngeunaan interférénsi dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS tina sababaraha sumber data anu saterusna dianalisis. Anu didéskripsikeunana nya éta perkara interférénsi morfologis jeung interférénsi léksikosemantis dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS.
3.4 Wangenan Operasional
Sangkan henteu nimbulkeun salah tapsir ti nu maca, ieu di handap baris dijelaskeun kalawan écés ngeunaan wangenan operasional anu digunakeun dina ieu panalungtikan.
a. Interférénsi nya éta ayana pasosok basa dina hiji basa anu tangtu. Bisa jadi basa kahiji nu kacampuran basa kadua, atawa sabalikna. Interférénsi ogé bisa jadi ayana pasosok tina basa katilu. Kituna téh lumangsung bari silih pangaruhan di antara éta basa.
b. Abstrak Skripsi nya éta hiji tingkesan dina karya ilmiah pikeun mikanyaho eusi karangan dina waktu nu singget.
37
katut hartina disawang tina rélasi semantis nu ngawengku homonimi, sinonimi, jeung antonimi, kaasup kasaahan narjamahkeun. Interférénsi léksikosemantis muncul balukar kontakna basa Sunda jeung Bahasa Indonésia.
3.5 Instrumén Panalungtikan
Instrumén nu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta kartu data jeung sistem tabél atawa sistem tabulasi.
3.5.1 Kartu Data
Kartu data dina ieu panalungtikan boga fungsi pikeun ngumpulkeun data panalungtikan. Tujuanana sangkan ngagampangkeun dina nganalisis data sarta gampang nyieun kacindekanna. Kartu data nu digunakeun dina ieu panalungtikan katitén saperti gambar ieu di handap.
Gambar 3.2 Kartu Data Panalungtikan Katerangan:
Kode : JU = Jurusan, P = Paragrap, Br = Baris, W = Wasta, T = Taun
KARTU DATA
No: ….
Abstrak : ...(Kode: JU/W/T/P/B.)
unsur léksikosemantis : ...
a. Sinonimi b. homonimi c. antonimi d. Hiponimi
unsur morfologis : ...
a. Morfologis: 1. Ngararangkénan 2. Ngarajék 3. Ngantétkeun 4. Ngawancah
38
3.5.2 Sistem Tabulasi
Tabulasi data mangrupa téhnik pikeun ngawilah-wilah data anu disusun dina wangun tabél. Format tabulasi data nu digunakeun dina ieu panalungtikan dina wangun tabél nu ngawengku tabél interférénsi léksiko-semantik BI kana BS dina abstrak skripsi.
a. Tabél Data Interférénsi Wangun Morfologis Tabél 3.2
Tabel Interférénsi Wangun Morfologis
No Data Morfologis Kode
Ngrkn Ngrjk Ngnt Wnc
Katerangan:
Ngrkn = ngararangkénan Ngrjk = ngarajék
Ngnt = ngantétkeun Wnc = Wancahan
b. Tabél Data Interférénsi Wangun Léksiko-semantis Tabél 3.3
Gambar Tabel Interférénsi Wangun Léksiko-semantis
No Data Kode Rélasi Semantis Katégori Harti
39
3.6 Téknik Ngumpulkeun Data
Téhnik anu digunakeun pikeun meunangkeun data dina ieu panalungtikan téh nya éta téhnik studi dokuméntasi atawa téhnik téks. Téhnik studi dokuméntasi atawa téhnik téks dipaké pikeun ngumpulkeun data. Ari léngkah-léngkahna saperti ieu di handap:
a. Milih abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS. b. Motocopy abstrak skripsi ti perpustakaan.
c. Ngawilah-wilah jeung nyirian data nu luyu jeung ambahan panalungtikan tina sumber datana.
d. Nyalin interférénsi morfologis jeung léksikosemantis kana kartu data tur ngodeuan data.
e. Ngitung persentase frékuénsi munculna kecap-kecap bahasa Indonésia nu aya dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS
3.7 Téhnik Ngolah Data
Téknik dina ngolah data ngagunakeun métode distribusional kalawan téknik analisis unsur langsung. Aya sababaraha tahapan dina ngolah datana, di antarana wae:
a. Ngalakukeun réduksi data atawa ngawilah-wilah data saluyu jeung fokus masalah. Dina hal ieu, dikumpulkeun sakabéh alat ngumpulkeun data panalungtikan anu digunakeun pikeun ngumpulkeun data, satuluyna dikumpulkeun dumasar fokus masalahna. Analisis datana dimimitian ti ngawilah-wilah data abstrak skripsi nu jumlahna opatpuluh siki.
40
c. Nyieun papasingan data dumasar kana tujuan panalungtikan, nya éta wangun morfologis nu nyoko kana adegan ngarajék, ngantétkeun, ngararangkén jeung ngawancah jeung wangun léksikal dumasar rélasi semantis (homonimi, sinonimi, hiponimi jeung antonimi).
d. Ngalakukeun analisis kana data interférénsi anu beunang dipasing-pasing. e. Ngalakukeun interprétasi data atawa napsirkeun data anu geus diwilah-wilah
dina wangun pernyataan.
96
BAB V
KACINDEKAN JEUNG RÉKOMÉNDASI
5.1 Kacindekan
Dumasar kana hasil panalungtikan bisa dicindekkeun sababaraha hal ieu di handap.
a. Tina abstrak skripsi bahasa Sunda mahasiswa FISIP UNPAS kapanggih aya interférénsi morfologis dina wangun ngararangkénan, ngarajék, ngantétkeun, jeung ngawancah. Pola-pola interférénsi morfologis anu kapanggih dina ieu panalungtikan diwincik ieu di handap.
(1) Dina prosés ngaraarangkénan kapanggih dalapan pola interférénsi ngarararangkénan nya éta préf BS+WDBI, WDBI+inf BS, WDBI+suf BS, WDBI+konf BS, WDBS+suf BI, WDBS+konf BI, pola campuran jeung
pola unik. Tina dalapan pola tadi, diwincik jadi dua puluh tujuh subpola interférénsi ngararangkénan ka-+WDBI, di-+WDBI, N-+WDBI, pa-+WDBI, sa-pa-+WDBI, -in- + WDBI, WDBI+-na, WDBI+-keun,
di-+WDBI+-keun, di-+WDBI+-na, N-+-um-+WDBI, N-di-+WDBI+-keun,
pa-+WDBI+-an, sa-+WDBI+-na, ka-pa-+WDBI+-an, N-+WDBI+-i,
WDBS+-is, WDBS+-isme, WDBS+pun, per-+WDBS+-an, N-+WDBK,
me-+N-+WDBI+-keun, di-+per-+WDBI+-keun, ter-+WDBI+-na, sarta pola
unik nya éta pola anu sacara prosés morfologis bener, tapi teu ilahar dipaké nya éta pang-WDBS, ka-WDBS, jeung N-WDBS;
(2) Dina prosés ngantétkeun kapanggih pola interférénsi ngantétkeun dumasar kana wangun kecap anu miboga 13 pola nya éta WDBI+WDBI, WDBI+WDBS, WRBI+WDBS, WDBS+WDBS, WRBS+WDBS,
WRBI+WRBS, WDBI+WRBI, WRBS+WRBI, WRBI+WDBI,
WDBI+WRBS, WRBS+WDBI, WRBS+WRBS jeung pola unik, sarta
97
(3) Interférénsi morfologis ngarajék miboga dua pola nya éta R-dm+R-dr, tapi kecap-kecapna teu ilahar dipaké; jeung
(4) Interférénsi morfologis ngawancahanu miboga pola pengekalan tiga hurup tungtung kecap asal, sarta hurup mimitina dileungitkeun.
b. Tina abstrak skripsi bahasa Sunda mahasiswa FISIP UNPAS kapanggih aya interférénsi leksikosemantis dumasar katégori harti jeung dumasar rélasi semantis. Interférénsi léksikosemantis dumasar kategori harti aya wangun kategori harti murni, serepan, jeung rékaan. Wangun katégori harti anu kapanggih dina ieu panalungtikan diwincik ieu di handap.
(1) Dina prosés interférénsi léksikosemantis dumasar kategori harti wangun murni kapanggih yén dipakéna kecep-kecap murni BI, tur npadahal dina BS ogé aya pikecapeunana nu leuwih mernah.
(2) Dina prosés interférénsi léksikosemantis dumasar kategori harti wangun serepan kapanggih yén dipakéna kecep-kecap unsur serepan, dibalukarkeun dina BS can aya pikeun pikecapeunana atawa geus ilahar dipaké, tapi can katulis sacara léksikon.
(3) Dina prosés interférénsi léksikosemantis dumasar kategori harti wangun rékaan kapanggih tilu pola interférénsi nu ngawengku interférénsi fonologis, interférénsi tarjamah, jeung interférénsi tarjamahan afiks. Inetrférénsi fonologis miboga subpola: gaganti foném (interférénsi subtitusi), pola sirnaan (interférénsi underférénsial), jeung nambahan
foném (interférénsi overdiférénsial). Interférénsi tarjamahan dibalukarkeun salah narjamahkeun sarta ngalarapkeun kecap. Interférénsi tarjamahan afiks miboga subpola ke ka, pe pa,jeung me nga.
98
interférénsi morfologis. Kamampuh mahasiswa FISIP UNPAS dina nulis abstrak skripsi tingkat interférénsi morfologis jeung léksikosemantisna aya dina tingkat anu handap.
5.2 Rékoméndasi
Dumasar kacindekan di luhur, pikeun ngungkulan masalah interférénsi morfologis jeung léksikosemantis tina BI kana BS dina abstrak skripsi mahasiswa FISIP UNPAS aya sabaraha rékoméndasi, di antarana:
a. pikeun pihak nu kalibet, dipiharep sangkan dina tatacara nulis abstrak skripsi nu ngagunakeun BS supaya diperhatikeun bener-bener aturan morfologis jeung léksikosemantisna, sangkan abstrak nu dihasilkeun luyu jeung kaédah-kaédah tatabasa nu baku;
b. pikeun pihak lembaga, dipiharep méré kawijakan yén dina nulis abstrak basa Sunda téh perlu bimbingan ti pihak anu ahli dina basa Sunda, leuwih hadé upama aya mata kuliah atawa pengayaan ngeunaan basa Sunda; jeung
100
DAFTAR PUSTAKA
Alwasilah, A. C. (1995). Sosiologi Bahasa. Bandung: Rineka Cipta.
Anshari, A. F. (2013). Interférénsi Unsur Léksiko-Gramatikal Basa Indonésia kana Basa Sunda dina Rumpaka Lagu Pop Sunda. (Tésis). Sekolah Pascasarjana, Universitas Pendidikan Indonesia, Bandung.
Arikunto, S. (2010). Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktik (Citakan ka-14). Jakarta: Rineka Cipta.
Aslinda & Syafyahya, L. (2007). Pengantar Sosiolinguistik. Bandung: Refika Aditama.
Bloomfield, Leonard. (1995). Language. New York: Henry Holt and Company. Chaer, A. (2010). Kajian Bahasa (Struktur Internal, Pemakaian, dan
Pembelajran). Jakarta: Rineka Cipta.
Chaer, A. & Agustina, L. (2007). Sosiolinguistik Perkenalan Awal. Jakarta: Rineka Cipta.
Danadibrata, R. A. (2006). Kamus Basa Sunda. Bandung: PT Kiblat Buku Utama & Universitas Padjadjaran.
Djajasudarma & Fatimah, T. (2006). Metode Linguistik (Ancangan Metode Penelitian dan Kajian). Bandung: Refika Aditama.
Huda, N. (1981). Interferensi Gramatikal Bahasa Madura terhadap Bahasa Indonesia Tulis Murid Kelas VI Sekolah Dasar Jawa Timur. Jakarta: Pusbang Depdikbud.
Kridalaksana, H. (1996). Kelas Kata dalam Bahasa Indonesia. Jakarta: Pustaka Utama.
Parera, J.D. (1997). Linguistik tEdukasional (Metodologi Pembelajaran Bahasa, Analisis Kontraktif antarbahasa, Analisis Kesalahan Berbahasa). Jakarta: Erlangga.
Pateda, M. (2010). Semantik Leksikal. Jakarta: PT Rineka Cipta.
100
Sopyan, I. W. (2013). Kasalahan Léksiko-Semantik dina Karangan Narasi Siswa Kelas VII-C SMP Laboratorium Percontohan UPI Taun Ajaran 2013/2014. (Skripsi). FPBS, Universitas Pendidikan Indonesia, Bandung.
Sudaryat, Y. spk. (2007). Tata Basa Sunda Kiwari. Bandung: Yrama Widya. Sudaryat, Y. (2010). Ulikan Semantik Sunda. Bandung: CV Geger Sunten.
Sudaryat, Y. (2005). Kamus Istilah Élmuning Basa Sunda. Bandung: CV. Karya Iptek
Suwito (1985). Sosiolinguistik Pengantar Awal. Surakarta: Henary Offset.
Tarigan, H. G. & Tarigan, D. (2011). Pengajaran Analisis Kesalahan Berbahasa. Bandung: Angkasa.
Verhaar, J. W. M. (2001). Asas-asas Linguistik Umum. Yogyakarta: Gajah Mada University Press.
