PEWGARUH PENGGUNAAN TEPUNG BEKIGOT SEBAGAl PENGGAAITI TEPUMG IKAN TERHADAP A l A T PENGERNAAN
AYAM BROILER JANTAM
KARYA ILMIAH SRI BUD1 PRIHASTO
PAKULTAS P E T E R N A K A N INSTITUT PBRTANIAN BOGOR
19 8 4
SRI BUD1 PRIKASPO,
1984.
P e n a a r u h Penanunaan Tepune;B e k i c o t s e b a n a i o e n a g a n t i Tepunn B a n t e r h a d a w A l a t Pen- c e r n a a n Ayam B r o i l e r J a n t a n . Karya I l m i a h , F a k u l t a s P e t e r n a k a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
Pembimbing Utama : Drh. B a i h a q i H. Ahmad
Pembimbing Anggota : Drh. Rachmat Herman MVSc.
P e n e l i t i a n u n t u k m e m p e l a j a r i pengaruh penggunaan t e - pung b e k i c o t s e b a g a i p e n g g a n t i t e p u n g i k a n dalam ransum ayam b r o i l e r j a n t a n t e r h a d a p P - l a t P e n c e r n a a n t e l a h d i l a k u - kan d i L a b o t a r i u u Ilmu Eiakanan Tern& Unggas, F a k u l t a s Pe- t e r n a k a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor, d a r i t a n g g a l 1 9 Nopem- b e r
1983
sampai t a n g g a l17
J a n u a r i1984.
M a t e r i yang digunalkan a d a l a h 1 5 0 e k o r anak ayam (DOC) b r o i l e r j a n t a n s t r a i n CP 707 Arbor A c r e s , , y a n g d i p e l i h a r a dalam
15
kandang b e r a l a s l i t t e r sekam p a d l dan d i n d i n g ka- wat dengan k e p a d a t a n 1 0 e k o r perkandang p e r m e t e r p e r s e g i , d i b e r i o e r l a k u a n ransum RA, RB danE.
RA a d a l a h ransum yang mengandung 2 0 76 t e p u n g i k a n , RB ransum yang mengan-dung 1 0
%
t e p u n g i k a n dan 1 0 % tepung b e k i c o t , s e d a n g BC a d a l a h ransum yang mengandung 2 0%
t e p u n g b e k i c o t . Ran- sum dan a i r minum d i b e r i k a n & l i b i t u m . Rancangan yang d i g u n a k a n a d a l a h r a n c a n g a n a c a k l e n g k a p . S e t e l a h ayam berumur 6 minggu masing-masing d i a m b i l 1 0 e k o r d a r i s e -t i a p p e r l a k u a n . Untuk mengetahui pengaruh p e r l a k u a n t e r - hadap A l a t P e n c e r n a a n d i l a k u k a n s e k s i dan h a s i l yang d i - p e r o l e h d i o l a h menurut a n a l i s i s peragam model Y = f i axb.
Sedangkan u n t u k mengetahui pengaruh p e r l a k u a n t e r h a d a p pertumbuhan, konsumsi dan k o n v e r s i ransum d i o l a h menurut a n a l i s i s ragam model Y i j =
/U;
+ W i +5
i j.Hasil p e n e l i t i a n menun jukkan bahwa :
1. Pertumbuhan ayam b r o i l e r u n t u k masing-masing p e r l a k u a n yang d i c e r m i n k a n dengan r a t a a n pertambahan b o b o t badan p e r e k o r perminggu masing-masing u n t u k RA, RB dan RC a d a l a h 187.6, 1 9 7 . 4 dan 181.1 gram. P e r h i t u n g a n s t a - t i s t i k menunjukkan bahwa p e r l a k u a n b e r p e n g a r u h n y a t a
( P
1
0.05) t e r h a d a p pertambahan b o b o t badan p e r e k o r perminggu, dimana RC n y a t a l e b i h r e n d a h d a r i RA dan RB Konsumsi ransum p e r e k o r perminggu u n t u k RA, RB dan RC masing-masing a d a l a h355.8,
346.1 dan333.5
gram, dima na s e c a r a s t a t i s t i k p e r l a k u a n b e r p e n g a r u h s a n g a t n y a t a( P
1:
0 . 0 1 ) . Konsumsi RC n y a t a l e b i h r e n d a h d a r i kon- sumsi RA dan RB. Sedangkan k o n v e r s i ransum u n t u k RA, RB dan RC masing-masing a d a l a h 1 . 9 0 , 1.76 dan 1.84, d i mana p e r l a k u a n s e c a r a s t a t i s t i k b e r p e n g a r u h n y a t a( P
1:
0 . 0 5 ) t e r h a d a p k o n v e r s i ransum.2. R a t a a n b o b o t t u b u h kosong u n t u k RA,
RB
dan RC masing- masing a d a l a h 1091.7, 1093.6 dan 1093.3 gram. S e c a r as t a t i s t i k p e r l a k u a n t i d a k b e r p e n g a r u h t e r h a d a p b o b o t t u b u h kosong pada b o b o t h i d u p yang sama. Bobot t o t a l s a l u r a n p e n c e r n a a n u n t u k RA, RB dan RC masing-masing a d a l a h
59.4, 61.7
dan 62.4 gram yang s e c a r a s t a t i s t i k p e r l a k u a n t i d a k b e r p e n g a r u h t e r h a d a p b o b o t t o t a l s a l u - r a n p e n c e r n a a n pada b o b o t t u b u h kosong yang sama.3.
Bobot oesophagus dan tembolok, p r o v e n t r i c u l u s , v e n t r i - c u l u s dan u s u s h a l u s yang d i s e s u a i k a n p a d a n i l a i _ t e - ngah g e o m e t r i s b o b o t t u b u h kosong 1092.5 gram masing- masing a d a l a h u n t u k RA,6.49,
4.59, 23.86 dan 1 9 . 0 5 gram, RB a d a l a h 6.96, 4.53, 24.50 dan 19.72 g r a m dan RC a d a l a h 6.52, 4.67, 25.76 dan18.67
gram. Sedangkan b i l a d i s e s u a i k a n p a d a n i l a i t e n g a h g e o m e t r i s b o b o t t o - t a l s a l u r a n pencernaan 60.95 gram u n t u kPA
a d a l a h 6 , 6 9 4.69, 24.24 dan19.93
gram, RB a d a l a h 6.96, 4.52,-
24.65 dan 19.46 gram dan u n t u k iiC a d a l a h 6.32,
4.59,-
25.20 dan 18.08 gram. S e c a r a s t a t i s t i k p e r l a k u a n ti-
.
dak b e r p e n g a r u h n y a t a u n t u k kedua p e n y e s u a i a n n i l a it e n g a h g e o m e t r i s t e r s e b u t . Bobot Caecum dan u s u s be- sar u n t u k RA a d a l a h 4.09 dan 0.76 gram, 4 3 a d a l a h 3.78 dan 1 . 2 8 gram dan RC a d a l a h 4.81 dan 1 . 3 0 gram pada p e n y e s u a i a n n i l a i t e n g a h g e o m e t r i s b o b o t t u b u h kosong.
Sedangkan pada p e n y e s u a i a n n i l a i t e n g a h g e o m e t r i s bo- b o t t o t a l s a l u r a n p e n c e r n a a n u n t u k RA a d a l a h 4.11 dan 0.75 gram, RB a d a l a h
3.73
dan 1.29 gram dan RC a d a l a h 4.78 dan 1.24 gram, P e r l a k u a n s e c a r a s t a t i s t i k b e r p e - n g a r u h ny5.t.a ( Pk
0.05) t e r h a d a p b o b o t caecum dan b e r - pengaruh s a n g a t n y a t a(P .L
0.01) t e r h a d a p b o b o t u s u s -b e s a r .
4. Bobot b a n k r e a s dzn h a t i yang d i s e s u a i k a n pada n i l a i t e n g a h g e o m e t r i s b o b o t t u b u h kosong u n t u k RA a d a l a h 2.15 dan 21.62 gram, RB a d a l a h 2.08 dan 19.05 gram RC a d a l a h 2.80 dan 21.83 gram, sedangkan b i l z d i s e - s u a i k a n pada n i l a i t e n g a h g e o m e t r i s b o b o t t o t a l s a l u - r a n p e n c e r n a a n u n t u k RA a d a l a h 2.18 dan 21.93 gram, RB a d a l a h 2.09 dan
19.15
gram dan RC a d a l a h 2.76 dan 21.43 gram, yang s e c a r a s t a t i s t i k p e r l a k u a n berpenga- r u h s a n g a t n y a t a(P
l 0 . 0 1 ) t e r h a d a p b o b o t p a n k r e a s dan bobot h a t i . P a n j a n g p r o v e n t r i c u l u s , u s u s h a l u s , caecum dan u s u s b e s a r yang d i s e s u a i k a n pada n i l a i t e - ngah g e o m e t r i s bobot t u b u h kosong u n t u k RA a d a l a h5.71,
162.20, 36.26 dan 6.37 gram, RB a d a l a h5.71, -
152.74, 30.30 dan 7.44 gram dan RC a d a l a h
5.61,
153.6830.67 dan 6.75 gram. S e c a r a s t a t i s t i k p e r l a k u a n t i d a k b e r p e n g a r u h n y a t a t e r h a d a p p a n j a n g p r o v e n t r i c u l u s ,
-
u s u s h a l u s dan u s u s b e s a r t e t a p i b e r p e n g a r u h n y a t a (P 0.05) t e r h a d a p p a n j a n g caecum. B i l a d i s e s u a i k a n pada n i l a i t e n g a h g e o m e t r i s bobot t o t a l s a l u r a n pen- c e r n a a n u n t u k RA a d a l a h
5.73,
163.87, 36.54 dan 6.43gram, RE a d a l a h 5.70, 152.28. 30.03 dan
7.45
gram dan RC a d a l a h5.62,
152.58,30.44
dan6.67
gram. S e c a r a s t a t i s t i k p e r l a k u a n t i d a k b e r p e n g a r u h n y a t a t e r h a d a p p a n j a n g p r o v e n t r i c u l u s dan u s u s b e s a r , t e t a p i b e r p e n g a r u h n y a t a(P
l 0 . 0 5 ) t e r h a d a p p a n j a n g u s u s h a l u s dan b e r p e n g a r u h s a n g a t n y a t a(P
0.01) t e r h a d a p p a n j a n g caecum.PENGARUH P E N G G U N - U N T E P U N G B E K I C O T S E B A G A I P E N G G A N T I T E P U N G I K A N TERHADAP ALAT PENCERVAAN
AYAM B R O I L E R JANTAN
K a r y a I l m i a h s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t untuk m e m p e r o l e h g e l a r S a r j a n a P e t e r n a k a n
O l e h
S R I B U D 1 P R I H A S T O
FAKULT A S PETERNAKAN I N S T I T U T P E R T A N I A N BOGOR
1984
PENGARUR PENGGUNAAN TEPUNG BEKICOT SEBAGAI PENGGANTI T EPUNG I K A N TERHADAP ALAT PENCERNAAN
AYBM BROILER J A N T A N
0 1 eh
SRI BUD1 PRIHASTO D
1 7
0361Karya I l m i a h i n i t e l a h d i s e t u j u i dan d i s i d a n g k a n
d i h a d a p a n Komisi U j i a n L i s a n pada t a n g g a l :
7
J u n i 1984.
Ahmadr
Drh. Rzchmat Herman MVSc.Pembimbing Utama Pembimbing Anggota
K e t u a J u r u s a n Dekan
Ilmu N u t r i s i dan Makanan T e r n a k F a k u l t a s P e t e r n a k a n
F a k u l t a s P e t e r n a k a n t P e r t a n i a n Bogor I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
.
D r . Toha S u t a r d i d d i e Gurnadi
RIWAYAT HIDUP
P e n u l i s d i l a h i r k a n d i Sukabumi, Jawa Barat pada t a n g - g a l 1 7 Oktober 1961. P e n u l i s a d a l a h anak pertama d a r i l i m a s a u d a r a dengan a y a h U n t r i s n a K dar? i b u E. Komariah.
Tahun 1 9 7 3 p e n u l i s l u l u s d a r i SD Negeri Durman 111 Eandung dan l u l u s d a r i SMP N e g e r i I X Bandung pada t a h u n 1976. Pada t a h u n 1977 p e n u l i s masuk di Sekolah Menengah t i n g k a t A t a s Negeri I V Bandung dan l u l u s pada t a h u n 1980.
P e n u l i s t e r d a f t a r s e b a g a i mahasiswa pada T i n g k a t P e r s i a p a n Bersama d i I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor Pada t a h u n 1 9 8 0 m e l a l u i Proyek P e r i n t i s 11. Tahun 1 9 8 1 s e m e s t e r I11 p e n u l i s t e r d a f t a r s e b a g a i mahasiswa pada J u r u s a n Ilmu N u t r i s i dan Makanan Ternak, F a k u l t a s P e t e r n a k a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
KATA PENGANTAR
P u j i s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n k e h a d i r a t Tuhan Yang Maha Esa yang t e l a h melimpahkan rahmat dan hidayahNya, s e h i n g g a p e n u l i s d a p a t m e n y e l e s a i k a n Karya I l m i a h i n i .
Pada kesempatan i n i p e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h kepada b a p a k Drh. B a i h a q i H. Ahmad s e b a g a i dosen pembim- b i n g Utama dan bapak Drh. Rachmat Herman, MVSc. s e b a g a i dosen pembimbing P n g g o t a , yang t e l a h banyak memberikan pengarahan, bimbingan d a n s a r a n - s a r a n s e l a m a p e n u l i s me- l a k u k a n p e n e l i t i a n d a n p e n u l i s a n Karya I l m i a h i n i . Penu- l i s juga menyampaikan penghargaan yang s e t i n g g i - t i n g g i n y a k e p a d a s e l u r u h s t a f p e n g a j a r yang t e l a h memberikan b e k a l
selama p e n u l i s menuntut i l m u pada F a k u l t a s P e t e r n a k a n , - I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
Rasa t e r i m a k a s i h p e n u l i s sampaikan k e p a d a bapak Madi bapak S u p r i a t n a , yang t e l a h membantu s e l a m a p e n e l i t i a n d i Labotarium Ilmu Makanan T e r n a k Unggas. Juga kepada r e k a n
Nasrun dan Sumaryanto a t a s kerjasamanya. Tak l u p a p e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h kepada kedua Orang Tua, yang t e - l a h memberi saham
,
d o a , n a s e h a t dan dorongan kepada pen&l i s u n t u k t e r u s b e l a j a r .
Akhirnya p e n u l i s menyampaikan penghargaan kepada s e - mua p i h a k yang t e l a h membantu p e n u l i s s e l a m a p e n e l i t i a n i n i .
Bogor, J u n i 1 9 8 4 S r i Budi P r i h a s t o
DAFI'AR I S 1
Ealaman
..
KATA PENGANTAR
...
v i i iDAFTAR TABEL
...
xDAFI'AR GAMBAR
...
x i vPENDAHULUAN
...
1T I N J A U A N PUSTAKA
... 3
...
B e k i c o t s e c a r a Umum
3
....
Penggunaan Tepung B e k i c o t dalam Ransum
5
...
Penggunaan Tepung I k a n dalam Ransum 10
...
A l a t P e n c e r n a a n dan Bagian-bagiannya 1 2
...
Pertumbuhan 18
...
Konsumsi Ransum
19
K o n v e r s i Bansum
...
2 0K4TERI DAN MLTODA PENELITIAN
...
2 1...
HASIL DAN PEMBAHASAN 28
Pengaruh p e r l a k u a n t e r h a d a p Pertumbuhan
...
28Pengaruh p e r l a k u a n t e r h a d a p konsumsi-
ransum
... 31
Pengaruh p e r l a k u a n t e r h a d a p A l a t Pencer-
naan dan b a g i a n - b a g i a n n y a
... 35 ...
Income o v e r f e e d and c h i c k c o s t r a t i o 4 3
KESIMPULAN
...
46DAFTAR PUSTAKA
...
46Nomor H a l aman
Teks
...
1. Komposisi k i m i a d a r i t e p u n g b e k i c o t
6
2. H a s i l a n a l i s a r a t a - r a t a N i l a i G i z i Isi
...
p e r u t B e k i c o t ( A c h a t i n a f u l i c a ) 7
...
3.
K o n p o s i s i asam amino Tepung B e k i c o t8 4.
Komposisi Tepung B e k i c o t ( A c h a t i n a f u l i c q )9
5 .
Penampilan d a r i Ayam-ayam yang mengkon-sumsi t e p u n g b e k i c o t pada b e r b a g a i t i n g k a t
9
...
6 .
Komposisi Ransum P e n e l i t i a n 2 37.
Hasil A n a l i s a P r o k s i m a t Ransun P e n e l i t i a n 2 3 8. Pertambahan bobot badan, konsumsi dan kon-v e r s i ransum selama 6 minggu p e n e l i t i a n
.. 29
9.
Bobot dan P e r s e n t a s e A l a t Pencernaan t e r -hadap a l a t Pencernaan kosong
... 36
1 0 . Perbandingan a l a t pencernaan kosong dan bagian-bagiannya pada Bobot t o t a l s a l u r a n pencernaan dan bobot t u b u h kosong yang s a - ma
...
3811, P ~ r b a n d i n g a n Bobot P a n k r e a s , Bobo t H a t i dan b e b e r a p a panjang b a g i a n a l a t p e n c e r
-
naan pada Bobot t o t a l s a l u r a n pencernaan
...
dan bobot tubuh kosong yang sama
39
....
1 2 , Income o v e r f e e d and c h i c k c o s t r a t i o
43
Lamuiran
1. D a f t a r s i d i k ragam u n t u k r a t a a n Pertam-
...
bahan Bobot Badan p e r e k o r perminggu
53
2. D a f t a r s i d i k ragam u n t u k r a t a a n konsumsi
...
ransum perminggu p e r e k o r 56