• Tidak ada hasil yang ditemukan

Babasan Jeung Paribasa

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "Babasan Jeung Paribasa"

Copied!
14
0
0

Teks penuh

(1)

BABASAN JEUNG PARIBASA

Diajukan untuk memenuhi tugas mata pelajaran Bahasa Sunda

tahun ajaran 2014/2015

Disusun oleh :

Christian Jeremia G.

XI IPA 6

(2)

Babasan

Babasan nya éta ungkara basa winangun kecap kantetan atawa frasa, anu susunanna geus matok sarta ngandung harti injeuman.

Jenis-jenis Babasan

1.

Babasan wangun kantetan

Babasan wangun kantetan, nya éta babasan anu diwangun ku dua kecap atawa leuwih anu ngandung harti injeuman.

Ciri ciri babasan wangun kantetan

a. diwangun ku dua kecap atawa leuwih / mangrupa kecap kantetan, b. unsur-unsurna dalit/raket teu bisa diselapan ku unsur sejen.

Conto: gede hulu = teu bisa jadi …. Gede jeung hulu gede huluna gede ka hulu

sabab, lamun diselapan ku unsur sejen bakal ngarobah makna babasan. c. mibanda harti imajinatif atawa harti teu sabenerna.

Conto :

a. gede hulu = sombong,/ adigung / asa pang hebetna b. akal koja = kapinteran dipake nipu batur

c. kurung batok = tara indit-inditan d. ipis biwir = babari ceurik

e. hejo tihang = pundah pindah tempat pagawean f. panas barang = sirik ku kaayaan batur

(3)

h. amis budi = hade paroman

2.

Babasan Wangun Frasa

Babasan wangun frasa nya éta babasan anu diwangun ku dua kecap atawa leuwih anu hubungan antar unsur-unsurna ranggang teu dalit, sarta ngandung harti injeuman.

Conto :

a. ngarah sahuap sakopeun = usaha leuleutikan pikeun nyumponan pangabutuh saharitaeun.

b. bur beureum bur hideung = hirup senang taya kakurangan. c. aki-aki tujuh mulud = geus kolot pisan

d. bali geusan ngajadi = lemah cai kalahiran e. dug hulu pet nyawa = usaha satekah polah f. hutang salaput hulu = hutang kaditu kadieu g. kandel kulit beungeut = jalma euweuh ka era h. murag bulu bitis = teu betah cicing di imah

3.

Babasan Wangun Rundayan

Babasan wangun rundayan, nya éta babasan anu ngaliwatan proses ngararangkenan, boh binaraung jeung ngarajek, ngantetkeun boh heunteu, sarta ngandung harti injeuman.

Conto :

a. disakompetdaunkeun = disaruakeun jeung kasalahan batur b. dibejerbeaskeun = dibejakeun sabenerna

(4)

d. dibabuklalaykeun = dibabuk ka kenca katuhu e. ngabuntut bangkong = teu puguh tuluyna f. paanteur-anteur julang = silih anteurkeun g. buntut kasiran = medit

h. ngadaun ngora = kaayaan jadi rame

Conto babasan nu sejenna :

Akal koja: Akalnya pintar dalam kejahatan.

Asa potong pingges leungeun katuhu: kaunduran batur nu hade gawe.

Balungbang timur, caang bulan opat welas, jalan gede sasapuan: Ikhlas, sangat suka.

Bisa lolondokan: Bisa mengikuti atau menempatkan diri dengan kebiasaan orang lain supaya akrab.

Biwir nyiru rombengeun: Cerewet, semua rahasia diceritakan.

Bobot pangayon timbang taraju: Hukuman yang adil (pengadilan).

Buburuh nyatu diupah emas: Belajar tetapi sambil diberi upah padahal gunanya untuk dirinya sendiri.

Buntut kasiran: pelit.

Cara hurang tai ka hulu-hulu: Bodo pisan, sangat bodoh.

Dihurun-suluhkeun/Dikompet-daunkeun: Yang jelek (salah) seorang, tetapi semuanya kena / dianggap salah semua.

Elmu Tumbila: Pribumi merugikan tamu.

(5)

Ginding kekempis: Berpenampilan keren seperti orang kaya padahal isi sakunya kosong.

Gurat cai: Menyalahi janji.

Hade gogog, hade tagoh: Halus bahasanya dan baik sikapnya.

Hampang birit: penurut.

Heuras letah: Hatinya keras, omongannya kasar.

Heurin ku letah: Yang perlu diomongkan susah untuk diucapkan.

Hirup dinunuh paeh dirampes: Pasrah menerima

Ieu aing: merasa diri paling pintar, gagah, dan sebagainya.

Indit sirib: Berangkat semuanya, anak, cucu dan kerabat.

Jabung tumalapung, sabda tumapalang: Orang yang tidak tahu urusan tapi memotong omongan orang lain.

Jadi maung malang: Jadi halangan.

Jauh ka bedug, carang ka dayeuh: Orang dusun tidak tahu adat/sopan santun.

Jelema pasagi: Orang yang tidak ada kekurangan.

Kakeureut ku sieup, katindih ku kari-kari: Pantes keuna ku panyangka

Kalapa bijil ti cungap: Rahasianya terbuka dengan sendirinya.

Kandel kulit beungeut: Tidak punya rasa malu.

Katuliskeun jurig: Asalna heureuy jadi enyaan.

Katurug katutuh: Sedang celaka bertambah lagi kemalangannya.

Kokoro nyenang: Menempatkan barang tidak pada tempatnya.

(6)

Kuru cileuh kentel peujit: Mengurangi tidur dan makan.

Luncat mulang: Tidak jelas.

Lungguh tutut: Seperti pendiam padahal liar.

Malapah gedang: Ngomong basa basi dulu kesana kemari, tidak langsung ke topik utama.

Maliding sanak: Pilih kasih.

Manis lambe: janji sanggup apa saja, tetapi cuma di mulut.

Menta buntut: Minta lagi.

Meungpeun carang: Dia yang nyuri tetapi pura ikut mencari, atau tahu tapi pura-pura tidak tahu.

Murag bulu bitis: Tidak betah diam di rumah, lebih suka bepergian.

Mobok manggih gorowong: Mencari akal berbuat baik kemudian ada yang membantu.

Naheun bubu pahareup-hareup: Pahutang-hutang.

Ngabejaan bulu tuur: Memberitahu kepada yang yang sudah tahu.

Ngalebur tapak: Menghilangkan atau menunta perbuatan jelek, supaya jadi berbuat baik.

Ngalegokan tapak (ngajeroan tapak): Menambah kesalahan/dosa.

Ngarawu ku siku: Keinginannya banyak, akhirnya tidak dapat apapun.

Ngodok liang buntu: Usaha tidak ada hasilnya.

Noong ka kolong: Kecil hati, pikirannya pendek.

Nunggul pinang: Sudah tidak punya siapa-siapa lagi.

(7)

Pait daging, pahang tulang: Tidak ada kesusahan.

Panjang leungeun: Suka mencuri.

Peureum kadeuleu, beunta karasa: Selalu ingat.

Pindah cai pindah tampian: Pindah tempat pindah adat, menyesuaikan dengan adat dan kebiasaan di tempat baru.

Pucuk awian: Tidak pernah jelas janjinya.

Rambat kamale: Boga perkara ayang-ayangan.

Tinggar kalongeun: Gara-gara terlalu sering dimarahin, akhirnya tidak ada pengaruhnya lagi.

Tuang jinis: Orang yang suka tertawa karena ceritanya/humornya sendiri, tetapi orang lain tidak ada yang tertawa.

Ulah tiis-tiis jahe: Jangan terlena, harus hati-hati.

Unggah balewatangan: Kena perkara.

Watang sinambungan: Yang punya perkara orang lain, tetapi yang cekcok kita sendiri.

Paribasa

Paribasa nya éta ungkara basa anu diwangun ku dua frasa atawa leuwih anu eusina manrope luang jeung papagon hirup di masarakat, sarta ngandung harti injeuman.

Jenis-jenis paribasa :

1. Paribasa Wawaran Luang

Paribasa wawaran luang mangrupa paribasa anu eusina ngebrehkeun pangalaman di masarakat anu geus lumrah sarta jadi bahan picontoeun/babandingan hirup.

(8)

Conto :

a. adat kakurung ku iga = kabiasaan anu hese dipiceunna

b. buruk buruk papan jati = goreng-goreng oge dulur sorangan moal ngantep lamun meunang kasusah c. awewe dulang tinande = istri mah kudu nurut kasalaki d. deukeut-deukeut anak taleus = deukeut tapi euweuh nu nyahoeun e. dihin pinasti anyar pinanggih = takdir tos ditangtukeun ku Alloh f. gede gunung pananggeuhan = boga andelan dulur beunghar

g. halodo sataun lantis ku hujan sapoe = kahadean anu mangtaun-taun leungit ku sakali kagorengan

h. kawas bueuk meunang mabuk = ngeluk taya tangan pangawasa

i. katempuhan buntut maung = batur anu boga dosana, urang anu katempuhanana

2. Paribasa Pangjurung Lakulampah Hade

Nya éta paribasa anu eusina ngebrehkeun hiji hal nu dipigawe atawa mangrupa nasehat.

Conto :

a. kudu nete taraje nincak hambalan = kudu puguh tahapanana lamun migawe pagawean

b. kudu bisa ngeureut neundeun saeuitik

mahi loba nyesa = kudu apik dina nyekel harta benda supaya boga bekel

(9)

d. kudu hade gogog, hade tagog = sopan santun, hade tatakrama e. kudu ka cai jadi saleuwi, kadarat jadi

salogajk = sauyunan silih pihapekeun f. kudu leuleus jeujeur liat tali = kudu loba tinimbangan g. landung kandungan laer aisan = kudu gede tinimbangan

h. kudu loba luang jeung daluang = loba pangalaman jeung pangaweruhna

3. Paribasa Panyram lampah salah

Nya éta paribasa anu eusina mangrupa panyaram pikeun ngalakukeun hiji hal anu matak ngarugikeun.

Conto :

a.ulah agul ku payung butu = ulah agul ku turunan

b. ulah adean ku kuda beureum = ulah ginding ku pakean meunang nginjeum c.ulah biwir nyiru robengeun = resep nyaritakeun kagorengan batur

d.ulah bodo kawas kebo = bodo kacida

e. ulah dagang oncom rancatan emas = ngalakukeun hiji hal nu teu saimbang f. ulah kokoro manggih mulud = sarakah makmak mekmek

g. ulah siga lauk buruk milu mijah = marok marokeun maneh

Conto paribasa nu sejenna :

Adam lali tapel: Tidak ingat kepada saudara, lupa kepada tanah air.

Adean ku kuda beureum: Sombong dengan milik orang lain, bisa juga berpenampilan gaya dengan hasil minjam.

(10)

Alak-alak cumampaka: Orang bodoh merasa sama dengan orang pintar.

Anjing ngagogogan kalong: Ingin kepada yang tidak layak, atau mengangankan yang tidak mungkin terjadi.

Ari umur tunggang gunung, angen-angen pecat sawed: Orang tua yang berperilaku seperti anak muda.

Asa aing uyah kidul: Merasa paling gagah, pintar, tampan, dan sebagainya.

Ati mungkir beungeut nyanghareup: Pura-pura. Dihadapan orang bersikap baik, tetapi di belakang sebaliknya.

Ati putih badan bodas: Tomada nuduhkeun teu aya pikir goreng, memasrahkan diri dari menerima kesalahan.

Aya bagja teu daulat: Mau dapat untung tetapi tidak jadi.

Aya jalan komo meuntas: Mau berbuat sesuatu, kebetulan dapat jalannya.

Balung kulit kotok meuting: Sakit hati yang dulu tidak hilang.

Batok bulu eusi madu: Luarnya jelek, dalamnya bagus. Seperti orang bodoh padahal pintar.

Buluan belut, jangjangan oray: Sesuatu yang tidak mungkin terjadi.

Caina herang, laukna beunang: Hasil maksud.

Cara cai dina daun balong: Dinasehati tidak pernah ada bekasnya, tidak dituruti.

Cara kuda leupas ti gedogan: Ngabencah sakama-kama.

Daek macok embung dipacok: Daek menta embung dipenta, daek dibere embung mere, mau diberi tidak mau memberi.

Dagang oncom rancatan emas: Hasilnya sedikit tapi modalnya besar.

(11)

Di tiung geus hujan: Bersikap hati-hati setelah celaka.

Dogong-dogong tulak cau, geus gede dipelak batur: Ungkapan untuk orang yang menandai perempuan sejak kecil, dengan memberi apa saja supaya nanti bisa dinikahi. Tetapi ketika dewasa malah dinikahi oleh orang lain.

Genteng kadek legok tapak (atau Legok tapak genteng kadek): Banyak pengetahuannya atau pengalamannya

Hambur bacot murah congcot: Goreng carek tapi berehan.

Haripeut ku teuteureuyeun: Cepat menerima, tidak dipikir secara matang.

Halodo sataun lantis ku hujan sapoe (sakali): Kebaikan yang sangat banyak hilang gara-gara satu kali melakukan perbuatan jelek.

Herang-herang kari mata, Teuas-teuas kari bincurang: Asalnya kaya menjadi miskin.

Hirup ulah manggih tungtung, paeh ulah aya beja: Kudu bageur, kudu hade.

Hulu gundul dihihidan: Yang untung bertambah untung.

Indung lembu bapa banteng: Keturunan gagah, keturunan bangsawan.

Inggis batan maut hinis: Risi pisan.

Iwak nangtang sujen: Wani nyorang kana kacilakaan.

Janget kinatelon: Turunan hade atawa goreng ti indung ti bapa.

Jati kasilih ku junti: Pribumi kalah oleh tamu, orang lama kalah oleh orang baru.

Ka cai jadi saleuwi, ka darat jadi sagolak (salebak): Layeut.

Kajeun panas tonggong, asal tiis beuteung: Rajin bekerja, supaya dapat upah.

Katempuhan buntut maung: Jadi pengganti kesusahan orang lain.

Kawas anjing kadempet lincar: Orang kecil dianiaya oleh majikan, tetapi tidak bisa melawan.

(12)

Kawas anjing tutung buntut: Tidak betah di rumah karena bawaan senang atau susah.

Kawas terong beulah dua: Sama dengan orangtuanya.

Kejo asak, angeun datang: Kabeneran keuna kana maksudna, henteu ngalilakeun deui.

Kajeun kendor, dapon (asal) ngagembol: Meski lambat yang penting sukses.

Keur meujeuhna buta tulang buta daging: Keur meujeuhna bedas (kira-kira umur 18-30 taun).

Kokoro manggih mulud, puasa manggih lebaran: Orang yang ajimumpung, serakah dan tidak tahu batas.

Kudu nyaho lautanana kudu nyaho tatambanganana: Harus tahu apa kesukaannya, perilakunya, kebiasannya, dan sebagainya.

Landung kandungan laer aisan: Sabar dan penuh pertimbangan.

Lauk buruk milu mijah, piritan milu endogan: Ikut-ikutan bicara padahal tidak berhak bicara.

Mangkok emas eusi madu: Orang yang baik budi dan bahasanya.

Manuk hiber ku jangjangna: Manusia hidup dengan akalnya.

Marebutkeun balung tanpa eusi: Memperebutkan sesuatu yang tidak ada hasilnya.

Melengkung beukas nyalahan: Yang dikira-kira bagus ternyata hasilnya sebaliknya.

Mihape hayam ka heulang: Menitipkan harta kepada pencuri.

Monyet kapalingan jagong: Pencuri jadi korban pencurian, penipu ditipu.

Monyet dibere sesengked: Orang jahat diberi jalan untuk memuluskan aksinya.

Monyet ngagugulung kalapa: Mempunyai sesuatu tetapi tidak tahu cara menggunakannya.

(13)

Mopo memeh nanggung: Merasa tidak sanggup berbuat padahal belum dikerjakan, bisa juga kumeok memeh dipacok.

Moro julang ngaleupaskeun peusing: Meninggalkan sesuatu yang sudah pasti, untuk mencari sesuatu yang belum pasti berhasil.

Mun teu ngarah moal ngarih: Harus mau berusaha supaya berhasil.

Nangkeup mawa Eunyeuh: Minta tolong, tetapi membawa sial kepada penolongnya.

Nepak cai malar ceret: hasud ka batur/manehna hayang dipihade.

Kawas gula jeung peueut: jadi hiji, tina hade pada hade/silih asih.

Ngadago uncal mapal: Menunggu sesuatu yang belum tentu datang.

Ngagandong kejo susah nyatu: Loba titaheun, hese nitah.

Ngagedag bari mulungan: Menanyakan sesuatu yang dia tidak tahu, tapi ketika bertanya dia pura-pura sudah tahu.

Ngagulkeun (agul ku) payung butut: Menyombongkan orang tua, leluhurnya sendiri.

Ngahurun balung ku tulung: Sedang kesusahan.

Ngaliarkeun taleus ateul: ngomongkeun, atawa ngabeja-bejakeun omongan nu teu hade, anu matak cilaka atawa matak era.

Ngawur kasintu nyieuhkeun hayam: Sangat baik kepada orang lain, tetapi kerabat sendiri ditelantarkan.

Nyalindung ka gelung: Lelaki melarat menikah kepada wanita kaya supaya bisa numpang hidup.

Nyiduh ka langit: memberi nasehat kepada orang yang lebih tua.

Pacikrak ngalawan merak: Rakyat kecil melawan bangsawan.

Panday tara boga bedog: Tukang membuat suatu barang, dia sendiri tidak memiliki barang itu.

(14)

Pipilih nyiar nu leuwih, koceplak meunang nu pecak: Berharap dapat yang paling bagus, dapatnya malah paling jelek.

Pupulur memeh mantun: Minta upah sebelum kerja.

Rusuh luput, gancang pincang kajeun kendor dapon ngagembol: Daripada cepat tapi sia-sia, lebih baik lambat tapi berhasil.

Sagalak-galaking macan, moal datang ka nyatu anak: Meski jahat tidak akan membunuh anaknya sendiri.

Saherang-herang beas: Sebersih-bersihnya hati kepada musuh, tidak akan bersih sekali.

Sapi anut ka banteng: perempuan mengikuti laki-laki.

Seuneu hurung, cai caah: Sedang bernafsu.

Referensi

Dokumen terkait

Sok rek balik deui di ganti sapatu atawa cicing didieu, tapi teu meunang asup ka kelas, ngandung harti teu meunang milu diajar, saur bu guru.. Ieu aturan teh mangrupa tata

Tés nya éta saréntétan pertanyaan atawa latihan sarta alat séjén anu digunaken pikeun ngukur katerampilan, pangaweruh, kamampuh anu dipiboga ku hiji jalma atawa

Ieu panalungtikan miboga tujuan pikeun ngainvéntarisir sarta ngadéskripsikeun wangun, purwakanti, eusi, harti, fungsi, jeung basa pupujian anu kapanggih di Kampung

Dina ieu panalungtikan anu didéskripsikeun téh nyaéta babasan jeung paribasa ditilik tina wangun stilistika anu mangrupa ulikan gaya basa ngupamakeun sarta harti

Éta fungsi pamali téh ngarah awéwé nu keur reuneuh bisa leuwih apik ngajaga diri komo deui orok anu anu di jéro beuteung, teu meunang diuk nyanghunjar, bisi engké

Tés nya éta saréntétan pertanyaan atawa latihan sarta alat séjén anu digunaken pikeun ngukur katerampilan, pangaweruh, kamampuh anu dipiboga ku hiji jalma atawa kelompok

lila teu maké basa Sunda. Éta hal ngabalukarkeun ayana campur kode dina acara “Milang Béntang”. Peristiwa campur kode lumangsung nalika panyatur maké kecap atawa frasa campuran

Métode déskriptif nya éta panalungtikan anu mangrupa akumulasi data dasar dina cara déskriptif wungkul, teu nguji hipotésis, teu nyieun ramalan, atawa teu meunangkeun