اسانش یی تاصتخم کفت
ر دربهار ی رفآراک ی هنان
زیبماک یبلاط
، 1
یبتجمدیس یداجس
، 2
رپ اسی لوسر
نای
3
1 . رایشناد ةدکشناد ینیرفآراک
، نارهت هاگشناد
2 . رایداتسا ةدکشناد ینیرفآراک
، نارهت هاگشناد
3 . سانشراک رفآراک دشرا
ینی
، نارهت هاگشناد
خیرات تفایرد : 12 / 08 / 1394
خیرات شریذپ : 20 / 07 / 1395
کچ ی هد
مها هب هجوت اب تی
رفآراک ینی و کفت ر دربهار ی ژتارتسا(
کی ) ارب ی قفوم تی بسک اهراکو نامزاس و ند رد اه یای تباقررپ
،زورما رد رضاح شهوژپ و و تاصتخم
یگژی یاه کفت ر دربهار ی رفآراک هنانی اسانش یی یم دوش . کفت ر دربهار ی هار ی ارب ی
لئاسم لح دربهار
ی تسا ط هک ی ور ،نآ درکی لاقع ی ی ارف اب ارگمه و یاهدنی
کفت ر کرت ارگاو و قلاخ بی
م ی دنوش .
شهوژپ شیپ ور ا رب نی شیپ ضرف راوتسا موهفم هک تسا رکفت
دربهار ی م ی دناوت هافم رانک رد یمی
رفآراک نوچمه نی
ی و
رفآراک ینی دربهار ی رارق دریگ دج موهفم و یدی
ار هب دوجو هک دروآ بجوم دشر و تورث قلخ و درکلمع دوبهب هاگنب رد
اه
یم دوش . رضاح شهوژپ کی
قحت قی ک یفی اب ور درکی ارقتسا یی شور و لحت لی نومضم )مت(
اب فده هعسوت یا تسا ارف . دنی
اب شهوژپ رازگرب ی هبحاصم یاه همین هتفایراتخاس اب
هدزای ناگربخ زا رفن زوح
ة رکفت دربهار ی رفآراک و ینی ماجنا هتفرگ
تسا هک شور هب فرب هلولگ ی باختنا دندش . اب زجت هب هجوت هی
و لیلحت نومضم خساپ اه ی هئارا هدش و رب ساسا ولوا تی یدنب
،ناگربخ تفه لوقم ة لصا ی هب لزنم ة تاصتخم رکفت دربهار ی رفآراک هنانی أت دیی دش هک ترابع دنا اغ ،لمع راکتبا :زا
،یدنمتی
ک
،تسای وپ ،هناروسج تعاجش
،ییای کاپ
،یرظن هرهب یریگ زا تفرعم یبرجت .
ژاو ه یاه لک یدی : رکفت یدربهار
، ینیرفآراک
، ینیرفآراک یدربهار .
ون ی دنس ة لوئسم [email protected] :
Email:
همدقم شهوژپ رضاح
ا رب نی شیپ ضرف راوتسا موهفم هک تسا رکفت
دربهار ی م ی دناوت رانک رد
هافم یمی رفآراک نوچمه نی
ی و رفآراک ینی دربهار ی رارق دریگ دج موهفم و یدی
ار هب دوجو
هک دروآ بجوم
دشر و تورث قلخ و درکلمع دوبهب هاگنب رد
اه یم دوش . رب ا نی ساسا
، علاطم ة
رکفت دربهار ی رد مز ةنی رظن ی و صرع ة لمع ی رفآراک
،ینی و یگژی یاه هبرصحنم درف
ی نآ هب ار
م ی دیازفا ا رب نوزفا .
،نی نابم ی گنهرف ی هب باثم ة ز یانبری رکف ی ارب ی رفآراک مادقا
،هنانی رد رکفت
دربهار ی رفآراک هنانی هب صنم ة م روهظ ی سر د
؛ ینعی مز ةنی رظن ی رفآراک ینی رد عسوت ة دوخ زا
لباق تی یاه لوت دی موب شناد ی
هرهب یم درب رب . نیا
،ساسا رد تاصتخم رضاح شهوژپ رکفت
دربهار ی رفآراک هنانی اسانش یی یم دوش .
رکفت دربهار ی هار زا تسا ترابع ی
ارب ی لئاسم لح دربهار
ی ط هک ی ور ،نآ درکی
لاقع یی ارف اب ارگمه و یاهدنی
رکفت کرت ارگاو و قلاخ بی
م ی دنوش (
Bonn, 2005: 337
.)
رعت ره زا هتشذگ یفی
درومرد رکفت دربهار ی دنا ، ندیشی ره رد نآ هب مز
ةنی رظن ی جوت نودب هب ه
اذ تاصتخم یت
مز نآ هنی غ نکممری تسا
؛ ارب ی ،لاثم لاحرد ی هک دربهار ( یژتارتسا )
رب
هعومجم ا ی مصت زا تامی ارب ی لوت دی ،دراد زکرمت دوس دربهار
رفآراک ینی رد هک مز ةنی رظن ی
رفآراک ینی هب نآ هجوت هدش دوس بذج رب ،تسا کأت
دی ( دراد
Murray, 1984: 3
رب .) ا نی ،ساسا
حرط اب موهفم « رکفت دربهار ی
» رد مز ةنی رفآراک
،ینی موهفم
« رکفت دربهار ی رفآراک هنانی » ا داجی
یم ش و سررب هک د ی
رورض نآ تاصتخم ی
.تسا
دیکأت رب تاریثأت نایاش
جوت ه مز ةنی رظن ی رفآراک ینی موهفم رب رکفت
دربهار ی
، رب
موب ی یزاس ا نی رط زا موهفم قی
و یگژی یاه رفآراک ینی .دراد تللاد هب
ا نی بیترت ، یکی زا
هرهب رد حرطم لئاسم گ
یری هافم زا می ملع نوگانوگ ی
هزوح رد اه ی تاعلاطم ی د
،رگی رعتزاب فی
ارب موهفم ی
بسانتم زاس ی طت و قیب اس اب نآ ری هافم می رد دوجوم مز
ةنی دج دی رد .تسا نیا
اتسار ، ژاو ه ییاه نوچ دربهار س ،
،متسی اس
،کیتنربی ار
شنای ربا ی و هنومن ...
اه یی موب زا ی یزاس
هافم می ارب هتشر زا جراخ ی
رد هدافتسا مز
ةنی رظن ی دم تاعلاطم تیری
تسا .
اربانب
،نی نارگشهوژپ رد
قحت قی رضاح هب سررب لابند ی
ا نی شسرپ ساسا ی دنتسه : هفلؤم اه و
هلوقم یاه یلصا موهفم رکفت دربهار ی رفآراک هنانی چ
؟تسی
نارگشهوژپ سپ
سررب زا ی هاگیاپ یاه هداد یا ربتعم یلخاد و نیب یللملا هب نیا تن هجی تسد
دنتفای هک رابرد ة رکفت یدربهار رفآراک
هنانی شهوژپ اه ی جوت روخرد ه
ی تسا هتفرگن تروص
،
لاحرد ی هک سب یرای زا ناققحم رابرد ة رکفت یدربهار و
ک ینیرفآرا یدربهار
قحت قی هدرک دنا .
ینیرفآراک هب
لیلد هام تی م نای هتشر یا هام اب مولع زا تی
ع تینی ییارگ لام مولع دننام ی
و
ف کیزی و ...
و مولع اب تیهام تینهذ ییارگ دننام مدرم
،یسانش هعماج یسانش و ناور یسانش و ...
کشت لی دمحم( تسا هدش ی
لا
،یسای 1387 .) میهافم دوجوم رد ششوک یاه یرظن طبترم اب
هزوح یاه مولع یناسنا هافم خنس زا می
رابتعا ی هافم .دنتسه می
رابتعا
،ی عقاو ی ن دنتسی و
اهدادرارق ی
عامتجا ی یارب ندروآرب اهزاین
هب هدمآ دوجو دنا
ابطابط(
،یی 1384 : ج 2
، 227 ) .
،هجیتنرد رکفت
یدربهار رفآراک
هنانی زین یم دناوت رد وترپ ةیرظن تخاس یعامتجا تیعقاو
، 1
هب تروص عامتجا ی دوش قلخ (
Berger & Luckman, 1966: 13
) ا . نی عامتجا قلخ ی
لقادح زا
ود رظن مها تی :دراد
1 رظن ةبنج زا . ی
عامتجا مولع ورملق رد شناد ةعسوت :
،ی مزلتسم ةعسوت تایبدا .تسا ةعسوت
تایبدا رد خشت صی ن اهزای هشیر دراد زعروپ(
،ت 1393 : 13 ) . رد تاعلاطم ینیرفآراک
، هب
فیرعتزاب ای
سب قلخ یرای هافم زا می مز هنی روحم موب و ی زاین تسا هک نونکا هب تروص راع هی یا
هزوح زا اه ی تاعلاطم ی د رگی رد تخا رای زا و هتفرگ اهنآ
هدافتسا یم دنک
؛ اربانب نی
، رکفت یدربهار
موهفم ی راع هی یا رفآراک تاعلاطم رد هک تسا ینی
م هدافتسا نآ زا ی
دوش و ةعسوت یرظن ورملق
نامتفگ ی بدا تای رفآراک
،ینی موب اب ی یزاس نآ تروص یم دریگ .
2 دربراک ةبنج زا . ی
رفآراک تاعلاطم : ینی
ةطبار رایسب یکیدزن اب
طیحم یلمع راد د و
لمع ارگ یی اتسار رد ی رد تورث قلخ نآ
اه اضف رد .تسا دوهشم ی
رابتعا ی زا هدمآرب و
عامتجا تخاس ی
عقاو
،تی شور و اهرازبا تخاس اه
ی لمع ی لمع و یتای هب هافم قلخ می
هتسباو
تسا لناک و چه(
،فی 1389 ) . رب نیا
،ساسا م للادتسا ی
دوش لوت دی شور و اهرازبا اه
ی اب طبترم
رکفت یدربهار رفآراک
هنانی هب نآ موهفم قلخ یگتسب
دراد .
هب نیا بیترت
، رعت فی موهفم رکفت یدربهار رفآراک
هنانی رد تباقر تدش و هرتسگ هب هجوت اب
ند یای ارب ،زورما مطلاترپ ی
قفوم تی نامزاس اه و بسک اهراکو رما ی ح یتای هب رظن یم دسر .
تنرد هجی
، م ی ناوت رعت اب فی دج موهفم دی
رکفت یدربهار رفآراک
هنانی
، هصرع یا دج دی ارب ی
ةشیدنا ناسنا و شرورپ ناسنا یاه قفوم داجیا درک ات رد ند یای تباقر تامیمصت هب
هنی دنریگب .
1. Social reality construction
هب رواب نارگشهوژپ
، رکفت یدربهار رفآراک
هنانی یتاصتخم دراد
هک ار نآ هب موهفم ی دب عی و
راذگریثأت دبت
لی م ی دنک .
،نینچمه هدیدان
نتفرگ رکفت یدربهار رفآراک
هنانی هب رد نآ زا تلفغ
رفآراک شزومآ ینی
رجنم یم دوش . رب نیا
،ساسا بدا تای ملع ی ةتشر ینیرفآراک
، تایبدا ملع ی
دم تیری یدربهار ار لوتزاب دی یم نک د ا رد و نی وه ،دادتما تی
هتشر زا هتشر یاه د رگی ریثأت یم ذپ دری .
رورم ی رب نابم ی رظن ی و پ ی ش ی ةن قحت ی ق
موهفم « رکفت یدربهار رفآراک
هنانی
» موهفم ی دپون دی من هک تسا ی
ناوت ارب ی پ نآ هنیشی یا ضرف
.درک دنچره دپ رادی ندش ا نی سنج زا موهفم
« فشک
» عادبا هن تسا .
رب نیا
،ساسا ر هشی یاه نآ
م رد نای هافم می رکفت یدربهار
، رفآراک ینی دم و تیری یدربهار تسا دصر لباق
. رد همادا
، هب
هزوح یاه فرشم یهاگن یم دوش .
رکفت دربهار ی
دنچره موهفم رکفت یدربهار شیب
زا عبر نرق رد اهراتشون و
قباوس تاعلاطم ی دوجو هتشاد
تسا
، بلغا هب روط بسانمان هب
اج ی اس ری هبنج اه ی ةعسوت ریسم ینامزاس نوچمه
« دربهار
»
،
« تیریدم یدربهار
» و
« همانرب یزیر یدربهار
» ب ه راک هتفر تسا (
Liedtka, 1998
).
ا نی هلئسم زا
شان هاگتساخ ود ی
م ی دوش : 1 . توافت نایم هیرظن نازادرپ رد اب ةر یگنوگچ ا
داجی دربهار
نامزاس
؛اه 2 . دوبن یفیرعت حضاو ةرابرد رکفت یدربهار رد
نیشیپ ة رظن ی (
Goldman, 2010
.) نب
( 2005 ) لأخ دوجوم رد فیرعت رکفت یدربهار ار
یشان زا کرد ندشن ا نی و عماج موهفم
عسوت ة م رد نآ دودحم نای
نامزاس ناربهر ی
م ی دناد .
موهفم رکفت یدربهار رد
تاعلاطم ریدم
تی ا نی هنوگ حرطم :تسا هدش
« فده رکفت
یدربهار
، ب نای دربهار یاه عیدب خ و لای زیگنا م هک تسا ی
دنناوت شقن اه ی زاب ی تباقر ی ار
رعتزاب فی ک ن دن . عقاورد
، ییورایور اب
هدنیآ هوقلاب اب طیارش ینونک رایسب توافتم تسا
»
(
Heracleous, 1998
.) یم ناوت نیا مهف زا دربهار ار رد نامزاس فلتخم حوطس ی
هب راک درب
؛ ارب ی
،لاثم دربهار هاگنب لک هب تکرش ای
دربهار بسک راکو لوصحم هب ای
تمدخ ی طابترا صاخ
( دراد
Andrews, 1980
.)
رکفت یدربهار ور
درکی ی لوصا رب هک تسا دربهار
، رکفت ارب هناقلاخ و ارگاو ی
قلخ کی
دربهار شزرا رفآ نی کأت دی م ی دنک . رب نیا
،ساسا ب شی زا هبنج اه ی ارف دنی ی شور و
،ی هب باثم ة کی
هب رنه دربهار م ی درگن (
Williamson, 1999
.)
هب م رواب گربزتنی (
1998 )
، رکفت اب دی پ لمع رب یشی
گب دری هب هجوت اب . طیارش
ریغتم
،طیحم
غت تاریی نآ ی ای ردت یجی مزلتسم رکفت لمع ی تسا اب لمع و رکف . دی
مکم دمه ل رگی .دنشاب
رکفت یدربهار نیا
زم تی ار دراد . ب ه نیا بیترت
، لح ماهبا تا سجت و م ی پ ناهج زا هدیچی
، دییاز ة
جات( تسا نآ دلا
ینی لابقا و
،ی 1387 : 2 .)
هب معز درفنه
،1
رکفت یدربهار اقم رد
هسی لمع اب تای رکفت
، ینلاوط
،رت یعازتنا
،رت
هلئسم ارگ رت ( رد لباقم لکشم ارگ ) تسا و ارجا ی نآ هب اج ی رط زا ،لمع قی
یریگدای ساکعنا
ی
( تسا
Goldman, 2010
اس .) ری رظن هی نازادرپ د هاگدی یاه یدرف کرت ار بی یم دننک و رکفت
یدربهار تامادقا اب ار
ی نوچمه د
هاگدی س
،یمتسی مزع
یدربهار
، تصرف وج یی ،دنمشوه
دنا ندیشی ور ،نامز بوچراچ رد درکی
ضرف هی نومزآ و م حرطم
ی ک ن دن (
Liedtka, 1998
.)
هب رواب ماهاربآ ( 2005 )
، رکفت یدربهار هب
باثم ة اسانش یی دربهار یاه دب لی اپ رادی ای لدم اه ی
بسک راکو ی رتشم هب هک تسا ی
شزرا م هئارا ی دهد .
گربزتنیم (
1994 )
، یکی پ زا ناورشی رد ةنیمز تیریدم یدربهار
، ب نای م ی دنک رکفت یدربهار
ابن دی طقف ةژاو نیزگیاج ارب
ی موهفم ره ی
یقلت دوش هک عومجمریز ة
تیریدم یدربهار
رارق
م ی دریگ . زا رظن یو
، همانرب ر یزی یدربهار
، رکفت یدربهار ن تسی
، هار هکلب ی ارب صاخ ی دنا ندیشی
و اب یگژی یاه هبرصحنم درف و .تسا ی ضوت رد حی ب توافت نی همانرب ر یزی یدربهار و
رکفت یدربهار
،
همانرب ر یزی یدربهار ار
همانرب یزیر ماظن دنم ی زا دربهار یاه پ زا شی صخشم هدش یم دناد هک زا
نورد نآ
، ةمانرب یلمع یتا ب نوری م ی دیآ
، لاحرد ی هک رکفت یدربهار ار
ارف یدنی کرت یبی زا مش و
قلاخ تی م ی دناد هک جورخ ی د نآ یدی عماج ةرابرد ره و تسا نامزاس کی
ا زا نی تاحلاطصا هب
هلحرم ا ی ارف رد توافتم دنی
حارط و هعسوت ی
دربهار .دنراد هجوت
ساسارب عت فیر گربزتنیم
، رد « بتکم یریگدای
» دربهار نامز ی م روهظ ی دنک هک رط زا قی
« ارف یاهدنی بترمان یریگدای غ
یمسرری
» هعسوت م ی دبای (
Mintzberg, 1994
درف .) ی ش هب هک ةوی
یدربهار م ی دشیدنا ارب(
ی ةعسوت دربهار )
، لاعف تی یاه ةعسوت دربهار ار زا بق لی سررب
،ی شسرپ
،
موهفم زاس ی نومزآ و ماجنا
م ی دهد (
Goldman & Casy, 2010
.)
1.Hanford
1یموا مان هب دوخ فورعم باتک رد رکفت
کی ژتارتسا تسی م راهظا ی دراد رکفت یدربهار
هعت نامزاس لک حطس رد د
یمومع داجیا یم ک ن د . روظنم ا ز ا نی رکفت پ شی ینیب آ هدنی ن تسی
،
هکلب خشت صی غت ماگنهدوز تاریی
و رازاب ةدهاشم تصرف ییاه د هک تسا نارگی
من ی دننیب . رکفت
یدربهار انبم
ی مشچ و تسا نامزاس زادنا دربهار
رد ار نامزاس یاتسار
نآ شیپ یم درب .
نمدلگ و یسیک ( 2010 ) سررب زا سپ ی
راتشون اه و ةنیشیپ
،دوجوم رکفت
یدربهار ار
ا نی هنوگ رعت فی یم نک دن : رکفت موهفم
،ی س متسی
،ارگ تهج تصرف و راد هک ارگ
هب دربهار یاه
اس ینامز دب عی خ و لای زیگنا رجنم یم دوش .
رفآراک ی ن ی
رتیپموش باتک رد ةیرظن
هعسوت یداصتقا
، ینیرفآراک لداعم ار
یروآون یم
دناد (
Schumpeter,
1934: 11
).
هب رواب نملگروب
،2
تیلاعف یاه ینیرفآراک اب
شیازفا دیلوت و دنیارف یروآون
،
قفوم تی تکرش م اقترا ار اه ی
دشخب (
al, 2008 Zahra et.
.) نیش و ناماراتاکنو (
2000 )
ینیرفآراک ار
دنیارف ییاسانش همشچرس
،اه صیخشت و
رهب ه یرادرب زا صرف ت اه یم دنناد . و ارهز
د سی ( 2001 لحارم هب ار شزرا قلخ ) هس
ناگ ة ظندروم ر هدوزفا دنا رفآراک و ینی
ار دنیارف
اسانش یی همشچرس خشت ،اه
،صی هرهب رادرب ی تصرف زا شزرا قلخ و یفرعم
هدرک دنا . رد ا نی
د هاگدی اه
، اسانش یی رفآراک بلق ،تصرف ینی
.تسا هولاع رب ا
،نی اناوت یی قلخ شزرا هدوزفا
م رجنم ی دوش هاگنب ات تراهم اب دارفا و اه اه
ی دم
،یتیری تصرف اه ی رفآراک ینی و فشک ار
کرد ک ن دن (
Teece, 1998
.) می
3رل ( 1983 ترابع اب ) اه
ی « ذپرطخ ی ر ی
» و
« روآون ی اه ی نب ی دا ی
لوت رد دی
»
، رفآراک ینی رعت ار ی م ف ی ک ( دن
Zahra et al, 2008
.)
رفآراک ی ن ی دربهار ی
هرهب یرادرب تصرف زا اه
ی رفآراک ینی شلات هب اه ی لکش رد هاگنب هد
ی زم تی تباقر ی اپ رادی و
قلخ تورث کمک یم ک ن د . سب یرای هاگنب زا گنارب رد اه نتخی
ارب دارفا ی پ یریگی تصرف اه ی
رفآراک ینی م هجاوم تسکش اب ی
؛دنوش
،نیاربانب زم هب کمک
تی تباقر ی م ماکان هاگنب ی
نام د
(
Day & Wendler, 1998
.) نینچمه
، رفآراک تسا نکمم نانی
تصرف اه یی اسانش ار یی زا و
1. Ohmae 2. Bourglman 3. Miller
نآ اه هرهب رادرب ی دننک هک هب اج ی زم قلخ تی تباقر ی اپ رادی
، ا هب داجی زم تی تقوم یب دماجن ا . نی
نامز قافتا ی
ور ی م ی دهد رفآراک هک نانی
دم رد تیری یدربهار دنشابن قفوم عبانم
؛
،نیاربانب
ةعسوت تیزم تباقر ی اپ رادی اب لکشم هجاوم یم وش د (
al, 2001 Hitt et.
.) هجیتنرد
، عون ود ره
اهراتفر ی تصرف ییوج دننام(
ینیرفآراک )
و زم تی یبلط دم دننام(
تیری یدربهار ) یارب قلخ
تورث یرورض دنا
، لاحرد ی هک ه چی کی هب اهنت یی فاک ی ن دنتسی (
Amit & Zott, 2001
.)
تیه و اکمه نار ( 2001 ) و دنلریا و ناراکمه (
2001 ) نایب یم ک ن دن ینیرفآراک یدربهار
گربرد دنری ة رفآراک تامادقا هنانی
ور اب درکی یدربهار هاگنب .تسا
م اه ی دنناوت تصرف ار اه
اسانش یی ک ن
،دن اما ییاناوت هرهب رادرب ی نآ زا ر ا دنرادن
؛
،نیاربانب تورث
هوقلاب قلخ ن یم ش و د و
ذ ی ناعفن هب ةمه قوقح دوخ من تسد ی دنبای . تنرد هجی
، هاگنب اه یی هک نیا زم تی تباقر ی ار
،دنراد یلو ناوت ییاسانش تصرف
یاه دیدج ار
،دنرادن یارب همادا و هرهب یرادرب زا نیا زایتما
تارطاخم اب ی
غت دننام(
ریی ب زا ار تورث قلخ تسا نکمم هک رازاب نی
دربب ای تح ی تورث قلخ
)دهد شهاک ار رمتسم زا
یوس یذ ناعفن هجاوم م ی دنوش نامز طقف تورث . ی
داجیا م ی دوش هک
هاگنب تصرف دمآراک راتفر اه وج
یی رفآراک(
ینی زم دمآراک راتفر اب ار ) تی
یبلط دم(
تیری
یدربهار کرت ) بی ک ن دن (
Ireland et al., 2003
).
رد لودج 1
، ینابم یرظن هزوح یاه اب طبترم رکفت یدربهار رفآراک
هنانی یسررب یم دوش .
لودج 1 صلاخ . ة نابم ی رظن ی
هزوح در
ی ف ققحم لاس
هلوقم اه ی لک ی رعت ی ف
رکفت دربهاری
1 موا
ی کرت 1978
یب ی شور زا اه ی لحت یل ی و فاطعنا ذپ ی ر ی نهذ ی
، قلخ
زم ی ت تباقر ی
2 می گربزتن توافت 1994
رکفت همانرب اب ر ی ز ی
، ارف ی دن ی کرت یب ی و مش زا
قلاخ ی ت
، د ی د عماج ةرابرد نامزاس
5 سوئلکاره لاعف 1998
ی ت دم ی ر یت ی صخشم و عم ی ن
، فشک دربهار اه ی قلاخ
دب و ی ع
، وصت ی زادرپر ی آ زا ی هدن
6 و یل ی نوسما دربهار 1999
، رکفت ارگاو
، رکفت قلاخ
، دربهار هب باثم ة ی ک رنه
،
هتفرگرب زا بتکم
«ی گدا ی ر ی
»،
ارب ی حم ی ط وپ یا
8 ماهاربآ اسانش 2005
یی دربهار اه ی ا لدم اه ی بسک راکو هب روظنم قلخ
ارب شزرا ی رتشم ی
9 نب
2005 رکفت
س ی متس ی
، قلاخ ی ت
، صب ی تر
نمدلگ 10 و
ک ی س 2010 ی
رکفت ی موهفم ی
، س ی متس ارگ
، اراد ی تهج
، تصرف ارگ هک هب
دربهار اه ی دب ی ع خ و ی لا گنا ی ز رجنم م ی دوش .
لودج 1 صلاخ . ة نابم ی رظن ی
هزوح در
ی ف ققحم لاس
هلوقم اه ی لک ی رعت ی ف
رفآراکینی
ش 11 ی ن و نماراتاکنو فشک 2000
و هرهب رادرب ی زا تصرف اه ی روآدوس انبم ی قلخ
تورث
12 پموش
ی رت 1934 روآون
ی
، رخت ی ب قلاخ
13 می
رل 1983
ذپرطخ ی ر ی روآون و ی اه ی نب ی دا ی لوت رد ی د
ه 14 ی ت و ناراکمه 2001
اسانش یی و هرهب رادرب ی زا تصرف
رفآراکینی دربهاری ه 15
ی ت و ناراکمه 2001
تامادقا رفآراک ی هنان ور اب ی درک دربهار ی
ای 16 دنلر و ناراکمه کرت 2001
ی ب راتفر تصرف وج یی ( رفآراک ین ی زم راتفر اب ) ی
ت بلط ی
دم(
ی ر ی ت دربهار ی )
شور قحت ی ق
شهوژپ ور اب رضاح درکی
ک یفی و شور لحت لی
1مت )نومضم(
هعسوت شهوژپ فده اب ا
ی ماجنا
.تسا هتفرگ هدافتسا
ک تاعلاطم زا یفی
هب و هژی لحت شور لی
)مت( نومضم
، نامز ی پ ترورض ادی
م ی دنک هک تاعلاطا ی کدنا رد دروم ةدیدپ دروم دشاب هتشاد دوجو هعلاطم ای
ا هکنی تاعلاطم رد
قحت و تاقی تروص هتفرگ رد ةنیمز عوضوم ،رظن دروم
بوچراچ رظن
ی عماج یارب نییبت
عوضوم دوجو دشاب هتشادن وبا(
یی ،ناراکمه و 1393
.) م موهف رکفت یدربهار رفآراک
هنانی ن زی
موهفم ی دج دی و تسا یارب
اسانش یی نآ تاصتخم رد
ا نی شهوژپ هبحاصم زا
اه ی
همین هتفایراتخاس اب
دیکأت رب یدرکیور یفاشتکا
م هدافتسا ی
دوش . فده قیقحت
، اسانش یی
ا هدی یاه لوا هی مع و قی ارب ی ةعسوت یموهفم دیدج تسا مز دناوتب هک هنی
یا ار یارب ةعسوت یرظن
و سپس تسبراک یاه یلمع یارب شهوژپ یاه تآ ی مهارف ک ن د . روآدرگ رازبا ی
تاعلاطا
شهوژپ ةبحاصم
همین هتفایراتخاس تسا
و ارب ی جارختسا شسرپ
یاه زا هبحاصم قیفلت
ینابم
رظن ی اب بوچراچ ةبحاصم
هدافتسا5W1H
تسا هدش هک
گربرد دنری ة شسرپ اه ی چ هچ یزی
،
هچ
،یسک هچ ینامز
،
،اجک ارچ تسا هنوگچ و (
Jang & Woo, 2005
).
ةعماج یرامآ شهوژپ لماش ناداتسا ناد
،هاگش ناگربخ و ناصصختم ةزوح
رکفت یدربهار و
رفآراک ینی یم دوش . ت دادع ناگربخ ةزوح
رکفت یدربهار هک
رب ینیرفآراک زین
فارشا هتشاد
دنشاب سب روشک رد رای
تسا مک
؛ اربانب
،نی ةنومن قیقحت اب شور هنومن گ یری غ یلامتحاری و
1.Thematic analysis
ةمادا
دنمفده و کینکت هلولگ فرب ی باختنا دش ه تسا . هنومن یریگ هلولگ یفرب یارب شهوژپ یاه
فاشتکا
،ی ک یفی صوت و یفی رد هک نآ اه خساپ دادعت د
ناگدنه دودحم
،تسا رایسب بسانم تسا
(
،یبب 1388 .) زا هکاجنآ نییعت دادعت مجح نومن ة قحت قی م ادتبا زا رسی تسین
، نیا راک نامز ات
سر ندی هب ةلحرم عابشا رظن ی همادا تفای رظن عابشا زا روظنم . ی
ینعی هلحرم ا ی نآ زا سپ هک
هفاضا ندش ةنومن
،یرگید مایپ
و یانعم یدیدج هب
هارمه هتشادن تسا . ا رد نی شهوژپ
، عابشا
رظن ی رد ةبحاصم مهدزای لصاح دش .
1نورب و کرلاک (2
2006 ) یدنیارف شش هلحرم یا انشآ(
یی هداد اب
،اه داجیا یاهدک
،هیلوا
تسج و یوج یاهدک
،یشنیزگ لکش
یریگ هلوقم یاه یعرف مت(
یاه یعرف ،) فیرعت و
مان یراذگ مت یاه لصا
،ی ةیهت شرازگ سرت و می ةکبش نیماضم ) یارب ارجا ی قحت قی شور اب
لحت لی مت هئارا اد هد دنا هک رد ا نی .تسا هتفرگ رارق انبم شهوژپ
رد نیا شهوژپ
، هبحاصم یاه ماجنا هتفرگ هب تقد پ هدای یزاس دش دن و رب ساسا لدم ماظن دنم کرلاک و
نورب هیزجت لحت و لی دندش اهدک . ی جارختسا هدش ای هب روط میقتسم تبحص رد یاه
هبحاصم ناگدنوش نایب
هدش دوب دن ای یاهدک حیولت ی هک دندوب لیلحت نارگ نتم زا هبحاصم جارختسا ندرک د .
لودج 2 هنومن ا ی هافم زا می اسانش یی هدش هرازگ زا اه ی ملاک ی هلوقم بلاق رد هک تسا اه
ی
عرف ی هتسد دنب ی هدش ا .دنا نی ارب راک ی ةمه هبحاصم اه ماجنا تفرگ و رد تروص دوجو
شخب اه یی ماضم اب نی هبحاصم نتم رد هباشم اه
ی لبق
،ی اهدک نامه زا ی
یلبق هب ناونع رگناشن
نآ اه رب سپس .دش هدافتسا ساسا
ةمه هلوقم یاه عرف ی اسانش یی هدش هتسد ،شهوژپ لک رد دنب
ی
لک ی یرت هک تفرگ ماجنا هب
ییاسانش هلوقم
یاه یلصا دننام(
تیاغ یرگن ) رجنم دش . رد شخب
هتفای
،اه اتن جی نیا ارف دنی هئارا یم دوش .
لودج 2 . یراذگدک هیلوا
هلوقم(
اه ی عرف ی )
ةرازگ یملاک ةلوقم
یعرف
زج ء د رگی رکفت یدربهار رفآراک هنانی
، دنمفده ندوب مدآ تساه . دنمفده ندوب نعی ی
نتشاد فادها تدمدنلب و فادها ی هک شزرا داجیا دنک . یشیدنارود
،
قلخ شزرا
یارب مطا ی نان زا اور یی اپ و یا یی رازبا هداد اه اب عم ی اهرا ی ةژیو شهوژپ یک ف ی
، سررب ی اه ی
لماش مزلا لوبقم
ی ت و لباق ی ت أت یی د وص تر هتفرگ ( تسا وضر ی هداز و ،روپدمحم 1389
: 21 .)
1.Broun 2.Cklark
هب روظنم ازفا ی ش لوبقم ی ت زا شور اه ی رگنزاب ی زا وس ی رش ک ت ناگدننک هدافتسا
ش د و نوتم
هدایپ یزاس دش و نینچمه راهچ
رفن زا هبحاصم ناگدنوش لوا
هی یراذگدک یاه
لوا هی ار دییأت
دندرک . ارب ی لباق ی ت أت یی د
، رد ةلحرم اپ ی نا ی تاقبط هب تسد هدمآ تکراشم زا رفن هس هب ناگدننک
لوا هی هب روظنم بزاب ینی أت و دیی دش هدنادرگرب پ تاکن و
یداهنشی لامعا
دش گرد . یری اب موادم
مز هنی رگنزاب و ی نارظان رد دوبهب دنور راک
، سب کمک یرای
درک .
ی هتفا اه
صوت ی ف عمج ی ت تخانش ی
رد مز ةنی کردم هاگشناد
،ی ةمه رتکد کردم هنومن دارفا ی
دنتشاد ( کی
،داتسا تفه
،رایشناد
هس رایداتسا ) و مه ة نآ اه درم دوب دن . تکرش ناگربخ هدننک
،شهوژپ رد ناداتسا
اراد ی قباس ة
شهوژپ ی رد ةزوح رکفت یدربهار رفآراک و
ینی هاگشناد زا یاه
،نارهت تیبرت
،سردم هملاع
ابطابط
،یی هش دی تشهب
،ی یتعنص فیرش دم زکرم و تیری
تعنص ی هدوب دنا هک هولاع رب
رادروخرب ی
ا شناد زا نی
اراد دارفا اب هزوح ی
و یگژی رکفت یدربهار رفآراک و
ینی ن زی دروخرب
هتشاد ا .دنا نی لاس جنپ لقادح دارفا ةقباس
ةرواشم بسک راکو دم و تیری هتشاد دنا . نس تشه
رفن زا ناگربخ شهوژپ یلااب 50 لاس و نس هس رفن 35 ات 45 هدوب لاس تسا
.
سپ زا یسررب قیقد و ییانشآ اب هداد
،اه ارف دنی راذگدک ی دادعت اب 150 لوا دک هی ماجنا تفرگ .
نارگشهوژپ اب
یارجا دنیارف لیلحت
،نومضم رد
لحارم دعب هب 79 دک یباختنا و 58 ةلوقم یعرف
تسد دنتفای . هب یترابع
، هرازگ یاه ملاک ی هافم بلاق رد لقتسم می
دنمفده دننام(
ی نتشاد و دارفا
هلوقم و )تدمدنلب فادها اه
ی عرف ی دنارود دننام(
یشی اسانش ) یی دش و هب سپس مادکره کی دک
هداد سپس .دش هب
روظنم اسانش یی هلوقم یاه لصا
،ی رد هباشم دراوم ةلحرم
لبق هتسد یدنب دش و اب
فذح دراوم
،یرارکت هلوقم
یاه یلصا یارب یگژیو یاه رکفت یدربهار رفآراک هنانی اسانش یی دش .
رد لودج 3
، هنومن اه یی هافم زا می اسانش یی هدش هرازگ زا اه ی ملاک ی هئارا م ی دوش هک رد
بلاق هلوقم یاه یعرف هتسد یدنب هدش دنا .
سپ لحت زا لی یاهدک جارختسا هدش و تفر و تشگرب رد
نایم مت یاه
،یعرف رد اهن تی
تفه مت یلصا یارب تاصتخم رکفت
یدربهار هب
تسد دمآ . یخرب زا مت یاه عرف ی مت هک اه ی
لصا ی نآ زا لودج رد تسا هدش جارختسا اه 4
م هدهاشم ی
دوش .
لودج 3 هنومن . ا ی راذگدک زا ی هیلوا هلوقم(
اه ی عرف ی )
ةرامش هنومن هلوقم
یاه یعرف
1 تشا قای نهذ ی
هدنیآ یشیدنا - دنارود یشی
یروآون قارطمطرپ تربع
یزومآ هناکریز
هرهب یریگ زا هیامرس یاه ینامزاس
طیحم یروحم ییارگدشر
همانرب یزیر ایوپ
رکفت س یمتسی
2 ینتبم رب هقئاس
مسجت تیقفوم
فشک تصرف
رکفت ف ی ههادبلا یروآون
ةیحور یرگزاغآ
راکتشپ رکفت ق یسای تبثم
یشیدنا تلاسر و تیرومأم یدرف
هغدغد یدنم ینامیا
4 ییایوپ ینهذ
تریصب فشک تصرف - تصرف ییوج یروآون قارطمطرپ
فاطعنا یریذپ
داجیا تیزم یتباقر رادیاپ تباقر
ییوج ییاسانش هار نایم رب
بیرخت قلاخ
5 کسیر یریذپ
طیحم روحم
شیاپ رمتسم طیحم فاطعنا
یریذپ اب هزیگنا نلاک
یشیدنا دنارود یشی
هدنیآ یشیدنا
6 تهج یدنم
رادروخرب زا یوگلا ینامرآ تردق
صیخشت تردق لیلحت ییایوپ
ینهذ ییاناوت میمصت یریگ
لودج 4 . مت یاه یعرف و لکش یهد هب مت یاه یلصا
فیدر مت
یاه یعرف دادعت
دراوم مت
یلصا
1 یروآون
8 راکتبا
لمع 6 تیقلاخ
یروآون قارطمطرپ 3
2 هدنیآ
یشیدنا 9
تیاغ
یرگن 3 تریصب
یوگلا ینامرآ 3
مسجت تیقفوم 5
3 تصرف
ییوج هنادنمشوه 8
تسایک 3 هناکریزیزومآتربع
شیاپ رمتسم یطیحم 8
4 کسیر
یریذپ 7
تعاجش
هناروسج 6 یروآبات /ماهبالمحت
ةیحور یرگزاغآ 4
راکتشپ و هبدامتعا سفن 7
5 تراهط
لایخ 5
کاپ
یرظن 7 یشیدناتبثم
ینادردق 3
6 همانرب
یزیر ایوپ 8
ییایوپ
لودج 4 . مت یاه یعرف و لکش یهد هب مت یاه یلصا
فیدر مت
یاه یعرف دادعت
دراوم مت
یلصا
فاطعنا یریذپ 5
قابطنا یریذپ 9
7 هدافتسا
زا ةبرجت یراک 5
هرهب رادرب زا تفرعم
یبرجت 6 یریذپتروشم
یریگدای زا ةبرجت هتشذگ 4
اهنرد تی
، تفه ةلوقم یلصا هب ناونع « تاصتخم رکفت
یدربهار رفآراک
هنانی
» رد رظن دش هتفرگ
هک هب تروص ةکبش نیماضم لکش رد 1
م هداد ناشن ی
دوش ا . نی مسجت لکش ی
زا یگژیو یاه
رکفت یدربهار رفآراک
هنانی تسا هک رب ساسا هداد یاه لصاح زا هبحاصم اه زجت و هی لحت و لی
نآ اه شور هب لحت لی مت سرت می .تسا هدش
لکش 1 . ةکبش نیماضم رکفت یدربهار هنانیرفآراک
رد همادا
، ارب ی زا رتهب کرد ةوحن
یراذگدک کشت و
لی ةکبش نیماضم
، تاصتخم و
یقیداصم زا
هبحاصم اه رد ةنیمز هلوقم یاه اسانش یی هدش یسررب یم دوش .
اغ ی ت رگن ی :
یدنمتیاغ زا
هلمج یساسا نیرت یگژیو یاه ا .تسا قفوم دارفا نی
دارفا یاهوگلا ینامرآ
و
فده یاه نلاک راد دن هک ب ه گدنز ی انعم نانآ یم
ب شخ د مه و ة ف تیلاع ناشیاه ار مه اتسار
م ی ک ن د . لوقم ة نایب هدش هعومجم یا زا یگژیو یاه ی نوچ آ هدنی
،یشیدنا دنارود
،یشی
رکفت یدربهار هنانیرفآراک یرگن تیاغ
تسایک
لمع راکتبا
تعاجش هناروسج یرظن کاپ
ییایوپ رادرب هرهب تفرعم زا یبرجت
ةمادا
نلاک یشیدنا
،
،تریصب یرادروخرب
زا گلا و ی
،ینامرآ تیفرظ یزادرپ ینهذ
،یرثکادح مسجت
تیقفوم و تهج یدنم رد ار رب یم دریگ . نومن ة اور یتی لوقم زا ة ب نای هدش م حرطم همادا رد ی
دوش :
« لثم ا هکنی م ی نگ بطق هلبق امن
یی ر هک تسا ها
مگ دوشن
، رد رکفت یدربهار یم
میگ رب نامرآ
کأت دی نک
، ا نی بطق نامرآ امن
یی تسا ات ریسم .دوشن مگ نوچ
نوا هب مئاد لسوتم
یم یش
،
یاهراتفر مه وت
ازفا یم ش ه
؛ ینعی یتقو نیا مومت هدشن یریم غارس تیلاعف مود . ا نی دعب راتفر زا ی
امح تی م ی هنک ا . نی نامرآ بجوم گدنز
،ی گنا هزی و یشخبانعم هب
یگدنز یم هش . اریز یگدنز رد
ریسم ندیسر هب کی هطقن ییاهتنا رارق یم هریگ هک شمسا هنامرآ
» ( ةنومن 7 ).
راکتبا لمع :
راکتبا لمع رد ا ی ن شهوژپ هب میهافم یروآون
،قارطمطرپ
،یشیدناون تیقلاخ
رخت و بی قلاخ
هراشا دراد . روظنم روآون زا ی هنوگ ،قارطمطرپ ا
ی روآون زا ی هب درف نآ رد هک تسا ه
چی کی
لدم زا اه ی بسک راکو روانف و ی یاه نونک ی من ی دشیدنا . ا نی هنوگ روآون زا
،ی یکی زا
و یگژی یاه رفآراک نانی .تسا یروآون مزاول هلمج زا قارطمطرپ
رکفت یدربهار ن
تسی . رد
من ،لباقم ی
ناوت رکفت یدربهار رفآراک
هنانی لاخ ار ی ا زا نی و یگژی وصت ر .درک هب یترابع
،
رخت بی م رد قلاخ نای
رفآراک نانی اراد ی رکفت یدربهار
، ةجیتن یروآون .تسا قارطمطرپ
دب یهی دناون تسا
،یشی روآون ی قلاخ و تی ن زی هب ةیحور یروآون ساسا
ی رفآراک نانی هراشا
یم دنک . هنومن یا زا نتم هبحاصم رد هب هراشا نیا هلوقم ز رد ری م هدروآ ی دوش :
« ام جورخ ی رد کی ارب ور نامزاس ی
ا هکنی میگب ا نی لصحام ت رد هدوب ک ا تقیقح
ویلو
نشیزوپورپ یدیدج
ا هک داجی م ی هش رد و تقیقح نوا ریسم یتفرشیپ خ امش هک یلی
رس عی ط ی
م ی دینک شزرا و ی هک داجیا یم دینک . هب نیا لگنا رد حلاطصا یسی
یم نگ لبدناس نیشیوونیا
(
soundable innovation
) ای یروآون قارطمطرپ
قافتا هتفیب
؛ ینعی کی غت یریی حم رد ور طی
داصتقا ی ارجا یم دینک . نیا شن و ن م ی د ه رکفت یدربهار رفآراک
هنانی دیتشاد و دیتسنوت نیا
یجورخ ور
لابند دینک
» نومن(
ة 1 ).
ک ی تسا
یگژیو یاه اپ ،تسارف ،تصرف فشک شی
حم رمتسم
،طی هرهب گ یری امرس زا هی یاه پ
،نوماری
هراچ وج یی هرگ و اشگ یی و تربع زومآ ی ز هناکری رد لوقم ة ک تسای عمج دش ه و دنا یکی زا
و یگژی یاه مهم رکفت دربهار ی رفآراک هنانی م لکش ار ی
دنهد . یکی مهم زا رت نی و یگژی یاه
لاعف تی رفآراک هنانی و دربهار ی اسانش یی تصرف هرهب و اه رادرب
ی نآ زا ه ملاک قادصم .تسا ی
نتم رد بحاصم ة ز ری :تسا دوهشم
« ینعی سک ی تصرف هاگآدوخان هک م ور اه
ی
،هنیب چ هاگآدوخان ییاهزی
م ور ی هنیب د هک نارگی
من ی
،دننیب تصرف اه یی م ور ی هنیب د هک نارگی من ی
،دننیب من هاگن ی دننک هار . ی م ور هری د هک نارگی
هتفرن .دنا ایآ ریغ زا یگژیو یاه ینیرفآراک تسا
هک یاقآ رتیپموش ای ره سک هگید لثم کینکت یاه
رلبتسا و
؟تسانیا شدوخ سپ نو
دننیرفآراک .
لااح ینیرفآراک ونوشدوخ
ای م هضرع ی دننک ،عامتجا هب
نامزاس اه ی تلود ی ای م رارق راک سأر دوخ ی
دنریگ هدع و ا ی م لوغشم راک هب ور ی
دننک
» نومن(
ة 4 ).
تعاجش هناروسج
:
تعاجش هناروسج
ر زا تسا ترابع کسی
،یریذپ بات /ماهبا لمحت روآ
،ی ةیحور
،یرگزاغآ
،راکتشپ هبدامتعا سفن . نانیرفآراک هب
روط مومع ی ناسک ی هک دنتسه هنماد
یا زا هرطاخم یریذپ
دنراد و زا بات یروآ ییلااب رد هسیاقم اب ریاس دارفا هرهب دندنم ناگربخ . شهوژپ
زین ا رب نی
و یگژی رکفت یدربهار رفآراک
هنانی کأت دی هتشاد دنا . ةنومن یملاک نآ ب همادارد نای م ی دوش :
« انوا هک ت رکف یدربهار دنتسه قفوم هک دنداد نوشن دنراد
، اما رفآراک اب نوشقرف نی
چ
؟هی
رفآراک نی رکفت هغدغد د دنم هرا
؛ لثم م لی اش .ندش و ندوب دی
رکفت یدربهار دم یتیری
rational
هشاب
ا اما انی چ ی نتسه
؟ ا انی هنکمم یدوهش هشاب ای هنکمم هی رکفت یدربهار هنانیرفآراک
هشاب . مدیاش هی
رفآراک نی نوا غولب ر و .هشاب هتشادن هگا
هی آ مد تسیژتارتسا نیرفآراک
هشاب
، رکفت ش هنانیرفآراک
هشیم
، اما هگا نیرفآراک هشابن
،
ًامازلا رکفت یدربهار رفآراک نوا
هنانی من هشی مدآ ام . اه یی راد می هک
ت هراد ا
، اما سف اجنوا هلی نوشاهاب . هک
تبحص یم مینک م ی مینیب
rational
رفآراک و دنتسه نی
ن دنتسی
و یضعب و یگژی اه ور هغدغد لثم دنم
،ی حور ةی رگزاغآ ی قابطنا و نرادن
» نومن(
ة 2 ).
کاپ رظن ی :
کاپ رظن ی رب خ تراهط
،لای نادردق
،ی ز
،ینیبابی تبثم دنا یشی دنادازآ و یشی
تللاد م ی دنک هک زا
مهم نیرت امت هوجو زی
رکفت یدربهار رفآراک
هنانی اب رکفت یدربهار تسا
ظفاح . نیا و یگژی ار هب
ییابیز نایب هدرک تسا :
« ریپ ام تفگ اطخ رب ملق عنص تفرن / نیرفآ رب رظن کاپ ششوپاطخ داب
» .
یقادصم زا نیا یگژیو ز رد ری م حرطم ی دوش :
« ةتکن یساسا برغ هک ی اه یور نوا تسد یم نراذگ یاضف هیتاعلاطا . طیحم یتاعلاطا و
لکش هد ی متسیس شزادرپ تاعلاطا . قبط رامعم ی تاعلاطا ی رد
،راتفر ةیرظن سیرجرآ هدوب
هک ،هداد
شناد و شیارگ هب بیترت هتخاس یم ش ه . آ ییاکیرم اه مه هب نی ا تلع نی هراوهام همه شرتسگ ور اه
تاعلاطا ماهبا .دنداد
،ی ب
،یگدوهی یب
،یفده ماقتنا و پ ...
مای لصا ی اضف ی تاعلاطا ی پ .هنلاا مای یاه فنم ی و
سلاتخا اه زا ور ی دمع هراد گنررپ هشیم سب . یرای من تابثا و هماهتا مه اهربخ زا هشی
م . ی ناوخ اضف ی
