Alkitab PB Bahasa Mongondow s MONGONDOW PB

Alkitab

Bahasa

Mongondow

Bahasa Sehari-hari 2006

Matius

1

1_{Nana'aia in asaḷ-usuḷ i Yesus Kristus,} adí i Daud inta katurunan i Abraham. 2_{Ki adí i Abraham ki Ishak, ki adí i Ishak} ki Yakub, ki adí i Yakub ki Yohuda bo ki utatnya mita, ki adí i Yohuda ko'i Tamar ki Peres bo ki Zerah, ki adí i Peres ki Hezron, ki adí i Hezron ki Ram, ki adí i Ram ki Abinadab, ki adí i Abinadab ki Nahason, ki adí i Nahason ki Salmon, ki adí i Salmon ko'i Rahab ki Boas, ki adí i Boas ko'i Rut ki Obed, ki adí i Obed ki Isai, ki adí i Isai ki Raja Daud.

3_(1:2) 4_(1:2) 5_(1:2)

MATIUS 1.7–16 2 ki adí i Ahas ki Hizkia, ki adí i Hizkia ki Manasye, ki adí i Manasye ki Amon, ki adí i Amon ki Yosia, ki adí i Yosia ki Yekhonya bo ki utatnya mita.

7_(1:6) 8_(1:6) 9_(1:6) 10_(1:6) 11_(1:6)

12_{Mosia nobiag ko wakutu i hukum kom} Babel. Nongkon masa inta bayongan intau Israel iḷumbú kom Babel no'idapot i masa kinolahiran i Yesus tana'a in tangoi mita inta pinais: Ki adí Yekhonya ki Sealtiel, ki adí i Sealtiel ki Zerubabel, ki adí i Zerubabel ki Abihud, ki adí i Abihud ki Elyakim, ki adí i Elyakim ki Azur, ki adí i Azur ki Sadok, ki adí i Sadok ki Akhim, ki adí i Akhim ki Elihud, ki adí i Elihud ki Eleazer, ki adí i Eleazer ki Matan, ki adí i Matan ki Yakub, ki adí i Yakub ki Yusup ki buḷoi i Maria. Bo ki Maria tuata inta nopononggadí ko'i Yesus inta sinangoi ki Kristus.

MATIUS 1.17–20 3 17_{Koántónya komintan pinangkoi ko'i} Abraham no'idapot ko'i Daud, mopuḷuh bo opat nopobuían, bo pinangkoi nongkon i Daud no'idapot in dinia kom Babel mopuḷuh bo opat doman nopobuían, natua doman nongkon Babel no'idapot ko'i Kristus mopuḷuh bo opat doman nopobuían.

18_{Nana'a in o'uman kinolahiran i Yesus} Kristus: Ko wakutu ing ki Maria ki iná-Nya bagupa kinantangan i Yusup, mangaḻenya taya dua na'a diápabí notonibuḷoi, ta'e na'anta ki Maria aim bidon sidia. Tongá adí inta kon siannya tua in nobaḻí lantaran kawasa in Roho i Allah.

19_{Ta'e ki Yusup ki buḷoinya na'a in} intaubí inta motuḻid ing gina dá doíbí in sia mopora'atmai kon tangoi buḷoinya kon tayowon intau moántó sahingga naonda in nokota'aumai kon natua, niatonnya ga'aton ing ki Maria ta'e diábí pota'a-ta'aunya makow kon intau mita ibanea.

MATIUS 1.21–2.1 4 ikow motonibuḷoi takin i Maria, sin adí inta kom bonupa in sianya tua nobaḻí lantaran kawasa in Roho i Allah.

21_{Sia im mopononggadí kon adí ḷoḷaki bo} Sia tangoianmu ki Yesus, sin Sia tuata inta moposaḷamat kon umat mita baradosa."

22_{Tua i mobaḻí simbá motompodon onu} inta pinoguman i Tuhan kon nabi-Nya, nana'a:

23_{"Tobatú mongodeaga im modia kon} sian bo mopononggadí kon tobatú adi ḷoḷaki bo adí tatua tangoian monia ki 'Imanuel', inta mangaḻenya: Ki Allah kotaki-takin naton."

24_{Naonda ing ki Yusup nobangon,}

dinuduianya onu inta aindon pinoguman Malaekat i Tuhan ko'inia. Sinonibuḷoinya ing ki Maria.

25_{Ta'e diápabí siniugannya ing ki Maria} nodapot in adí tatua pinononggadí.

Bo naonda in adí ḷoḷaki tatua

pinononggadídon, dá sinangoian i Yusup ki Yesus in Sia.

2

1_{Naonda ing ki Yesus}

MATIUS 2.2–7 5 2_{Bo mosia noḻibó magí-makow: "Kon} onda degá in Sia, raja intau Yahudi inta bagu pinononggadí tua? Kami aindon noko'ontong kon tundi-Nya kon dotá in Timur, bo kami na'a mamangoi sim mosumbah ko'i-Nia."

3_{Náonda ing ki Raja Herodes bo} bayongan intau kon Yerusalem

nokodongog kon soáḷ tatua, no'itaḻikokog totok mosia.

4_{Dá sinipunnya in imang mita}

tongguḷunya bo guru mita in agama intau Yahudi. Bodongka noḻibó ko'i monia, "Kon onda im popononggadían ko'i Mesias?"

5_{Tubag monia ko'inia: "Kom Betlehem,} butá in Yudea, sin nana'a im pinais kom bonu im buk i nabi:

6_{Bo ikow Betlehem, butá i Yohuda, ikow} in de'emanbí totok im mo'intok kon sigad monia inta nomarentah kon Yohuda.

Sin nongkon inimubí na'a mo'isindog in tobatú intau inta mobaḻí itoi, Sia inta moḷukad kom bayongan umat-Ku kon Israel."

MATIUS 2.8–12 6 8_{Onda intua pinotabánya intau mita i} Mayusi tatua minayak im Betlehem, takin koyow: "Bayak bo tayakdon kopira'an adí tatua, bo náonda i mo'uḻí monimu in Sia, ḷagi angoi poguman ko'inakó simbá aku'oi mamangoi doman mosumbah ko'i-Nia."

9_{Nokodongog makow kong koyow i} raja natua, nobuatdon mosia, bo mosia noko'ontong kon tundi inta aindon

inontong monia kon Timur inumuna ko'i monia bo nogogai kon tombutungmai in tampat inta pinogukatan kon Adí tatua. Naonda i mosia noko'ontong kon tundi tatua, nopia-pia totok ing gina monia.

10_(2:9)

11_{Bo sinumuotdon mosia kom bonu im} baḷoi tatua bo no'indoi kon Adí tatua takin ki Maria ki iná-Nya. Mosia sinumungkud bo nosumbah ko'i-Nia. Mosia nobuká kon tampat pobobonuan kom barang monia bodongka nobogoi im barang pinosumbah koi-Nia. Barang inta inogoi monia tua im buḷawan, kamanya, bo taḷong mobondu.

12_{Bo lantaran mosia aindon kinoyowan} kom bonu in togo'indop simbá dona'aidon mayak bui ko'i Herodes. Dá mosia

MATIUS 2.13–16 7 13_{Naonda intau mita im Mayusi}

minayakdon, malaikat i Tuhan

nokipogontong ko'i Yusup kom bonu in togo'indop bo noguman: "Pobangondon ikow bo gamádon in Adí tatua bo dia takin ki iná-Nya, poḷaguidon kom butá im Mesir bo pogutunpa kon tua modapot in Aku'oi bui mosingog ko'inimu, sing ki Herodes moramiji motayak kon adí tatua bo ḻimodon".

14_{Doḷompa doman tua ki Yusup}

nobangon bo nodia kon Adí tatua takin ki iná-Nya bodongka noḷagui minayak im Mesir.

15_{Bo nogutun kon tua, nodapot ing ki} Herodes minatoi. Tua komintan nobaḻí simbá motompodon onu im pinoguman i Tuhan kon nabi-Nya, nana'a: "Nongkon Mesir inoiní-Ku ing ki Adí-Ku."

MATIUS 2.17–22 8 kinota'auanya nongkon intau mita im

Mayusi tua.

17_{Tua in nobaḻí simbá motompodon} singog i Tuhan inta pinoyaput i Nabi Yeremia, nana'a:

18_{"Kinodongogandon in tombá kon} Rama, ombaḷ bo amui inta totok

mokokuyang; ki Rahel mongombaḷmai ko'i adínya mita, bo sia doí dondo'uḷugan, sing ki adínya mita diá don."

19_{Naonda ing ki Herodes minatoi,} malaikat i Tuhan namangoidon bui

nokipogontong ko'i Yusup kom bonu in togo'indop, bo noguman,

20_{"Pobangondon, gamádon Adí tatua bo} dia takin ki iná-Nya bo bayakdon kom butá Israel, sim mosia inta moḻimod kon Adí tatua, ai minatoi."

21_{Dá ki Yusup nobangon domandon,} ginamánya Adí tatua bo dinianya takin ki iná-Nya bo minayak kom butá Israel.

22_{Ta'e naonda in dinongognya kong} ki Arkhelaus in nobaḻí raja kon Yudea nomaḷui ko'i Herodes ki amánya, no'ondok in sia mayak intua. Ta'e malaekat bui

MATIUS 2.23–3.5 9 23_{Kon tua, sia nogutun kon ḻipú inta} tangoinya Nazaret. Tua komintan nobaḻí simbá motompodon Pirman inta aindon pinoyaput i nabi mita, kon sia in tangoion, "Intau Nazaret."

3

1_{Kon wakutu intua ki Yohanes} Mobobaptis namangoidon kom

padang gurun Yudea, bo nopoyaput ing koyow nana'a,

2_{"Pogogaidon mogaid kon dosamu mita,} sin diádon mo'onggot bo mamangoi ing ki Allah momarentah saḷaku Raja!"

3_{Ki Yohanesbí na'a inta}

pinopomakusudan singog i Nabi

Yesaya nana'a: "Oyúon intau inta nobaḷú kom padang pasir: Sadiadon daḷan ko'i Tuhan, tuḻidon in daḷan ko'i-Nia."

4_{Ki Yohanes nogiḷambung jubah} nongkon bubuḷ in unta. Ba'annya in nongkon kuḻit, ka'anonnya im pangkoḷá bo dilú ing kayuon.

MATIUS 3.6–11 10 6_{Mosia nongaku muna kon taḷá monia} bodongka binaptis i Yohanes kon Ongkag in Yordan tatua.

7_{Tongá wakutu in sia noko'ontong} kon nobayong doman intau im Parisi bo Saduki namangoi bo moki baptis ko'inia, siningognya nana'a mosia: "Hei intau mita inta mora'at. Ki ine in noguman kon mo'ikow nion kotaḻiban in hukuman i Allah inta kon singgai mo'iduduimai?

8_{Poponyatapa muna in oáid monimu} kom mo'ikow aindon totu-totu'u nogogai mogaid kon dosamu mita.

9_{Bo na'aipa muna morai kon mo'ikow} im mosaḷamatbí sim mo'ikow i moguman kom bonu ing gina kon ki Abraham ing ki amá nami, pogumankudon ko'i monimu, kom batu mita tana'a mota'aubí aidan i Allah adí mita i Abraham.

10_{Pokotorop! Boḻiung aindon inukat} makow kon uakat ing kayu. Bo pomuḷoi pangkoi inta diá mopomungai im mopia yo pasti pupuḷonbí bo pogonag kon tuḷu.

11_{Aku'oi mopobaptis in tubig ko'i} monimu, saḷaku bukti kom mo'ikow aindon mogogai mogaid kon inta diá mopia, ta'e Sia inta mamangoi

MATIUS 3.12–16 11 mo'iḻiu totok ko'inakó, sedang tongá

mobuka kon togot in sapatu-Nya yo diá patus in aku'oi. Sia im mopobaptis ko'i monimu in Roho i Allah bo tuḷu.

12_{Digu ain kokada-kadai-Nya makow.} Tampat posipunan kong gandum toko daritan-Nyadon, gandum sipunon-Nya bo uaban, inta mopia tagu'onya kon tampatnya, ta'e bayongan pangkoinya in tubáan-Nya kon tuḷu inta diá

mopio-piong."

13_{Nongkon Galilea ki Yesus namangoi} ko'i Yohanes kon Ongkag in Yordan bo nokibaptis ko'inia.

14_{Ta'e ki Yohanes nongampag ko'i-Nia,} kainia: "Aku'oibí na'a i musti baptison i Pak Guru, ta'e tana'a in noyoḻiudon, ki Pak Gurubí i mamangoi bo mokibaptis ko'inakó!"

15_{Ta'e ki Yesus notubag: "Pomayakdon} makow, diábí nongonu, sin natuabí ing kita aka mogintompod kom bayongan inta kino ibog i Allah." Dá binaptis domandon i Yohanes in Sia.

MATIUS 3.17–4.6 12 bo inontong-Nya in Roho i Allah náonda bo ḷagapan paḷoma noponag ko'i-Nia.

17_{Bo kinodongogandon in singog} nongkon soroga noguman: "Na'adon ki Adí-Ku inta kinotabi-Ku, Sia na'a inta kino ibog-Ku."

4

1_{No'iduduimai kon tua, ki Yesus dinia} in Roho i Allah minayak im padang gurun sim pokisoba kon Ibilis.

2_{Bo naonda in Sia nopaḷut nopuasa} opat nopuḷuh nosinggai bo opat nopuḷuh nogobi'i, inangoiaindon gogoy in Sia.

3_{Dá namangoidon Ibilis bo noguman} koi-Nia, kainia: "Aka Ikow totu-totu'u ki Adí i Allah, yo aidaidon roti im batu mita tana'a".

4_{Ta'e ki Yesus notubag nana'a, "Oyúon} pinais, 'Intau de'emanbí tongá mobiag in roti, ta'e mobiagbí doman im pirman inta siningog i Allah.'"

5_{Onda intua ki Yesus dinia Ibilis minayak} in Yerusalem inta sinangoi kotá mosuci tua bo sinimindog kom binubungan Baḷoi Tuhan,

MATIUS 4.7–14 13 Allah kom malaekat-Nya mita Ikow, simbá diá mo'idatong kom batu in siol-Mu."

7_{Dá ki Yesus noguman ko'inia: "Oyúon} doman pinais kon Alkitab: Dona'aidon mo'ikow monungkuḷ ko'i Tuhan, ki Allahmu!"

8_{Onda intua Sia dinia Ibilis minayak kon} tudu im buḷud inta totok moḷantud, kon tua sinundúnya ko'i Yesus im bayongan karaja'an kon dunia takin kogagahnya,

9_{bo Ibilis noguman ko'i-Nia: "Tana'a} komintan daitonku ogoi ko'ini-Mu, aka Ikow tumungkud mosumbah ko'inakó."

10_{Dá ki Yesus notubag, "Bayakdon ikow,} Ibilis! Sin aindon pinais nana'a: Ikow musti mosumbah ko'i Tuhan, ki Allahmu, bo tongábí Sia i mota'au po'ibada'anmu!"

11_{Ibilis nonaḷámai ko'i-Nia, bo malaekat} mita namangoi nosumbah ko'i Yesus.

12_{Kon wakutu ing ki Yesus nokodongog} kong ki Yohanes ain dinomok, Sia sinimí minayak ing Galilea.

13_{Sia nonaḷámai kon Nazaret bo minayak} nogutun kong Kapernaum, kom bingkí in Danow Galilea, kom butá in Zebulon bo Naptali,

MATIUS 4.15–21 14 15_{Nana'a: "Butá in Zebulon bo Naptali,} daḷan mayak in danow, ḻipú kon ḻimakow Ongkag in Yordan, Galilea, tampat im bangusa mita ibanea de'eman Yahudi!

16_{Bangusa inta nobiag kom bonu in} sindip, mosia aindon noko'ontong kom bayag inta moḷoben! Bo mosia inta

nogutun kon ḻipú inta kinokoḷubungan im maut nomukádon im bayag!"

17_{Mulai kowakutu intua ki Yesus} noguman, "Pogogaidon mogaid kon

dosamu mita, sing ki Allah i mamangoidon momarentah saḷaku Raja!"

18_{Kon tungkuḷ ing ki Yesus minayak} nongin bingkí in Danow Galilea, Sia

noko'ontong kon intau taya dua mogutat, ki Simon inta dinonoi ki Petrus bo ki Andreas ki utanya. Tua in tangoi monia. Mosia koyogot mobukayad kon landará kon danow sin tuabí in oáidan monia, modomok kon toyak.

19_{Ki Yesus noguman ko'i monia: "Koḻigai,} duduidon ko'i-Nakó, simbá mo'ikow

baḻíon-Kudon mololandará kon intau." 20_{Dá mosia nonaḷámai kon landará} monia bo dinumudui ko'i Yesus.

MATIUS 4.22–25 15 dua doman mogutat, ki Yakobus ki adí i Zebedeus bo ki Yohanes ki utatnya, mosia koyota-yotakin i amá monia ki Zebedeus. Mosia yogot mono'inutmai kon landará kom bonu uangga. Mosia inoiní i Yesus.

22_{Dá mosia nonaḷámai kon uangga bo} ko'i amá monia, bo dinumuduidon ko'i Yesus.

23_{Ki Yesus minaya-mayak makow} im bayongan ḻipú kong Galilea. Sia

sinumu'ot bo notundú kom bonu im baḷoi pososambayangan poḷat nopota'au in Habar Mopia soáḷ náonda ing ki Allah mamangoi momarentah saḷaku Raja. Kon tua Sia nongundam doman kom bayongan panyaki in intau mita inta kon tua.

24_{Onu inaidan i Yesus tua no'isiardon} kom bayongan ḻipú kon Siria, dá diniadon monia pinobayak ko'i-Nia im bayongan intau inta nongotakit no'onggotdon. Noyagi-yagimai in takit, oyúon ing kinótoḷangan dimukud moráat, oyúon takit im manuk, oyúon in diá mokobayak, mosia nopia mita i Yesus.

25_{Dá intau mobarong totok in dinumudui} ko'i-Nia. Oyúon nongkon Galilea,

MATIUS 5.1–8 16 doman nongkon ḻipú inta kon ḷoḷan

Ongkag in Yordan.

5

1_{Naonda ing ki Yesus noko'ontong kon} intau moántó tua, Sia notakod kom buḷud, bo naonda iḻimitú in Sia, murí-Nya mita namangoidon ko'i-Nia.

2_{Kon tua ki Yesus nomangkoi notundú} ko'i monia:

3_{"Kosanangdon gina in intau inta nobogá} kon tayowon i Allah, si mosia tua inta mobaḻí umat i Allah.

4_{Kosanangdon gina in intau inta}

nokuyang ing gina, si mosia tua iropotanbí ing ginanya.

5_{Kosanangdon gina in intau inta moáḷus} in oáid bo pososingog si mosia tua i

motarima kon dandi i Allah.

6_{Kosanangdon gina in intau inta mo'ibog} totok mogaid kon inta mobanar, sim

bayongan tua in ogoibí i Allah.

7_{Kosanangdon gina in intau inta mopia} ing gina, si mosia i motarima doman kong kopopia i Allah.

MATIUS 5.9–15 17 9_{Kosanangdon gina in intau inta mo'ibog} in dodamean, si mosia tua in tangoion ki adí mita i Allah.

10_{Kosanangdon gina in intau inta} pinogutú lantaran mogaid kon inta

kino'ibog i Allah, si mosia doman tua inta moyotakin i Allah.

11_{Kosanangdon i mo'ikow, inta lantaran} Aku'oi, mo'ikow siningkuḻe bo pinogutú takin pinoponapudan inta mora'at.

12_{Koḷungangadon bo kopiadon ing gina} monimu, sim moḷoben i mouḻímu kon soroga, sin nabi tungkuḷ intua pinogutú doman monia natua."

13_{"Mo'ikow nion simuton in dunia.} Aka simuton tatua moḻiaudon, yo onu im pogibung ko'inia? Diá bidon im

baragunanya, dongka bidon ḷumbu'on bo koritakan in intau.

14_{Mo'ikow bayag in dunia. Ḻipú inta kon} tudu im buḷud diábí mo'ibuni.

15_{Apa doman diábí intau inta} mopoyongkit makow in togá bo tungkubannya im belek, tantú

MATIUS 5.16–20 18 16_{Natua doman bayagmu musti}

monindar kon tayowon intau, simbá ontongon monia in oáidmu mita inta mopia bo modayow ko'i Amámu inta kon soroga."

17_{"Dona'aidon sangkaan monimu, kon} Aku'oi i mamangoi momopat kon hukum i Musa andeka buk mita i nabi. Aku'oi mamangoi de'emanbí momopat kon tua, ta'e mongintompodbí.

18_{Poguman-Ku ko'i monimu: Solama} ḷangit bo butá na'a diápa mo'inggamá yo tobatúmai in hurup andeka titik, kon hukum i Musa diábi inggamáan, ko wakutu im bayongan tua diápa nobaḻí komintan.

19_{Tuamai ki ine im monginggamá kon} tobatúmai im parentah kon hukum i Musa, tongákabí topiḻik, bo motundú kon inta diá mo'itutui kon intau ibanea, yo sia tua in tampaton kon tampat inta mo'ompá totok kong karaja'an i Allah. Ta'e ki ine inta mogaid bo motundú kom bayongan inta parentah kon hukum i Musa, yo sia tua im moko'uḻí kon tampat inta moḷantud kong karaja'an i Allah.

MATIUS 5.21–25 19 agama Yahudi bo intau mita im Parisi, yo mo'ikow in diábí mobaḻí umat i Allah."

21_{"Mo'ikow ain nokodongog kon onu} inta aim pinoguman kom mogoguyang naton, nana'a: Dona'ai moḻimod, ki ine im moḻimod yo hukumon.

22_{Ta'e Aku'oi i moguman ko'i monimu:} Pomuḷoi intau inta tumorú, ko'i utatnya yo musti hukumon; bo ki ine i moguman ko'i utatnya kaper yo musti popotayow kon itoi in agama, bo ki ine i moguman, 'Pompuḷong!' yo musti (pogonag) kon naraka inta kodoko-dokot.

23_{Manangka intua aka ikow modia kon} onu inta ogoi posumbah ko'i Allah bo wakutu intua mo'ikow nokotorop kon

oyúon ki utatmu mosakí ing gina ko'inimu, 24_{yo taláaipa onu inta diniamu posumbah} tatua kon tayowon im meja pogogukatan kon sosumbah bo bayakdon muna

poyodame i utatmu tatua bain tua bo bayakdon pobogoi kon onu im posumbahmu ko'i Allah.

25_{Aka ikow bo koyota-yotakin in}

saturumu, yo ḷagidon poramiji moyobayat wakutu ing kon daḷanpa, simbá diá

MATIUS 5.26–32 20 ponjara, bodongka bonuon monia kom ponjara in ikow.

26_{Aku'oi moguman ko'inimu: Ikow in} diápabí poḷuaion monia kom ponjara aka diápa ko'uboḻianmu im boḻimu ko'inia."

27_{Mo'ikow ain nokodongog kom Pirman} inta noguman nana'a: Dona'ai monuaḻing.

28_{Ta'e Aku'oi im moguman ko'inimu:} Pomuḷoi intau inta mokobobuimai kom bobay tobatú bo mo'ibog ko'inia, yo sia tua aindon nonuaḻing takin bobay tatua kom bonu ing ginanya.

29_{Manangka intua aka matamu koḷanan} bo mokobaradosa ko'inimu, yo manikah kuil bo ḷumbúdon intua, si manikah bo ko'inggamáan im mata tobatú daripada awakmu komintan pogonag kom bonu in naraka.

30_{Ná tua doman aka ḻimamu koḷanan} mokobaradosa kónimu, yo pongkó makow bo ḷumbúdon intua! Sim manikah bo

diá koḻima tosimpaḷ daripada awakmu komintan mo'ibonu kon naraka.

31_{"Ki Musa ain nomais nana'a: Ki ine} intau mongga'at ko'i buḷoinya bobay musti mobogoi in surat talak ko'i buḷoinya tua.

32_{Ta'e Aku'oi moguman ko'inimu:}

MATIUS 5.33–37 21 koḻikudbíin nonuaḻing, yo siabí tua in

nokopopisí ko'i buḷoinya nonuaḻing, bo ki ine i motonibuḷoi takin bobay inta aing gina'at tua, yo sia doman noyotakin nonuaḻing."

33_{Mo'ikow ain nokodongog doman kon} onu inta aim pinoguman i Tuhan kom mogoguyang naton: Dona'ai mongibot kon soáḷ mita uboḷ, ta'e manikah bo kadaidon in ibotmu tua kon tayowon i Tuhan.

34_{Ta'e Aku'oi moguman ko'inimu:} Dikadon moko'imotanmai mongibot bo popodoyon kon ḷangit, sin ḷangit tua in tampat pomomarentaan i Allah,

35_{andeka mongibot bo popodoyon kom} butá sim butá na'a im baya-baya'an-Nya makow, andeka mongibot popodoyon kon Yerusalem, sin Yerusalem tua kotá i Raja Moḷoben.

36_{Dona'aidon doman ikow mongibot} podoyon kon uḷumu, sin diábí ing kawasamu mongimbudó andeka

MATIUS 5.38–45 22 38_{Mo'ikow aindon doman nokodongog} kom Piman: Mata toḻiuan mata, ingipon toḻiuan doman ingipon.

39_{Ta'e Aku'oi i moguman ko'inimu:} Dona'ai mo'ikow motuḻí kon intau inta nopoáid i mora'at ko'inimu. Ta'e nana'abí in aidai, aka ki ine i monokap kom

putongimu koḷanan, yo ogoi doman im putongimu koḷoigi.

40_{Bo kon intau inta mo'ibog mopongadu} ko'inimu kon hakim, sin sia mo'ibog

in ḷambungmu, yo ogoidon doman in jubahmu.

41_{Bo ki ine kabí im momakisa ko'inimu} mayak toribu nometer, yo dugangaidon makow mayak takinnya doyowa noribu nometer ing koyayuknya.

42_{Ogoiai monag intau inta mo'igum} bo dona'aidon monolak kon intau inta mamangoi moḷuan ko'inimu.

43_{"Aindon dinongog monimu im Pirman} nana'a: Kotabibí in yobayatmu ta'e dikadon moyobayat in saturumu.

44_{Ta'e tana'a Aku'oi moguman ko'inimu:} Kotabibí in saturumu bo sambayangaidon mosia inta nomogutú ko'inimu.

MATIUS 5.46–6.2 23 kon soroga, inta mobogoi mata in singgai kon intau mora'at bo kon intau mopia, bo Sia doman inta mobogoi in uyan kon intau inta mobanar bo kon intau inta mo'uboḷ.

46_{Ta'e aka mo'ikow bo tongá motabi kon} intau inta motabi doman ko'inimu, onubí im mangalenya? Diá kinota'auan monimu degá kon mononagi mita doman kom pajak mogaid doman kon natua?

47_{Bo aka mo'ikow bo tongá doman} mohormat ko'i utat mita, onubí in no'iḻiu kon oáid in intau ibanea? Intau doman inta diá monota'au ko'i Allah mogaid doman kon natua!

48_{Manangka intua mo'ikow musti mogaid} kon inta totok mopia ná ki Amámu inta kon soroga ain nogaid kon inta totok i mopia."

6

1_{"Pokotoropdon, dona'ai mo'ikow} mogaid kon onu inta pinarentah in agamamu kon tayowon intau simbá ko'ontongan monia, sin aka natua, yo diábí i mangaḻenya, bo ki Amámu inta kon soroga doíbí in natua.

2_{Sin tuamai, aka ikow bo mobogoi} in sadakah, dona'aibí muna poguma-guman makow náonda bo oáid i

MATIUS 6.3–7 24 pososambayangan bo kon lorong

mita simbá dayowon intau i mosia.

Poguman-Kudon ko'i monimu: Mosia tua ain notarima kom bungai oáid monia tua.

3_{Ta'e aka ikow bo mosadakah, yo} cukupdon ikow i mokota'au.

4_{Ramijidon bá diá kota'auan in intau} ibanea, koḻikudon ki Amámu kon soroga im monota'au. Sin Sia inta noko'ontong kon oáidmu natua im mobogoi bui ko'inimu."

5_{"Bo aka mo'ikow mosambayang,} dona'ai mosambayang ná oáid intau momunapik, inta simindog kom bonu im baḷoi pososambayangan bo kon daḷan mita, bodongka mosambayang, simbá ontongon intau in oáid monia tua. Poguman-Ku ko'imonimu: Aindon no'uḻí monia onu inta kino'ibog monia.

6_{Ta'e aka ikow bo mosambayang,} tu'otdon kong gopot, bo kunsíai in ḷoḻingkop bodongka mosambayang ko'i Amámu inta kon tampat no'ibuni. Dá ki Amámu inta noko'ontong ko'inimu im mobogoibí kon onu inta ko'ibogmu.

MATIUS 6.8–14 25 ko'i Allah. Sin sinangka monia aka

sambayang bo moḷanggó yo tua in tarimaan i Tuhan.

8_{Manangka intua yo dona'aidon mo'ikow} dumudui kon oáid monia, sing kota'auanbí i Amámu onu im paraḷumu, wakutu i

mo'ikow diápa mo'igum ko'i-Nia.

9_{Tuamai aka mo'ikow bo mosambayang} yo singogdon na'a: 'Oh Allah, Amá nami inta kon soroga, tongábí Ikow ing ki Allah inta sinumbah bo inta dayo-dayowon nami,

10_{angoidon parenta'ai ing kami podudui} ing ko'ibog-Mu, kon dunia náonda bo kon soroga.

11_{Ogoiaidon ka'anon kami singgai na'a,} inta tugat ko'inami.

12_{Bo ampungaidon taḷá nami, ná doman} kami ain nongampung kon intau inta kotaḷá ko'inami.

13_{Dona'aidon pomayak makow ing kami} kobuḻian pirisaya ko wakutu ing kami koántugan in totungkuḷ, ta'e pilataidon ing kami nongkon kawasa i inta Mora'at! [Sin Ikowbí in Raja inta kokawasa bo kamulia'an-Mu in mononoi. Amin.]'

MATIUS 6.15–20 26 kon soroga im mongampungbí doman kon taḷámu.

15_{Ta'e aka mo'ikow bo diá mongampung} kon taḷá intau ko'i monimu, yo ki Amámu in doí doman mongampung kon taḷámu."

16_{"Aka mo'ikow bo mopuasa, yo}

dona'aibí popokantara kom pogotmu ná intau mita inta mongomunapik. Imonia im popokantarabí kom pogot monia, simbá kota'auan in intau kom mosia ing koyogot mopuasa. Poguman-Ku ko'i nimu, tuadon bungainya ko'i monia.

17_{Ta'e aka mo'ikow bo mopuasa, yo} pogiminyabí bo pongiamot

18_{simbá diá kota'auan in intau kon} ikow ing koyogot mopuasa, pomayakdon makow simbá tongá ki Amámu inta kon tampat noíadop im mokota'au. Bo Sia inta nokota'au kon inta oáidmu no'ibuni tatua mobogoi kon onu inta sinayakmu."

19_{"Dona'aidon mo'ikow mosipun kong} kapunya'an kon dunia, sin poguya'aton in sisik bo kaḻiotá, ná doman tua,

mononakow mamangoi momulingkar bo monakow.

MATIUS 6.21–26 27 momoguya'at, ná doman tua, kon tua diábí im mononakow inta mamangoi momulingkar poḷat monakow.

21_{Kon onda ing kapunya'anmu, kon tua} doman ing ginamu."

22_{"Mata na'a togá in awak. Aka matamu} bo mopia, yo mobayag doman im

bayongan awakmu.

23_{Ta'e aka matamu bo mora'at, yo} mosindip doman im bayongan awakmu. Dá aka togá ko'inimu bo minatoidon, yo mosindipdon totok in doḷom tatua."

24_{"Diábí in tobatúmai intau mota'au} monontuang kon doyowa. Sin aka natua, yo tongábí tobatú ing kotabinya, yo tobatú in diábí kotabinya, andeka tongábí tobatú in duduiannya, yo tobatú in diábí. Mo'ikow in diábí mota'au mobantung ko'i Allah bo kong kapunya'anmu.

25_{Manangka intua Aku'oi moguman} ko'inimu: Dona'aidon mohawatir kong kobobiagmu, kon onu inta ka'anonmu andeka inumonmu, bo onu im pakéonmu. Sim mobiagbí im moponti-ponting

MATIUS 6.27–32 28 ḷuntung, ta'e mosia inogoianbí doman ing ka'anon i Amámu inta kon soroga. Degá diápa kinota'auan monimu kom mo'ikow in no'iḻiubí nongkon ḷagapan mita tatua?

27_{Oyúon degá intau kon sigad monimu} inta lantaran mohawatir, dá sia modugang kon umurnya biar tongá topiḻikmai?

28_{Bo nongonu sim mo'ikow i mohawatirbí} kon onu im pakéon monimu? Tarukirakah im bungang mita. Mosia nobiag, diábí dodai onda nogaid bo diá doman dodai onda nodagum,

29_{ta'e poguman-Kudon ko'i monimu: Ki} Salomo nobiag no'oyúon totok ta'e diábí dodai onda nogiḷambung ná kogagah im bungang mita tatua.

30_{Dá aka ki Allah bo nobogoi kon inta} mopia kom bungang mita, inta singgai na'a oyúon bo ikoḷom in tuba'an, yo

tantú mo'ikowbí ing kotabi-tabi-Nya, ta'e mo'ikow diá totok mopirisaya!

31_{Tuamai, mo'ikow dona'aidon}

mohawatir bo poḷat mosingog nana'a: Onu ing ka'anon nami? Onu in inumon nami? andeka onu im pakéon nami?

MATIUS 6.33–7.6 29 kota'auanbí doman i Allah kom mo'ikow im moparaḷu doman kon tua komintan.

33_{Ta'e tayakpa muna ing ki Allah} bo aidaidon onu inta ko'ibog-Nya, dá komintan tua ogoi-Nyabí doman ko'inimu.

34_{Manangka intua dona'aidon mohawatir} mo'ikow kon singgai ikoḷom, sin singgai ikoḷom torupabí doman in roriganya. Roriga singgai na'a tugatdon, dona'aidon dugangan in roriganya."

7

1_{Dona'ai mo'ikow mohakim, simbá} mo'ikow diá doman hakimon.

2_{Sin náonda im pohohakimmu kon intau} ibanea, tua doman in pohakim ko'inimu.

3_{Nongonu sim puḻing i utatmu in}

ontongon monimu, ta'e kayu kon bonu in matamu diábí kinota'auanmu.

4_{Náondabí ikow mota'au moguman} ko'i utatmu: "Igai bá inggamáanku im puḻingmu, sedangkan kom matamu oyúon ing kayu.

5_{Hei intau momunapik, poḷuaipa muna} ing kayu kom bonu im matamu, simbá motarang im matamu bo mota'audon mopoḷuai im puling kon mata i utatmu.

MATIUS 7.7–12 30 mutiaramu kom boké, simbá diá tongá rita-ritakanya makow intua bodongka mobuimai moyingki-yingkit ko'i monimu."

7_{"Po'igumdon, dá ogoianbí im mo'ikow,} potayakdon dá moko'uḻí bí im mo'ikow, ponangkokódon dá pobukatanbí im mo'ikow kon ḷoḻingkop.

8_{Sim pomuḷoi intau inta mo'igum,} motarima, bo intau inta motayak im moko'uḻí bo intau inta monangkokó pobukatan kon ḷoḻingkop.

9_{Oyúon degá ing kon sigad monimu} mobogoi im batu ko'i adínya, aka ki adínya mo'igum kon roti,

10_{andeka mobogoi in uḷag ko'i adínya,} aka po'iguman kon toyak?

11_{Dá aka mo'ikow inta mora'at bo} mota'au mobogoi kon inta mopia ko'i adímu mita, yo apapa doman ki Amámu kon soroga inta totok im mopia! Sia

mobogoibí kon inta mopia ko'i ineka inta mo'igum ko'i-Nia."

12_{Onu inta ko'ibog monimu popoaid in} intau ko'i monimu, yo popoáid domandon ko'i monia intua. Tuadon bonu im

MATIUS 7.13–19 31 13_{"Tu'otdon pongin daḷan inta mo'intok,} sin daḷan inta mopobayak in naraka

moḷoben bo mobanat, bo mobarong in intau mongin tua.

14_{Ta'e daḷan inta mopobayak in tampat} inta mokobiag in no'intok bo tongá topiḻik in intau inta mokodapot kon tua."

15_{"Mokopo'ingatdon kon nabi mita inta} diá totu'u nabi inta mamangoi ko'inimu náonda bo intau inta mongopia, ta'e sabanarnya mosia tua intau bí moromú.

16_{Bagubí nongkon oáid monia tua ain} kota'auan mongo ki ine i mosia. Degá oyúon i intau mosipú kom bungai in

anggur kom pangkoi in diát, andeka ḷantat kom pangkoi im bonganga?

17_{Kota'auanbí, aka pangkoinya bo nopira} yo mopira doman im bungainya, ta'e aka pangkoinya diá nopira, yo tantú bungainya diá doman mopira.

18_{Sin diábí in aka pangkoinya mopira} bo mopomungai in inta nora'at,

andeka pangkoinya inta diá mopira bo mopomungai inta mopira.

19_{Sin pomuḷoi im pangkoi inta}

MATIUS 7.20–25 32 20_{Nongkon oaidnya kota'auandon}

monimu im mosia."

21_{"De'emanbí komintan intau inta} moku'uk ko'i-Nakó: 'Tuhan, Tuhan,' im mobaḻí umat-Ku, ta'e tongábí mosia inta dinumudui kong ko'ibog i Amá-Ku inta kon soroga.

22_{Kon Singgai Ponantúan moántó intau} inta mogoiní ko'i-Nakó: 'Tuhan, Tuhan, takin moguman; kami na'a inta nopoyaput in habar nongkon i-Nimu, bo inta nomaké in tangoi-Mu noguntun kon dimbuḷó bo nomaké doman in tangoi-Mu nogaid kon inta mokoherang kon intau.'

23_{Kon dodai intua, Aku'oi moguman} taran-tarangan ko'i monia: 'Diábí

kinota'auan-Ku im mo'ikow! Bayakdon pokoyayuk ko'i-Nakó, sim mo'ikow komintan intau inta nogaid kon inta mora'at.'"

24_{Pomuḷoi intau inta nokidongog kon} singog-Ku bo aidannya intua komintan, yo sia tua in ibarat intau inta mopandoi, inta noposindog im baḷoinya kon tudu im batu.

MATIUS 7.26–8.3 33 baḷoi tatua diábí nongonumai sin aim

pinoposindog kon tudu im batu.

26_{Ta'e pomuḷoi intau inta nokidongog} kon singog-Ku tongá doí dinumudui, yo sia tua in notongkai intau bodok, inta noposindog im baḷoinya kon tudu im bungaion.

27_{Onda in nonguyan, bo inuntag in ḷunud} bo tompot im baḷoi tatua, dá no'umpag bo nogoguya'at totok.

28_{Bo naonda ing ki Yesus nonimpod} kon singog-Nya tatua, nongoherang

intau nobarong kon tua nokodongog kom pototundú-Nya.

29_{Sin Sia im motundú ko'i monia takin} kokawasa, diá ná mototundú kon agama monia.

8

1_{Naonda ing ki Yesus nosiḻig nongkon} buḷud, intau mobarong dinumudui ko'i-Nia.

2_{Kon sigad monia oyúon doman tobatú} intau inta pinanyaki kusta, sia namangoi bo sinumungkud poḷat nosumbah ko'i Yesus, takin noguman: "Tuang, aka ki Tuang mo'ibog mongundam, yo mopiabí in aku'oi."

MATIUS 8.4–9 34 in ikow." Bo kon dodaipa doman tuata panyaki kusta i intau tatua nopia.

4_{Bo ki Yesus noguman ko'inia: "Toropdon} in singog-Ku na'a, dona'ai o'umanon

ko'i inekabí onu inta nobaḻí tana'a, ta'e bayakdon bo poki indoi kon imang bo pobogoidon ikow in sosumbah ná inta pinarentah i Musa, saḷaku bukti ko'i monia kon ikow ain nopia."

5_{Naonda ing ki Yesus tumu'otdon kong} Kapernaum, namangoi in tobatú porwira ko'i-Nia takin nopo'igum, kainia:

6_{"Tuang, bobantungku no'itosiug makow} kom baḷoi sin notakit diá mokobayak, bo sia i moyoyigadon totok."

7_{Dá ki Yesus noguman ko'inia, "Bain} angoion-Ku undaman in sia."

8_{Ta'e porwira tatua notubag: "Dona'aidon} Pak Guru, sin diá mokobaḻí in akuoi

motarima ko'i Pak Guru kom baḷoiku. Ogoiaidon in tosingogon tongákabí totontagá, pasti kom mopiabí im bobantungku tatua.

MATIUS 8.10–14 35 prajurit ibanea, 'Angoi!' dá mamangoibí doman in sia, andeka aku'oi mopotabá kom bobantungku, kon aidai in na'a dá aidannyabí intua."

10_{Naonda in dinongog i Yesus}

tosingogon im porwira tatua, Sia noherang totok, sahingga Sia noguman kon intau mita inta dinumudui ko'i-Nia: "Diápa dodai onda kinodungkulan-Ku ing koḷoḷoben pirisaya ná tana'a kon sigad in intau Israel.

11_{Poguman-Ku ko'i monimu: Mobayong} in intau inta mamangoi nongkon Timur bo Barat bo ḻimitú monga'an moyotakin i Abraham, i Ishak, bo i Yakub kom bonu in dunia mobagu i Allah.

12_{Ta'e intau mita inta sabanarnya mobaḻí} tombonu in soroga toko pogonagdon kon tampat inta mosindip totok. Kon tua kodongogandon in ombaḷ bo roriga."

13_{Nopaḷut makow nosingog kon tua,} ki Yesus noguman kom porwira tatua: "Pobuidon, onu inta pinirisayamu tatua im mobaḻí bidon ko'inimu." Dá kon dodaipa doman tuata bobantungnya nopia.

MATIUS 8.15–20 36 15_{Dá dinimiug in Sia bo nokadai kon} ḻima im bobay tatua, bo patúnya nopia domandon. Dá bango-bangon sia bo nobantung ko'i-Nia.

16_{Naonda in no'ungkoḷomdon,}

mobarong in intau inta kinotoḷangan

dimukud mora'at dinia mangoi ko'i Yesus. Bo tongá takin tosingogon totontagá

ki Yesus noguntun kon dimukud mita mora'at tatua bo nongundam kon intau mita inta nongotakit.

17_{Tua mita mobaḻí simbá motompodon} Pirman inta pinoyaput i Nabi Yesaya nana'a: "Sia tua in nomota'an kon yoyiga bo mongundam kon panyaki naton."

18_{Naonda ing ki Yesus noko'ontong} kon intau moántó noḻipung ko'i-Nia, Sia nonongganut minayak in ḷoḷan.

19_{Bo namangoidon in tobatú mototundú} kon agama Yahudi noguman ko'i-Nia: "Guru, aku'oi in dumudui ko'inimu, kon onda kabí im baya'an-Mu!"

MATIUS 8.21–28 37 21_{Bo dumodudui-Nya doman tobatú} noguman ko'i-Nia: "Tuhan ogoiaipa aku'oi i wakutu mayak moḷobong ko'i amáku."

22_{Ta'e ki Yesus notubag: "Duduidon} ko'i-Nakó bo pomayakdon makow intau minatoi moḷobong kon intau minatoi monia."

23_{Bo ki Yesus takin murí-Nya mita} sinumakoi kon uangga.

24_{Bo dinaḻímai in tompot inirup noropot} totok in danow tatua, sahingga nobokoḷ, bo bokoḷ kopiadon mondangat kon

uangga inta sinakoian monia, ta'e wakutu intua ki Yesus nosiug noḷoḷot.

25_{Bo namangoidon im murí-Nya mita} noguḷung ko'i-Nia, kai monia, "Tuhan, tuḷungaipa, sim mobodito ing kita."

26_{Sia noguman ko'i monia, "Nongonu} sim mo'ondokbí i mo'ikow intau inta diá totok mopirisaya?" Ki Yesus nobangon bo sinumorú kon tompot bo danow tatua, indoianmai tompot diádon nogirup bo danow tatua nobaḻídon noḷonong totok.

27_{Mosia nongoherang bo noguman, "Ki} inebí degá in Sia na'a, sin tompot bo danow dumuduibí kon tosingogon-Nya!"

MATIUS 8.29–33 38 doyowa inta kinotoḷangan in dimukud mora'at, taya dua na'a nongkon tampat pongonguburan. Taya dua tua totokdon im moko'ondok sahingga intau mita diá mokobaḻí mongin daḷan tatua.

29_{Taya dua nomaḷú noropot, kai monia} "Onuon-Mu ing kami na'a, hei Adí i

Allah? Ikow mamangoi degá mopoyoyiga ko'inami umpakahbí de'emanpa

wakutunya?"

30_{Diá noyayuk ko'i monia tua oyúon ing} kawangan boké inta koyogot motayakmai kong ka'anonnea.

31_{Dá dimukud mita mora'at tatua}

nopo'igum ko'i Yesus: "Aka untunon-Mu ing kami, yo potabádon kami tumu'ot kom boké mita tatua."

32_{Dá ki Yesus noguman ko'i monia,} "Bayakdon!" bo iḷumuaidon mosia kon intau doyowa tatua bo sinumoḷang kom boké mita tatua. Bo kawangan boké tatua iḷumanduk kom pompang kom bonu in danow bo minatoi kom bonu in tubig.

MATIUS 8.34–9.5 39 inta kinotoḷangan in dimukud mita mora'at tua.

34_{Nokodongogmai kon tua, iḷumuaidon} komintan in intau kong kotá tatua

bo minayak ko'i Yesus. Naonda in

noyodungkuḷ i Yesus, mosia nopo'igum totok ko'i-Nia simbá monaḷámaidon kon ḻipú tatua.

9

1_{Onda intua ki Yesus sinumakoidon} kon uangga bo iḷumeag minayak in ḷoḷan danow. Bo no'idapotdon Sia kon ḻipú-Nya tontani.

2_{Bo intau nopoángoi ko'i-Nia in tobatú} intau inta ḻempeng bo no'isiugdon makow kon tosiugannya. Naonda inontong i Yesus im pirisaya monia, Sia noguman kon intau inta diá mokobayak tatua: "Popirisayadon, adí-Ku, taḷámu aindon inampungan."

3_{Nokodongogmai kon singog i Yesus} natua, mototundú mita kon agama Yahudi nosingog kom bonu ing gina, kai monia: "Sia noningkuḻe ko'i Allah."

4_{Ta'e kinota'auandon i Yesus in raian} monia tatua, tuamai Sia noḻibó: "Nongonu si mo'ikow moraibí kon soáḷ mita inta mora'at kom bonu ing ginamu?

MATIUS 9.6–11 40 andeka moguman: 'Pobangondon bo

bayakdon?'

6_{Ta'e bá kota'auan monimu, kon Adí} Intau inogoian ing kawasa mongampung kon taḷá kon dunia na'a." Bo Sia

noguman kon intau inta ḻempeng tatua, "Pobangondon, buatdon in tosiuganmu bo pobuidon kom baḷoimu!"

7_{Intau tatua bango-bangon bo nobui.} 8_{Intau moántó inta noko'ontong kon onu} inta nobaḻí tatua no'ondok bo nodayow ko'i Allah inta ain nobogoi ing kawasa ná domai tua ing koḷoben kon intau.

9_{Naonda ing ki Yesus minayak nongkon} tua, Sia noko'ontong kon tobatú intau tangoinya ki Matius inta iḻimitú makow kong kantor im pajak. Ki Yesus noguman ko'inia, "Duduidon ko'i-Nakó." Dá ki

Matius sinimindog doman bo dinumudui. 10_{Bo naonda ing ki Yesus nonga'an kom} baḷoi i Matius, namangoidon doman intau mita inta mononagih kom pajak ibanea bo intau mita baradosa bo nonga'an noyotakin i Yesus bo murí-Nya mita.

11_{Soáḷ tatua inontong intau mita im}

MATIUS 9.12–16 41 nonga'anbí moyotakin mononagih kom pajak bo intau baradosa?"

12_{Singog monia tua dinongog i Yesus,} dá Sia noguman ko'i monia: "De'emanbí intau mosehat im moparaḷu kon dokter, ta'e intaubí nongotakit.

13_{Manangka intua, bayakdon bo}

balajarpa bui mangaḻe im Pirman tana'a: 'Ko'ibog-Ku in totabianbí, de'emanbí onu inta ogoi monimu,' sin Aku'oi namangoi de'emanbí mogoiní kon intau no'itutui, ta'e intaubí baradosa."

14_{Onda intua namangoidon murí} mita i Yohanes ko'i Yesus bo noḻibó: "Nongonu sing kami bo intau mita im Parisi mopuasabí, ta'e murí-Mu mita in diábí?"

15_{Ki Yesus noḻibó bui ko'i monia:} "Mota'au degá aka nonika'an ḷoḷaki koyotaki-takinpa monia bo yobayatnya mita moájardon ing gina? Oyúonbí iwakutunya nonika'an tatua gamáan nongkon sigad monia, bain ko wakutu intuata mosia mopuasa.

16_{Diábí in tobatúmai intau inta momerak} kon ḷambung nobagu sim poduḷampong kon ḷambung inta ain nokoyongan,

MATIUS 9.17–20 42 nobagu, yo ḷambung nobagu tatua im mogoguya'atdon doman.

17_{Ná doman tua, anggur inta nobagupa} diábí mota'au bonuon kom botutunya inta ain nokoyongan, sin aka bonuon yo botutu tatua im mobisikbí bo anggur tatua mo'ibutak doman, bo botutu tatua mogoguya'atdon totok. Tuamai anggur inta mobagu im bonuonbí kon tampatnya inta nobagu doman, simbá tumpaḷa diá mogoguya'at."

18_{Koyogotpa ing ki Yesus nongonguman} natua ko'i monia, namangoidon in tobatú itoi im baḷoi pososambayangan, bo

nosumbah ko'i-Nia poḷat noguman, "Ki adíku bobay bagupa minatoi, ta'e aku'oi mopo'igum ko'i Guru mamangoi bo

mokadai ko'inia, dá mobiagdon bui in sia." 19_{Ki Yesus sinimindog bo takin murí-Nya} mita minayak noyotakin in intau tatua.

20_{Kon dodai intua oyúon doman tobatú} bobay inta aindon mopuḷuh bodoyowá notaong ko'onggotnya notakit toḷoganmai in dugú, sia moramiji totok dimiug

MATIUS 9.21–28 43 21_(9:20)

22_{Ta'e ki Yesus nobobui bo no'indoi} ko'inia takin noguman, "Koroton ing ginamu, adí-Ku, sim pirisayamu aindon nokosaḷamat ko'i nimu." Bo kon dodaipa doman tua bobay tatua nopia.

23_{Naonda ing ki Yesus no'iyaput kom} baḷoi in itoi im baḷoi pososambayangan tatua bo noko'ontong kon intau mita inta nogirup kom bansí bo intau mobarong inta motombá makow,

24_{Sia noguman ko'i monia, "Bayakdon,} sin adí tana'a diábí minatoi, tongábí

nosiug in sia." Ta'e kinosingan monia ing ki Yesus.

25_{Naonda intau mita tatua pinoḷuai-Nya} komintan, ki Yesus sinumu'ot bo nokadai kon ḻima in adí tatua, bo adí tatua

nobangondon.

26_{Habar soáḷ inta nobaḻí tatua no'i} siardon kom bayongan ḻipú kon tua.

27_{Naonda ing ki Yesus nongingguput} kom bobaya'an-Nya, intau biḷog doyowa dumuduianmai ko'i-Nia bo sindaḷan

momaḷú kai monia, "Adí i Daud, kotabipa ing kami na'a."

MATIUS 9.29–34 44 ko'i-Nia intau biḷog doyowa tatua, dá ki Yesus noḷibó ko'i nayadua, "Eta mopirisaya i mo'ikow kon Aku'oi mokopia ko'i

monimu?" Mosia notubag, "Totu'u Pak Guru, mopirisayabí ing kami."

29_{Dá ki Yesus noḻiai kom mata monia} takin nosingog, "Mobaḻídon ko'i monimu podudui im pirisayamu."

30_{Dá noko'indoidon im mata monia. Bo} ki Yesus nongoyow ko'i monia, "Dona'ai mongonguman simbá diá tobatúmai intau mokota'au kon onu inta aindon nobaḻí tana'a."

31_{Ta'e mosia iḷumuai bo noposiar kon} ḻipú mita kon tua, kon onu inta ain inaidan i Yesus.

32_{Naonda intau mita biḷog tatua iḷumuai,} diniadon mangoi ko'i Yesus in tobatú intau bobó inta kinótoḷangan in dimukud mora'at.

33_{Bo naonda in dimukud mora'at tatua} inuntun-Nya, intau tatua nokosingogdon. Intau moántó inta kon tua nongoherang bo nosingog, "Soáḷ mita ná tanion diápa kon dodai onda inontong intau Israel."

MATIUS 9.35–10.1 45 mita mora'at ing kawasa moguntun kon dimukud mita mora'at."

35_{Natuata inaidan i Yesus wakutu in} Sia minaya-mayak makow im bayongan kotá bo ḻipu-ḻipuánnya. Sia notundú kom bonu im baḷoi mita pososambayangan bo nopoyaput in Habar Mopia kon náonda ing ki Allah momarentah saḷaku Raja. Sia nongundam doman kom bayongan panyaki bo yoyiga.

36_{Noko'ontongmai kon intau moántó} tatua, Sia inangoian totok in tabi ko'i monia, si mosia totokdon moḷopí bo diádon kodaya, náonda bo domba inta diádon ko gombala.

37_{Dá Sia noguman kom murí-Nya} mita, "Inta koyuton totu'u modamaḷ ta'e mokokoyut tongá topiḻik.

38_{Manangka intua po'igumdon ko'i togi} gobá simbá potabá-Nyadon mangoi im mokokoyut mita kon onu inta paraḷu koyuton tua."

MATIUS 10.2–9 46 2_{Na'a in tangoi monia mopuḷuh}

bodoyowá tua: Ki Simon inta dinonoi ki Petrus bo ki Andreas ki utatnya, ki Yakobus ki adí i Zebedeus bo ki Yohanes ki utatnya.

3_{Ki Pilipus bo ki Bartolomeus, ki Tomas} bo ki Matius inta mononagih kom pajak, ki Yakobus ki adí i Alpeus, ki Tadeus,

4_{ki Simon intau in Zelot bo ki Yudas} Iskariot inta nomangkang ko'i Yesus.

5_{Taya mopuḷuh bodoyowá tua} pinotabá-Nya takin koyow nana'a: "Dona'ai mo'ikow mayak in ḻipú in intau ibanea inta de'eman Yahudi andeka mayak in ḻipú intau in

Samaria,

6_{ta'e bayakdon kon intau mita Israel inta} nongo iḷaḻe.

7_{Bayakdon bo poguman, kong ki Allah} in ḷagidon mamangoi momarentah saḷaku Raja.

8_{Undamaidon intau notakit, biagdon bui} intau minatoi, undamai doman intau inta pinanyaki kusta, bo untun in dimukud mita mora'at. Na'a komintan inogoi

pinonotabi ko'i monimu, manangka intua yo pomorosen domandon.

MATIUS 10.10–16 47 10_{Dona'ai mo'ikow mobaḷun kom}

binaya'an, dona'aidon modia kon ḷambung doyowa no par, aip in síoḷ andeka tungkud, sin intau inta mogaid patusbí motarima kong gaji.

11_{Bo aka mo'ikow mayak in tobatú kotá} andeka ḻipú, yo potayak muna kon intau inta mota'au pogutunan bo pogutundon kon tua modapot im mo'ikow mobui.

12_{Bo aka mo'ikow tumu'ot kom baḷoi} intau, yo pohormatbí ko'i togi baḷoi.

13_{Aka tarimaan monia, yo hormatmu} tatua mobaḻí barakat ko'i monia, ta'e aka diá tarima'an monia yo barakatnya im mobui ko'inimu.

14_{Bo aka oyúon intau doí motarima ko'i} monimu bo doí doman mokidongog kon singogmu, yo ḷuai bo taḷa'aidon im baḷoi bo kotá tatua bo topirai in ḷobud kon síoḷmu.

15_{Pogumanku ko'i monimu, kon singgai} pohakiman intau mita in Sodom bo

Gomora moga'a-ga'an in hukumannya nongkon intau mita tatua."

16_{"Tarukira in singog-Ku, Aku'oi}

MATIUS 10.17–22 48 bo mokopotuḻid kong gina náonda bo ḷagapan paḷoma.

17_{Ta'e mokopo'ingat kom bayongan} intau, sin oyúon im moposarahkan ko'i monimu kon itoi mita in agama, bo sikisa'an monia i mo'ikow kom baḷoi pososambayangan.

18_{Bo lantaran pirisayamu ko'i-Nakó,} sahingga mo'ikow in diaan kon tayowon mongonguasa mita bo raja saḷaku tobatú katarangan ko'i monia bo kon intau mita inta diá nonota'au ko'i Allah.

19_{Bo aka mosia moposarakan ko'inimu,} yo dona'aidon mohawatir bo momikir kon onu in singogon monimu kon tayowon monia, sing komintan tua in ogoi bidon ko'i monimu aka wakutunyadon.

20_{Sin de'eman bidon mo'ikow i}

mosingog, ta'e Rohobí i Amámu mosingog kom bonu ing ginamu.

21_{Bo nana'a im mobaḻí: Intau mita}

moposarakan ko'i utatnya sim pokiḻimod. Soáḷ tatua aidan doman ing guyanga ko'i adínya. Bo adí im momarontak bo moḻimod kong guyanganya.

MATIUS 10.23–28 49 mokotahang modapot ing kopaḷutannya sia tua im mosaḷamat.

23_{Aka mo'ikow pogutu'on monia kon} tobatú kotá yo poḷaguidon kong kotá ibanea. Sim poguman-Ku ko'i monimu, ko wakutu in diápa modait monimu

kobaya'an in ḻipu-ḻipúannya kon Israel, yo Adí Intau mamangoidon bui.

24_{Diábí im murí mo'iḻiu kong gurunya,} andeka simpaḷ mo'iḻiu kon i tuangnya.

25_{Mobaḻídon aka tobatú murí motongkai} i gurunya andeka simpaḷ bo motongkai i tuangnya. Aka ki togi baḷoi bo tangoion ki Betzebul, yo bambíkabí tombonu im baḷoinya tua."

26_{Manangka intua dona'aidon mo'ikow} mo'ondok ko'i monia, sin diábí tobatúmai inta no'iḻingkop in diá bukatan bo diábí doman in tobatúmai inta no'i buni in diá popota'au.

27_{Onu inta pinoguman-Ku ko'i monimu} ko wakutu in doḷom musti buion

monimu poguman wakutu in singgai mobayagdon, bo onu inta pinogombong kom bongoḷanmu, popota'audon kom bayongan intau.

MATIUS 10.29–34 50 inogoian ing kawasa morabut kon nyawa. Ta'e mo'ikow musti mo'ondok ko'i Allah inta kokawasa moḻimod kon awak bo morabut kon nyawa kom bonu in naraka.

29_{Ḷagapan dui-duit doyowa mota'aubí} potaḷui komura'an totok! Ta'e umpakahbí natua diábí tobatúmai nongkon ḷagapan mita tatua im moḷabú kom butá aka de'eman ibog i Amámu kon soroga.

30_{Bá kota'auan monimu, kom bayongan} bu'ok kon uḷumu kinota'auan-Nyabí ing kobayongea.

31_{Manangka intua dona'aibí mo'ikow} mo'ondok, sim mo'ikowbí im momaha-mahaḷ nongkon ḷagapan dui-duit mita tatua.

32_{"Pomuḷoi intau inta diá mo'oyak}

mongaku kon tayowon intau moántó kon sia in dumodudui-Ku, yo sia in ḷabiton-Ku doman kon tayowon i Amá-Ku inta kon soroga.

33_{Ta'e ki ine im momayow kon tayowon} intau mobarong kon sia in de'emanbí dumodudui-Ku, yo sia im bayowan-Ku doman kon tayowon i Amá-Ku inta kon soroga."

MATIUS 10.35–40 51 kon dunia na'a, sin Aku'oi mamangoi

de'emanbí modia kon dodamean, ta'e nodiabí kon ropatoi.

35_{Aku'oi mamangoi mopoyotondí kon} adí ḷoḷaki nongkon i amánya, adí bobay nongkon i inánya, mototaka bobay nongkon i iguyánya.

36_{Tobaḷoian tua mobaḻí mososaturuan.} 37_{Ki ine i motabi ko'i amánya andeka} ko'i inánya mo'iḻiu kon tabinya ko'i-Nakó, sia tua diá patus mobaḻí dumodudui-Ku; natua doman, ki ine im motabi ko'i adínya ḷoḷaki andeka bobay bo mo'iḻiu kon tabinya ko'i-Nakó, sia doman tua in diá patus mobaḻí dumodudui-Ku.

38_{Bo ki ine in doí momota'an kong kayu} pinoyotaḻempang bo dumudui ko'i-Nakó, sia doman tua in diá patus mobaḻí

dumodudui-Ku.

39_{Bo ki ine im moramiji mobiag yo} sia im matoi, ta'e ki ine im matoi

lantaran dinumudui ko'i-Nakó yo sia im mosaḷamat."

MATIUS 10.41–11.3 52 41_{Ki ine in notarima kon tobatú nabi} saḷaku nabi, yo sia i motarima doman kom barakat i nabi, bo ki ine i motarima kon intau inta mobanar saḷaku doman intau mobanar, yo sia im motarima doman kom barakat in intau mobanar.

42_{Bo ki ine im mobogoi in tubig noánay} inumon umpakahbí tongá topalo kon intau inta bogá na'a, sin sia in dumodudui-Ku, poguman-Ku ko'i monimu, popirisayabí sia tua in diá kobuḻian im barakatnya nongkon inia!"

11

1_{Naonda ing ki Yesus nopaḷut} nopoyaput ing koyow tatua kom murí-Nya mita tatua, nobuatdon Sia nongkon tua bo minayak notundú poḷat nopota'au in Habar Mopia kom bonu ing kotá mita monia.

2_{Ki Yohanes inta kom bonu im panjara} aindon nokodongog kon onu in inaidan i Kristus,

MATIUS 11.4–10 53 4_{Dá ki Yesus noguman ko'i monia,}

"Bayakdon bo poguman ko'i Yohanes onu inta ain dinongog bo inontong monimu.

5_{Mo'ikow ain noko'ontong: intau biḷog} moko'indoi, intau ḻempeng mokobayak, intau pinanyaki kusta inta moko'ondok nopia, intau bongoḷ mokodongog, intau minatoi nobangon bo Habar Mopia

pinoyaput kon intau mita bogá.

6_{Bo mosanangdon totok in intau inta} totu-totu'u mopirisaya ko'i-Nakó."

7_{Naonda im murí mita i Yohanes nobui,} ininsilangandon i Yesus kon intau moántó tatua mongo ki ine ing ki Yohanes, kai-Nia: "Onubí i mangaḻenya mo'ikow mayak im padang gurun? Degá mo'indoi kom bonok inirup in tompot po'uik-po'untag?

8_{Andeka mo'ikow mayak mongonu?}

Degá mo'indoi kon intau inta nogiḷambung mogagah? Intau inta nogiḷambung

mogagah tampatnya kong karaja'anbí. 9_{Dá degá onu mangaḻe im baya'an}

monimu? Mo'indoi degá kon nabi? Totu'u! Poguman-Ku ko'i monimu, sia tua in no'iḻiubí kon nabi.

MATIUS 11.11–17 54 ko'ini-Mu, simbá sia momontang kon daḷan baya'an-Mu."

11_{Poguman-Ku ko'inimu: "Kon sigad} monia inta pinolahir im bobay diápa in no'iḻiu kong kokawasa i Yohanes

mobobaptis tongá inta inanggap in intau mo'ompá kom bonu in dunia mobagu i Allah, kawasa-Nya in no'iḻiu ko'i Yohanes.

12_{Mulaipa ki Yohanes Mobobaptis nogaid} no'iyaput im masaín na'a, habar kon ki Allah mamangoi momarentah saḷaku raja sinokobayowan i intau mita inta mo'ibog monguasa.

13_{Sing komintan nabi, bo kom bonu im} buk i Musa aindon nopota'au kon onu inta mobaḻí, nodapot ing kinoángoian i Yohanes.

14_{Bo -- aka mo'ikow mopirisaya -- siata} ing ki Elia inta koángoiannya aim pinota'au muna.

15_{Ki ine ing kobongoḷan, yo pokidongog.} 16_{Onu degá im mota'au-Ku}

popo'umpama'an kon intau masai

na'a? Mosia tua náonda bo mongoádí mita inta ḻimitú makow kom pasar inta momaḷú kon yobayat mita monia ibanea.

MATIUS 11.18–22 55 nami in lagu kinopatoian, tongá mo'ikow doíbí mongombaḷ.'

18_{Ki Yohanes namangoi, sia diá nongaan} bo diá nonginum kon anggur, ta'e kai monimu sia kinotoḷangan in dimbuḷó.

19_{Onda intua Adí Intau namangoi, Sia} nonga'an bo nonginum kon anggur, ta'e kai monimu, 'Indoaikah, Sia intau moturá bo yobayat im mo'o'igum kom pajak bo intau inta baradosa.' Ta'e kawasa i Allah pinoponyata ko'i-Nia."

20_{Ki Yesus nomangkoi noningkuḻe} kong kotá mita, kotá inta mokakit totok pomiaan i Yesus kon soáḷ mita inta mokoherang. Sin intau mita kong kotá mita tatua doí mogogai im mogaid kon dosa mita monia.

21_{(Ki Yesus noguman.) Koboditodon ikow} Khorazim! Koboditodon ikow Betsaida! Sin aka intau in Tirus bo Sidon in noko'ontong kon soáḷ mita inta mokoherang inta

ain nobaḻí kon yuá-yuák monimu, yo no'onggotdon mosia in nogogai nogaid kon dosa mita monia takin nomaké in ḷambung kinopatoian.

MATIUS 11.23–27 56 Tirus bo Sidon im moga'a-ga'an nongkon hukuman ko'i monimu.

23_{Bo ikow Kapernaum, degá kaínimu} kamai ikow diaanbí mamonik in ḷangit? Diápa ing kai-Nakó, ikow papoponag modapot in tampat inta diá ing kobiagan! Sin aka soáḷ mita inta mokoherang inta ain nobaḻí kon yuá-yuák monimu bo nobaḻí kon Sodom, yo kotá tatua in umuranpabí oyúon nodapot im masai na'a."

24_{Manangka intua poguman-Ku ko'i} monimu: "Kon singgai im pohakiman, hukuman kon intau mita in Sodom moga'a-ga'an nongkon hukuman ko'i monimu."

25_{Ko wakutu intua nosingogdon ki Yesus} kai-Nia: "Aku'oi mosukur ko'i-Nimu, Amá, Tuhan in ḷangit bo butá, sim bayongan intua binuni-Mu kon intau mita inta

mobijaksana bo kon intau inta mopandoi, ta'e pinoponyata-Mu kon intau inta

moyangkó.

MATIUS 11.28–12.3 57 in nonota'au ko'i Amá kuḻikudbí in Adí bo intau inta kino'ibog in Adí popo'ontongan.

28_{Koḻigaidon ko'i-Nakó, im bayongan} intau inta nongoḷopídon bo intau inta kopota-pota'an im mosibuḷ, simbá ogoian-Ku ing kasanangan mo'ikow.

29_{Aidaidon onu inta pinokíaid-Ku} ko'inimu, bo duduidon kon oáid-Ku, mokopo'ompá kon dodia bo mokopoáḷus kon pososingog, dá ikow mokodungkuḷ kong kopia'an.

30_{Sim parentah inta pinoguman-Ku} im mopia, bo inta pinokíaid-Ku in diábí mororiga."

12

1_{Kon singgai in Sabat tobatú, ki} Yesus takin murí-Nya no'itaḻib kong gobá ing gandum. Lantaran ginogoy im murí-Nya mita dá mosia nokoyut kom bungai ing gandum bo kina'an.

2_{Noko'ontong kon tua, intau mita im} Parisi noguman ko'i Yesus: "Indoiaikah, Murí-Mu mita nogaid kon onu inta pinoton aidan kon singgai in Sabat."

MATIUS 12.4–10 58 4_{Sia sinumu'ot kom bonu im Baḷoi Tuhan} bo noka'an kon roti inta aim pinosumbah ko'i Allah, inta aka dumudui kon atorangea yo tongábí imang mota'au moka'an kon tua, intau ibanea diábí mobaḻí?

5_{Andeka diápa binaca monimu kom} bonu im buk i Musa, onu in taḷá inaidan imang mita pomuḷoi singgai in Sabat kom bonu im Baḷoi Tuhan, ta'e mosia diábí pinotaḷá?

6_{"Aku'oi moguman ko'i monimu: Kon} tana'a oyúon no'iḻiu kom Baḷoi Tuhan.

7_{Bá kota'auan monimu nana'abí in}

singog i Tuhan: Ko'ibog-Ku in totabianbí de'emanbí onu im pinosumbah, aka

komangaḻean monimu yo mo'ikow in diábí mohukum kon intau inta dia kotaḷá.

8_{Sin singgai in Sabat kom bonu ing} kawasa i Adí Intau."

9_{Naonda im minayak nongkon} tua, ki Yesus sinumuot kom baḷoi pososambayangan monia.

MATIUS 12.11–18 59 11_{Ki Yesus bui noḻibó ko'i monia, "Aka} kon sigad monimu bo oyúon kodomba tobatú bo domba tatua noḷabú kom bubú inta mo'onag kon singgai in Sabat, yo degá diánya baya'an gamáan bo poḷuai?

12_{Intaubí im moḷobe-ḷoben mangaḻenya} aka poyobandingonmai in domba! Tuamai mota'aubí mogaid kom mopia kon singgai in Sabat."

13_{Bo ki Yesus noguman kon intau tatua,} "Tonggódon in ḻimamu!" Dá sinonggódon intau tatua in ḻimanya, bo poḷatdon nopia. Ḻimanya tatua notongkaidon in ḻimanya tosimpaḷ.

14_{Intau mita im Parisi iḷumuai mita bo} noyopakat moḻimod ko'i Yesus.

15_{Ta'e kinota'auan i Yesus in raian monia} tatua, dá Sia nonaḷámai kon tampat tatua. Nobayong in intau dinumudui ko'i Yesus, bo inundaman-Nya mosia komintan.

16_{Ta'e Sia nolarang ko'i monia kom} mopota'au soáḷ Sia kon intau ibanea.

17_{Takin natua mobaḻídon Pirman inta} aim pinopoyaput i Nabi Yesaya, nana'a:

MATIUS 12.19–25 60 ogoi-Ku ko'i-Nia, bo sia mopota'au in atorang kom bayongan intau.

19_{Sia in diábí mobobayowan bo diábí} doman kumarak, bo diábí dongogon in intau singog-Nya kon daḷa-daḷanannya.

20_{Aog inta nokoḷung diábí} pongko'on-Nya, bo sumbu inta nokuyoyowdon dokotea diábí piongan-Nya. Modapot in atorang mita tatua aidan-Nya.

21_{Bayongan intau moharap makow} ko'i-Nia."

22_{Onda intua diniadon ko'i Yesus intau} inta kinotoḷangan in dimukud mora'at. Intau tatua biḷog bo bobó, sia inundaman i Yesus, sahingga nokosingogdon bo noko'ontong.

23_{Dá nongoherang intau mita kon tua,} bo nosingog, "Sia na'a degá inta ki Adí i Daud?"

24_{Ta'e naonda intau im Parisi}

nokodongog kon tua, mosia noguman, "Sia na'a nomaké ing kawasa i Beelzebul inta tongguḷu in dimukud mita moráat."

MATIUS 12.26–29 61 kotá andeka motoḷu adí inta diá motobatú, diábí mononoi.

26_{Ná doman tua aka Ibilis moguntun} kon Ibilis, yo sia in diádon notobatú, bo sia in nomaḷawang doman ko'inia tontaní, aka natua, yo náondabí mononoi ing

karaja'annya tua?

27_{Aka Aku'oi bo moguntun kon}

dimukud mora'at momaké ing kawasa i Beelzebul, yo aka natua kawasa i ine im pinaké in dumoduduimu mita moguntun kon dimukud mita mora'at? Bá kota'auanmudon, mosiadon tua im mobaḻí hakim monimu.

28_{Ta'e aka Aku'oi moguntun kon} dimukud mora'at takin nomaké ing kawasa Roho i Allah, yo tua im

mangaḻenya, ki Allah aindon namangoi nomarentah ko'i monimu.

MATIUS 12.30–34 62 30_{Ki ine in diá noyotakin-Ku, sia im}

momaḷawang ko'i-Nakó Bo ki ine inta doí mogaid moyotakin-Ku yo sia tua im momoguya'at kon roncana-Ku.

31_{Manangka intua poguman-Ku}

ko'inimu, 'Aka intau mogaid kon dosa bo moningkuḻe ko'i Allah yo mota'aupabí ampungan, ta'e aka moningkuḻe kon Roho i Allah, yo diábí ampungan in sia.

32_{Bo aka intau mosingog kom} pomaḷawang kon Adí Intau, sia in ampunganpabí, ta'e aka sia bo

momaḷawang kon Roho i Allah, yo sia in diábí ampungan kon duniapabí tana'a bo kon aherat!'"

33_{Aka pangkoinya bo kai monimu mopia,} yo bungainya im mopiabí doman. Tongá aka pangkoinya kai monimu bo diá mopia, dá diá doman mopia im bungainya,

sim bungainya tua im ponanda'an kom pangkoinya.

MATIUS 12.35–40 63 35_{Intau inta mopia mosingog doman kon} inta mopia sing ginanya nopuḻing doman inta mopia, bo intau inta mora'at ginanya in nopuḻing doman inta mora'at.

36_{Ta'e poguman-Ku ko'i monimu,}

"Pomuḷoi in singog inta diá im mangaḻenya inta aindon siningog in intau yo musti tubagannya kon singgai pohakiman.

37_{Sin singogmubíta im monantú mongo} ikow kotaḷá andeka diá, bo ikow hukumon podudui in singogmu tontaní."

38_{Kon wakutu intua tongonumai degá} intau mototundú kon agama bo intau mita im Parisi noguman ko'i Yesus, "Guru, kami mo'ibog mo'indoi kon tobatú tanda nongkon ini-Mu."

39_{Ta'e ki Yesus notubag ko'i monia,} "Intau masai na'a im mora'atbí bo inta doí dumudui kon onu inta aim pinoguman, mosia mo'ibog monuntut kon tanda. Ta'e mosia in diábí ogoian koḻikudeabí in tanda i Nabi Yunus.

MATIUS 12.41–45 64 41_{Kon singgai pohakiman, intau mita} in Ninewe morobangon bo moyotakin i intau mita masai na'a mohukum ko'i monia. Sin intau mita in Ninewe naonda in nokodongog kon inta pinoyaput i Yunus, mosia nogogai nogaid kon dosa mita. Bo tana'a inta sinimindog makow no'iḻiubí ko'i Yunus.

42_{Ko wakutu pohakiman, ratu nongkon} dotá in Toḷatan mobangon moyotakin intau masai na'a bo tumakin doman mohukum. Sin ratu tatua namangoi

nongkon popod in dunia sim mokidongog kon totundú i Salomo, ta'e kon na'a inta simindog makow in no'iḻiubí ko'i Salomo!"

43_{Aka dimukud mara'at iḷumuai nongkon} intau, yo sia i maya-mayak makow kom butá inta diá ing kayu sim motayak kom pogogayannya. Ta'e diá noko'uḻí in sia.

44_{Dá sia mosingog nana'a: "Aku'oi bui} mayak im baḷoi inta ain sinaḷa'ankumai. Bo minayak in sia, kinobaya'annyamai im baḷoi tatua diádon tombonunya, kináitandon kinodarit bo sino'inutdon nopira.

MATIUS 12.46–13.2 65 tatua. Sahingga pangabisannya ka'ada'an intau tatua nodugang ra'atnya nongkon inta muna. Natua doman im mobaḻí kon intau mita mora'at masa inta na'a."

46_{Wakutu ing ki Yesus koyogotpa}

moyosingog takin intau moántó tatua, ki iná bo ki utat-Nya mita ain sinimindog kon ḷuai bo moramiji mokipodungkuḷ koi-Nia.

47_{Dá oyúon tobatú intau noguman} ko'i-Nia, "Pak Guru, ki iná bo ki utat mita i Pak Guru tua kon ḷuai bo moramiji mokipodungkuḷ ko'ini-Mu."

48_{Ta'e tubag i Yesus kon intau inta} nopoyaput in habar tatua, "Ki ine ing ki iná-Ku? bo ki ine ing ki utat-Ku?"

49_{Takin kotundu-tundú kom murí-Nya} mita, Sia noguman, "Na'a ing ki iná-Ku bo ki utat-Ku mita!

50_{Sing ki inekabí inta mogaid kon inta} kino'ibog i Amá-Ku kon soroga, yo sia tua ing ki utat-Ku mita ḷoḷaki, bo ki utat-Ku bobay, bo sia ing ki iná-Ku doman."

13

1_{Kon singgai tua ki Yesus iḷumuai} nongkon baḷoi tatua bo minayak iḻimitú kom bingkí in danow.

MATIUS 13.3–10 66 kon uangga bo iḻimitú kon tua, intau

moántó sinimindog komintan kom pintad. 3_{Bo mobarong in sinundú-Nya ko'i}

monia ta'e nomaké im porumpama'an. Sia nongonguman nana'a, "Tobatú intau monononggobá minayak bo nogambor.

4_{Ko wakutu in sia nogambor oyúon batoḷ} noḷabú kom bingkí in daḷan, bo ḷagapan namangoi bo kina'annya nodait intua.

5_{Oyúon doman in noḷabú kom butá inta} noántó im batu. Batoḷ tatua ḷagi nobiag sin nonipit im butánya.

6_{Ta'e naonda in nomukádon mata in} singgai, biagnya tua noḷaḷow bo no'ingkag sin diá nonguakat.

7_{Oyúon doman in noḷabú kon yuá-yuák} in diát. Dugi tatua nobiag bo nonisí kom biag im pinomuḷa tatua dapot im minatoi.

8_{Ta'e oyúon doman in noḷabú kom} butá inta nopia bo sia nomungai: Oyúon mogatut noguntuḷ, oyúon in o'onom nopuḷuh noguntuḷ, oyúon doman in toḷu nopuḷuh noguntuḷ im bungainya.

9_{Ki ine ing kobongoḷan, yo pokidongog!"} 10_{Bo murí-Nya mita namangoi bo}

MATIUS 13.11–15 67 11_{Ki Yesus notubag, "Mo'ikow aindon} inogoian ing karunia monota'au kon rahasia kon náonda ing ki Allah momarentah, ta'e mosia tua in diábí.

12_{Intau inta oyúondon ko'inia}

duganganbí bui, simbá sia moko'uḷí kom mo'iḻiu ing kobayongea, ta'e intau inta diá ing ko'inia yo onupa inta Oyúon ko'inia daitondon gamáan.

13_{Manangka intua Aku'oi motundú} ko'i monia nomaké im porumpama'an, simbá umpakah noko'ontong, ta'e mosia náonda bo intau inta diá noko'ontong, bo umpakah mosia nokodongog, ta'e mosia náonda bo intau inta diá nokodongog sahingga in diá kota'auan monia im mangaḻenya.

14_{Mosia tua im pinonompodan kon onu} inta pinoguman i Nabi Yesaya, nana'a: Ki Allah noguman: 'Mosia in umuran mokidongog, ta'e diá momangaḻe; Mosia umuran monarukiramai ta'e diá monota'au kon onu inta nobaḻí.

MATIUS 13.16–20 68 mokodongog, sin dikabo komangaḻeandon monia onu inta pinoguman bo mosia

mobui mamangoi ko'i-Nakó bo posaḷamaton-Ku im mosia.'"

16_{Ta'e mopia totok im matamu sin} noko'ontong bo bongoḷanmu sin nokodongog.

17_{Sim poguman-Ku ko'i monimu:}

Mobarong in nabi bo intau inta mobanar im mo'ibog moko'ontong kon onu inta inontongdon monimu, ta'e mosia in diá noko'ontong, bo mosia i mo'ibog doman mokidongog kon onu inta aindon dinongog monimu, ta'e mosia in diá nokodongog.

18_{"Manangka intua indongogái mangaḻe} im porumpama'an tatua.

19_{Batoḷ inta noḷabú kon daḷan, tua im} mangaḻenya: Intau inta nokodongog kom Pirman kon náonda ing ki Allah momarentah, ta'e diá kinomangaḻean monia. Kon tua namangoidon in Ibilis bo mogagow kon inta ain inambor kom bonu ing gina monia.

20_{Yo aka batoḷ inta noḷabú kon sigad} im butá inta mobarong im batu, tua

MATIUS 13.21–24 69 pirman tatua, bo sia baḷú notarima takin pia ing gina,

21_{Ta'e Pirman tatua diá nonguakat} kom bonu ing ginanya sahingga in diá nonahang. Aka koántugan in yoyiga andeka pomogutúan lantaran Pirman tatua, yo intau tatua baḷú mobaḷui im pirisaya monia ko'i Yesus.

22_{Bibit inta noḷabú kon yuá-yuák in} diát, tua im mangaḷenya, intau inta nokodongog kom Pirman tatua tongá mohawatir kong kapunya'an kon dunia na'a bo mo'ibog mobiag mo'oyúon. Ibog monia kon in dunia tua im monisí kom Pirman tatua, dá diá momungai.

23_{Bibit inta noḷabú kom butá mopia, tua} im mangaḷenya, intau inta nokodongog kom Pirman bo nonota'au kom

mangaḷenya, manangka intua sia

nomungai, oyúon inta mogatut noguntuḷ, oyúon in onom nopuḷuh noguntuḷ bo oyúon doman in toḷu nopuḷuh noguntuḷ."

MATIUS 13.25–30 70 25_{Ta'e kon dodai intau nongosiugdon,} namangoi in saturunya bo noporangkap im bibit im padang kon sigad ing gandum mita tatua, nopaḷut makow sia minayak.

26_{Naonda ing gandum tatua} moḷobendon bo nomangkoidon

ḷumondut kino'ontongandon doman im padang mita tatua.

27_{Dá namangoidon in simpaḷ mita i} togi gobá tatua bo noguman: Tuang, kinota'auan nami im bibitbí inta nopira inambor i tuang kong gobá! Dá degá nongkon ondabí im padang mita tatua?

28_{Ki togi gobá tatua notubag: Oyúon} intau mosaturu namangoi bo noporarit intua. Dá bobantungnya mita tatua

noḻibo: Tuang, mota'au degá baya'an nami rabuton im padang mita tatua?

29_{Ta'e sia noguman: Dona'ai, sin dika bo} mo'itakin doman ing gandumea ko wakutu im porabutan kom padang tatua.

30_{Pomayak makow kobiaganea modapot} i wakutu porataban. Sing ko wakutu im porataban, pogumankudon kon intau mita inta mororatab: Tokosipundon muna im padang mita tatua bo bogot kom

MATIUS 13.31–35 71 sipundon ing gandum mita tatua kon

ḷuntungku."

31_{Ki Yesus nongonguman bui kom}

porumpama'an ibanea ko'i monia, "Aka ki Allah momarentah, yo náumpama batoḷ in sesawi inta ginamá in intau bo pinomuḷa kong gobánya.

32_{Memang batoḷ tatua im paling mo'intok} nongkon bayongan batoḷ, ta'e aka sia

mobiagdon, sesawi tatua im moḷobe-ḷoben nongkon kuyat mita ibanea, sia simimpangkoi sahingga in ḷagapan mita mamangoi bo monompugad kon tanganya mita."

33_{Onda intua ki Yesus nongonguman} doman kom porumpama'an nana'a ko'i monia, "Aka ki Allah mamangoi momarentah yo náumpama ragi inta

ginamá im bobay bo pinobáuk kon topong torigu opat nopuḷú noliter nodapot ing kinumutad komintan."

34_{Tua komintan sinundú i Yesus} kon intau moántó tongá nomaké im porumpama'an. Bo Sia notundú diábí in diá nomaké im porumpama'an.