ÖNSÖZ
ÖNSÖZ
−
− Bu standard, CEN taraf Bu standard, CEN taraf õõndan kabul edilen EN 10228-3 (1998) standardndan kabul edilen EN 10228-3 (1998) standardõõ esas al esas alõõnarak, TSEnarak, TSE
Metalurji Haz
Metalurji Hazõõrlrlõõk Grubu’ na bak Grubu’ na ba!!llõõ Tahribats Tahribatsõõz Muayene ve Kaynak Özel Daimi Komitesi’ncez Muayene ve Kaynak Özel Daimi Komitesi’nce
haz
hazõõrlanmrlanmõõ"" ve TSE Teknik Kurulu’nun 25 Mart 2002 tarihli toplant ve TSE Teknik Kurulu’nun 25 Mart 2002 tarihli toplantõõssõõnda Türk Standardnda Türk Standardõõ olarak olarak
kabul edilerek yay
!
Ç
!
NDEK
!
LER
" Kapsam... "
2
At
õfta yap
õlan standard ve/veya dokümanlar... "
3
Tarifler ... 2
4
Anla#ma hususlar
õ... 2
5 Yaz
õl
õprosedür... 2
5.1 Genel... 2 5.2 Form... 2 5.3 #çindekiler ... 26
Personelin vas
õfland
õr
õlmas
õ... 2
7
Cihazlar ve yard
õmc
õdonan
õm ... 3
7.1 Hata dedektörü... 3
7.2 Problar... 3
7.2.1 Genel $artlar... 3
7.2.2 Prob tabanõadaptasyonu... 3
7.2.3 Anma frekansõ... 3
7.2.4 Normal problar ... 3
7.2.5 Enine dalga problar õ... 3
7.2.6 Çift kristalli problar ... 3
7.3 Kalibrasyon bloklar õ... 3
7.4 Referans bloklar ... 3
7.5 Temas ortamõ... 3
8
Rutin kalibrasyon ve kontrol ... 4
9
!malât safhas
õ... 4
"0 Yüzey durumu... 4
10.1 Genel ... 4
10.2 Kalite sõnõf õna göre istenen yüzey kalitesi ... 4
Çizelge 1: Kalite sõnõf õna göre yüzey durumu ... 4
Kalite sõnõf õ ve yüzey pürüzlülü!ü, Ra... 4
10.3 Dövmeden hemen sonraki yüzey durumu... 4
""
Hassasiyet... 4
11.1 Genel ... 4
11.2 Normal problar... 4
11.3 Enine dalga problar õ... 5
11.4 Muayene Tekrar õ... 5
"2
Tarama... 5
12.1 Genel ... 5
12.2 Karma"õk "ekilli dövme mamuller... 5
12.3 Kõlavuz çizgileri üzerinde tarama kapsamõ... 5
12.4 %100 tarama kapsamõ... 5
12.5 Tarama hõzõ... 5
Tip... 7
D≤≤≤≤200 ... 7
"3
S
õn
õfland
õrma... 8
13.1 Belirtilerin sõnõflandõr õlmasõ... 8
13.2 Süreksizliklerin sõnõflandõr õlmasõ... 9
"4
Kay
õt seviyeleri ve kabul kriterleri...
"0
"5
Boyutland
õrma ..."2
"6
Rapor haz
õrlama
")...
"2
Ek A ...
"3
Çevresel yönde enine dalga ile taramalarda ...
"3
muayene edilebilen azami derinlik...
"3
Ek B ..."4
DÖVME ÇEL
!
KLER
!
N TAHR
!
BATSIZ MUAYENES
!
- BÖLÜM 3:
FERR
!
T
!
K VEYA MARTENZ
!
T
!
K DÖVME ÇEL
!
KLER
!
N ULTRASON
!
K
MUAYENES
!
"
Kapsam
Bu standard, ferritik ve martenzitik çeliklerden imal edilmi" dövme mamullerin el ile ultrasonik muayenesinin Darbe/Yankõ tekni!i kullanõlarak yapõlmasõnõ kapsar. Daldõrma tekni!i gibi mekanize
tekniklere uygulanmasõ hususunda mü"teri ve tedarikçi arasõnda bir anla"maya var õlmasõ gerekir
(Madde 4).
Bu standard, "ekillerine ve imalât yöntemine göre sõnõflandõr õlmõ" dört tip dövme mamul için
uygulanabilir.
1, 2 ve 3 numaralõ tipler esas olarak basit "ekilli mamullerdir. Tip 4 ise karma"õk "ekilli parçalar õ
kapsar. Bu standard
- kapalõ kalõpta parçalar,
- türbin rotorlar õ ve jeneratör dövme parçalar õ
için uygun de!ildir.
Östenitik ve östenitik-ferritik paslanmaz çelik dövme mamullerin ultrasonik muayenesi EN 10228-4’ün konusudur.
2
At
õfta yap
õlan standard ve/veya dokümanlar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin di!er standard ve/veya dokümanlara atõf
yapõlmaktadõr. Bu atõflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmi" ve a"a!õda liste halinde verilmi"tir.
Tarih belirtilen atõflarda daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil
veya revizyon yapõlmasõ "artõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanõn tarihinin
belirtilmemesi halinde en son baskõsõ kullanõlõr.
EN, ISO, IEC vb. Adõ TS No") Adõ
No (!ngilizce) (Türkçe)
EN 473
Qualification and certification of NDT personnel - General principles
TS 7477 EN 473
Tahribatsõz muayene
personelinin vasõflandõr õlmasõ
ve belgelendirilmesi - Genel kurallar EN 12668 Part 1 Part 2 Part 3 Non-destructive Testing –
Characterization and verification of ultrasonic examination
equipment
Part 1 : Instruments Part 2 : Probes
Part 3 : Combined Equipment EN 583
Part 2 Part 5
Ultrasonic Examination Part 2 : Sensitivity and range setting
Part 5 : Characteristics and sizing of discontinuities
TS EN 583-2 Tahribatsõz
muayene-Ultrasonik muayene- Bölüm 2: Hassasiyet ve aralõk ayar õ
EN 12223 Ultrasonic Examination – Calibration blocks EN 1330 Part 4 Non-destructive testing – Terminology
Part 4 : Terms used in ultrasonic testing
TS 11084 prEN 1330-4
Tahribatsõz muayene
-Terimler Bölüm 4: Ultrasonik muayenede kullanõlan terimler
3
Tarifler
Bu standardõn amacõ bakõmõndan, EN 1330–4’te verilen tarifler uygulanõr.
4
Anla
#
ma hususlar
õMü"teri ve tedarikçi arasõndaki ön görü"me ve sipari" sõrasõnda, ultrasonik muayene için a"a!õdaki
hususlar üzerinde anla"ma sa!lanmalõdõr:
Ultrasonik muayenenin yapõlaca!õ imalât a"amasõ/a"amalar õ (Madde 9),
A Muayene hacmi/hacimleri ve kõlavuz çizgiler üzerinde taramanõn veya %100 taramanõn
gerekip gerekmedi!i (Madde 12),
B Yüzeye yakõn bölgelerin muayenesi için TR1 (ikiz) prob kullanõmõ (Madde 7.2.6),
C Gereken kalite sõnõf õ veya kalite sõnõflar õ ve bunlar õn uygulanaca!õ bölgeler (Madde 14),
D Çizelge 5, Çizelge 6 ve Çizelge 7’de belirtilen uygulanabilir kayõt/kabul kriterlerinden farklõ
kriterler kullanõlacaksa kullanõlacak kayõt/kabul kriterleri,
E Madde 7 ve Madde 12’de detaylar õ verilenler dõ"õnda herhangi bir tarama kapsamõ, ekipman
veya temas ortamõ olup olmadõ!õ,
F El ile de!ilse tarama tekni!i (Madde 1),
G Büyük süreksizlikler için kullanõlacak boyutlandõrma teknikleri (Madde 15),
H Hassasiyet ayar õ için kullanõlacak teknik(ler) (Madde 11),
I Muayenenin mü"teri veya temsilcisi gözetiminde yapõlõp yapõlmayaca!õ,
J Mü"teri taraf õndan onaylanmasõ için yazõlõ bir prosedür verilip verilmeyece!i (Madde 5).
5
Yaz
õl
õprosedür
5."
Genel
Ultrasonik muayene, yazõlõ bir prosedüre uygun olarak yapõlmalõdõr. Ön görü"meler veya sipari"
esnasõnda belirtildi!inde, yazõlõ prosedür muayeneden önce onay için mü"teriye sunulmalõdõr
.
5.2
Form
Yazõlõ prosedür a"a!õdaki"ekillerde olmalõdõr :
Bir mamul "artnamesi veya
A Uygulamaya yönelik özel olarak yazõlmõ" bir prosedür veya
B Bu standard (uygulamaya yönelik özel muayene detaylar õ ile birlikte verilirse).
5.3
!çindekiler
Yazõlõ prosedür asgari bir gereklilik olarak a"a!õdaki hususlar õ ihtiva etmelidir:
Muayene edilecek dövme mamullerin tanõmlanmasõ,
A Referans dokümanlar,
B Muayene personelinin vasõflandõr õlmasõ ve sertifikalandõr õlmasõ,
C Muayenenin yapõldõ!õimalât safhasõ,
D Uygulanabilir kalite sõnõflar õna göre muayene bölgeleri,
E Tarama yüzeylerinin hazõrlanmasõ,
F Temas ortamõ,
G Muayenede kullanõlacak cihazlar õn tanõmlanmasõ,
H Kalibrasyon ve ayarlar, I Tarama planõ,
J Muayene i"lemlerinin tanõmlanmasõ ve sõrasõ,
K Kayõt/de!erlendirme seviyeleri,
L Süreksizliklerin karakterizasyonu, M Kabul kriterleri,
N Muayene raporu.
6
Personelin vas
õfland
õr
õlmas
õ7
Cihazlar ve yard
õmc
õdonan
õm
7."
Hata dedektörü
Hata dedektörü, A-taramasõ yapmalõ ve EN 12668-1’e uygun olmalõdõr.
7.2
Problar
7.2." Genel %artlar
Normal ve enine dalga problar õ EN 12668-2’deki "artlar õ sa!lamalõdõr.
Daha fazla bilgi gerekirse ilâve problar kullanõlabilir. #lâve problar hatalar õn ilk tesbiti sõrasõnda
kullanõlmamalõdõr.#lâve problar õn EN 12668-2’de istenen "artlar õ sa!layan problar olmasõ tavsiye edilir.
7.2.2 Prob taban
õadaptasyonu
Gerekti!inde prob tabanõ EN 583-2’ ye göre muayene yüzeyine adapte edilmelidir.
7.2.3 Anma frekans
õProblar õn anma frekans aralõ!õ, 1 MHz – 6 MHz arasõnda olmalõdõr.
7.2.4 Normal problar
Etkin kristal çapõ, 10 mm ila 40 mm arasõnda olmalõdõr.
7.2.5 Enine dalga problar
õEnine dalga problar õnõn demet geli" açõlar õ, 35° ila 70° arasõnda olmalõdõr.
Etkin kristal alanõ 20 mm2 ila 625 mm2 arasõnda olmadõr.
7.2.6 Çift kristalli problar
Yüzeye yakõn bölgelerin muayenesi gerekti!inde (Madde 4) çift kristalli problar kullanõlmalõdõr.
7.3
Kalibrasyon bloklar
õKalibrasyon bloklar õ EN 12223 standardõna uygun olmalõdõr.
7.4
Referans bloklar
Hassasiyet ölçümleri için mesafe-kazanç e!risi (DAC) kullanõlacaksa ve/veya hatalar õn büyüklükleri
DAC tekni!i ile referans yansõtõcõlar õn yankõ yükseklikleri ile kar "õla"tõr õlarak saptanacaksa referans
bloklar kullanõlmalõdõr. Referans blo!un yüzey ko"ullar õ muayene parçasõnõn yüzey ko"ullar õ ile benzer
olmalõdõr. Aksi belirtilmedikçe referans blok üzerinde, muayenedeki bütün derinlik aralõ!õnõ kapsayacak
"ekilde en azõndan üç yansõtõcõ olmalõdõr.
Referans blo!un "ekli uygulamaya ba!lõdõr. Referans blok, a"a!õdakilerden birinden imâl edilmelidir:
Muayene parçasõnõn fazla kõsmõndan veya
A Muayene parçasõ ile aynõ malzemeden ve aynõ õsõl i"lemden geçirilmi" bir parçadan veya
B Muayene parçasõndakine benzer akustik özelliklere sahip bir parçadan.
Referans bloklar belirli bir DGS (MKB: mesafe-kazanç-büyüklük) çizelgesinin do!rulu!unu kontrol etmek amacõ dõ"õnda DGS metodu için kullanõlmamalõdõr.
Not: Referans bloklardaki yansõtõcõlar õn büyüklü!ü Çizelge 5 ve Çizelge 6’da ayr õntõlõ olarak
verilmi"tir. Bu çizelgelerdekilerden farklõ büyüklüklerdeki yansõtõcõlar, muayene hassasiyeti
uygun bir "ekilde düzeltilmek "artõyla kullanõlabilir.
7.5
Temas ortam
õUygulama için uygun bir temas ortamõ kullanõlmalõdõr. Kalibrasyon, hassasiyet ayar õ, tarama ve hata
de!erlendirme i"lemleri için aynõ temas ortamõ kullanõlmalõdõr.
Muayenenin bitiminde kalan temas ortamõ daha sonraki imalât veya muayene i"lemlerini veya
Not - Uygun temas ortamlar õna örnekler: su (yumu"atõcõ veya korozyon önleyici katõlmõ" veya
katõlmamõ"), gres, ya!, gliserol ve duvar ka!õdõ tutkalõ.
8
Rutin kalibrasyon ve kontrol
Kombine cihazlar (hata dedektörü ve problar) EN 12668-3’de ayr õntõlar õ verilen "artlara göre kalibre ve
kontrol edilmelidir.
9
!
malât safhas
õUltrasonik muayene, talebin veya sipari"in yapõldõ!õ anda ba"ka türlü bir anla"ma yapõlmadõysa,
meselâ dövme bölgelerinin son õsõl i"lemden sonra muayenesi pratikte uygulanabilir de!ilse mümkün
olan en son i"lemden sonra muayene yapõlmasõ gibi, sonõsõl i"lemden sonra yapõlmalõdõr (Madde 4).
Not - Delik açõlacak silindirik ve dikdörtgen kesitli dövme mamüllerde, ultrasonik muayenenin
delikler açõlmadan önce yapõlmasõ tavsiye edilir.
"
0 Yüzey durumu
"0." Genel
Tarama yüzeylerinde, prob hareketini engelleyecek veya de!erlendirmede hataya neden olabilecek, temasõn verimini etkileyebilecek boya, gev"ek tufal, kurumu" temas ortamõ, yüzeysel düzensizlikler
veya di!er etkenler olmamalõdõr.
"0.2 Kalite s
õn
õf
õna göre istenen yüzey kalitesi
Muayene parçasõnõn yüzey durumu istenen kalite sõnõf õnõn gerektirdi!i gibi olmalõdõr (Çizelge 1).
Çizelge": Kalite sõnõf õna göre yüzey durumu
Kalite sõnõf õ ve yüzey pürüzlülü!ü, Ra
1 2 3 4
Yüzey durumu
≤ 25 µm ≤ 12,5µm ≤ 12,5µm ≤ 6,3 µm
#"lenmi"
#"lenmi" veõsõl i"lem yapõlmõ"
X
X XX XX X
-Not: X, belli bir yüzey durumu için elde edilebilecek kalite sõnõf õnõ simgeler.
"0.3 Dövmeden hemen sonraki yüzey durumu
Dövme mamülleri dövme i"leminden hemen sonra tedarik edilmi"se, istenen kalite sõnõf õnõ sa!ladõklar õ
takdirde, dövülmü" durumdaki yüzey ko"ullar õ kabul edilebilir.
Not - Dövülmü" yüzeylerde tatmin edici bir muayene yapmak zordur. Uygun akustik temasõn
sa!lanmasõ için ta"lama, kumlama veya zõmparalama tavsiye edilir. Normalde, sadece kalite
sõnõf õ 1 uygulanabilir.
""
Hassasiyet
""." Genel
Hassasiyet, belirtilen kalite seviyesi için gerekli kayõt/de!erlendirme seviyelerinde en küçük boyuttaki
hatalar õn tesbit edilebilmesini sa!layacak yeterlikte olmalõdõr (Çizelge 5, Çizelge 6 ve Çizelge 7’ye
bakõnõz).
Belirli bir probla tarama için hassasiyet ayar õ yapõlõrken, Madde 11.2 ve Madde 11.3’te ayr õntõlõ olarak
anlatõlan (DAC veya DGS) metotlardan biri kullanõlmalõdõr (Madde 4). Her iki durumda da kullanõlacak
prosedür EN 583-2’ye uygun olmalõdõr.
"".2 Normal problar
Disk"ekilli yansõtõcõlar kullanõlarak hazõrlanmõ" mesafe genlik e!risi (DAC),
"".3 Enine dalga problar
õ3 mm çaplõ yandan açõlmõ" delik kullanõlarak hazõrlanmõ" mesafe genlik e!risi (DAC),
A Mesafe-kazanç-büyüklük (DGS) tekni!i.
DAC ve DGS teknikleri, enine dalga problar õ için kõyaslanmamalõdõr.
"".4 Muayene Tekrar
õMuayene tekrarlandõ!õnda, hassasiyet ayar õ için daha önce kullanõlmõ" olan teknik (DAC veya DGS)
kullanõlmalõdõr.
"
2 Tarama
"2." Genel
Tarama elle, temas darbe/yankõ tekni!i kullanõlarak yapõlmalõdõr.
Asgari tarama kapsamõ, dövme i"leminin tipine ve taramanõn kõlavuz çizgileri üzerinde tarama veya
%100 tarama olmasõ ön görü"me ve sipari" sõrasõnda belirtilir.
Çizelge 2, dört dövme tipini "ekle ve imalât yöntemine göre sõnõflandõr õr.
Çizelge 3, dövme tipi 1, 2 ve 3 için normal tarama kapsamõnõn"artlar õ belirtilir.
Çizelge 4, dõ" çap / iç çap oranõ 1,6:1 küçük olan 3a ve 3b tipi dövme mamuller için enine dalga
tarama kapsamõn "artlar õnõ belirtir. Çevresel yöndeki enine dalga taramalar õn etkin derinli!i, prob açõsõ
ve dövme mamulün çapõyla sõnõrlanmõ"tõr (Ek A).
"2.2 Karma#
õk
#ekilli dövme mamuller
Karma"õk "ekilli dövme mamulü veya mamullerinin karma"õk "ekilli kõsõmlar õ için (Tip 4) ve küçük çaplõ
dövme mamuller için tarama kapsamõ, mü"teri ve tedarikçi arasõnda var õlan anla"mayla belirlenmelidir
(Madde 4). Anla"ma en azõndan, gereken prob açõlar õ, tarama yönleri ve tarama kapsamõ (kõlavuz
çizgileri üzerinde veya %100) yer almalõdõr.
"2.3 K
õlavuz çizgileri üzerinde tarama kapsam
õKõlavuz çizgileri üzerinde tarama bir veya daha çok prob, Çizelge 3 ve 4’ de tanõmlanan kõlavuz
çizgileri üzerinde gezdirilerek yapõlmalõdõr.
Kõlavuz çizgileri üzerinde tarama sõrasõnda kayda de!er belirtilere rastlandõ!õnda bu belirtilerin
boyutlar õnõ saptamak için, belirtiler çevresinde ilâve taramalar yapõlmalõdõr.
"2.4 %"00 tarama kapsam
õ%100 tarama, Çizelge 3 ve Çizelge 4’de belirtilen yüzeyler üzerinde uygulanmalõ ve tarama hatlar õnda
en az etkin prob çapõnõn %10’u kadar bir üst üste binme sa!lanacak "ekilde yapõlmalõdõr.
"2.5 Tarama h
õz
õÇizelge 2: $ekle ve imalât yöntemine göre dövme mamullerin sõnõflandõr õlmasõ
Tip $ekil #malât yöntemi 1)
1a 2) Uzun ve yuvarlak veya yakla"õk olarak yuvarlak kesitli,
meselâ; çubuklar, "aftlar, silindirler, çubuklardan kesilmi" diskler.
1b 2) Uzun ve dikdörtgen veya yakla"õk olarak dikdörtgen
kesitli, meselâ; çubuklar, "aftlar, bloklar, çubuklardan kesilmi" parçalar.
Do!rudan dövme
2 3), 4) Düzle"tirilmi", meselâ; diskler, plakalar Basma
3a #çi bo" silindirler: meselâ; "i"eler, sõkõ"tõr õlmõ" gaz tanklar õ
Mandrelde dövme
3b
3c
#çi bo" silindirik "ekiller: meselâ, halkalar, flan"lar
Geni"letme
4 Karma"õk "ekilli bütün dövme mamulleri veya bunlar õn
kõsõmlar õ
Çe"itli Notlar:
1) Mü"teri, ön görü"me veya sipari" s
õrasõnda, imalât yöntemi hakkõnda bilgilendirilmelidir.
2) Tip 1 dövme mamullerde ana boyutlar
õna göre daha küçük delikler olabilir.
3) Tip 2 dövme mamullere sonradan delikler aç
õlabilir (meselâ, disklerin birbirine ba!lanmasõ)
4) Tip 2 dövme mamuller, kütüklerden veya çubuklardan dövme ile imâl edilmi" mamulleri de ,
Çizelge 3: Normal probla tarama
Tip Kõlavuz çizgiler üzerinde tarama 1) %100 tarama1), 2)
Çap, D, (mm) Tarama hatlar õ 3)
1a D≤200 200<D≤500 500<D≤1000 1000<D 90° ile 2 yön 60° ile 3 yön 45° ile 4 yön 30° ile 6 yön Silindirik yüzeyde en azõndan 180°’ lik bir
alanda %100 tarama 1
1b Kare"eklindeki kõlavuz çizgileri
üzerinde, birbirine dik iki yüzeyden tarama3) 4)
Birbirine dik iki
yüzeyden %100 tarama
2 Kare"eklindeki kõlavuz çizgileri
üzerinde, silindirik yüzeyden 360° tarama ve bir yan yüzeyi tarama 4)
Silindirik yüzeyde en azõndan 180°’ lik bir
alanda %100 tarama ve düz yüzeylerden
birinden %100 tarama
3a Kare"eklindeki kõlavuz çizgileri
üzerinde, dõ" silindirik yüzeyden 360°
tarama4)
Dõ" Silindirik yüzeyden
360° %100 tarama 3
3b ve 3c Kare"eklindeki kõlavuz çizgileri
üzerinde, dõ" silindirik yüzeyden 360°
ve bir düz yüzeyden kõlavuz çizgileri
üzerinden tarama 4)
Silindirik yüzeyden 360° ve bir düz yüzeyden %100 tarama
4 Tarama kapsamõ ön görü"me veya sipari" sõrasõnda belirtilmelidir.
Notlar:
1) Ön görü"me veya sipari"te yer al
õyorsa ilâve bir tarama (meselâ, 3a tipi için her iki eksenel yönde tarama)
yapõlabilir.
2)%100 muayene, birbirini takip eden prob hatlar
õnda en azõndan %10’luk üst üste binme demektir.
3) 1a veya 1b tipleri için, bir deli!in varl
õ!õ kar "õ yüzeye ula"mayõ engelliyorsa tarama çizgileri simetrik olarak
iki kat arttõr õlmalõdõr.
4) Kal
õnlõ!õ 200 mm’ ye kadar olan parçalarda kõlavuz çizgileri arasõndaki mesafe, et kalõnlõ!õ kadar
Çizelge 4 - Enine dalga problar õ ile tarama
Tip Kõlavuz çizgiler üzerinde tarama 1) %100 tarama1) 2)
3 3a
3b
Her iki yönde 360° çevresel kõlavuz çizgileri üzerinde
tarama, çizgiler arasõndaki
mesafe, 200 mm’ye kadar olan de!erler için radyal yöndeki et kalõnlõ!õna e"it
Dõ" silindirik yüzeyden her
iki çevresel yönde %100 tarama
4 Tarama kapsamõ ön görü"me ve sipari" sõrasõnda belirtilmelidir.
Notlar:
1) Ön görü"me ve sipari" s
õrasõnda belirtilmi"se ilâve tarama yapõlabilir
2) %100 muayene, birbirini takip eden prob hatlar
õnda en azõndan %10’luk üst üste binme anlamõna
gelmektedir.
"
3 S
õn
õfland
õrma
"3." Belirtilerin s
õn
õfland
õr
õlmas
õBelirtiler yankõ dinami!i formlar õna göre sõnõflandõr õlmalõdõr.
Form 1:
Prob hareket ettirildikçe, A-tarama ekranõ, yankõ yüksekli!i düzgün bir "ekilde azami
yüksekli!e eri"en ve düzgün bir "ekilde sõf õra dü"en keskin hatlõ tek bir belirti gösterir ($ekil 1).
Bu form boyutlar õ ses demetinin –6dB sõnõr õndaki çapõna e"it veya küçük süreksizliklere
kar "õlõk gelir. Ses demeti profilini çõkarmak için kullanõlan YAD’ten elde edilen yankõ dinami!i
formuna benzer.
A-tarama Yankõ dinami!i formu
(Tipik bir prob konumunda) (Prob hareketine ba!lõ sinyal genli!inin
Form 2
Prob hareket ettirildikçe, A-tarama ekranõ, yankõ yüksekli!i düzgün bir "ekilde azami
yüksekli!e eri"en, bu seviye civar õnda bir süre kalan (yankõ yüksekli!inde oynamalar olabilir
veya olmayabilir) ve sonra yine düzgün bir "ekilde sõf õra kadar inen, keskin hatlõ tekli bir belirti
gösterir ($ekil 2).
Böyle bir form, –6dB sõnõr õndaki demet çapõndan büyük bir süreksizlikten elde edilebilir.
A-tarama Yankõ dinami!i paterni
(Tipik bir prob konumunda) (Prob hareketine ba!lõ sinyal genli!inin
de!i"imi)
%ekil 2 - Form 2 için A-tarama ve zarf õ gösterimi
"3.2 Süreksizliklerin s
õn
õfland
õr
õlmas
õSüreksizlikler yankõ dinami!i paternlerine göre "öyle sõnõflandõr õlõrlar:
Noktasal süreksizlik
Yankõ dinami!i 1 ve/veya boyutu –6dB’deki ses demeti çapõna e"it veya daha küçük ($ekil 3).
A Büyük süreksizlik
Yankõ dinami!i 2 ve/veya boyutlar õ –6dB’deki ses demeti çapõndan daha büyük ($ekil 4).
B #zole süreksizlikler
Kom"u süreksizliklerden alõnan yankõlar õn en yüksek oldu!u noktalar arasõndaki mesafe (d),
40 mm’den fazla ($ekil 5). C Kümelenmi" süreksizlikler
Kom"u süreksizliklerden alõnan yankõlar õn en yüksek oldu!u noktalar arasõndaki mesafe (d),
Kullanõlan semboller:
l : -6 dB’deki geni"lik,
Dp : Ses demetinin süreksizli!in bulundu!u ses mesafesindeki çapõ,
d : #ki süreksizlik arasõndaki mesafe,
L : -6 dB’deki uzunluk.
"
4 Kay
õt seviyeleri ve kabul kriterleri
Uygulanacak kalite seviyesi/seviyeleri mü"teri ve tedarikçi arasõnda anla"ma ile kararla"tõr õlmalõdõr
(Madde 4). Çizelge 5, Çizelge 6 ve Çizelge 7, dört kalite seviyesi için uygulanacak kayõt seviyelerini ve
kabul kriterlerini ayr õntõlõ olarak açõklamaktadõr.
Not - Bazõ kalite seviyeleri bir hadde mamule veya bir mamulün kõsõmlar õna uygulanabilir, 4. kalite
sõnõf õ asgari kayõt seviyeleri ve kabul kriterleri ile en katõ sõnõftõr. Taraflar arasõnda anla"ma
sa!lanõrsa kayõt/de!erlendirme seviyeleri ve kabul kriterleri Çizelge 5, Çizelge 6 ve Çizelge
7’den farklõ seçilebilir.
%ekil 5 - #zole noktasal süresizlikler %ekil 6 - Kümelenmi" noktasal süresizlikler
Kalite sõnõf õ
Parametre 1 2 3 4
Kayõt seviyesi
E" de!er disk "ekilli yansõtõcõ çapõ, deq mm1)
Arka duvar yankõ yüksekli!indeki dü"ü" oranõ, R2) 3)
> 8 ≤ 0,1 > 5 ≤ 0,3 > 3 ≤ 0,5 > 2 ≤ 0,6 Kabul kriterleri
E" de!er disk "ekilli yansõtõcõ çapõ, deqmm1)
(izole noktasal süreksizlikler için)
E" de!er disk "ekilli yansõtõcõ çapõ, deqmm1)(büyük
veya kümelenmi" noktasal süreksizlikler için)
≤ 12 ≤ 8 ≤ 8 ≤ 5 ≤ 5 ≤ 3 ≤ 3 ≤ 2 1) d
eq = E" de!er disk "eklindeki yansõtõcõ çapõ
2) R = F n / Fo,n
n = 1 t≥ 60 mm için
n = 2 t < 60 mm için
Fn : n’inci arka duvar yankõsõnõn genli!i (ekran yüksekli!i)
Fo,n : n’inci arka duvar yankõsõnõn Fn ile aynõ ses mesafesinde hatasõz bir
bölgedeki genli!i (ekran yüksekli!i)
3) Arka duvar yank
õsõnõn yüksekli!indeki dü"ü" kayõt seviyesini a"arsa bu durum daha ayr õntõlõ
olarak incelenmelidir. R oranõ sadece bir süreksizlik nedeniyle yankõ yüksekli!inde
ani dü"ü" olmasõ durumunda uygulanabilir.
Çizelge 6 - Enine dalga problar õ için disk "ekilli yansõtõcõlara göre hazõrlanmõ" DGS çizelgeleri ile
çalõ"õrken
kalite sõnõflar õ, kayõt seviyesi ve kabul kriterleri
Kalite sõnõf õ 1 1) 2 3 4
Kayõt seviyesi deq mm 2) - > 5 > 3 > 2
#zole süreksizlikler için kabul kriterleri deq mm 2) - ≤ 8 ≤ 5 ≤ 3
Büyük veya kümelenmi" noktasal süreksizlikler için kabul kriterleri 1)
deq mm
- ≤ 5 ≤ 3 ≤ 2
Notlar:
1) Enine dalga ile tarama 1. kalite s
õnõf õnda kullanõlmaz
2) d
Çizelge 7 - Enine dalga problar õ için DAC tekni!i ile çalõ"õrken kalite sõnõflar õ, kayõt seviyesi ve kabul kriterleri Kabul kriterleri Kalite sõnõf õ Anma muayene frekansõ 3) MHz Kayõt seviyesi %
(DAC) #zole süreksizlikler
1) 4) %(DAC) Büyük veya kümelenmi" noktasal süreksizlikler %(DAC) 1 2) 1 50 100 50 2 2 100 200 100 2 50 100 50 3 4 100 200 100 2 30 60 30 4 4 50 100 50 1) 3 mm çapl
õ yandan açõlmõ" delik esas alõnmaktadõr.
2) Enine dalga ile tarama 1. kalite s
õnõf õnda kullanõlmaz.
3) Her frekans ve her prob için 3 mm çapl
õ yandan açõlmõ" deli!e göre bir DAC çizilmelidir.
4) DAC’a göre belirtinin yank
õ yüksekli!i Ek B’de verilmektedir.
"
5 Boyutland
õrma
Bir süreksizli!in büyüklü!ünün saptanmasõ gerekti!inde, mü"teri ve tedarikçi arasõndaki anla"maya
göre a"a!õdaki metotlardan bir veya birkaçõ kullanõlmalõdõr. Bu teknikler, EN 583-5’te ayr õntõlar õ verilen
"artlarla uyumlu olmalõdõr.
.0 6 dB azaltma tekni!i, .1 20 dB azaltma tekni!i, .2 azamî genlik tekni!i.
"
6 Rapor haz
õrlama
")Yapõlan bütün muayeneler sonucunda a"a!õdaki bilgileri asgari bir "art olarak ihtiva eden bir rapor
hazõrlanmalõdõr.
Tedarikçinin adõ,
A Sipari" numarasõ,
B Muayene edilecek dövme mamulün tanõmlamasõ,
C Muayenenin amacõ: muayene bölgeleri ve uygulanacak kalite sõnõflar õ,
D Ultrasonik muayenenin uygulandõ!õ muayene safhasõ,
E Yüzey durumu,
F Kullanõlan cihazlar (problar, kalibrasyon ve referans bloklar õ),
G Hassasiyet ayar õnda kullanõlan teknik(ler),
H Bu standarda veya kullanõlan yazõlõ prosedüre yapõlan atõflar (uygulanabildi!i durumlarda) (TS
EN 10228-3),
I muayene sonuçlar õ:
Uygun kayõt/kabul kriterlerini a"an bütün hatalar õn konumu, sõnõflandõrmasõ ve yüksekli!i (e"
de!er disk "ekilli yansõtõcõ büyüklü!ü veya yandan açõlmõ" delik yüzdesi cinsinden)
J Gerekli tarama kapsamõndaki kõsõtlamalar ile ilgili ayr õntõlar ve uygulanabiliyorsa yakõn yüzey
geni"li!i,
K Muayene tarihi,
L Operatörün adõ, vasf õ ve imzasõ.
") TSE Notu: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilâveten, TS EN ISO/IEC 17025’de verilen bilgileri de ihtiva edecek"ekilde düzenlenebilir.
Ek A
Çevresel yönde enine dalga ile taramalarda
muayene edilebilen azami derinlik
$ekil A.1, belirli bir prob ve mesafe kalibrasyonu için çevresel yönde enine dalga probu ile taramada test edilebilen azami derinli!i göstermektedir.
D: radyal yöndeki bir yansõtõcõdan normal geli" için ses yolu aralõ!õ,
M: belli bir prob ve R dõ" çap için azami muayene edilebilen derinliktir.
Prob açõsõ, X Azami muayene derinli!i, M Ses yolu aralõ!õ, D
70° 0,06R 0,34R
60° 0,13R 0,50R
50° 0,24R 0,64R
45° 0,30R 0,70R
35° 0,42R 0,82R
Not: Muayene edilebilen azami derinlik ve buna kar "õlõk gelen ses yolu aralõ!õ dõ" çap (R)
cinsinden verilmi"tir. Ses yolu aralõ!õ (D) de!erleri için gösterilen de!erler iki katõna
çõkartõlabilir.
Ek B
Belirtinin %DAC de
$
erine göre dB cinsinden genli
$
i
3 mm yandan açõlmõ" delikle hazõrlanan yüzde DAC e!risi yerine, gerekli kabul/kayõt kriterleri 3 mm
DAC hazõrlanarak ve genlikleri Çizelge B.1’ e göre ayarlanarak elde edilebilir.
Çizelge B." - %DAC de!erine kar "õlõk gelen dB genlik de!eri
DAC %
DAC’a göre belirtinin yüksekli!i dB 30 - 10 50 - 6 60 - 4 100 0 200 + 6
