Patlamadan Korunma

(1)

ġ E R Ġ F G Ö Z L E M E N ġ E R Ġ F G Ö Z L E M E N E M E K L Ġ B A ġ Ġ ġ M Ü F E T T Ġ ġ Ġ E M E K L Ġ B A ġ Ġ ġ M Ü F E T T Ġ ġ Ġ T U D E V Y Ö N E T Ġ M K U R U L U B A ġ K A N I T U D E V Y Ö N E T Ġ M K U R U L U B A ġ K A N I

PATLAMADAN KORUNMA

DOKÜMANI

(2)

PATLAMADAN PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI KORUNMA DOKÜMANI • • ORGANĠZASYONELORGANĠZASYONEL ÖNLEMLER ÖNLEMLER PATLAMA RĠSKĠNĠN PATLAMA RĠSKĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ •

• PATLAYICI ORTAMPATLAYICI ORTAM

OLUġABĠLECEK YERLERĠN

SINIFLANDIRILMASI

•

• TEKNĠK ÖNLEMLERTEKNĠK ÖNLEMLER

PATLAYICI

PATLAYICI ORTORTAMLARIN TEHLĠKELERĠNDEN AMLARIN TEHLĠKELERĠNDEN ÇALIġANLARINÇALIġANLARIN

KORUNMASI HAKKINDA

KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELĠKYÖNETMELĠK

MADDE:10

(3)

PATLAMADAN PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI KORUNMA DOKÜMANI • • ORGANĠZASYONELORGANĠZASYONEL ÖNLEMLER ÖNLEMLER PATLAMA RĠSKĠNĠN PATLAMA RĠSKĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ •

• PATLAYICI ORTAMPATLAYICI ORTAM

OLUġABĠLECEK YERLERĠN

SINIFLANDIRILMASI

•

• TEKNĠK ÖNLEMLERTEKNĠK ÖNLEMLER

PATLAYICI

PATLAYICI ORTORTAMLARIN TEHLĠKELERĠNDEN AMLARIN TEHLĠKELERĠNDEN ÇALIġANLARINÇALIġANLARIN

KORUNMASI HAKKINDA

KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELĠKYÖNETMELĠK

MADDE:10

(4)

P PAATLAMA TLAMA RĠSKĠNRĠSKĠNĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ TEHLĠKELĠ TEHLĠKELĠ BÖLGELER BÖLGELER KĠMYASAL KĠMYASAL MADDELERĠN MADDELERĠN ÖZELLĠKLERĠ ÖZELLĠKLERĠ PROSES PROSES ġARTLARI ġARTLARI TUTUġTURUCU TUTUġTURUCU KAYNAKLAR KAYNAKLAR PATLAMANIN PATLAMANIN ETKĠSĠNĠN ETKĠSĠNĠN AZALTILMASI AZALTILMASI PATLAYICI ORTAM PATLAYICI ORTAM OLUġMASINI OLUġMASINI ÖNLEME ÖNLEME

PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLĠKELERĠNDEN ÇALIġANLARIN

KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELĠK

MADDE: 6

(5)

PROSES

• • • •

Proses

adımları ve/vey

a

aktivitelerin

tanımlanması

Bu

Bu tanımlama patlamadan korunma içintanımlama patlamadan korunma için önemli olan bütün bilgileri içermelidir. önemli olan bütün bilgileri içermelidir. Dizayn ve operasyonel

Dizayn ve operasyonel verilerin bir tanıtımıverilerin bir tanıtımı sıcaklık

sıcaklık basınç,hacim, hammadde miktarıbasınç,hacim, hammadde miktarı üretilen

(6)

KĠMYASAL MADDELER

• • • • • • •

KĠMYASAL MADDELERĠN GÜVENLĠK

PARAMETRELERĠ

Parlama Flash) Noktası:

Kendi kendine TutuĢma Noktası Patlama Limitleri; LEL -UEL

Kaynama noktası: Yoğunluk

Buhar Yoğunluğu Buhar Basıncı

(7)

PATLAMA RĠSKĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ RĠSK DEĞERLENDĠRME YÖNTEMĠNĠN TANIMLANMASI LOPA BOW-TĠE HAZOP PHA

(8)

PATLAMA RĠSKĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ PATLAYICI ORTAM OLUġMASINI ÖNLEME ĠNERTLEġTĠRME KONSANTRASYONLA RI SINIRLANDIRMA ĠKAME

(9)

PATLAMA RĠSKĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ TUTUġTURUCU KAYNAKLAR EN 1127-1 ELEKTRĠKLĠ CĠHAZLAR, STATĠK ELEKTRĠK YILDIRIM ALEVLER, SICAK GAZLAR, KIVILCIMLAR SICAK YÜZEYLER TLAYICI ORTAMLAR PATLAMAYI ÖNLEME VE KORUNMA BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR VE METODOLOJĠ

(10)

PATLAMA RĠSKĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ PATLAMANIN ETKĠSĠNĠN AZALTILMASI PATLAMAYI BASTIRMA PATLAMA KAPAKLARI PATLAMAYA DAYANIKLI TASARIM PATLAMANIN ĠZOLE EDĠLMESĠ

(11)

PATLAMA RĠSKĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Normal iĢlemler sırasındaki tehlikeler

ĠĢlem veya üründe değiĢikliği halinde tehlikeler. emizlik sırasında oluĢabilecek riskler

(12)

TS 3491 EN 60079-10

PATLAYICI GAZ ORTAMLARINDA

KULLANILAN ELEKTRĠK CĠHAZLARI

ĠÇĠN GENEL KURALLAR –

BÖLÜM 10:

TEHLĠKELĠ BÖLGELERĠN

SINIFLANDIRILMASI

PATLAYICI ORTAM OLUġABĠLECEK YERLERĠN

(13)

Sınıflandırma, patlayıcı gaz ortamlarının

meydana gelebileceği yerlerde, cihazların bu ortamda emniyetle kullanılabilmesini temin etmek üzere, cihazların seçilmesini ve

montajını kolaylaĢtırmak amacıyla, gaz

gruplarını ve sıcaklık sınıflarını dikkate alarak, ortamın analiz edilmesi ve sınıflandırılması

metodudur.

SINIFLANDIRILMASI

(14)



Ġçinde cihazların yapılması, kurulması ve kullanılması için özel tedbirlerin alınmasını

gerektirecek miktarlarda patlayıcı gaz ortamı bulunan veya bulunması beklenen bölge.



Ġçinde cihazların yapılması, kurulması ve kullanılması için özel tedbirlerin alınmasını

gerektirecek miktarlarda patlayıcı gaz ortamı bulunmayan veya bulunması beklenmeyen

bölge.

SINIFLANDIRILMASI

Tehlikeli bölge

(15)

TEHLIKE BÖLGELERI 14 BÖLGE PATLAYICI ORTAMIN ORTA A ÇIKM ĠHTĠMALĠ PATLAYICI ORTAMIN DEVAMLILIĞI

BÖLGE 0/20 Sürekli Uzun Süreli,_{Sık Sık} BÖLGE 1/21 Ara Sıra Normal ÇalıĢma_ġartları BÖLGE 2/22 Ġhtimal DıĢı Çok Kısa Süre

(16)

TEHLĠKE BÖLGELERĠ

(17)

TEHLĠKE BÖLGELERĠ

(18)

•

• Patlayıcı gaz ortamı oluĢacak Ģekilde

atmosfere yanıcı gaz, buhar veya sıvının boĢalmaya baĢladığı nokta veya yer.

TEHLĠKELĠ BÖLGE HESAPLAMASINDA KRĠTERLER

(19)

•

• Patlayıcı gaz ortamının oluĢma sıklığı ve

ihtimalinin azalan sırasına göre aĢağıda

listelenen üç temel boĢalma derecesi vardır:

• a) Sürekli derece, • b) Ana derece,

• c) Tali (ikincil) derece.

TEHLĠKELĠ BÖLGE HESAPLAMASINDA KRĠTERLER

(20)

•

a) Sabit bir çatı tankında bulunan ve atmosfere kalıcı havalandırması olan yanıcı bir sıvının

yüzeyi,

b) Atmosfere devamlı olarak veya uzun

sürelerle açık olan yanıcı bir sıvının yüzeyi (su/yağ ayırıcısı gibi).

SINIFLANDIRILMASI

Sürekli boĢalma derecesi veren kaynaklar

(21)

a) Normal çalıĢmada yanıcı madde yayması beklenen pompa, kompresör ve vana keçeleri, b) Kaplarda bulunan ve normal çalıĢmada su tahliye edilirken atmosfere yanıcı madde

yayması mümkün olan su tahliye noktaları,

c) Normal çalıĢmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenen numune alma noktaları,

d) Normal çalıĢmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenen tahliye vanaları,

havalandırma vanaları ve diğer açıklıklar.

SINIFLANDIRILMASI

ANA BOġALMA DERECESĠ VEREN KAYNAKLAR

(22)

•

a) Normal çalıĢmada yanıcı madde yayması

beklenmeyen pompa, kompresör ve vana keçeleri,

b) Normal çalıĢmada yanıcı madde yayması

beklenmeyen flanĢlar, bağlantılar ve boru bağlantı parçaları,

c) Normal çalıĢmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenmeyen numune alma noktaları, d) Normal çalıĢmada atmosfere yanıcı madde

yayması beklenmeyen tahliye vanaları, havalandırma vanaları ve diğer açıklıklar.

SINIFLANDIRILMASI

ali boĢalma derecesi veren kaynaklar

(23)

•

BoĢalma hızı ne kadar yüksek olursa tehlikeli bölgenin yayılma sınırı da o kadar büyük olur.

• BoĢalma hızının kendisi de aĢağıdaki parametrelere

bağlıdır

a) BoĢalma kaynağının geometrik Ģekli

Bu husus boĢalma kaynağının fiziksel özelliğiyle ilgilidir, açık yüzey, kaçak yapan flanĢ gibi

b) BoĢalma hareket hızı

Belli bir boĢalma kaynağı için, boĢalma hızı boĢalma hareket hızı ile doğru orantılı olarak artar.

SINIFLANDIRILMASI

(24)

Yayılan karıĢımdaki yanıcı gaz veya buhar yoğunluğu arttıkça boĢalma hızı da yükselir.

d) Yanıcı sıvının uçuculuğu

Bu husus esas olarak buhar basıncına ve buharlaĢma ısısına (entalpi) bağlıdır. Buhar basıncı bilinmiyorsa, kaynama noktası veya parlama noktası rehber olarak alınabilir. Parlama noktası ne kadar düĢük olursa

kuĢağın yayılma sınırı da o kadar büyük olur. e) Sıvı sıcaklığı

Buhar basıncı sıcaklıkla artar, böylece buharlaĢmadan dolayı boĢalma hızını yükseltir.

SINIFLANDIRILMASI

(25)

•

• Belirli bir yayılma hacmi için, LEL ne kadar

düĢük olursa tehlikeli bölgenin yayılma sınırı o kadar büyük olur.

• % 15 LEL değerine sahip amonyak boĢalması

açık havada hızla dağılır ve bundan dolayı patlayıcı gaz ortamının sınırları ihmal

edilebilecek kadar küçük olur.

SINIFLANDIRILMASI

(26)

•

• Normal olarak havalandırma arttıkça kuĢağın

yayılma sınırı küçülür.

• Havalandırmaya mani olan engeller kuĢağın

yayılma sınırlarını arttırabilir.

SINIFLANDIRILMASI

(27)

•

• Eğer gaz veya buhar havadan önemli ölçüde

hafifse yukarıya doğru hareket eder. Eğer önemli ölçüde ağırsa zemin seviyesinde birikir.

• KuĢağın yatay yayılma sınırı zemin

seviyesinde artan bağıl yoğunlukla artar,

kaynağın yukarısında azalan bağıl yoğunlukla artar.

SINIFLANDIRILMASI

GAZIN VEYA BUHARIN BOġALDIKTAN SONRAKĠ BAĞIL YOĞUNLUĞU

(28)

ÖRNEK HESAPLAMA

•

• Yanıcı madde Metan gazı

• BoĢalma kaynağı Boru bağlantısı

• Metanın molekül kütlesi: 16,05 (kg/kmol)

YILMA ÖZELLĠKLERĠ:

EN 60079-10

(29)

EN 60079-10

ÖRNEK HESAPLAMA

• Alt patlayıcılık sınırı, (LEL): % 5 • Alt patlayıcılık sınırı (LEL

0,416x 10 -3 _{x M x LELv = 0,033 kg/m3}

• BoĢalma derecesi: Tali • Emniyet faktörü, (k): 0,5

• BoĢalma hızı, (dG/dt) max : 1 kg/s

(30)

•

• Açık hava durumu

• Asgari rüzgâr hızı: 0,5 m/s

• Sağlanan hava değiĢimi sayısı, C > 0,03 /s • Kalite faktörü (havalandırmanın verimliliği), • f :1 • Ortam sıcaklığı; t 15 ºC (288 K) • Sıcaklık katsayısı (T/293 K) 0,98

EN 60079-10

ÖRNEK HESAPLAMA Havalandırma özellikleri

(31)

•

(dV/dt) min = 59,3 m3/s

EN 60079-10

ÖRNEK HESAPLAMA

(32)

• : Vz = f X (dV/dt) _min C = 1 x 59,3 0,03 = 2000 m3

EN 60079-10

ÖRNEK HESAPLAMA

(33)

t = - f c ln LEL X k X₀ = -1 1 ln 5 X 0,5 100

EN 60079-10

ÖRNEK HESAPLAMA

Kalıcılık Süresi Alan içerisinde)

(34)

•

• Havalandırma için üç kullanılabilirlik seviyesi

verilmiĢtir; • • •

EN 60079-10

ÖRNEK HESAPLAMA Havalandırma:

Ġyi: Havalandırma pratik olarak sürekli mevcuttur.

Orta: Havalandırmanın normal çalıĢmada

sürekli mevcut olması beklenir. Ancak seyrek ve kısa süreli kesinti olabilir.

Kötü: Ġyi veya orta standardını karĢılamayan havalandırmadır, fakat yine de kesintilerin uzun sürelerle oluĢması beklenmez

(35)

• Hacim Karşılaştırması • Vz< 0,1 Yüksek havalandırma (VH) • 0,1<Vz< V0 Orta havalandırma (VM) • Vz> V0 Düşük havalandırma (VL) • V0:3600 m3 • Vz:2000 m3 • Yani; • 0,1<Vz< V0 Orta havalandırma (VM)

EN 60079-10

ÖRNEK HESAPLAMA

(36)

Boşalma

Derecesi

Havalandırma

Yüksek Orta Düşük

Kullanılabilirlik Derecesi

İyi Orta Kötü İyi Orta Kötü

İyi, Orta veya Kötü Sürekli ZONE 0 NE Tehlikesiz ZONE 0 NE ZONE 2 ZONE 0 NE ZONE 1 ZONE 0 ZONE 0 + ZONE 1 ZONE 0 + ZONE 1 ZONE 0 Ana ZONE 1 NE Tehlikesiz ZONE 1 NE ZONE 2 ZONE 1 NE ZONE 2 ZONE 1 ZONE 1 + ZONE 2 ZONE 1 + ZONE 2 ZONE 0 VEYA ZONE 1 Tali ZONE 2 NE Tehlikesiz ZONE 2 NE

Tehlikesiz ZONE 2 ZONE 2 ZONE 2 ZONE 2

ZONE 0 VEYA ZONE 1

EN 60079-10

(37)

• Vz= 2000 m3 Vz =4Π R³/3 2000 =4Π R³/3 •

EN 60079-10

ÖRNEK HESAPLAMA Patlayıcı Zone Büyüklüğü

R= 7,8 m yarıçapında zone büyüklüğü bulunmaktadır.

(38)

TEHLĠKE BÖLGELERĠ

Açık Havada Bulunan, Sabit Çatılı Fakat Yüzer Tavanı Olmayan Yanıcı Sıvı Depolama Tankı.

a _{= Havalandırma açıklıklarından 3 m,} b _{= Çatının 3 m üzerinde,}

(39)

• • • • • • Patlamanın önlemesi Ġkame

ehlikeli atmosfer oluĢumunu önleme AteĢleyici kaynaklardan kaçınma

Gaz alarm sistemleri

(40)

•

Patlamanın etkisini hafifletme Patlamaya dayanıklı ekipman Patlamanın yayılmasını önleme, Ġkaz ve alarm

(41)

ORGANIZASYONEL ÖNLEMLER:

• • • • • • ĠĢletme talimatları

Ekipmanların kullanım talimatları, Ġstihdam edilen kiĢilerin becerileri Eğitim

ÇalıĢma izin sistemi öyleyse, nasıl organize edildiği,

(42)

ORGANIZASYONEL ÖNLEMLER:

• • • • •

Tehlikeli bölgede seyyar iĢ ekipmanlarının kulanım kuralları

KiĢisel koruyucu donanım

Nasıl bakım, denetim ve kontrol sistemi organize edilmesi

ehlikeli yerlerin nasıl iĢaretlendiği

Personelin görev, yetki ve sorumluklarının belirlenmesi