Tempat tinggal dan kualiti hidup masyarakat di bandar

(1)

(2)

(3)

iii

Oleh:

Haryati SHafii

(4)

iv © Penerbit UtHM

Cetakan Pertama 2010

Hak Cipta terpelihara. tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian artikel, ilustrasi dan isi kandungan buku ini dalam apa juga bentuk dan dengan cara apa jua sama ada secara elektronik, fotokopi, mekanik, rakaman atau cara lain sebelum mendapat izin bertulis daripada Pejabat Penerbit, Universiti tun Hussein Onn Malaysia, Parit raja, Batu Pahat, Johor. Perundingan tertakluk kepada perkiraan royalti atau honorarium.

Perpustakaan Negara Malaysia Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan Haryati Shafii,

1976-tempat tinggal dan kuantiti hidup masyarakat Bandar / oleh : Haryati Shafii. Mengandungi indeks

iSBN 978-967-5457-20-3

1. City and town life—research—Malaysia. 2. Quality of life—research— Malaysia. 3.Sociology, Urban—research—Malaysia. i. Judul.

307.760720595

terbitan : Pejabat Penerbit

Universiti tun Hussein Onn Malaysia 86400 Parit raja, Batu Pahat Johor Darul ta’zim

tel : 07-453 7454 / 7452 faks : 07-453 6145

Laman Web : penerbit.uthm.edu.my E-mel : [email protected]

(5)

v Kata Pengantar

Penghargaan

Bab I Pendahuluan...Senario pembangunan perumahan di bandar 1 dan kualiti hidup...

Bab II Kerangka Penyelidikan Kualiti Hidup Masyarakat 99 di Bandar

Bab III Keselesaan fizikal dan Sosial Pengaruhi Keselesaan terma 47 di Malaysia

Bab IV Keselesaan fizikal: Penilaian Keselesaan Terma 55 Bab V Keselesaan sosial : Satu Penilaian terhadap 99

Ketersampaian Penduduk Kepada Kemudahan di Persekitaran Bab VI Kualiti Hidup Masyarakat Dan tempat tinggal 187

Di Bandar....Rumusan...

Rujukan 205

Indeks 217

(6)

(7)

vii

Jadual 2.1 indeks Bidang, Penunjuk dan rasional Bagi Perkiraan iKHM

Jadual 2.2 Perubahan Mengikut indeks, Bidang dan indeks Kualiti Hidup Di Malaysia (iKHM), 1980 dan 1998

Jadual 2.3 Suhu Maksimum di Pusat Bandar yang terpilih Jadual 3.1 Julat Keselesaan Dalaman Bagi iklim Panas Lembab Jadual 4.1 Suhu Udara Dalam, indeks Di Minimum dan

Maksimum dan Kelembapan Bandingan Mengikut Jenis rumah

Jadual 4.2 Bacaan Suhu Lima Jenis rumah Mengikut Masa (Set Minimum)

Jadual 4.3 Jenis Pekerjaan Mengikut Jantina Di Kalangan responden

Jadual 4.4 Jenis rumah Dengan Status Pemilikan rumah Jadual 4.5 Pengudaraan angin Mengikut Waktu

Jadual 4.6 Penggunaan Kipas angin Dan Penyaman Udara Mengikut Waktu dan Jenis rumah yang Berbeza Jadual 4.7 Kekerapan Menggunakan Kipas angin dan Penyaman

Udara Di Kalangan responden Mengikut Waktu Jadual 4.8 Perkaitan antara Pengudaraan Semula jadi Mengikut

Waktu Dengan Kekerapan Menggunakan Kipas angin

jadual

(8)

viii

Jadual 4.9 Perkaitan antara Pengudaraan Semula jadi Pa Waktu Pagi Mengikut Jenis rumah yang Berbeza Jadual 4.10 Perkaitan antara Pengudaraan Semula Jadi Pada

Waktu tengahari Mengikut Jenis rumah yang berbeza Jadual 4.11 Perkaitan antara Pengudaraan Semula Jadi Pada

Waktu Petang Mengikut Jenis rumah yang Berbeza Jadual 4.12 Perkaitan antara Pengudaraan Semula Jadi Pada

Waktu Malam Mengikut Jenis rumah yang Berbeza Jadual 4.13 Pengudaraan angin Mengikut Waktu Bagi Jenis

rumah yang Berbeza

Jadual 4.14 Perkaitan antara Pengudaraan angin Mengikut Waktu Dengan Keselesaan

Jadual 4.15 Perkaitan antara Bilangan Penghuni rumah Dengan Waktu Paling Selesa

Jadual 4.16 Perkaitan antara tahap Pendidikan Dengan Penilaian Pengudaraan Di Dalam rumah Pada Waktu Pagi, tengahari, Petang Dan Malam

Jadual 4.17 Perkaitan antara Pendapatan, Umur Dengan Keselesaan Berada Di rumah

Jadual 4.18 Keselesaan terma Berdasarkan Skala Bedford Mengikut Jenis rumah dan Waktu

Jadual 4.19 Perhubungan antara Keselesaan terma Mengikut Skala Bedford Dengan Keselesaan di rumah dan Bilangan Penghuni rumah Dengan tempoh Mampu Bertahan Dalam ruang

(9)

ix

Jadual 4.21 Lokasi Berehat di Luar rumah yang Menjadi Pilihan di Kalangan responden

Jadual 4.22 Perkaitan antara amalan Berehat di Luar rumah Dengan Jenis rumah yang Berbeza

Jadual 4.23 Perkaitan antara Jenis rumah Dengan Waktu Paling Selesa

Jadual 4.24 Perkaitan antara Jenis rumah Dengan Waktu Paling tidak Selesa

Jadual 4.25 Perkaitan antara Waktu Paling Selesa MengikutWaktu Dengan Jantina

Jadual 4.26 tempoh responden Mampu Bertahan tanpa Menggunakan Kipas angin dan Penyaman Udara Dalam ruang Mengikut Jenis rumah

Jadual 4.27 Perkaitan antara Keselesaan Di rumah Dengan taraf Pendidikan di Kalangan responden

Jadual 4.28 Perkaitan antara Peringkat Pengajian Dengan Keselesaan Di rumah

Jadual 4.29 Perkaitan antara Lama Menetap, Waktu Paling Selesa Dan Bilangan Penghuni Dengan Ketenangan Berada di rumah

Jadual 5.1 Status Pemilikan rumah Mengikut Kawasan Kajian Jadual 5.2 Perkaitan antara tempoh Menetap di Kawasan tempat

tinggal Dengan taman Perumahan

Jadual 5.3 Perkaitan antara Jumlah Pendapatan Dengan Status Pemilikan rumah

(10)

x

Jadual 5.4 Perkaitan antara ruang yang terdapat di Dalam rumah Dengan Jenis rumah

Jadual 5.5 Perkaitan antara Jenis rumah Dengan Kemudahan Jadual 5.6 Perkaitan antara aktiviti Mengubahsuai rumah

Dengan Jenis rumah

Jadual 5.7 Perkaitan antara Jumlah Pendapatan Dengan aktiviti Mengubahsuai rumah Di Kalangan responden Jadual 5.8 Perkaitan antara aktiviti Mengubahsuai rumah

Dengan Memasang Jerjak Di Kalangan responden Jadual 5.9 Jarak tempat tinggal Dengan Sekolah tadika

Di Kalangan responden Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.10 Jarak tempat tinggal Dengan Sekolah rendah Di Kalangan responden Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.11 Jarak tempat tinggal Dengan Sekolah Menengah Di Kalangan responden Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.12 Peratus Jenis Pengangkutan yang Digunakan Olehanak responden Ke Sekolah Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.13 Peratus responden Mempunyai Ketersampaian Kepada Kemudahan Hospital Kerajaan Dari Beberapa Lokasi

Jadual 5.14 Peratus responden yang Mempunyai Ketersampaian Kepada Kemudahan Hospital / Klinik Swasta Mengikut kawasan

(11)

xi

Jadual 5.15 Peratus responden yang Mempunyai Ketersampaian Kepada Kemudahan Pusat Kesihatan Mengikut Kawasan

Jadual 5.16 Peratus responden yang Mempunyai Ketersampaian Kepada Kemudahan Balai Polis Dari Jarak yang Berbeza

Jadual 5.17 Lokasi Balai Polis Pilihan responden Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.18 Peratus responden yang Mempunyai Ketersampaian Kepada Kemudahan Bank Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.19 Peratus responden yang Mempunyai Ketersampaian Kepada Kemudahan Bank Dari Beberapa Lokasi yang Berbeza

Jadual 5.20 Peratus responden yang Mempunyai Ketersampaian Kepada Kemudahan Pejabat Pos Dari Jarak yang Berbeza

Jadual 5.21 Pejabat Pos Pilihan responden Mengikut Kawasan Kajian dan Lokasi

Jadual 5.22 Jarak tempat tinggal Kepada Kemudahan Beribadah Di Kalangan responden Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.23 Lokasi tempat Beribadah Pilihan responden Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.24 Jumlah responden yang Mendapat Kemudahan Perpustakaan Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

(12)

xii

Jadual 5.25 Bilangan responden yang Mempunyai Ketersampaian Kepada Kemudahan Pasar Mengikut Jarak dan Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.26 Pilihan Pasaraya Mengikut Lokasi yang Berbeza Di Kalangan responden Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.27 Lokasi Pasar Mini Pilihan responden Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.28 Lokasi Kedai runcit Pilihan responden Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.29 Lokasi tempat Bekerja di Kalangan responden Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.30 Peratus Jarak antara tempat tinggal Ke tempat Bekerja di Kalangan responden Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.31 Kategori Kenderaan yang Digunakan Oleh responden Ke tempat Kerjadari Kawasan Kajian yang Berbeza Jadual 5.32 Jenis Kenderaan yang Digunakan Oleh responden

Ke tempat Bekerja Dari Kawasan Kajian yang Berbeza Jadual 5.33 Jumlah responden terlibat Kesesakan Lalu Lintas

Semasa Ke tempat Kerja Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.34 Perkaitan antara tempoh Kesesakan Lalu Lintas Mengikut Kawasan Kajian

Jadual 5.35 Perkaitan antara Mod Pengangkutan yang Digunakan Oleh responden

(13)

xiii

Jadual 5.36 Dengan tempoh Kesesakkan Lalu Lintas yang Dialami Oleh responden Semasa Ke tempat Bekerja Jadual 5.37 Perkaitan antara Jarak rumah Ke tempat Kerja Dengan

Kesesakan Lalu Lintas yang Dialami Oleh responden Jadual 5.38 Perkaitan antara Jarak rumah Ke tempat Kerja

Dengan tempoh terlibat Kesesakan Lalu Lintas di Kalangan responden

Jadual 5.39 tekanan Emosi yang Dialami Oleh responden KetikaMenghadapi Kesesakan Lalu Lintas Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.40 Kaedah Penyelesaian yang Digunakan Oleh responden Bagi Mengatasi Masalah Kesesakan Lalu Lintas Semasa Ke tempat Kerja Mengikut Kawasan Kajian

Jadual 5.41 Perkaitan tekanan Emosi yang Dialami Oleh responden Semasa Berlaku Kesesakan Lalu Lintas Di Kalangan Jantina yang Berbeza

Jadual 5.42 Jumlah responden yang Berpuashati terhadap Jarak antara tempat tinggal Ke tempat Bekerja Mengikut Kawasan Kajian

Jadual 5.43 Perkaitan antara Jarak rumah Ke tempat Kerja Dengan Kepuasan Jarak Ke tempat Kerja

Jadual 5.44 Ketersampaian Penduduk Kepada Kemudahan teksi Mengikut Jarak Dari Kawasan Kajian yang Berbeza Jadual 5.45 Jarak antara tempat tinggal Kepada Kemudahan Bas

Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.46 Jarak antara tempat tinggal Kepada Perkhidmatan Komuter Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

(14)

xiv

Jadual 5.47 Jumlah responden yang Mempunyai Kemudahan Pembuangan Sampah Di Kawasan tempat tinggal Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.48 Peratus Gangguan Bekalan air Dari Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.49 Gangguan Bekalan Elektrik yang Dialami responden Mengikut Kawasan Kajian

Jadual 5.50 Perkaitan Penyediaan Kemudahan Paip Bomba Mengikut Kawasantempat tinggal

Jadual 5.51 Jumlah responden yang Mendapat Kemudahan Saluran Gas dan Perkaitan antara Penerimaan Kemudahan Saluran Gas Bermeter di Kalangan responden Mengikut Kawasan Kajian

Jadual 5.52 Jarak antara tempat tinggal Kepada Kemudahan taman Permainan Kanak-Kanak Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza

Jadual 5.53 Jarak antara tempat tinggal Kepada Kemudahan rekreasi Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza Jadual 5.54 Purata Jarak (km) Kunjungan Sebenar Sebagai asas

Pengukuran aras Ketersampaian Kepada Kemudahan Ekonomi, Sosial, Pengangkutan dan infrastruktur Di Lima Kawasan Kajian Jarak antara tempat tinggal Kepada Kemudahan rekreasi Mengikut Kawasan Kajian yang Berbeza

(15)

xv

rajah 2.1 Kerangka teori Penilaian Kualiti Hidup Masyarakat Bandar

rajah 2.2 Sikap, Perasaan dan Kognitif Mempengaruhi Persepsi individu

rajah 4.1 Keselesaan terma Bagi Lima Jenis rumah Mengikut Waktu

rajah 4.2 Peratus Penghuni Dalam Sebuah rumah Di Kalangan responden

rajah 4.3 Sebab-Sebab responden tidak Selesa Berada di rumah

rajah 5.1 Peratus Status Pemilikan rumah Bagi Kategori Pemilik

rajah 5.2 Peratus Status Pemilikan rumah Bagi Kategori rumah Kerajaan

rajah 5.3 Peratus Pemilikan rumah Mengikut Kategori Penyewa rajah 5.4 Pendapatan responden Mengikut Status Pemilikan

rumah

rajah 5.5 Peratus Jarak dan Keselesaan responden Ke tempat Kerja

(16)

(17)

xvii

foto 5.1 Sekolah rendah Bandar Kajang foto 5.2 Sekolah rendah Bandar Baru Bangi foto 5.3 Klinik Kesihatan Bandar Baru Bangi foto 5.4 Kemudahan Hospital Kajang

foto 5.5 Kemudahan Balai Polis Bandar Kajang foto 5.6 Kemudahan Balai Polis Bandar Baru Bangi foto 5.7 Kemudahan Bank Di Bandar Baru Bangi foto 5.8 Kemudahan Bank Di Bandar Kajang foto 5.9 Kemudahan Bank Di Bandar Kajang

foto 5.10 Kemudahan Pejabat Pos Di Bandar Baru Bangi foto 5.11 Kemudahan Pejabat Pos Di Bandar Kajang foto 5.12 Kemudahan Masjid Di Bandar Baru Bangi foto 5.13 Kemudahan Masjid Di Bandar Kajang

foto 5.14 Kemudahan Perpustakaan Di Bandar Baru Bangi

senarai foto

(18)

(19)

xix

Allahamdulliah, dengan Izin serta taufiq dan hidayah dariNya dapat saya menyelesaikan penulisan buku ini dalam tempoh seperti yang dirancangkan. Dalam membicarakan aspek kualiti hidup masyarakat di bandar, buku ini memilih untuk memberi perhatian terhadap tempat tinggal dan kaitannya dengan kualiti hidup penduduk di bandar, yang merupakan satu konotasi yang jelas berkaitan dengan kesejahteraan masyarakat di dalamnya. isu perbandaran dan kelestarian yang semakin mendapat perhatian dan diperdebatkan hari ini adalah isu kualiti hidup dan kesejahteraan bandar sebagai suatu tempat tinggal, dan bukan sahaja sebagai tempat bekerja dan menjalankan perniagaan serta perkhidmatan.

Banyak usaha-usaha dan kajian yang telah dijalankan baik di peringkat negara mahupun luar negara dalam menangani isu-isu persekitaran. Keadaan ini telah memangkinkan kefahaman di kalangan pengaji yang berminat terhadap proses perbandaran itu sendiri. Walau bagaimanapun, usaha-usaha sebegini tidah seharusnya, terbatas kepada kajian dan mereka yang berminat terhadap bidang pengurusan persekitaran sahaja. Bahkan, ianya perlu diwar-warkan juga kepada pengkaji dalam disiplin lain dan seterusnya kepada masyarakat umum, agar kefahaman dalam bidang ini dapat ditingkatkan.

Buku ini menumpukan kepada tempat tinggal manusia dan kualiti hidup, yang seharusnya perlu diberi perhatian. tempat tinggal yang diasaskan dengan bangunan rumah, turut juga menyediakan segala kemudahan ekonomi, sosial, infrastruktur dan sebagainya. Penduduk juga mempunyai aras ketersampaian yang tinggi untuk mendapatkan kemudahan yang disediakan di persekitaran mereka. tempat tinggal adalah, pentas di mana penghuninya dapat menjalankan pelbagai aktiviti bagi memenuhi keperluan fizikal dan sosial manusia. Keadaan rumah yang dihuni oleh penduduk seharusnya selesa dari aspek suhu dalaman dan luaran. Keselesaan ini amat penting memandangkan manusia lebih banyak menghabiskan masa berada di dalam bangunan rumah berbanding di luar. Justeru, aspek keselesaan terma perlu dititikberatkan bagi memastikan keselesaan fisiologi manusia turut dipenuhi. Konsep tempat

(20)

xx

tinggal dan kualiti hidup itu sendiri telah berkembang dari masa ke masa bagi memenuhi tuntutan keperluan dan kehendak masyarakat sejagat. adalah diharapkan buku ini dapat mengisi kelohongan ilmu dalam usaha melakukan perubahan bandar oleh masyarakat dalam mendapat kualiti hidup yang baik bagi memenuhi keperluan psikologi dan sosiologi manusia.

Semoga usaha yang dilakukan melalui penulisan buku ini dapat dimanfaatkan bukan sahaja kepada para pelajar di peringkat universiti malahan juga para perancang, pembuat dasar dan keputusan, orang perseorangan dan masyarakat yang berminat dalam isu-isu pembangunan dan kualiti hidup di bandar.

Di kesempatan ini juga, penulis dengan berbesar hati merakamkan setinggi-tinggi penghargaan dan terima kasih kepada Penerbit UtHM yang telah banyak membantu bagi mempercepatkan proses penerbitan buku ini. Juga penuliskan tintakan ribuan terima kasih kepada panel penilai manuskrip buku ini yang telah banyak memberi komen dan komentar yang membina demi memantapkan lagi persembahan buku ini. Penulis juga ingin merakamkan penghargaan terima kasih kepada yBhg. Prof. Dr. Jamaluddin Md. Jahi dan yBhg. Prof Emeratus Dato’ Dr. abdul Latif Mohamad dan Prof. Dr. abd. rahim Md. Nor kerana sudi memberi nasihat dan teguran serta menjadi idola bagi penulis. Kepada teman-teman di fPtPK, terima kasih kerana sering memberi bimbingan dan memotivasikan diri penulis. Kepada semua yang disebutkan, sekali lagi penulis rakamkan ribuan terima kasih. Sesungguhnya segala kelemahan dan kekurangan yang terdapat di dalam buku ini adalah dari penulis sendiri kerana sesungguhnya yang terbaik itu adalah datangnya dari allah S.W.t jua.

HARYATI SHAFII

Jabatan Pengurusan Binaan Dan Harta tanah

fakulti Pengurusan teknologi, Perniagaan Dan Keusahawanan Universiti tun Hussein Onn Malaysia

(21)

xxi

Setinggi-tinggi kesyukuran ke hadrat allah S.W.t dan selawat ke atas Jun-jungan Nabi Muhammad, ahli keluarga dan para sahabat, kerana dengan izinNya, buku ini telah berjaya disiapkan seperti yang dirancang.

ribuan terima kasih penulis tintakan buat ayahanda dan Bonda yang sentiasa mendoakan kejayaan, suami- Zakila abd rahman dan anak-anak Nisaa’ Farha, Ahmad Mustaqeem dan Ahmad Al Muktafi, sebagai sumber inspirasi-terima kasih kerana memahami.

Kepada Dekan, semua sahabat, terutama di fPtPK (UtHM) terima kasih kerana sudi memotivasikan diri ini.

firMaN aLLaH;

“Janganlah kamu bersikap lemah dan janganlah (pula) kamu bersedih hati. Pada hal kamulah orang-orang yang paling tinggi (darjatnya) jika

kamu orang-orang beriman”.

“Maka telah Kami perkenankan doanya dan menyelamatkannya dari-pada kedukaan dan demikianlah kami selamatkan orang-orang yang

beriman”. Surah Al-Anbiya’ Ayat 88.

(22)

(23)

xxiii

Penulis dilahirkan pada 24 Januari 1976 di Pasir Mas, Kelantan. Mendapat pendidikan awal dari Sek. Men. Sultan ibrahim 2 dan seterusnya ke tingkatan Enam di Sek. Men. Sultan ibrahim 1, Pasir Mas Kelantan. Kemudiannya, penulis melanjutkan pendidikan di peringkat Ijazah Sarjana Muda dalam bidang Geografi fizikal (Major) dan Sains Politik (Minor), ijazah Sarjana, ijazah Doktor falsafah dalam Bidang Pengurusan Persekitaran di Universiti Kebangsaan Malaysia.

Penulis sekarang bertugas sebagai Pensyarah di Jabatan Pengurusan Binaan dan Harta tanah, fakulti Pengurusan teknologi, Perniagaan dan Keusahawanan, Universiti tun Hussein Onn Malaysia, Johor. Bertanggungjawab mengajar kursus Pengurusan alam Sekitar, Pengurusan Kewangan Pembinaan, Pengurusan Keselamatan Pembinaan dan Projek Sarjana Muda.

(24)