Gaya Berfikir Dominan Guru-guru di Sekolah Menengah Kebangsaan Harian Biasa Semenanjung yang Berdaya Tahan Tinggi
Noorashikin Edin, Ruslin Amir & Saemah Rahman
Fakulti Pendidikan Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi Selangor
Abstrak
Kajian daya tahan guru berkait rapat dengan keupayaan mereka menghadapi segala macam cabaran di dalam profesion perguruan dari pelbagai aspek. Apabila daya tahan guru kurang, maka banyak implikasi negatif lain yang akan timbul. Antaranya tekanan, ‘burn out’ serta kemurungan. Kesannya, guru menjadi tidak produktif serta berkemungkinan menimbulkan masalah di tempat kerja. Keadaan tersebut juga dikaitkan dengan cara guru berfikir apabila menghadapi sesuatu masalah. Teori berfikir mental self-government Sternberg (1997) lebih memberi fokus kepada bagaimana gaya berfikir tersebut diaplikasikan dalam menjalani kehidupan seharian individu. Guru perlu tahu apa gaya berfikir mereka dan gaya berfikir yang bagaimana dapat memberi sumbangan kepada daya tahan mereka di tempat kerja. Kajian ini menggunakan pendekatan kajian kuantitatif secara tinjauan untuk melihat jenis gaya berfikir dominan guru-guru yang dikenal pasti mempunyai tahap daya tahan yang tinggi berdasarkan faktor demografi. Hasil kajian mendapati, gaya berfikir jenis Eksekutif mendominasi gaya berfikir guru-guru tersebut.
Kata kunci : Daya Tahan, Gaya Berfikir, Guru, Kajian Kuantitatif
1.0 PENGENALAN
Hasrat kerajaan yang ingin menjadikan pendidikan di Malaysia bertaraf dunia merupakan cabaran kepada individu yang memilih profesion perguruan. Ini tentunya memerlukan kesediaan guru dari pelbagai aspek iaitu jasmani, emosi, spiritual, intelektual dan sosial kerana mereka akan berhadapan dengan pelbagai tekanan kerja bagi melahirkan pelajar yang cemerlang. Individu yang berdaya tahan tinggi mampu memajukan diri ke hadapan dalam keadaan di mana kebanyakan orang berada dalam situasi yang mengecewakan. Menurut Siebert (1996), individu sebegini menjadi lebih baik dalam keadaan di mana orang lain melihat situasi tersebut adalah sukar. Walau bagamanapun, adalah diakui bahawa setiap individu mempunyai keunikan tersendiri apabila berhadapan dengan situasi atau kejadian yang sukar. Namun, individu yang berdaya tahan tinggi mempunyai kemahiran dan kekuatan yang membolehkan mereka mengekalkan tahap daya tahan mereka tanpa mengalami peningkatan atau penurunan (fluctuation) mendadak.
Oleh yang demikian, adalah sangat penting bagi guru mempunyai daya tahan yang tinggi bagi menangani segala cabaran yang ditempuhi oleh mereka semasa berkhidmat sebagai guru. Ini kerana kajian oleh Melanie (2008) juga jelas menunjukkan daya tahan adalah faktor penyumbang kepada kejayaan seseorang guru untuk bertahan di dalam profesion keguruan.
Setiap individu mempunyai gaya berfikir yang tersendiri. Menurut Sternberg (1997), gaya berfikir bukanlah satu kebolehan, tetapi bagaimana individu menggunakan kebolehan yang sedia ada. Sternberg et. al (2008) berpendapat bahawa gaya berfikir merupakan perbezaan dalam pendekatan untuk suatu tugasan dan pertentangan pendapat dengan kebolehan masing-masing.
Sternberg (1997) juga telah memperkenalkan Theory of Mental Self Government yang menerangkan tentang lima dimensi gaya berfikir iaitu dimensi fungsi, tahap, bentuk, skop dan kecondongan. Dapatan kajian Zhang (2008) mendapati terdapati hubungan antara gaya berfikir dan emosi bahkan gaya berfikir jenis Hierarki dikesan adalah faktor penyumbang kepada kemurungan. Menurut Sternberg (1997) lagi, kajian beliau terhadap 85 orang guru di Amerika Syarikat mendapati, guru di sekolah rendah lebih cenderung berfikir jenis Legislatif sedangkan guru yang mengajar di peringkat yang lebih tinggi lebih berfikir ke arah jenis Eksekutif. Ini adalah kerana, guru-guru di sekolah menengah Amerika Syarikat terpaksa akur dengan pelbagai kurikulum yang perlu diikuti berbanding dengan guru-guru yang mengajar di sekolah rendah. Pada asasnya mereka yang berfikir cara Eksekutif adalah dari jenis pelaksana, lebih suka dijelaskan apa perlu dibuat dan bagaimana untuk membuat sesuatu tugasan yang diarahkan.
2.0 PERNYATAAN MASALAH
Kajian terdahulu mendapati individu yang mempunyai daya tahan tinggi adalah lebih mudah menghadapi kesukaran, menyesuaikan diri dengan pengalaman yang traumatik, serta menggunakan stategi penyelesaian masalah (Connor et. al 2003) berbanding dengan individu yang kurang mempunyai daya tahan.
Namun begitu, dalam satu sesi soal jawab di parlimen, Kementerian Pelajaran Malaysia telah melaporkan melalui Timbalan Menteri Pelajaran, Dr. Mohd Puad Zarkashi yang menyatakan pada tahun 2012 seramai 530 guru di seluruh negara menghadapi masalah gangguan mental, 747 orang pada tahun 2011 dan 2010 serta 744 orang yang dicatatkan pada 2009. Walaupun bilangannya kelihatan menurun, tetapi perhatian serius terhadap masalah tersebut perlu diberikan kerana khuatir ianya boleh mengganggu proses pengajaran serta pembelajaran di dalam bilik darjah. Tambahan pula, diyakini terdapat guru yang mengalami gejala sakit mental yang mungkin tidak mendapatkan rawatan secara formal di hospital (Utusan online 13 Disember 2012).
Hal ini menunjukkan kemahiran daya tahan mereka kurang apabila menghadapi situasi yang menekan. Hasil kajian Sternberg (1997) mendapati kejayaan seseorang individu di dalam organisasi adalah bergantung kepada kesesuaian gaya berfikirnya dengan organisasi tempat dia bekerja. Scott dan rakan-rakan (2007) melaporkan dalam kajian mereka mendapati,gaya berfikir yang negatif akan meramalkan kejadian negatif dalam kehidupan individu terutamanya terhadap golongan wanita. Ini membuktikan bahawa gaya berfikir individu boleh mempengaruhi perjalanan aktiviti seharian mereka.
3.0 TUJUAN KAJIAN
Kajian ini bertujuan untuk mengenal pasti profil gaya berfikir dominan guru-guru sekolah menengah harian biasa di semenanjung Malaysia yang mempunyai daya tahan tinggi berdasarkan demografi.
Populasi dan Sampel Kajian
Populasi guru bandar adalah terdiri daripada guru-guru akademik sekolah kebangsaan harian biasa di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dan Wilayah Persekutuan Putrajaya kerana kawasan tersebut telah mencapai taraf urbanisasi seratus peratus (Banci, 2010). Berdasarkan data EMIS (Educational Management Information System) Kementerian Pelajaran Malaysia sehingga Januari 2012, terdapat sebanyak 140 buah sekolah menengah kebangsaan di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur mengikut zon iaitu Zon Bangsar Pudu, Zon Keramat dan
manakala bilangan sekolah kebangsaan di Wilayah persekutuan Putrajaya pula ialah sebanyak 8 buah dengan jumlah guru seramai 488 orang yang membawa jumlah populasi keseluruhan seramai 7358 orang. Populasi keseluruhan guru luar bandar pula ialah seramai 52832 orang di semenanjung Malaysia.
Oleh yang demikian, jumlah sampel yang boleh diterima bagi guru bandar ialah antara 367 hingga 381 orang manakala jumlah sampel guru luar bandar ialah antara 381 hingga 400 orang berdasarkan gabungan jadual persampelan Krejcie dan Morgan (1970) dan Formula Cochrane (1977).
4.0 METODOLOGI DAN INSTRUMEN KAJIAN
Kajian ini menggunakan pendekatan kajian kuantitatif menggunakan reka bentuk kajian tinjauan. Sebanyak 50 buah sekolah di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dan 50 buah sekolah di seluruh semenanjung terlibat dengan kajian ini. Setiap sekolah yang terpilih berdasarkan kaedah persampelan rawak mudah akan menerima 10 set soal selidik yang telah diedarkan kepada guru-guru akademik biasa juga secara rawak mudah. Sebanyak 838 set soal selidik telah dikembalikan tetapi hanya 829 set sahaja yang lengkap dijawab oleh sampel dan memenuhi syarat untuk dilakukan analisis statistik. Instrumen kajian yang digunakan bagi mengukur daya tahan guru ialah instrumen Brief Resilience Scale (BRS) yang dibina oleh Smith et al. (2008). BRS mengandungi 6 item, iaitu sama seperti pada item yang asal. Pemboleh ubah gaya berfikir guru ditentukan dengan menggunakan Inventori Stail Berfikir yang mengandungi 65 item. Instrumen ini telah diterjemah dan disesuaikan dari Inventori Stail Berfikir Sternberg-Wagner (1997) oleh Ruslin (2007). Kesemua intrumen tersebut telah dirintiskan dan nilai Alpha Cronbach bagi BRS ialah 0.85 manakala instrumen gaya berfikir pula ialah 0.97.
5.0 DAPATAN KAJIAN PERBINCANGAN
Profil Taburan Demografi Sampel Kajian
Merujuk Jadual 1, profil responden dianalisis dalam bentuk frekuensi dan peratusan. Dapatan kajian mendapati sebanyak 326 (39.3% ) responden terdiri daripada guru lelaki dan 503 (60.7
%) responden terdiri daripada guru perempuan. Bagi latar belakang pendidikan, data menunjukkan 15 (1.8%) orang responden mempunyai kelulusan diploma. 676 (81.5%) responden memiliki ijazah pertama, 137 (16.5%) memiliki ijazah sarjana dan seorang (0.1%) dikesan memiliki ijazah Doktor Falsafah. Senario ini berlaku seiring dengan ketetapan kerajaan untuk mensasarkan sekurang-kurangnya 90% guru mempunyai ijazah pertama menjelang tahun 2015. Taburan responden berdasarkan tempoh bekerja pula menunjukkan analisis responden yang berkhidmat kurang dari setahun iaitu guru permulaan ialah seramai 16 (1.9%) orang. Responden yang berkhidmat antara 1-5 tahun pula 179 (21.6%) orang manakala yang berkhidmat antara 6 hingga 10 tahun merangkumi sejumlah 181 (21.8%) orang. Responden yang berkhidmat antara 11 hingga 15 tahun pula adalah seramai 201 (24.2%) dan akhirnya sejumlah 251 (30.3%) orang merupakan responden yang telah berkhidmat melebihi 16 tahun. Latar belakang perkhidmatan dilihat tersebar lebih kurang sekata bagi setiap kategori melainkan pada responden guru permulaan. Selain daripada itu, dapatan kajian juga menunjukkan sejumlah 664 (80.1%) terdiri daripada kaum Melayu, 87 (10.5%) responden adalah etnik Cina, 72(8.7%) responden daripada etnik India dan hanya 6 (0.7%) daripada kalangan etnik lain-lain. Taraf perkahwinan responden didominasi oleh mereka yang berkahwin 682 (82.3%) manakala responden bujang 119 (14.4%) dan responden yang pernah berkahwin ialah 28 (3.4%). Taburan profil responden yang terakhir dilihat pada lokasi sekolah. Analisis data menunjukkan 423 (51.0%) responden mengajar di bandar manakala 406( 49%) responden mengajar di kawasan luar bandar. Lokasi sekolah dilihat agak seimbang kerana persampelan dilakukan mengikut teknik persampelan di mana sampel kajian dipilih berdasarkan populasi guru-guru yang mengajar di kawasan bandar dan luar bandar mengikut definisi operasional kajian.
Profil demografi responden juga menunjukkan ianya didominasi oleh jantina perempuan dan etnik Melayu. Keadaan ini normal berlaku kerana majoriti guru di sekolah menengah kebangsaan harian biasa didominasi oleh guru-guru wanita dan dari segi etnik pula ialah Melayu.
Jadual 1: Profil sampel kajian
_____________________________________________________________________ Latar Belakang Kategori Kekerapan Peratusan
Responden ___________________________________________________________________________ Jantina Lelaki 326 39.3 Perempuan 503 60.7 Jumlah 829 100.0 Pendidikan Diploma 15 1.8 Ijazah Pertama 676 81.5 Sarjana 137 16.5 PhD 1 0.1 Jumlah 829 100.0
Tempoh kerja <setahun 16 1.9
1-5 tahun 179 21.6 6-10 tahun 181 21.8 11-15 tahun 201 24.2 >16 tahun 251 30.3 Jumlah 829 100.0 Etnik Melayu 664 80.1 Cina 87 10.5 India 72 8.7 Lain-lain 6 0.7 Jumlah 829 100.0
Taraf Perkahwinan Bujang 119 14.4
Berkahwin 682 82.3
Pernah berkahwin 28 3.4
Jumlah 829 100.0
Lokasi sekolah Bandar 423 51.0
Luar Bandar 406 49.0
Jumlah 829 100.0
Profil Jenis Gaya Berfikir Dominan Mengikut Tahap Daya Tahan Guru Berdasarkan Demografi
Berdasarkan Jadual 2, sampel guru lelaki dan guru perempuan yang mempunyai daya tahan tinggi didapati mempunyai gaya berfikir dominan Eksekutif sebanyak 82.2% dan 85.1% setiap satunya. Bagi faktor latar belakang pendidikan, gaya berfikir dominan bagi guru berkelulusan diploma yang mempunyai daya tahan tinggi pula adalah Eksekutif serta Hierarki iaitu sebanyak 80.0%. Dapatan kajian juga menunjukkan guru-guru yang berkelulusan ijazah pertama, sarjana dan PhD yang berdaya tahan tinggi mempunyai gaya berfikir dominan Eksekutif iaitu masing-masig sebanyak 84.0%, 83.9% dan 100%. Merujuk kepada faktor
tempoh perkhidmatan pula, guru-guru yang berkhidmat dalam semua kategori iaitu kurang setahun, antara 1 hingga 5 tahun, 6 hingga 10 tahun, 11 hingga 15 tahun dan berkhidmat melebihi 16 tahun, yang berdaya tahan tinggi didapati mempunyai gaya berfikir yang dominan iaitu Eksekutif di mana setiap satunya sebanyak 81.3%, 79.9%, 81.8%, 83.6% dan 88.8%. Merujuk kepada faktor etnik pula, guru-guru Melayu, Cina dan India yang berdaya tahan tinggi mempunyai jenis gaya berfikir dominan yang serupa iaitu Eksekutif sebanyak 84.0%, 83.9% dan 86.1%. Etnik lain-lain yang berdaya tahan tinggi mempunyai jenis gaya berfikir dominan gabungan Eksekutif dan Hierarki iaitu sebanyak 50%. Bagi faktor taraf perkahwinan, guru-guru bujang, berkahwin dan pernah berkahwin yang berdaya tahan tinggi menunjukkan jenis gaya berfikir yang sama iaitu Eksekutif sebanyak 83.2%, 83.7% dan 92.9%. Seterusnya merujuk kepada faktor lokasi sekolah, guru-guru yang mengajar di sekolah bandar dan luar bandar yang mempunyai daya tahan tinggi menunjukkan jenis gaya berfikir dominan Eksekutif sebanyak 81.8% dan 86.2%)
Jadual 2: Frekuensi dan Peratus Jenis Gaya Berfikir Dominan Tahap Daya Tahan Tinggi Guru Berdasarkan Demografi
Demografi Jenis Gaya Berfikir Dominan Guru Frekuensi Peratus
Daya Tahan Tinggi
________________________________________________________________________________ (Jantina) Lelaki (N= 326) Eksekutif 268 82.2 Perempuan (N= 428) Eksekutif 428 85.1 (Latar belakang Pendidikan)
Diploma (N=15) Eksekutif & Hierarki 12 80.0
Ijazah (N=676) Eksekutif 568 84.0 Sarjana (N=137) Eksekutif 115 83.9 PhD (N=1) Eksekutif 1 100 (Tempoh Perkhidmatan) < setahun (N=16) Eksekutif 13 81.3 -1-5 tahun (N=179) Eksekutif 143 79.9 6-10 tahun (N=181) Eksekutif 148 81.8 11-15 tahun(N=201) Eksekutif 168 83.6 >16 tahun (N=251) Eksekutif 223 88.8 (Etnik) Melayu(N=604) Eksekutif 558 84.0 Cina (N=87) Eksekutif 73 83.9 India (N=72) Eksekutif 62 86.1
Lain-lain (N=6) Eksekutif & Hierarki 3 50.0 (Taraf Perkahwinan)
Bujang (N=119) Eksekutif 99 83.2
Berkahwin (N=682) Eksekutif 571 83.7
Bandar (N=423) Eksekutif 346 81.8
Luar Bandar (N=406) Eksekutif 350 86.2
Dapatan kajian menunjukkan jenis gaya berfikir dominan bagi guru-guru yang berdaya tahan tinggi berdasarkan faktor demografi ialah Eksekutif. Ini menunjukkan guru yang mempunyai daya tahan tinggi adalah mereka yang suka mengikut peraturan, akur dengan kehendak organisasi, dan lebih selesa mengetahui dengan lebih jelas apa yang perlu dibuat. Selaras dengan laporan oleh Sternberg (1997) yang menyatakan kajian beliau terhadap 85 orang guru di Amerika Syarikat mendapati, guru di sekolah rendah lebih cenderung berfikir jenis Legislatif sedangkan guru yang mengajar di peringkat yang lebih tinggi lebih berfikir ke arah jenis Eksekutif. Ini adalah kerana, guru-guru sekolah menengah di Amerika Syarikat terpaksa akur dengan pelbagai kurikulum yang perlu diikuti berbanding dengan guru-guru yang mengajar di sekolah rendah. Pada asasnya mereka yang berfikir cara Eksekutif adalah dari jenis pelaksana, lebih suka dijelaskan apa perlu dibuat dan bagaimana untuk membuat sesuatu tugasan yang diarahkan.
Senario yang serupa juga berlaku di Malaysia kerana guru-guru di sekolah menengah terlibat dengan kurikulum yang sentiasa dikemaskini selaras dengan matlamat kerajaan untuk menjadikan sistem pendidikan di Malaysia bertaraf dunia. Menurut Sternberg (1997), individu yang mempunyai gaya berfikir jenis Eksekutif lazimnya amat dihargai dalam sesebuah organisasi yang mahukan ahlinya mengikut keperluan dan berusaha untuk mencapai visi dan misi organisasi yang telah ditetapkan.
Kajian juga didapati selaras dengan Garcia (2012) yang telah melakukan kajian berkaitan hubungan gaya berfikir Sternberg dan daya tahan 194 pelajar pra siswazah di Oklahoma City Community College. Objektif kajian beliau ialah mengenalpasti jenis gaya berfikir yang menjadi faktor peramal kepada daya tahan mereka. Hasil kajian mendapati hanya tiga jenis gaya berfikir yang menyumbang kepada daya tahan sampel kajian. Ianya ialah gaya berfikir jenis Eksekutif ( individu yang cenderung kepada hal yang mempunyai arahan jelas, berstruktur dan sesuatu yang produktiviti), External (individu yang menekankan hubungan sosial dan kerjasama dengan orang lain dan Hierarki (individu yang melakukan tugasan mengikut prioriti).
6.0 KESIMPULAN
Gaya berfikir dominan guru-guru akademik sekolah menengah harian biasa di semenanjung Malaysia yang mempunyai daya tahan tinggi didapati adalah dari jenis Eksekutif. Ia dapat dilihat dengan jelas berdasarkan analisis faktor demografi. Keadaan ini bersesuaian dengan peranan guru sebagai pelaksana kepada dasar pendidikan kebangsaan yang mempunyai visi dan misi tertentu yang perlu direalisasikan.
Kepentingan Kajian dan Implikasinya
Secara amalannya, kajian ini dapat mengenal pasti jenis gaya berfikir dominan guru yang berdaya tahan tinggi di sekolah menengah kebangsaan harian biasa di semenanjung Malaysia. Apabila guru akur dengan kehendak organisasi, maka misi dan visi organisasi dapat dilaksanakan dengan mudah. Di sebalik tekanan kerja serta tanggungjawab yang harus digalas oleh mereka, namun jika sesuatu arahan itu jelas diberi, maka para guru yang akur ini akan melaksanakannya tanpa banyak soal.
RUJUKAN
Cochran, W.G 1977. Sampling Techniques (3rd.ed.). New York : John Wiley & Sons. Connor, K., & Davidson, J. 2003. Development of a new resilience scale: The
Connor-Davidson Resilience Scale CD-RISC. Depression and Anxiety , 18, 76-82.
Garcia, E. 2012. The relationship between thinking styles and resilience. Unpublished Doctoral Dissertation, Oklahoma State University.
Krejce, R. V. & Morgan D.W. 1970. Determining Sample Size for Research
Activities. In Educational and Psychological Measurement pp. P:30:607-610. USA: Allyn and Bacon.
Melanie, T. 2008. Resilience as a Contributor to novice teacher success,
Commitment, and Retention. Teacher Education Quarterly , Fall, 57-75. Scott MS, Lauren BA, Lyn LY, Crossfield AG. 2007. Negative cognitive style as a
predictor of negative life events in depression-prone individuals : A test of the stress generation hypothesis. J. Affective Disorders, 99: 147-154.
Siebert, A. 2005. The Resiliency Advantage : Master Change, Thrive Under Pressure and Bounce Back From Setback. San Francisco, CA: Berret-Koehler Publishers, Inc. Siebert, A. 2006. The Resiliency Advantage. Tata-McGraw Hill Publishing Company
Limited.
Smith B.W., Dalen J.,Wiggins K.,Tooley E.,Christopher P., Bernard J. 2008. The
Brief Resilience Scale: Assessing the Ability to Bounce Back . International Journal of Behavioral Medicine , 15: 194–200.
Sternberg, R. 1997. Thinking Style. New York: Cambridge University Press. Sternberg R. J Grigorenko E. L. Zhang L. F. 2008. ‘Styles of learning and thinking
matter in instruction and assessment’. Perspectives on Psychological Science. 3/6:486–506.
Utusan Online. 2012. 13 Disember.
Zhang, L.F 2008. Thinking Styles and Emotions. The Journal of Psychology, 2008, 142 (5), 497-515.
