• Tidak ada hasil yang ditemukan

DAFTAR PENUTUR/INFORMAN. 1. N a m a : H. Hasan Basri Nasution. 2. N a m a : Masmiharna Hasibuan. 3. N a m a : Abdul Majid Nasution

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "DAFTAR PENUTUR/INFORMAN. 1. N a m a : H. Hasan Basri Nasution. 2. N a m a : Masmiharna Hasibuan. 3. N a m a : Abdul Majid Nasution"

Copied!
34
0
0

Teks penuh

(1)

LAMPIRAN: Lampiran 1

(Daftar Penutur / Informan)

DAFTAR PENUTUR/INFORMAN

1. N a m a : H. Hasan Basri Nasution U m u r : 68 tahun

Pekerjaan : Berjualan

Tempa Tinggal : Komp. Pasar Penyabungan

2. N a m a : Masmiharna Hasibuan U m u r : 53 tahun

Pekerjaan : Tani

Tempa Tinggal : Lorong IX Desa Sihepeng 3. N a m a : Abdul Majid Nasution

U m u r : 46 tahun Pekerjaan : Berjualan

Tempa Tinggal : Botung Kotanopan

4. N a m a : Mangaraja Bangun Nasution U m u r : 53 tahun

Pekerjaan : Wali Hakim

Tempa Tinggal : Panti (Sumatera Barat)

5. N a m a : Ali Bahrun Siregar U m u r : 51 tahun

(2)

Tempa Tinggal : Lorong VII Desa Sihepeng

6. N a m a : Z. Pangaduan Lubis U m u r : 72 tahun

Pekerjaan : Pensiunan PNS

Tempa Tinggal : Jln. Beringin 9 Medan

7. N a m a : Qasthalani Karim Nasution U m u r : 69 tahun

Pekerjaan : Pensiunan PNS

Tempa Tinggal : Perumnas Mandala, Medan

8. N a m a : H. Amasran Nasution U m u r : 60 tahun

Pekerjaan : PNS

Tempa Tinggal : Komp. Setia Budi Indah

9. N a m a : Ibu Sofyan U m u r : 58 tahun Pekerjaan : Jualan

Tempa Tinggal : Sipolupolu Penyabungan

10. N a m a : Gongmatua Hasibuan U m u r : 50 tahun

Pekerjaan : Wartawan Tempa Tinggal : Iparan Sihepeng

(3)

     

Lampiran 2

(Transkripsi rekaman)

Hari / Tanggal : 12 Januari 2008 Tempat : Di Kebun (Sihepeng)

Topik : Aneka Topik

Partisipan : Masmiharna, Peneliti

Rekaman : 1

baru rap ijagal kalahi tu panyabungan, ima so bou nia ahu. itanda ia. rap kehe halahi? rap kehe halahi manggadisna da. si aha do goar ni aya nia bo, si masdalipa. masdalipa? masdalipa halak dia dei? halak pagaran bira. i dia dei pagaran bira? i barumun. ooh. inda itanda abang tu barumun? inda jungada ahu tu si. ahu unjung. so hudokon tu abang tie. dung abis antong sidimpuan tie. dapotma sitamiang kan? sitamiang, batunadua. dung batunadua pargarutan. dung pargarutan sababalik. dung sababalik ooh. sipirok? ehh, sipirok. ngada ba. anggo sipirok antong nga i si i. anggo sipirok. sababalik. dung dapot sababalik dapotma hulim, hulim. dung dapot hulim baru sosa. dung dapot sosa baruma aekbargot. dung dapot aekbargot dapotma hutabaru, kampung ni kakak i umak ni si mei. madung?, hutabaru goarna. dung dapot hutabaru baru siundol. dung siundol baruma pagaranbira, kampung ni bayo on. dung pagaranbira baruma siraisan. lalu motor tu si? laluu. torusma tu sibuhuan an. adong musema dung siraisan tandiat goarna, tandiat bage. adong muse ma mompang goarna. adong muse ma, ooh. bahatma antong i si kampung. ima, marjejerma. baruma dapot sibuhuan. jadi nagkin lupa dope, dung batunadua dapot pargarutan, pasarmatanggor dope, pasarmatanggor. tu si ma marbagas iboto si aladdin i, si elli, si elli. si aha, guru tie? oloo, tu si mei, tu pasarmatanggor. inda jungada abang tu barumun? inda, tu padangbolak do, gunungtua. ooh, antong si aha do tu si marbagas si mega. gunungtua nai, binanga nai. mangajar ia i si? inda jungada ia ro tu son tie? jotjot, tai jarang. angkon adongma horja, ibaratna horja di si dahler i, horja di si dirman i, na maninggal umak nia, kehe umak nia tu moka. angkon songon ima so ro ia. najolo kan sian on do halak tu barumun? ning kalak da. anggo ahu nga marningot dope ahu. carito ni halak da hubege. jadi ima da abang na get bukaon ni halahi aha on kobun on. na get mambuka dalan i do mulak anso pintas tu sibuhuan. dalan na idia, on? na on an. mang ipangido halahi ma na onom meter i. tai abang luat ning kalahi mananganina. anggo ra halahi mambayarna. dung isuan hapea songon on, nga na karu aha i? tagonanma nangkon sai adong dalan-dalan, maraja lela tongkin nai i, ilala halak sude i. mamolus motor, halak doma nampuna dalan on. mamolus becak, mamolus kareta. halak sulang-sali. salang sannari ida abang ma, becak, kareta. ida ia sau ibuat ia sau. oloo, sude. inda tanaman si emir an ibuat ia tie? nga iba i. idia antong kehe ia tu si i. on do bo.

1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30 

(4)

anggo si emir papadeon do tu sia i. momo dalan nia antongan. halak sakitar on mur jop roha ni halahi. olo, bisa halahi marsepeda tu son. ingoran iba da. ahu ima so ulang ilehen ningku. abang mukmin pe ima so nga ilehen ia di aekgadung. ima di aekgadung get baenon ni halahi dalan i tu dolok an, tu batu na bontar an. anak ni mamak si juang i ma sada na marencanaon i. jadi ro abang mukmin, nga ilehen ia... aso antong nga ipangido halahi tu ahu, nga kobun ni abangmu i, ning ia. kobunku dei. anggo abangmu antong idia ilehen ia i, nga kobun nia i. bagianku dei sian inanta... bo milas rohangku, mandoa ahu tu tuhan hara ni i. bo, nga sadia honok maninggal ma si juang, ning ia. oh waktu na i? dung i baru so. si sutan na baru kawin na lewat i an tie, na kehe i ita tu si. oloo, sannari manggadis hanpon dei di pasar an ibo, di kios i. songon naso markoum tie. olo, na tipisan parkouman i sannari hara ni harto i. jadi ima si sarwan antong, mamihakma ia tu abang luat. ning ia, sangajo dabo ning ia, i son pe hasibuan ima na kikitna. songon si namlis nga antong mangalehen dalan. pala di pasaran si mukmin hasibuan ma naso mangalehen dalan, ning ia. maila iba, ning si karlan. hudokon isia. tobangan do ahu anggi, ulang ko paboto-botoon. baen aha do ila niba i, ningku tu sia. baen pintarna mada i anso kikit-kikit i, ningku. jadi taringot di donganmu na karejo on, tai onma, naso ro dope huida? tapainte ma jolo santongkin nai. mang idokon ni halahi do na get ro manyogot i pe, husapai mulak kalahi. sakiro inda ro halahi bia? lalu ho dei karejo i? anggo na iba sajo do karejo, andigan so sidung karejo on. mangkarejoonna biasa dau dabo, cuma imantong, pala nga mardongan jadi malambat. parbalokan dohot halak si alam i julu ma bia, leng sip dope halahi taringot tu kobun na isarobot ni halahi i? nga si alam dabo na manyarobot tu kobunta i. si inri do, na mambuat anggi nia i, si intan. anggo si alam nga na ipaboto-boto nia i. si inri on do, anakboru di halahi. ima sakali, husapa ia. nga tarjawab ia. pa na on batang silinjuang on ningmu balokta, pala sabola sian dolok idia balokta, ningku. bo nga tarjawab ia ntong, harana halak na ro ipudi do ia. hudokon isia. salangkon kobun na ibariba i bo, hami puna dope i. ulang ko pabeteng-betengkon i son, ningku tu sia. sian ima torus sannari nga ra mangkuling bei tu ahu. giot nia huida sip kiba, ipadiar. ja na bodo ma iba i. kobun niba isarobot kalak, sip kiba, ah!

1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29 

Hari / Tanggal : 09 Februari 2008

Tempat : Pasar Lama (Penyabungan)

Topik : Pertanian

Partisipan : Hasan Basri, Penelti

(5)

Adong dope i si rondap i? Na ibagi sanga na markemasan? Na parliter i. Tu padang sanga inda? Padang, sirompaspara. Ammang, na arga lima pulu lima i, inda lalu ia i tu padang. Tai anggo padang-padang saotik nga mangua. Tai na lewati an bisa do huida. Rondap na indu an. Na markemasan an do? Lapan pulu onom sannari. Eh, lapan puluh onom. Na lapan pulu i pe, na ibagi i, anggo tu padang i, limus do ibaen ia. Ala, lapan pulu lima do sakali an. Bo, padiarma songon i. Tolu. Sannari ma lapan pitu. Pala mura ibaen apa, hupromosion di hutanta an. Sannari dabo pala maruntung pe saotikan dei. Idia itabusi ho, pala ning dongan tongkin nai, di apa an. Pangsiunan IPB Bogor i ningku. Bana mada i, mantap. Toluma, tolu. Ukuranna lek songon nalewat i mada. Sadia ibaen komu langa? Lek sa aha i, siloki na rara i. Ooh. Tai bisa do huida tu padang i. Tai khusus tu padang mon. Pala na lima pulu lima i, ulang sugari mandang padang, songon i do. Anggo na marhayu-hayu angkon na mancampur komu dohot landopir, indi bo. Satonga tutupna on. Dohot anak ni kopi pe mate dei tie? Habis! Ayu sa ayuna [....] Hayu sahayuna. Dua ratus, dua ratus ibagi lima bolas. Sa gok ni on sa aha hubaen, dua siloki. Bana mei. Bana mei tie? Jadi, on? Satonga ibaen? Naso adong hayuna ulang baen komu on anso ulang sayang. Ha, songon ima baen komu. On pe sugari, ulang hona hapea i on. Ning kalak inda mangua i, tai hudokma di apa da. Lama-lama adong segana tu hapea i. Bope naso nida, ning kalak tahan. Ulang hona tu hapea i. Ulang! I perkebunan pe songon i dei. Inda nida santongkin i, tai lama-lama saulak on, ra buruk batang on bo. Rapuh tie? Apalagi ibaen on, ra mate hapea i. Angkon na iantara nai ma tie? Olo. Anggo inda, ulang coba-coba. Na kancangan i. Hayu na saon godang pe lalu ia dei. Jadi pala tu bulung gadung bisa don tie? Asalma na margota. Pala na marangkap ma, i si hayu, i si na margota, ha, ibaen on, baen i, baen odu. Odu satutup, i satonga tutup. On nangkin dua tutup. Habis na marhayu, habis na margota, habis na marpadang. Na karas antong tie? Na karas! On ma antong bo, lima pulu ribu. Pamakena pe satonga tutup do. On sadia honok bisa isimpan apa on? Onom taon [....] Aso tarlambat on? Eh, tu kobun nagkin. Bo, songon na painte homu do ma on bo. Ma martutup mei, ning kalahi i sodu. Ro dongan nangkin na maroban pupuk subsidi. Bope na tarlambat hutoktok tongkin nai bagas i ningku. Ammang, na ponting. Padohal nga na i son, i sodu do bagasta, arah tu pasar baru an. Bo, i son, aha sajo don? Parjagalan sajo don. Anggo bagasta i sodu do. Jadi songon ima. Pala adong di hutanta an na marsapa satontang sian dia dohot panggunaan ni ubat on, tolong do torangkon komu. Tarlobi-lobi ubat na baru on bo. Patidahon tu halahi anso rap mamboto. Anggohita na martani on porlu do sadalanan pamahamanta tu ubat on dabo. Jadi, jadi Apa.

1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32  33  34  35 

(6)

 

Hari / Tanggal : 09 Maret 2008 Tempat : Di Kebun (Sihepeng)

Topik : Kenakalan Pekerja

Partisipan : Masmiharna, Peneliti, Ansyari

Rekaman : 3

[ .... ] bo ning ia. Tai nga na sibodak nia. Nga na leder mei! Ah, ho pentong baya, ima na get alaponku tu son ibuat ko, ning umak. Bo, matobang kuida ning ia. Dung ibuat ia do baru idokon ia. Oloo, gari nga isapai umak nga na idokon-dokon nia i. Anggo sip kiba sip muse ia. Sip. Songon i sajo do sude halak. Nga dong na jujur i sada halak pe huida. Si Suarnima indi. Tangisma ia i si bo. Indu, mangido kobun-kobun an. Kakak ning ia. Kakak, ulangma langa asingkon komu ahu. Ahu nga na dong saudarongku. Halak si Guntur pe nga na orkot rohana mangaligi ahu. Marsaudaro tu homu maia ahu kakak, ning ia ma tu ahu, manetek ilu nia. Hapengani hum pasalang bona ni hapea ni abang i na siir do ia. Ma hudokon, pasalang dabo bona ni hapea ni abang i, ulang ko siir, ibotomu dei, ningku. Olo, ning ia. Pala kehe hupareso tu si, na siir do ia. On nga na iligi nia be huida tie? Inda, diar songon i. Nangkon sai markobun ia i son. Ma hurondap mei kacang nia i sude. Diar songon i. Nga mangua i. Nga tarpature-ture i. Ima si Sangkot i abang. Mangece kakak na ibuat abang Sarmin i. Na lewat i, na hita rabi i jegang nia i kan dohot kacang ijo nia i. Idokon-dokon ia ma ning kakak di aek. Goarna do oji ia. Ojima. Songon i ma parangena. Mangarabi kacang ni halak dohot jegang ni halak, ning ia ma ning kakak, umak si Mei. Bo, ningku. He, dokon i sia, ningku. Inda dong dosa ni abang i si, ningku. Ahu do martanggungjawab i. Ahu do parsapaan ni i, ningku. Nga na ilehen ni abang kalak markobun i si. Baen na tangis do ia, manetek ilu nia malu-alu. Tolongma jolo, adong parmaenmu i si, na mulak ngon pasar an. Tolu daganakna, nga dong parusaoanna, na ning ia do tu ahu i. Jadi hudokon kian di sia. Abang na get ro manyuan hapea. Tongkin nai karu. Janggal ia tongkin nai manyuan hapea gara-gara ni kobun-kobunmu. Inda ilehen ia i, ningku do tu sia, ningku. Sannari bahat kece ni baba nia, ningku. Kapengani nga janggal ning ia abang manyuan hapea. Tai, oh, kobun nia lusut ambeng na godang, ningku. Gari na ipasalang nia olo dope, ningku. Sapulu ari hami painte da i kobun an, sapulu ari nga mungkap ia tu kobun an, ningku. Songon ima halak na markobun-kobun, ningku. Dokon i sia, nga dong dosa ni abang i si, ningku. Nangkon sai idokon-dokon ia. Nga dong simpolan ni i tu abang. Nga iboto-boto ia i, ningku. Salangkon ahu, na bekbekma ahu ibaen ia patunda na hulehen i i si Sangkot kobun i, ningku. Mambaen cekcok do sude na markobun i, na i si nan, ningku. Nga dong gunana ilehen di halak. Mangecei-mangecei. Ilehen di na sada. Misalna ma jolo, ilehen di anak boru i kan? Markobun i son. Di sia ilehen ko, ahu? Di ho ma deba. Asidunganna marsitangko-tangkoan kalahi.

1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32 

(7)

Marbadai halahi i son. Pala maradian tonga ari, marlugut kalahi mangkecei halak. Mambaen dosa. Aha ma artina. Ima so idok lima pantak. Nga lalu ia huida. Olo, songon ima idokon abang i. On sapantak ning ia. Kan aha, main-main sajo karejo nia tu son. Pabahat-bahat karejo dei. Nangkon sai dong. Pala nga dong guleon nia, hucalong jolo bulung gadungmi. Nga dong jengkar nia, dohot jengkar pe iparpangidoi halahi. Botik sude, iparpangidoi halahi, aha do giot ni halahi i son. Bo ma ro si Ansari huida indi. Idia? Oh, ado baen na ro ho? Get dot ko karejo dot mamakmu i kobun on? Ngada ba, mandokna do di umak, sadari on ma pangabisan liburan nami. Incogot kuliahma, porlu hepeng di ahu umak. Olo tehe, ahu pe na get lupa ma ahu di si. Tai nga maroban hepeng ahu amang tu kobun songon on. Di huta doma i tongkin nai dung mulak da? Anggo nga na get manolongi, mulakma ni parjolo. Markobas ko dompak so incogot. Jadi anggo songon i. Mulak mahu mamak. O, olo. Na marbunga musema huida rambutan na indi an. Olo huida. Rambutan aha dei? Rambutan Acce, ning rohangku. Acce dei? Get bunuon ni abang? Inda, padiar songon i. So laung? Indu lancat na lamun bo tolun tangkil. Tempat ni sopo i tongkin nai, i toru nai. So borgo tie? Na lamun? Na lamun da, tolun tangkil. Indi bo, na indi an. Duan tangkil indin, kan?

1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16 

Hari / Tanggal : 22 Maret 2008

Tempat : Pasar Baru (Penyabungan)

Topik : Jualan/Dagang

Partisipan : Ibu Sofyan, Peneliti, Syahril

Rekaman : 4

Na i son do kakak langa? Eeh, mang curiga do dabo nangkin. Ma hudokon, songon amangborumu do huida i, ningku. Andigan do ho tu on? On ise? Si Syaril. Ooh. Pira manuk sian dia don, sian Medan? Aha? On! Inda, ngon on, i son. Adong i son langa ayam Eropah i? Nga huboto ba. Oh. Amangboru main dope? Aha? Tolor? Main, tai aha .. Ma hudokma i sia songon amangborumu dei. Pala itegur mabiar iba sala. Manombo sala, kan? Olo. Aha do baen na ro? Mambuka kobun di aha, di Sihepeng. Ammang! Anggo na markobun na martamba dope ahana on. Adong aha, tempo pitu ari. Jadi, isompatkon tu si. Ooh. Dung i, mangaligi-ligi racun ni aha, aha do goarna. Racun ni aha? Racun ni rumput i. I si bo. I sodun bo. Ima, madung aha do, madung ibuat. Adong i si, aha do goarna, Jasa Abdi Tani. Eeh, i si pe na lengkapan dei ntong. Pala i si aha do goarna. Baen na sian Bogor i ia kan ma iboto ia ahana, rahasia ni obat-obat i sude. ... ngon Bogor do langa i? Ima, ro ahu nangkin, huida muse i si bo adong toko obat. Eeh, adong do sude i bope i son adong dei. Adong kuida. Lengkap sude i. Samo dei nian i. Cuma baen naso sian pertanian i ia inda aru iboto halahi, kan? Na indon an do na mamboto huida. Si, ise do goarna? Angkon na mancampurma so tibu mate bo dohot ooh ajinamoto. Ooh. Maipas ning kalahi matena. Halahi, na sringan dei.

17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32 

(8)

Pala mangarondap kalak tu soduma halahi mangalap ajinamoto. Na copatan. I muse campuranna? Ibaen aha dei ngkin? Ibaen tu rondap i so tibu mate, ning ia. Ah, ahu, on dope hubege i. Ahu pe dung marjagal on dope huboto i ba. Baen bangku i jugukan ni amangborumu. Inda pola. Indan tong sian nasehat ni aha tie, ahli pertanian? Idokon kalahi na biaso markobun i, halahi ntong ma ibaen kalahi kan? Bearti madung pengalaman kalahi. Oloo. Manombo, baen na manabusi do halahi. Aso ibaen oh, aha, ningku. So tibu mate, ning ia. Bo, anggo na cocok ia aso inda igadis kalahi di aha on, di bagian aha on, toko sakitar on? Tai ntong deba olat ni na manggadis do na iboto ni halahi. Ooh. Halak na partani on dei ntongan manombo icubo ia sanga songon dia so tibu mate ibaen ia sagala olah sanga na piga olah ibaen ia kan? Na i aha i, lewat masojid raya on. Olo. Sabola kanan, i lambung ni tukang-tukang karosi , Abdi Tani. I do na sian aha, bekas perkebunan Bolanda na jolo. Ooh. Ma pangsiun ia kan? Jadi na bahatan pengetahuan nia mengenai i, pengalaman nia [....] Ma onok si uncok marjagal i son? Inda ba, baen nga dapotan boru marjagal ma moho, ningku. Naso kawin dope ia? Inda pe. Ima bahat ni boru i son. Manombo nga giot kalak i. I si bo pesanteren Purba i iligi. Anggo nga tolap ia so ro iba tongkin nai aha, mangaligina. Inda huboto boto. Ma bahat ikecei ia. Jungada sakali, pala nga lalu be. Ima, songon na malosok kuida ilala ia manjalaina. Ma sadia umur nia langa? Tolu pulu mei. Baen na kasibukan i ra dei lupa. Adong dope anggi di Sihepeng sada. Ipe songon i juo. Ma idorong-dorong lek so aha. Ee, inda dong. Gonan doma ipa aha, maila doma iba manombo manyapai halak i manombo. Sa ahama ia tolu pulu onom taon, lobi. Jadi ma i son sude langa? Inda ba. I Medan ise? Si Butet. Piga nai halahi i si? Si Butet doma [....]. Jadi, kakak ma onok i son? Jadi marulang tu Medan? Inda. Tai ma hupajongjong i son bagas. Ooh, madung i son? I son, i balik aha on. Pala ro homu tu si. Si aha, ma unjung ma ia tu si, si Kandar. Halahi pe ma marroan mei tu bagas i. I bolakang konbes i non manyusul batang aek i tu bagasan. Olo-oloo. Ha, i si ma. Inda na marulang ba be, i son doma. Adong i si nalewat i itabusan tano [....] Palan-palan antong diaha, diangsur. Ma itinggali? Ma i si ma, na torus ma i si [....] I si do na jolo bagas ni kakak tie? I son i lambung ni jambatan on tie? Pas mei, tontang ni aha an garina bo tontang ni pom bensin nangkinan i. Ooh. ipasna ma laku. I ma da, na jolo waktu tu on ahu, na get bangunon dope aha on bo pasar on. Ima, songon na tar aha ahu nangkin. Mangaligina? Aha. Ima da, sato huida nangkin, madung ni rohangku do dabo nangkin. Harana na por an roa si Bujing na jolo so dapot i son sada. Tai ra do i aha mangurusna. Ise do, koum ni halak si Mida i, na di ahai, na i dalan lidang an. Adong i jolo ni pesanteren i aha koum nia na mambuat. Ooh. ee, tai halak i dontong adi halaklahi i. Haa, ma maninggal. Ma maninggal, andigan? Na mambuat si Mida ntong ma maninggal i. Olo,

1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32  33  34  35  36 

(9)

anggo ia. Jadi, kahanggi ni halahi ma i si. Jadi bisa iurusna. Tai dung i get diurusma, inda giot be si Bujing. Aah, aua dope i, na dao an do tu si, ning ia muse.

1  2 

Hari / Tanggal : 20 Mei 2008

Tempat : Warung Pinggir Jalan (Sihepeng)

Topik : Cerita Rakyat

Partisipan : Gongmatua Hasibuan, Peneliti

Rekaman : 5

Sonon ma jolo tie, na mambaen aha i sude, ajiajian. Ipangan ia tarutung i. Jadi pandapot ni halak, dipangan ia jimat on. Itolon ia, manjadi batu, torus mate. Tontu kan, anggo botul songon i, leng ibagasan batu i jimat i. Kan soni ma sannari i? Olo, olo, lokasina i dia? I Pintupadang Julu. Pintupadang aha, Sinonoan? Oloo. Jadi, caritona songon ima da alur ni carito on. Tu si ma ujungna, kan? Jadi, hita tujuanta, hita baen carito i sebenarna adong do i si sannari ajimat i. Aso inda dipoliaro halak? Songon kalak dei gambar ni batu i. Ima so idok batu gondit. Batu gondit artina gonting kan? Tarida akna sude. Jadi aso inda imuat, ningku. Ah, tai martele-tele ibaen ko caritona, ning ia. Salolotna on songon dia hubaen langa? Salolotna on aso imuat caritongku, ningku. Antong songon Lumpatan Harimau hubaen, imuat. Pulau Berhala hutulis. Harana na sarupo do sude. Jadi ahu berpendapat, na adong do tujuan nia. Muda imuat ia on, halak nangkan maradu mambongkar batu i, manjalaki jimat i. Kan i do tujuan ni i. Ahu inda i tujuanku. Tu pariwisata do, inda tu jimat nai. Jadi tujuan nia, iolah mon batu on, ning roha nia. Pada hal ia na lagi stres, kan? Anggo halak sannari, kan songon i do tujuan ni i. Anggo na botul ia na jolo pada saat mangan tarutung ipangan ia jimat jelas i bagasan batu i jimat i. Batu ni aha, tarutung i? Inda, halak i. Iantong halak do on. Mangan tarutung. Ia, kaunggulan nia jimat. Asalma ipangan ia jimat nia on jadi batu ia. Aah, sato sembuh ia mulak, bisa jadi halak. Ooh. Tarsongon ima da, maruba-uba. Jadi, halak jadi batu. Pala Pala tarsosat, ipangan ia jimat, jadi batu. Jadi pada saat imantong, mungkin na sosat i jadi maninggal, mangan tarutung. Congok bayo on. Bayo on, harana raja tardok dibana, ningna na jolo goarna. Oloo. Aha sajo, serakah ia i si. Jadi mangan tarutung on inda ilehen ia di halak. Ihantam ia. Ngokan rupa. Ipangan ia jimat nia on. Ipangan ia jimat nia on, mate. Jadi torus jadi batu. Ia mate torus. Inda dong be ahana be. Ursok di si ma ia bo, so. Ima sannari batu na i Sinonoan i, ning carito i. Jadi anggo madung botul ia songon i berarti di bagasan batu i, anggo irotak on, pastintong jimat i di si. Olo. Anggo ia jadi batu da. Olo. Jadi tarsongon Batunadua bage kan [....]. Jadi sumber carito i lek halak i si? Leng halak i si. Na tobang-tobang, tie? Na tobang. Jadi hita caritoon pe, ngon na jolo tu na jolo, na songon i do carito on. Inda bage marbeda tu nangkinan i. Aha, carito turun-temurun. Olo. Ngon orangtua tu orangtua. Ngon orangtua tu anakna jelasma i. Na i mai. Berarti

3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32 

(10)

ima pandapot nibantong. Anggo botul songon i ia, jelas i bagasan batu on adong ajimat i. On do sugari iburu, barang antik. Haha. Tai goarna carito tie. Untuk mambuktion i manombo na so dapot dope ahana, kebenaranna. Olo. Anggo secara pikiran nibantong, na pa ahana [....]. Batu on pas gambar kalak. Olo. Imantong tu si dabo. So yakin kiba na jolo carito i benar batu on adong kalakna harana gonting bituhana, gonting talonanna. Makana idokon kalahi batu gondit. Gondit maksudna gonting. Jadi [....]. Inda, ke ia tu kobun. Kobun hapea. Ma itimbun ia, nampuna kobun i antong, nga ipaias ia. Inda ipaias ia, ibalut sirompaspara songon i. Ibalut sirompaspara, ala. Tai i samping nai hapea nia dei. Mangguuris do ia i si. Jadi pada saat manggambarnai ahu, huparabion do tu halak, masarakat i si. Maropat kalak mangarabina, hubiayai kan? So dapot ahu gambar nai pas. Paten. Olo. Potona i son? Inda. Ma hukirim tu sia. Na honokma na hudokon on. Adong ma opat bulan na lewat i bo, dung hukirim. Inda dimuat-muat. Ra dei manombo isimpan ia parjolo. Isimpan ia, jop roha nia. Tai ibaen ia alasanna tu iba inda tepat. Martele-tele ntong ibaen ko carito nai, ning ia. Manurut ahu, setiap ahu mambaen cerita, songon ima ahu na malongku. Buktina ma beberapa tulisanku, cerita-cerita na ibaen imuat sude. Aso inda imuat, ningku, kan? Martele-tele ning ia? Uuh.ele i. Tai ima hak ni redaksi, mangobah i. Idia na martele-tele igotap ia [....]. 1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18 

Hari / Tanggal : 31 Mei 2008

Tempat : Desa Muarabotung (Kotanopan)

Topik : Pembukaan Jalan

Partisipan : Abdul Majid Nasution, Peneliti,

Rekaman : 6

Olat ni kobunta i ma sannari dalani i. Olat ni kobuntai ma sannari. Ma lalu tu aha i ning kalahi, kobun na i dolok i. Si Bincar? Salangkon kobunta i nga pe abis. Adong dope sa aha nai, sapulung kolak nai ma, adong dope i so abis kobunta i. Jabat satongan dalan dope tie? Satongan dalan harana tolu ribu onom ratus ning kalahi hubege. Tu hita an saribu lapan ratus dope i. Pas mei satongan dalan. I si sajo do paradianan di halahi dabo. I kobunmi. I si mei baen na datar i isi, i toru ni aha i, kopi-kopi i. Olo. Tu si do parmanganan ni halahi i. Baen na adong i muse hubaen i si sopo, bangku-bangku. Onak irasa halahi i si tie? Uu, i si ma sudena i sannari, mulakna, kehe. Manombo, ma satonga gurisonku na adong dope hubege i si mangobrol. Rencana ni halahi na get aspalon dei sanga batu sajo. Batu? Inda, dalan tanah sajo dope i tahap pertama. Ooh,

19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32 

martahap anggo songon i. Martahap, perintisan dope pertama. Ooh. Jadi, pala i dolok an onom meter ibaen kalahi? Onom meter. Lebarna tie? Mulai sian dia mei na onom i? Ngon si Aliannis an. Ooh, olo. Ahu parjolo ma jolo. Pangkal ni dolok on tie? Olat ni i ma mameper tu dolok an. Tu lombang on antong na biaso i mei songon i, songon dia

(11)

          1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32  33  34  35  36 

tolu meter na biaso i. Tongkin nai marhonda doma tulang tu si, kan? Hehe. Anggo deges dalan. Anggo adong kareta da. Biar niba nga dong. Bo, anggo dung deges aha i, dalan i [...]. Aah, salangkon songon on pe madung dao hulala lumayan. Saladang nai doma antongan i na marboban ahu, hapea on antong. Ma dao. Anggo iela halahi ma jolo tano na i dalan-dalan i, ma bisa langsung tu kobunta i sepeda i. Sato iguris, beca doma tongkin nai mangaha na, mangangkatna kan? Hehe. Inda lalu becadabo i. Inda lalu? Adong piga meter sian aha i, dalan proyek ni halahi on? Aha? Kobunta i do. Pas kobunta i ma. Pas do. Pas ma, sannari dabo tar nia songon on dolok i bo. Jadi on do lerengna. On ma na ibuat ni halahi i, kobunta on. Ooh. Lerengna i. Pasma sannari, pasmantong i kobuntai dei. Songon on mei panggargar ni i anggo songon i tie? Inda songon on ibaen ia. Imantong poranna aha nai, operator nai. Songon dia do, runcur songon on. Lidang songon on bo, mangkagargar. Allah. Ima so iantak kalahi i. Jadi mangalapor kalahi hubege ari aha i, ari Rabu i. Pamulak i aha nai, ning bos nai ning kalahi. Kei gonti titi i ning bosna i. Ibondar ia dalan i songon proyek on bo. Oloo. Songon pengairan ibaen ia. Indantong ipanapa ia songon i. Dungi na parbiaran. Saulu do capot i mabiar ia mangunggalkonna. Iagan ia marjihin? Inda, mabiar ia tu sia rumbakna. Hehe. Bo ro halahi na i proyek on, godang-godangna jadi na itombeng nia i. Urang pangalaman ia aropku i si tie? I mada, ning rohangku, na biaso do i nga tahan karejo. Ida ia bukit-bukit i antong. On kan piga pulu meter on, bisa halahi mangahana tu ginjang an. Olo nida, i son kalahi na karejo i, halahi martahap do na karejo i. On ngada, sakali gus. Ima so hebat. Na parbiaran. Sannari ma margonti? Inda pedo ro gontina. Halak dia langa aha nai? Jawa. Ooh. Ngantong bisa ia tu on. Angkon parbatak i do dabo. Haa, i do na aha, na rojo. Oloo. Songon i da, on bo. Na mangarumbakkon on sude, on bo, tai parbatak i do sudena on. On kan martangga-tangga do ibontuk kalahi tano i so ulang madabu. Odun ngada, datar ia songon on. Ah, bahatdo korban hapeantai i, aram. Anggo kuat udan mayup mulak tano i, magargar. Oloo. Angkon na songon on dei so aha i, so kan. Salangkon on pe mang abis do indu, marbondar-bondar. Tinggal lagi honok. Dihiskis udan i kan? Oloo. Ahu pe dabo na manyuan do ahu i dolok an i. Leng si tolu i do hubaen i. Tai ho puna i ntong rapat do ibaen ko. Ma huikati mai. Ma mardomu mai. Na get manggotap doma i. Bo, anggo songon i, sebelum puaso i ibaen tulang tie? Ah, na sarsar do. Nga tontu? Nga tontu. Manombo, pala masuk parudan, manyuan ahu. Pala logo ari, mantak ahu. Songon i do hubaen. Anggo mang kuat uratna i, bisa ma diaha ipadomu. Uratna i kan? Sada tulang karejo isi, inda dot si Uncok? Ah, remaja songon ia i muse ma aropkonon. Umpe denggan ia inda mangarsak di huta on padema ilala. Biama, patorusma sikolami, ningku, inda juo. Na ganjilan parrohana. Ipaingot muruk, dung marmara ro ia tu iba.

(12)

 

Lampiran 3

(Dari Catatan & Informan) Deiksis Persona

Tola do Ø marsapa? (01A) boleh kah bertanya

‘Bolehkah (saya) bertanya?’ Bo, tola mantong. (01B) ja, boleh sepantasnya ‘Ya, boleh saja’.

Na giot tudia Ø sapetona? (02) yang hendak kemana sebenarnya ‘(Engkau) sebenarnya mau ke mana?’ Ulang ligi-ligi ahu!. (03A)

jangan liha-lihat saya ‘Jangan melihati saya.’

Bo, adong di ahu mata, bia mei. (03B) ya, ada pada saya mata, bagaimana lah itu ‘Ya, bagaimana sih, saya (kan) punyamata.’

Incogot kuliahma, porlu hepeng di ahu umak. (04a) besok kuliahlah perlu uang di aku ibu

‘Besok sudah kembali kuliah, saya perlu uang Bu.’

Tobangan do ahu anggi, ulang ko paboto-botoon. (04b) tuaan lah aku dek jangan engkau menahu-nahukan

‘Saya lebih tua Dek, jangan Engkau berlagak lebih tahu.’ tulang

Mulak ma ahu ipar (05a) amangboru

lae

‘Pulanglah saya ( ... ).’ tulang

Mulak ma ahu parjolo ipar (05b) amangboru

lae

(13)

 

ahu ? uda tulang

Tongkin nai rope bujing tu bagas muyu an. (06) bou

abang

Sebentar lagi datang biarlah ( …... ) ke rumah kalian sana ‘Sebentar lagi biar ( ……….….. ) datang ke rumah kalian.’ Anggo na iba sajo do karejo, andigan so sidung karejo on. (07) kalau yang saya saja kerja kapan agar siap pekerjaan ini

‘Kalau saya saja yang bekerja, kapan siapnya pekerjaan ini.’ Ipaingot muruk, dung marmara ro ia tu iba. (08)

diingatkan marah setelah celaka datang dia ke saya

‘Dinasehati marah, setelah dapat celaka dia datang kepada saya.’ Ulang iba dabo malayastu tu daganak. (09)

jangan kita lah terlalu meremehkan kepada anak-anak ‘Kita jangan terlalu meremehkan anak-anak.’

Inda hita puna i, nga tola i hita buat. (10) bukan kita punya itu tidak boleh itu kita diambil

‘Itu bukan kita punya, kita tidak boleh mengambilnya.’ Maginjangtu do hobukmi, oban tu son so hita pangkas. (11)

sudah panjang terlalu lah rambutmu itu bawa ke sini supaya kita pangkas ‘Rambutmu sudah terlalu panjang, bawa ke sini agar saya pangkas.’ Odu, kobun na bolak an, hita puna dope i. (12)

itu kebun yang luas sana kita punya masih itu ‘Itu, kebun luas yang sana, juga kami punya.’

Na bia do hita on, ma hutorangkon inda pedo mangarti. (13)

yang bagaimana nya kita ini sudah kuterangkan belum juga mengerti ‘Bagaimana engkau ini, sudah kuterangkan belum juga mengerti.’ Odu, kobun na bolak an, hami puna dope i. (14)

itu kebun yang luas sana kami punya masih itu ‘Itu, kebun luas yang sana, juga kami punya.’

(14)

 

Ho

do na hupainte, kehe ma hita. (15) Ko

ro ma ho *ko da ‘datanglah engkau, ya’ (16) get tu ho *ko kena ‘hendak kepadamu perginya’ ma iligi ho *ko do ‘sudahkah engkau lihat’ dibaen ko ho naso pade ‘engkau buat yang tak patut’ ulang ko ho jabat …… ‘jangan engkau sempat …..’ Tarpainte ho do, anso hupareso tongkin. (17)

ertunggu engkau nya supaya kuperiksa bentar ‘Bisa engkau tunggu, biar saya periksa sebentar.’

abang

Madung ro do langa (18) * ho

sudah datang lah rupanya abang ‘Sudah datang abang rupanya.’

Bobanki na boratan, abang marobanna bia? (19) bebanku itu yang berat abang membawanya bagaimana

‘Bebanku itu berat sekali, bagaimana (kalau) Abang yang membawanya.’ Ulang songon i ho biarna, i son do amangtua. (20)

jangan seperti itu engkau takutnya di sini nya amangtua ‘Engkau jangan takut seperti itu, Amangtua kan ada di sini’. Honokna homu huida paintehon, ise langa ? (21)

lamanya engkau kulihat menunggukan siapa rupanya

‘Kulihat, kamu terlalu lama menunggu, yang ditunggu siapa?’ Ulang badai homu anggi muyu. (22)

jangan ganggui kalian adik kalian ‘Kamu jangan mengganggui adikmu.’

Potang ma ari, inda pe homu mulak langa? (23A) petang sudah hari belum lagi kalian pulang rupanya ‘Hari sudah sore, apakah kamu belum pulang?’ Pajolo homu ma, na get mulak juo mon. (23B) dulukan kalian lah yang hendak pulang juga lah ini

(15)

 

Na giot tu dia homu tulang ? (24) yang hendak ke mana kalian tulang ‘Hendak ke mana kamu tulang ?’ Bo, ma ro homu nantulang ? (25)

ya sudah datang kalian nantulang ‘Ya, kamu sudah datang nantulang ? On saba nise, halahi? (26A)

ini sawah dari siapa mereka ‘Ini sawah siapa, mereka (punya)?

Inda saba ni halahi i, homu dope puna i. (26B) tidak sawah dari mereka itu kalian masih punya itu ‘Itu bukan sawah mereka, itu masih kalian punya.’ ia

Inda ro dabo huida na giot karejo on. (27) * ibana

tidak datang dia lah kulihat yang hendak kerja ini ‘Nampaknya dia tidak datang untuk kerja ini.’

ibana

Baen nga be marama ina, ulang nian maroban layas tu (28) * ia

karena tidak lagi berayah ibu jangan kiranya membawa layas kepada ia ‘Karena sudah piatu, kiranya orang tidak anggap remeh kepadanya’. Anggo dung sialna, jolma pe isoro ia do. (29a)

kalau sudah sialnya manusia pun dimangsa dia juga

‘Kalau nasib memang sial, manusia pun dimangsanya juga.’ Ma hutaba satonga, inda pe ia ra marumbak. (29b)

sudah kutebang separuh belum juga dia mau tumbang ‘Sudah kutebang separuh, dia belum juga tumbang.’

Dung icet dohot tingkapna sude, baru deges ia tarida. (29c) setelah dicat bersama jendelanya semua baru cantik dia kelihatan ‘Setelah dicat semua bersama jendela, baru dia kelihatan indah.’

(16)

 

Mintop ia antong, ioban ko tu udan i. (29d) padam dia tentu dibawa engkau ke hujan itu

‘Tentu dia padam, engkau bawa (pula) ke hujan itu.’

Ulang utuk-kutuk, magulang ia tongkin nai tu rura an. (29e) jangan goyang-goyang berguling dia sebentar lagi ke jurang sana ‘Jangan digoyang-goyang, nanti bisa dia berguling ke jurang sana.’

umak tulang uda tua

Mang ro ma langa ompung ? (30) tobang

amangboru nantulang

dsb.

sudah datang rupanya ( ………… ) ‘Sudah datang rupanya ( ………… ) ?’

hu-pangido  hupangido ‘saya minta’ (31)

hu-gorar  hugorar ‘saya namai’

ta- baen  tabaen ‘kita buat’ ta-lehen  talehen ‘kita beri’

ta-puna  tapuna ‘kita punya’

. ringgas-ku  ringgasku ‘rajinku’ (32a) ringgas niba  ringgas niba ‘rajin saya’

gusar-ta  gusarta ‘marah kita’ loja-mu  lojamu ‘letihmu’

loja nami  loja nami ‘letih kami’ oto-mu  otomu ‘bodohmu’

oto muyu  oto muyu ‘bodoh kalian’ lomok nibana  lomok nibana ‘pemurahnya’ lomok-na  lomokna ‘pemurahnya’ lomok-sa  * lomoksa ‘pemurahnya’ mangan-ku  manganku ‘makanku’ (32b)

mangan niba  mangan niba ‘makan saya’ modom-ta  modomta ‘tidur kita’

modom nami  modom nami ‘tidur kami’ juguk-mu  jugukmu ‘dudukmu’

(17)

 

juguk muyu  juguk muyu ‘duduk kalian’ juguk nibabana  juguk nibana ‘duduknya’ kehe-na  kehena ‘perginya’ kehe-sa  * kehesa ‘perginya’

bagas-ku  bagasku ‘rumahku’ (33) bagas niba  bagas niba ‘rumah saya’ gorar-ta  gorarta ‘nama kita’

gorar nami  gorar nami ‘nama kami’ huta-ta  hutanta ‘kampung kita’

huta muyu  huta muyu ‘kampung kalian’ gonjong-mu  gonjongmu ‘kalungmu’

gonjong nibana  gonjong nibana ‘kalungnya’ ulu-na  uluna ‘kepalanya’ ulu-sa  * ulusa ‘kepalanya’ ina-ku  inangku ‘ibuku’ (34)

aya-ku  ayangku ‘ayahku’

ulu-ku  ulungku ‘kepalaku’

ina-ta  inanta ‘ibu kita’ aya-ta  ayanta ‘ayah kita’ saba-ta  sabanta ‘sawah kita’

pangidoan niba ‘permohonan saya’ (35) amang nami ’ayah kami’

alus ni ibana ‘jawabannya’ hakehe nia ‘kepergiannya’

tarup ni bagas ‘atap rumah’ osar muyu ‘sampah kalian’ Inda dong barangna langa? (36) tidak ada barangnya rupanya ‘Memang tidak ada barangnya?’

manjago * -ku

pasikola * -ta

Si Amar do na bisa mangontang -mu (37)

mangaligi -na / -sa

pataru -

si amar lah yang dapat ( ………) ( ……. ) ‘Si Amarlah yang dapat ( …….…….. ) ( ……..).’

(18)

  Ijago ahu Ipasikola hita Iontang si Amar ko (38) Iligi ia Ipataru - ( ………. ) si amar ( ……) ‘ ( …... ) si Amar ( …... ).’ itiop isapai -na

Madung ipaboa nagkin. (39)

idokon -sa

ioban

sudah ( …… ) ( … ) tadi ‘Sudah (di- … ) ( … ) tadi’.

hita na tolu hami (40) homu halahi tolu na tolu bagas-ta (41) * tolu

‘rumah kita ( bertiga )’

Iba on

muse ma na get aloon nia. (42) Ahu

saya pula lah yang hendak lawan dari dia ‘Saya pula yang mau dilawannya.’

Ibangku hupature. ‘Diriku kuurus.’ (43) Ibanta tapature. ‘Diri kita kita urus.’ Iba nami hami pature. ‘Diri kami kami urus.’

(19)

 

Ibamu Ø pature. ‘Dirimu (kau) urus.’ Iba muyu homu pature. ‘Diri kalian kalian urus.’ Iba nia ipature ia. ‘Dirinya diurusnya.’ Iba ni halahi ipature halahi. ‘Diri mereka mereka urus.’ iba

Biama ibaen ahu on dompak nga marhepeng. (44) hita

hami

bagaimana lah dibuat ( ….… ) ini ketika tidak beruang ‘Bagaimanalah ( …….. ) ini lagi takpunya uang.’

hita hami di homu on tu halahi i (45) sian * iba an * ahu * ho * ibana * ia

Ma di dia nangkin ubatki? (46a) sudah di mana tadi obatku itu ‘Obat saya sudah di mana tadi?’ Di ahu. (46b)

di saya

‘Pada saya.’

Adong di ho kayapi? (47a) ada di engkau korek api ‘Ada korek apimu?’

Inda adong di ahu. (47b) tidak ada di saya

‘Saya tidak punya.’ Inda di ahu. (48) tidak di saya

(20)

 

Anggo tarbagi silua i lehen di halahi deba. (49) kalau terbagi oleh-oleh itu berikan di mereka sebagia

‘Kalau memungkinkan, kasikan oleh-oleh itu sebagian kepada mereka.’ Patidaon tu halahi anso rap mamboto. (50)

tunjukkan kepada mereka agar sama-sama mengetahui ‘Tunjukkan kepada mereka agar sama-sama mengetahui.’

Sian ia langkot tu halak na bahat. (51) dari dia menular ke orang yang banyak ‘Dari dia menular kepada orang banyak.’ Ia pe di si huida. (52)

dia juga di situ kulihat

‘Saya lihat dia juga ada di situ.’ Ho pe, ro nga marsilua. (53) kau juga datang tidak ber oleh-oleh ‘Engkau juga, datang tanpa oleh-oleh.’

Homu do putona anso tarbaen karejonta on. (54)

kamu lah putusannya supaya tekerjakan pekerjaan kita ini ‘Hanya kamu saja penentunya agar pekerjaan kita ini terlaksana.’

Homu ma manaeksa nangkon sai ahu be. (55) kamu lah memanjatnya takusah selalu saya lagi ‘Kamulah memanjatnya, takusah lagi saya.’ saba nami motorta on tobat muyu i (56) kareta nia an bagas ni halahi on motorkon

motorku i motorki (57a)

an motorkan

on karetamon

karetamu i karetami (57b)

(21)

 

Deiksis Ruang

Baen tu gincat ulang tarjata halak. (01) bikin ke atas jangan terjangkau orang

‘Taruh ke atas (agar) tidakterjangkau orang.’ I gincat gadu i patibal. (02)

di atas pematang itu letakkan ‘Letakkan di atas pematang itu!’ Inda adong ison, jalahi i toru! (03) tidak ada di sini cari di bawah ‘Tidak ada di sini, cari di bawah.’

Bodil husandang sabola siamun, haronduk i siambirang. (04) Senapang kusandang sebelah kanan, sumpit di kiri

‘Senapang kusandang di sebelah kanan, sumpit di sebelah kiri.’ Sabola siamun dohot siambirang ni danak i patibal bantal! (05) Sebelah kanan dengan kiri dari anak itu letakkan bantal

‘Letakkan bantal di sebelah kanan dan kiri bayi itu.’ Anggo mabiar ho i jolo homa i pudingku. (06) kalau takut engkau di depan engkaulah di belakangku ‘Kalau engkau takut di depan, engkaulah di belakangku’. Bo i jolo bo i pudi bagasmu suanma na rata bulung. (07)

baik di depan baik di belakang rumahmu tanamlah yang hijau daun

‘Baik di depan maupun di belakang rumahmu, tanamilah yang berdaun hijau’. Patibal i jolo tiang i, ulang i pudina i. (08)

letakkan di depan tiang itu jangan di belakangnya itu ‘Letakkan di depan tiang itu, jangan di belakangnya.’ On ma lehen isia. (09)

ini lah beri di dia

‘Inilah kasikan buat dia.’

Idia tarpainte hita be i, on naso ro dope ia. (10)

di mana tertunggu kita lagi itu, ini yang tidak datang lagi dia ‘Manalah dapat kita tunggu lagi, sekarang saja dia belum datang.’

(22)

 

Gonti homu i ! (11)

ganti kalian itu

‘Kalian ganti itu!’ I ma di ahu. (12)

itu lah di aku ‘Itulah untukku.’ Ise dei ? (13) siapa kah itu ‘Siapa itu?’

Inda i balokta, odu do. (14) bukan itu batas kita yang sanalah

‘Bukan itu batas kita, (tetapi) yang sana.’ odu

Bo, inda ra ia mambuka pintu bagas. (15) si C

‘(Jadi) tidak mau ( ... ) membukakan pintu rumah.’ susui sudut

na rara yang merah

ahu on ‘ aku ini ‘ (16)

sopo godang balai pertemuan

bagas rumah

i gincat di atas

tu toru on ‘ ke bawah ini ‘ (17)

ngon jolo dari depan

Parudan dope sannari on, nga piga halak tu kobun. (18) penghujan masih sekarang ini tidak berapa orang ke kebun

‘Sekarang masih penghujan, tidak banyak orang (pergi) ke kebun.’ Gonti jolo bola lampu i. (19)

ganti dulu bola lampu itu ‘Ganti dahulu bola lampu itu.’ sitarika

*ahu i ma pature. (20) *jugukankon

(23)

 

Na gorsing i ma di ahu. (21) yang kuning itulah di aku ‘Yang kuning itulah untukku.’

Anggo inda dohot ko tu kobun, saba i ma pature. 22) kalau tidak ikut engkau ke kebun sawah itu lah urus

‘Kalau engkau tidak ikut ke kebun, sawah itulah bereskan.’ Na ijalahi mi nga dong ison, ligi i toru i. (23)

yang dicari mu itu tidak ada di sini cari di bawah itu ‘Yang engkau cari tidak ada di sini, cari di bawah itu.’

sopo susui

Padonok boban mi tu *on odu. (24) *ahu

*ho

‘Dekatkan bebanmu itu ke ( ... ) sana.’ odu

Di sopo ma hita maradian. (25) an

‘Di gubuk ( sana ) lah kita singgah.’ hami *odu

Oban ma tu halahi (26) hita an

‘Bawalah ke (tempat) ( ... ) sana.’ *odu

Kobun ma hita gadis. (27) an

‘Kebun (yang) sanalah kita jual.’

Hape adong do langa api i toruan. (28) nyatanya ada lah rupanya api di bawah sana ‘Ternyata ada rupanya api di bawah sana.’ I son ma patibal tasmi. (29)

di sini lah letakkan tasmu itu ‘Di sini saja letakkan tasmu itu.’

(24)

 

I son sajo ia musor, nga jungada kaluar. (30) di sini saja dia berkisar tak pernah keluar

‘Di sini saja dia berkisar, tidak pernah (dia) keluar.’ I son ma hita marbuko dabo. (31)

di sini lah kita berbuka yalah ‘Di sini sajalah kita berbuka, ya.’ Ma i si bo manuk na ijalahi mi. (32) sudah di situ lah ayam yang dicari engkau ‘Sudah di situ ayam yang engkau cari.’ Adong i si kayapi? (33)

ada di situ korek api ‘Ada di situ korek api?’

Dohot ise ia i si? (34) dengan siapa dia di situ

‘Dengan siapa dia di situ?’

Huida dope halahi nangkin i sodu bo. (35) kulihat lagi mereka tadi di sana tuh

‘Saya masih melihat mereka tadi di sana.’ Na riburan i si, ro ho tu son. (36)

yang ribut kali di situ datang engkau ke sini ‘Ribut kali di situ, datang (saja) ke sini.’

Papinda i tu si bo, targanggu ahu manonton. (37) pindahkan itu ke situ lah terganggu aku menonton ‘Pindahkan dulu itu ke situ, terganggu saya menonton.’ Roma ahu tu si? (38)

datanglah aku ke situ ‘Saya datang ke situ, (ya)?’ Naron ro pe ahu tu si. (39) nanti datang biar aku ke situ ‘(Biar) nanti saya datang ke situ.’ Ulang i si be, tu sodu homu main. (40) jangan di situ lagi ke sana kalian main ‘Jangan di situ lagi, ke sana kalian bermain.’

(25)

 

Nga dong gunamu, morot ma ho ngon on. (41) tidak ada gunamu pergi lah engkau dari sini ‘Tidak berguna engkau, pergilah engkau dari sini.’ Ngon on tu pudi ni ari nga di ahu ia. (42)

dari ini ke belakang dari hari tidak di aku dia

‘Dari sekarang hingga kelak saya tidak mau padanya.’ Ngon i ma timbungkon so husambut. (43)

dari itu lah lemparkan biar kusambut

‘Lemparkan saja dari situ, biar saya sambut.’ Ngon i ma hita naron mulak. (44)

dari itu lah kita nanti pulang ‘Dari situlah kita pulang nanti.’

Ngon i torus sannari nga tarida be ia. (45) dari itu sampai sekarang tidak terlihat lagi dia

‘Dari (waktu) itu sampai sekarang dia tidak kelihatan lagi.’ Ngon odu mada ro aek i. (46)

dari sana lah datang air itu ‘Dari sanalah datangnya air itu.’

*indon i *indi tu *indu ma hita. (47) ngon on i odu ‘ ( ... ) ( ... ) -lah kita.’ indon indi (48) indu ma di ho. (48) on i odu

(26)

  i son i on i si i i sodu (49) tu odu tu son tu si tu sodu on ngon on ngon i ngon i (50)

odu ngon odu

bagas guo indon susui indi (51) * sinaloan indu * (hala) lungun * hamoraon bagas guo on susui i (52) sinaloan odu (hala) lungun hamoraon

Natuari i son do ia. (53) yang kemarin di sini lah dia ‘Kmarin, dia (ada) di sini.’ Indi ma lehen i sia. (54) itu lah berikan di dia

‘Itulah berikan kepadanya.’

 

   

Deiksis Waktu

Nangkin ro ahu nga pe ngot komu. (01) tadi datang aku belum lagi bangun kalian

(27)

 

Manyogot i ro ahu nga pe ngot komu. (02) pagi itu datang aku belum lagi bangun kalian

‘Pagi tadi saya datang, (tetapi) kalian belum bangun.’ Marun ia nalewat i, jadi inda bisa ia kehe tu sikola. (03) demam dia yang lewat itu jadi tidak bisa dia pergi ke sekolah ‘Dia demam tempo hari, sehingga dia tidak dapat pergi ke sekolah.’ I son ma ia najolo pajonjong sikola guru. (04)

di sini lah dia dahulu mendirikan sikola guru ‘Di sinilah dia dahulu mendirikan sekolau guru.’ Sannari songon on ma ... . (05)

sekarang seperti ini lah

‘Sekarang begini sajalah, ... ‘

Sannari nga porlu be tantara i motor. (06) sekarang tidak perlu lagi tentara di motor

‘Sekarang tidak perlu lagi tentara (mengawal) truk.’ Maso

sannari nga marpending be kareta. (07) Jaman

‘ ( ... ) sekarang takberpending lagi sepeda.’ Sannari

naso ro dope ia. (08) On

‘ ( ... ) dia belum juga datang.’ Sannari on

babiat doma mabiar di halak. (09) * On sannari

‘ ( ... ) harimau yang takut terhadap manusia.’ Naron mulak juo do hami. (10)

nanti pulang juga lah kami ‘Nanti pulang juga kami.’

Sanga andigan ko ro, ulang bulan puaso songon on. (11) entah kapan engkau datang jangan bulan puasa seperti ini ‘Waktu lain engkau datang, jangan (di) bulan puasa seperti ini.’

(28)

 

Dung mate, doa ni halak na denggan doma haropkonon saulak on. (12) setelah mati doa dari orang yang baik saja harapkan yang sekali ini

Setelah meninggal, tinggal doa orang yang baik yang diharapkan kelak.’ Manyogot i huida dope ia, sannari nga huboto. (13)

pagi itu kulihat masih dia sekarang tidak kutahu

‘Pagi itu saya masih melihat dia, sekarang saya tidak tahu.’

Taon nalewat midukdo halak tu Moka, taon i godang tuor ni gota. (14) tahun yang lalu banyak juga orang ke mekkah tahun itu besar harga dari getah ‘Tahun yang lalu banyak orang (berhaji) ke Mekkah, tahun itu harga karet tinggi.’

Bulan

Oktober nalewat i bahatan do udanna sian logona. (15) Taon

‘( ... ) yang lalu itu lebih banyak hujan daripada panasnya.’

*Ari *Bulan

*Taon i bahatan do udanna sian logona. (16) Ari Rabu

Bulan Oktober Taon Ganjil

‘( ... ) itu lebih banyak hujan daripada panasnya.’

ari poken Sinayan nalewat (17) Nopember *andostorang *kotu ‘( ... ) yang lalu’ taon Sinayan nalewat Maret (18)

ari Rabu nasolpu

(29)

 

Pasidung karejomi, kotu on juo do hita mulak. (19) siapkan kerjamu itu siang ini juga lah kita pulang ‘Siapkan kerjamu itu, siang ini juga kita pulang.’ Dompak parudan, poken on ma hita manyabur. (20) selagi penghujan minggu ini lah kita menabur

‘Selagi penghujan, minggu inilah kita menabur (benih).’ Jumat

on ma hita kehe. (21) April

‘( ...) inilah kita pergi.’ Naron potang ro pe ahu tu homu an. (22) nanti petang datang pun aku ke kamu sana

‘Nanti petang (biar) saya datang ke tempat kalian.’ ari

poken

bulan naro (23) taon

abad

‘ ( ... ) yang akan datang.’ (ari) Akad

naro (24) (bulan) Desember

‘( ... ) yang akan datang’ Dompak

Hatiha i miduk do halak ro. (25) * Maso

‘( ... ) itu banyak juga orang datang.’

Nga tarbaen marsaba, maso i na hurangan aek. (26) tidak terlakukan bersawah masa itu yang kurang amat air ‘Tidak bisa mengerjakan sawah, waktu itu kurang sekali air.’

Dompak

Hatiha on ro halahi jiarah. (27) ?Maso

(30)

 

Na ramosan tarutung dohot lancat maso on. (28) yang lebat amat durian dengan langsat masa ini ‘Musim ini (buah) durian dan langsat lebat sekali.’

Torus

sannari naso sodar dope ia. (29) Sampe

( ... ) sekarang dia masih belum sadarkan diri.’ abad

taon naget

bulan ro (30) poken nangkan

ari

‘( ... ) yang akan datang.’ *kotu *manyogot lewat Januari nadung (31) Jumat solpu poken ari

‘( ... ) yang sudah berlalu.’

Deiksis Sosial Istilah Kekerabatan Makna Bentuk Sapaan amang

1. orangtua laki-laki dari ego 2. anak laki-laki dari ego 3. anak laki-laki dari saudara

laki-laki ego

4. anak laki-laki dari saudara laki-laki suami ego

5. suami dari menantu perem- puan ego

amang

amang boru suami dari saudara perempuan ayah ego

(31)

 

amang tobang kakek dari ayah ego tobang

amang tua abang dari ayah ego tua

amang uda adik laki-laki dari ayah ego uda anak namboru anak laki-laki dari saudara perempuan ayah ego anak namboru

anggi

1. adik dari ego 2. adik dari istri ego 3. anak dari anak ego 4. adik dari suami ego

anggi

angkang

1. abang atau kakak dari ego 2. abang atau kakak dari istri

ego

angkang

aya 1. orangtua laki-laki dari ego

2. anak laki-laki dari ego aya babere

1. suami dari anak ego

2. anak dari saudara perempuan ego

bere

boru anak perempuan dari ego inang

boru tulang anak perempuan dari saudara laki-laki ibu ego boru tulang bujing adik perempuan dari ibu ego bujing eda 1. suami ego saudara perempuan dari

2. istri dari saudara laki-laki ego

eda etek adik perempuan dari ibu ego etek

iboto saudara perempuan dari ego -

inang

1. orangtua perempuan dari ego 2. anak perempuan dari ego 3. anak perempuan dari saudara

laki-laki ego

4. anak perempuan dari saudara laki-laki suami ego

5. istri dari babere ego

inang

inang boru saudara perempuan dari ayah ego bou inang tobang nenek dari ayah ego tobang inang tua 1. 2. istri dari abang ayah ego kakak dari ibu ego tua inang uda 1. istri dari adik ayah ego

2. adik perempuan dari ibu ego nanguda inang tulang 1. 2. istri dari saudara ibu ego ibu dari istri ego nantulang

(32)

 

ipar 1. 2. saudara laki-laki dari istri ego anak laki-laki dari tulang ego ipar

lae

1. suami dari saudara ego

2. anak laki-laki dari amang boru ego

lae

mamak

1. ayah dari istri ego

2. saudara laki-laki dari ibu ego 3. saudara laki-laki dari

nantulang ego

mamak

namboru saudara perempuan dari ayah ego bou nantulang poso istri dari tulang naposo ego nantulang nantulang tobang 1. 2. nenek dari ibu ego nenek dari ayah istri ego nantulang

ompung

1. orangtua laki-laki dari ayah ego

2. orangtua perempuan dari ayah ego

ompung

ompung bayo orangtua laki-laki dari ibu ego ompung ompung boru orangtua perempuan dari ibu ego ompung ompung mora kakek/nenek dari garis ibu ego ompung ompung suhut kakek/nenek dari garis ayah ego ompung

pahompu cucu dari ego anggi

parmaen

1. istri dari anak ego

2. anak perempuan dari saudara laki-laki istri ego

maen pareban suami dari saudara istri ego pareban

tua abang dari ayah ego tua

tulang

1. orangtua laki-laki dari istri ego

2. saudara laki-laki dari ibu ego 3. saudara laki-laki dari

tulang

tulang poso anak laki-laki dari saudara laki-laki istri ego tulang tulang tobang 1. 2. kakek dari ibu ego kakek dari ayah istri ego tulang tunggane saudara laki-laki dari istri ego tunggane

uda adik laki-laki dari ayah ego uda

umak orangtua perempuan dari ego umak  

(33)

 

Pulungan Lubis

(01) Bo, ma ro homu Munte ? Regar

Hasibuan

‘Yah, sudah datang kamu ( ... ) ?’

Tulang Ipar

(02) Bo, ma ro homu Nantulang ? Lae

Bere

‘Yah, sudah datang kamu ( ... ) ?’

Pulungan Lubis

(03) Pala ro si Munte pio ahu da ! Regar

Hasibuan

‘Bila datang si ( ... ) panggil saya, ya !’

Uda

(04) Mulak ma langa Nantulang ?

Amangboru

‘Lagi pada pulang ( ... ) ?’

Uda

(05) Madung mulak do Nantulang na sian Jakarta i ?

Amangboru

‘Apakah sudah pulang ( ... ) yang dari Jakarta itu?’

Tulang (06) Aha do ibaen silua muyu Ipar ?

Lae ‘Apalah dibuat oleh-olehmu ( ... ) ?

(34)

    Lampiran 4 (Biodata Singkat) I. Data Diri   NIM  058107010 Nama Lengkap : Drs. Namsyah Hot Hasibuan, M. Ling.

Tempat/Tgl. Lahir : Sihepeng (Mandailing), 24 Oktober 1954

Agama : Islam

NIP : 131124057 / 19541024 198203 1 002 Jabatan Fungsional : Lektor Kepala

Pangkat/Golongan : Pembina Utama / IV/c

Pekerjaan : Staf Pengajar Fakultas Sastra USU Alamat Kantor : Jln. Universitas 19 Medan 20155

Alamat Rumah : Jln. Sawit IV No. 8 P.Simalingkar 20141 Tel./HP 061-8369020/081396120404 II. Riwayat Pendidikan

SD Negeri Sihepeng, tamat 1968

SMP Muhammadiyah Sihepeng, tamat 1971 SMA Negeri 2 Padangsidempuan, tamat 1974

Tahun Jenjang Perguruan Tinggi

1981 Sarjana (S1) Universitas Sumatera Utara (USU) Medan 1996 Magister (S2) Universitas Indonesia (UI) Jakarta 2011 Doktoral (S3) Universitas Sumatera Utara (USU) Medan III. Pelatihan Profesional

Tahun Pelatihan Tempat Penyelenggara

2001 Penerjemahan Buku Ajar Perguruan Tinggi Padang Dirjen Dikti 1999 Jonge Docenten Nederlands (Jodoned) Jakarta Erasmus Huis 1996 Taal & Cultuur Utrecht

1991 Taalbeheersing Breukelen

Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen in

Nederland IV. Pengalaman Kerja

1977 - 1979 : Staf Pengajar Perguruan Imam Bonjol Medan

1978 - 1983 : Staf Pengajar Perguruan Muhammadiyah T. Sari Medan 1982 - 1991 : Direktur SMA Bunga Bangsa 2 Medan

1987 - 2004 : Pengajar Fakultas Ushuluddin IAIN/UIN Medan 1982 - : Staf Pengajar Fakultas Sastra USU Medan 1989 - 1991 : Pengajar FH UKA Kabanjahe.

1997 - : Ketua NCC (Het Nederlands Cultureel Centrum) Medan 2006 - 2009 : Pengajar AKPER RSU Herna Medan

Referensi

Dokumen terkait