• Tidak ada hasil yang ditemukan

Panduan Menurunkan Resiko Infeksi terkait Pelayanan Kesehatan.doc

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "Panduan Menurunkan Resiko Infeksi terkait Pelayanan Kesehatan.doc"

Copied!
41
0
0

Teks penuh

(1)

PANDUAN

PANDUAN

MENURUNKAN RESIKO INFEKSI TERKAIT

MENURUNKAN RESIKO INFEKSI TERKAIT

PELAYANAN KESEHATAN

PELAYANAN KESEHATAN

TIM PENCEGAHAN & PENGENDALIAN INFEKSI

TIM PENCEGAHAN & PENGENDALIAN INFEKSI

RUMAH SAKIT (TIM PPIRS)

RUMAH SAKIT (TIM PPIRS)

RSUD PAMBALAH BATUNG

RSUD PAMBALAH BATUNG

JL. J

(2)
(3)

LAMPIRAN LAMPIRAN

KEPUTUSAN DIREKTUR KEPUTUSAN DIREKTUR

RSUD PAMBALAH BATUNG AMUNTAI RSUD PAMBALAH BATUNG AMUNTAI N NOOMMOORR :: T TAANNGGGGAALL :: PANDUAN PANDUAN

MENURUNKAN RESIKO INFEKSI TERKAIT PELAYANAN KESEHATAN MENURUNKAN RESIKO INFEKSI TERKAIT PELAYANAN KESEHATAN

BAB I BAB I DEFINISI DEFINISI  A.

 A. Latar BeLatar Belakanlakan

Pen

Penel!tel!t!an !an Se""Se""el#eel#e!$ !$ %1&'%1&'1( 1( )an )an *an*an+ak +ak enenel!tel!t!an !an la!nla!nn+a n+a "e""e"erl!erl!-atk-atkanan *a-#a enalaran en+ak!t "en/lar )ar! a$!en ke a$!en )aat tera)! "elal/! tanan *a-#a enalaran en+ak!t "en/lar )ar! a$!en ke a$!en )aat tera)! "elal/! tanan et

et/a/a$ $ ke$eke$e-ata-atan. n. Pet/Pet/a$ a$ ke$eke$e-ata-atan n "e""e"!l!k! !l!k! eraeran n +an +an $an$anat at enent!n t!n )al)ala"a" te

terara)!n)!n+a +a eer!r!n)n)a-a-an an k/k/"an )ar! "an )ar! $at/ $at/ aa$!e$!en n ke ke aa$!e$!en n la!la!n n %!n%!n0e0ek$! $!lank$! $!lan(.(. Ke*er$!-an tanan )aat "en/r/nkan anka "r*!)!t+ )an "rtal!t+ +an )!$e*a*kan Ke*er$!-an tanan )aat "en/r/nkan anka "r*!)!t+ )an "rtal!t+ +an )!$e*a*kan le- !n0ek$! $!lan.

le- !n0ek$! $!lan. Ke*er$!-Ke*er$!-an tanan -ar/$ an tanan -ar/$ )!alank)!alankan le- an le- $el/r/- et/a$ ke$e-atan$el/r/- et/a$ ke$e-atan )! r/"a- $ak!t karena ke*er$!-an tanan "er/akan !lar /ta"a enen)al!an !n0ek$!. )! r/"a- $ak!t karena ke*er$!-an tanan "er/akan !lar /ta"a enen)al!an !n0ek$!.

Ke*er$!-an tanan "er/akan $/at/ r$e)/r t!n)akan "e"*er$!-kan tanan Ke*er$!-an tanan "er/akan $/at/ r$e)/r t!n)akan "e"*er$!-kan tanan )e

)ennan an "e"enn//nanakakan n $a$a*/*/n2n2anant!t!$e$ett!k !k )! )! *a*a#a#a- - a!a!r r "e"ennalal!r !r aatata/ / )e)ennanan "en/nakan -an)r/* *er*a$!$ alk-l.

"en/nakan -an)r/* *er*a$!$ alk-l. Ke*er$!-an tanan "en/r/t 3D3 )an 4HO: Ke*er$!-an tanan "en/r/t 3D3 )an 4HO: 1.

1. KeKe*e*er$r$!-!-an an tatannan an $e$e5a5ara ra /"/"/" /" teter)r)!r!r! ! )a)ar! r! keke*e*er$r$!-!-an an tatannan an $$$!$!alal2/2/"/"/",", ke*er$!-a

ke*er$!-an n tanan a$et!k, ke*er$!-an tanan -an)r/* *er*a$!$ tanan a$et!k, ke*er$!-an tanan -an)r/* *er*a$!$ alk-l, ke*er$!-analk-l, ke*er$!-an tanan $/r!5al.

tanan $/r!5al. 6.

6. Ke*Ke*er$!er$!-an tan-an tanan a$etan a$et!k a)ala!k a)ala- "en5/5! tan- "en5/5! tanan )enan )enan a!r "enalan a!r "enal!r )an !r )an $a*$a*/n/n ant!$et!k.

ant!$et!k. 7.

7. KeKe*e*er$!r$!-a-an n tatannan an -a-an)n)r/* r/* *e*er*ar*a$!$ $!$ alkalk--l l a)a)alala- a- "e""e"*e*er$!r$!-ka-kan n tantanaan n )a)ar!r! "!krran!$"e.

"!krran!$"e. 8.

8. Ke*Ke*er$!er$!-an tana-an tanan n $/r$/r!5al a)al!5al a)ala- "en5/5a- "en5/5! ! tantanan "enan "en/na/nakan $a*/n ant!kan $a*/n ant!$et$et!k!k $e*e

$e*el/" l/" eera$! ra$! /nt/nt/k /k "en"en-!la-!lankankan n k/"ak/"an n trantran$!en$!ent t )an )an "en"en/r/n/r/nkan kan k/"ak/"ann re$!)ent 0lra )! tanan.

re$!)ent 0lra )! tanan.

T//an ke*er$!-an tanan a)ala- /nt/k "en-!lankan ktran )ar! k/l!t $e5ara "ekan!$ T//an ke*er$!-an tanan a)ala- /nt/k "en-!lankan ktran )ar! k/l!t $e5ara "ekan!$ )an "en/ran! /"la- "!krran!$"e tran$!en

)an "en/ran! /"la- "!krran!$"e tran$!en

B.

B. MaMak$k$/) /) )a)an Tn T///a/ann

1

1.. TTuujjuuaan n UUmmuum m ::

Men/ran! r!$!k !n0ek$! )enan "elak/kan ke*er$!-an tanan et/a$ ke$e-atan )! Men/ran! r!$!k !n0ek$! )enan "elak/kan ke*er$!-an tanan et/a$ ke$e-atan )! l!nk/nan RSI S/ltan A/n, *a!k et/a$ kl!n!$ "a//n et/a$ nn kl!n!$.

l!nk/nan RSI S/ltan A/n, *a!k et/a$ kl!n!$ "a//n et/a$ nn kl!n!$.

.. TTujujuauan n KK!!u"u"uu" " :: a.

a. MeMe"*"*anankk!t!tkakan n keke$a$a)a)araran n eet/t/aa$ $ klkl!n!n!$ !$ "a"a///n /n nnn n klkl!n!n!$ !$ akakan an eentnt!n!nnn+a+a ke*er$!-an tanan.

(4)

*.

*. Pet/Pet/a$ "ea$ "eneneta-ta-/! Ke*/! Ke*!ak!akan )an San )an SPO Ke*PO Ke*er$!er$!-an T-an Tananan.an. 5.

5. Pet/Pet/a$ "aa$ "a"/ "e"/ "elak/lak/kan Kekan Ke*er$*er$!-a!-an Tn Tananan $e$/an $e$/a! r$a! r$e)/e)/rr..

3.

3. BaBata$ta$an an OOeraera$!$!nnalal

D.

D. LaLan)n)a$a$an an H/H/k/k/""

#A# II #A# II

RUANG LINGKUP RUANG LINGKUP

(5)

Pr!

Pr!n$n$! ! /t/ta"a"a a /n/nt/k t/k "e"en/n/r/nr/nkakan n r!$r!$!k !k !n!n0ek0ek$! $! +a!+a!t/ t/ )e)ennan an "en"eneraerakkan an r!r!n$!n$! ke#a$a)aan /n!9er$al ela+anan ke$e-atan a)ala- "enaa -+!ene $an!ta$! !n)!9!)/,-+!ene ke#a$a)aan /n!9er$al ela+anan ke$e-atan a)ala- "enaa -+!ene $an!ta$! !n)!9!)/,-+!ene $an!ta$! r/anan )an $ter!l!$a$! eralatan. Ket!a r!n$! ter$e*/t )!a*arkan "ena)! 11 ke!atan $an!ta$! r/anan )an $ter!l!$a$! eralatan. Ket!a r!n$! ter$e*/t )!a*arkan "ena)! 11 ke!atan kk +a!t/ : kk +a!t/ : 1 1.. 33//55! ! TTaannaann 6 6.. AAllaat t PPeell!!nn))//nn  DD!!rr!! 7.

7. PePe"r"r$e$e$an $an PePeralralataatan Pn Pa$!a$!en en DaDan Pn Penenataatalaklak$an$anaaaan Ln L!ne!nenn 8

8.. PPeenneellllaaaan Ln L!!nneenn 

.. PPeenneellllaaaan n LL!!""**aa- -'.

'. PePennenen)a)al!l!an Lan L!n!nkk/n/naan R/n R/"a"a- Sa- Sak!k!tt ;.

;. KeKe$e$e-a-atan tan KaKar+ar+a#a#an 2 n 2 PePerl!rl!n)n)/n/naan Pn Pet/et/aa$ K$ Ke$e$e-e-ataatann &.

&. H+H+!!enene e ReRe$$!r!ra$a$! ! 2 2 EEt!t!ka ka BaBat/t/kk <.

<. H+H+!!enene e ReRe$$!r!ra$a$! ! 2 2 EEt!t!ka ka BaBat/t/kk 1=

1=.. PrPrakakt!t!k Mek Men+n+/n/nt!t!k >k >anan A A"a"ann 1

11.1. PrPrakakt!t!k Uk Untnt/k /k L/L/"*"*al al P/P/nknk$!$!

#A# III #A# III TATA LAKSANA TATA LAKSANA

A.

A. CuCu$% T$% Tananaann Pen

Penel!tel!t!an !an Se""Se""el#eel#e!$ !$ %1&'%1&'1( 1( )an )an *an*an+ak +ak enenel!tel!t!an !an la!nla!nn+a n+a "e""e"erl!erl!-atk-atkanan *a-#a enalaran en+ak!t "en/lar )ar! a$!en ke a$!en )aat tera)! "elal/! tanan *a-#a enalaran en+ak!t "en/lar )ar! a$!en ke a$!en )aat tera)! "elal/! tanan

(6)

et/a$ ke$e-atan. Pet/a$ ke$e-atan "e"!l!k! eran +an $anat ent!n )ala" tera)!n+a er!n)a-an k/"an )ar! $at/ a$!en ke a$!en la!n %!n0ek$! $!lan(. Ke*er$!-an tanan )aat "en/r/nkan anka "r*!)!t+ )an "rtal!t+ +an )!$e*a*kan le- !n0ek$! $!lan. Ke*er$!-an tanan -ar/$ )!alankan le- $el/r/- et/a$ ke$e-atan )! r/"a- $ak!t karena ke*er$!-an tanan "er/akan !lar /ta"a enen)al!an !n0ek$!.

Ke*er$!-an tanan "er/akan $/at/ r$e)/r t!n)akan "e"*er$!-kan tanan )enan "en/nakan $a*/n2ant!$et!k )! *a#a- a!r "enal!r ata/ )enan "en/nakan -an)r/* *er*a$!$ alk-l.

Ke*er$!-an tanan "en/r/t 3D3 )an 4HO:

1. Ke*er$!-an tanan $e5ara /"/" ter)!r! )ar! ke*er$!-an tanan $$!al2/"/",

ke*er$!-an tanan a$et!k, ke*er$!-an tanan -an)r/* *er*a$!$ alk-l, ke*er$!-an tanan $/r!5al.

2. Ke*er$!-an tanan a$et!k a)ala- "en5/5! tanan )enan a!r "enal!r )an $a*/n

ant!$et!k.

3. Ke*er$!-an tanan -an)r/* *er*a$!$ alk-l a)ala- "e"*er$!-kan tanan )ar!

"!krran!$"e.

4. Ke*er$!-an tanan $/r!5al a)ala- "en5/5! tanan "en/nakan $a*/n ant!$et!k

$e*el/" era$! /nt/k "en-!lankan k/"an tran$!ent )an "en/r/nkan k/"an re$!)ent 0lra )! tanan.

T//an ke*er$!-an tanan a)ala- /nt/k "en-!lankan ktran )ar! k/l!t $e5ara "ekan!$ )an "en/ran! /"la- "!krran!$"e tran$!ent.

Hal?-al +an Har/$ D!er-at!kan )ala" Menaa Ke*er$!-an Tanan

 Jar! tanan

Penel!t!an "e"*/kt!kan *a-#a )aera- )! *a#a- k/k/ %r/an $/*/n/al( "enan)/n  /"la- "!kr*a tert!n! %M5G!nle+, Lar$n )an Le+)n 1<&&(. Be*eraa enel!t!an *ar/? *ar/ !n! tela- "e"erl!-atkan k/k/ +an anan )aat *ereran $e*aa! re$er9ar  /nt/k *akter! Gra" neat!0 (P. aeruginosa), a"/r )an aten la!n %He))er#!5k et al. 6===(. K/k/ anan, *a!k +an ala"! "a//n */atan, le*!- "/)a- "el/*an! $ar/n tanan %Ol$en et al. 1<<7(. Ole- karena !t/, k/k/ -ar/$ )!aa teta en)ek, t!)ak le*!-)ar! 7 "" "ele*!-! //n ar!.

 K/k/ B/atan

K/k/ */atan %e"*/nk/$ k/k/, //n k/k/, e"anan akr!l!k( +an )!aka! le-et/a$ ke$e-atan )aat *ereran )ala" !n0ek$! n$k"!al %He))er#!5k et al. 6===(. Sela!n !t/, tela- ter*/kt! *a-#a k/k/ */atan )aat *ereran $e*aa! re$er9ar /nt/k *akter! Gra" neat!0, e"aka!ann+a le- et/a$ ke$e-atan -ar/$ )!laran.

 3at K/k/

Pen/naan 5at k/k/ $aat *ert/a$ t!)ak )!erkenankan.

 Per-!a$an

Pen/naan er-!a$an $aat *ert/a$ t!)ak )!erkenankan. Ke*er$!-an tanan )!lak/kan a)a $aat :

1. Seera : Setela- t!*a )! te"at kera.

6. Se*el/" : ? Kntak lan$/n )enan a$!en.

- Me"aka! $ar/n tanan $e*el/" e"er!k$aan kl!n!$ )an t!n)akan !n9a$!0. - Men+e)!akan 2 "e"er$!akan *at?*atan.

(7)

- Me"*er! "akan a$!en. - Men!nalkan r/"a- $ak!t.

7. D!antara : Pr$e)/r tertent/ a)a a$!en +an $a"a )!"ana tanan terknta"!na$!, /nt/k "en-!n)ar! knta"!na$! $!lan.

8. Setela- : ? Kntak )enan a$!en.

- Melea$ $ar/n tanan. - Melea$ alat el!n)/n )!r!.

- Kntak )enan )ara-, 5a!ran t/*/-, $ekre$!, ek$kre$!, ek$/)at l/ka )an

eralatan +an )!keta-/! ata/ ke"/nk!nan terknta"!na$! )enan )ara-, 5a!ran t/*/-, ek$kre$! %*e)en, /r!nal( aaka- "en/nakan ata/ t!)ak "en/nakan $ar/n tanan.

- Men/nakan t!let, "en+ent/-2"ela -!)/n )enan tanan.

Melak/kan ke*er$!-an tanan "en/r/t 4HO % M"en( : 1. Se*el/" kntak )enan a$!en.

6. Se*el/" t!n)akan a$e$!$..

7. Setela- terkena 5a!ran t/*/- a$!en. 8. Setela- kntak )enan a$!en.

. Setela- kntak )enan l!nk/nan a$!en.

Sanat )!$arankan "elak/kan ke*er$!-an tanan )enan a!r "enal!r )an $a*/n *!la tanan ela$ terl!-at ktr ata/ terknta"!na$! )enan *a-an +an "enan)/n rte!n. B!la tanan t!)ak ela$ terl!-at ktr ata/ terknta"!na$!, -ar/$ )!/nakan ant!$et!k *er*a$!$ alk-l /nt/k )eknta"!na$! tanan r/t!n.

P'"%aan M'm*'"%!+an Tanan

1. A% m'na,% 

Sarana /ta"a /nt/k 5/5! tanan a)ala- a!r "enal!r )enan $al/ran e"*/anan ata/ *ak ena"/n +an "e"a)a!. Denan /+/ran a!r "enal!r ter$e*/t "aka "!krran!$"e +an terlea$ karena e$ekan "ekan!$ ata/ k!"!a#! $aat 5/5! tanan akan ter-ala/ )an t!)ak "ene"el la! )!er"/kaan k/l!t. A!r "enal!r ter$e*/t )aat *er/a kran ata/ )enan 5ara "en/+/r )enan a+/n, na"/n 5ara "en/+/r )enan a+/n "e"!l!k! r!$!k 5/k/ *e$ar  /nt/k tera)!n+a en5e"aran, *a!k "elal/! aan a+/n ata//n er5!kan a!r *eka$ 5/5!an ke"*al! ke *ak ena"/n a!r *er$!-. A!r kran */kan *erart! -ar/$ )ar! PAM, na"/n )aat )!/a+akan $e5ara $e)er-ana )enan tank! *erkran )! r/an ela+anan 2 era#atan ke$e-atan aar "/)a- )!anka/ le- ara et/a$ ke$e-atan +an "e"erl/kann+a. Sela!n a!r  "enal!r a)a, )/a en!$ *a-an en5/5! tanan +an )!*/t/-kan +a!t/: $a*/n ata/ )eteren )an lar/tan ant!$et!k.

2. Sa*un

Ba-an ter$e*/t t!)ak "e"*/n/- "!krran!$"e teta! "en-a"*at )an "en/ran!  /"la- "!krran!$"e )enan alan "en/ran! teanan er"/kaan $e-!na "!krran!$"e terlea$ )ar! er"/kaan k/l!t )an "/)a- ter*a#a le- a!r. J/"la-"!krran!$"e $e"ak!n *erk/ran )enan "en!nkatn+a 0rek/en$! 5/5! tanan, na"/n )!la!n !-ak )enan $er!nn+a "en/nakan $a*/n ata/ )eteren "aka la!$an le"ak k/l!t akan -!lan )an "e"*/at k/l!t "ena)! ker!n )an e5a-?e5a-.

(8)

Lar/tan ant!$et!k ata/ )!$e*/t /a ant!"!kr*a t!kal, )!aka! a)a k/l!t ata/ ar!nan -!)/ la!nn+a /nt/k "en-a"*at akt!9!ta$ ata/ "e"*/n/- "!krran!$"e a)a k/l!t.  Ant!$et!k "e"!l!k! *a-an k!"!a +an "e"/nk!nkan /nt/k )!/nakan a)a k/l!t )an $ela/t "/k$a. Ant!$et!k "e"!l!k! keraa"an )ala" -al e0ekt!9!ta$, akt!9!ta$, ak!*at )an ra$a a)a k/l!t $etela- )!aka! $e$/a! )enan keraa"an en!$ ant!$et!k ter$e*/t )an reak$! k/l!t "a$!n? "a$!n !n)!9!)/.

K/l!t "an/$!a t!)ak )aat )!$ter!lkan. T//an +an !n!n )!5aa! a)ala- en/r/nan /"la-"!krran!$"e a)a k/l!t $e5ara "ak$!"al ter/ta"a k/"an tran$!en. Kr!ter!a "e"!l!- ant!$et!k a)ala- $e*aa! *er!k/t:

a. Me"!l!k! e0ek +an l/a$, "en-a"*at ata/ "er/$ak "!krran!$"e $e5ara l/a$ %ra" $!t!0 )an ra" neat!0, 9!r/$ l!0!l!k, *a5!ll/$ )an t/*erk/l$!$, 0/n!, en)$ra(.

*. E0ekt!9!ta$

5. Ke5eatan akt!9!ta$ a#al

). E0ek re$!)/, ak$! +an la"a $etela- e"aka!an /nt/k "ere)a" ert/"*/-an e. T!)ak "enak!*atkan !r!ta$! k/l!t

0. T!)ak "en+e*a*kan aler!

. E0ekt!0 $ekal! aka!, t!)ak erl/ )!/lan?/lan -. Daat )!ter!"a $e5ara 9!$/al "a//n e$tet!k.

4. La -anan an *'"%! /an +'%n

P0"'/u S-an/a M'm*'"%!+an Tanan

Tekn!k Me"*er$!-kan Tanan )enan Sa*/n )an A!r -ar/$ )!lak/kan $eert! )! *a#a- !n! : 1. Ba$a-! tanan )enan a!r "enal!r +an *er$!-..

6. T/ankan 7 ?  55 $a*/n 5a!r /tk "en+a*/n! $el/r/- er"/kaan tanan. 7. Ratakan )enan ke)/a telaak tanan.

8. G$k /n/n )an $ela?$ela ar! tanan k!r! )enan tanan kanan )an $e*al!kn+a. . G$k ke)/a telaak )an $ela?$ela ar!.

'. Jar!?ar! $!$! )ala" )ar! ke)/a tanan $al!n "en/n5!.

;. G$k !*/ ar! k!r! *er/tar )ala" ena"an tanan kanan )an lak/kan $e*al!kn+a. &. G$k )enan "e"/tar //n ar!?ar! )! telaak tanan k!r! )an $e*al!kn+a.

<. B!la$ ke)/a tanan )enan a!r "enal!r.

1=. Ker!nkan )enan -an)/k $ekal! aka! ata/ t!$$/e t#el $a"a! *enar?*enar ker!n. 11. G/nakan -an)/k $ekal! aka! ata/ tissue towel /nt/k "en/t/ kran.

Karena "!krran!$"e t/"*/- )an *erke"*an *!ak a)a kea)aan le"*a* )an a!r +an t!)ak "enal!r, "aka :

 D!$en$er $a*/n -ar/$ )!*er$!-kan terle*!- )a-/l/ $e*el/" en!$!an /lan.

 Janan "ena"*a-kan $a*/n 5a!r ke)ala" te"atn+a *!la "a$!- a)a !$!n+a, ena"*a-an  !n! )aat "en+e*a*kan knta"!na$! *akter! a)a $a*/n +an )!"a$/kkan.

 Janan "en/nakan *a$k" +an *er!$! a!r. Me$k!/n "e"aka! ta"*a-an ant!$et!k  %$eert!: Dettl ata/ Sa9ln(, "!krran!$"e )aat *erta-an )an *erke"*an *!ak  )ala" lar/tan !n! %R/tala 1<<'(.

(9)

Jika air mengalir tidak tersedia, gunakan wadah air dengan kran atau gunakan ember dan gayung, tampung air yang telah digunakan dalam sebuah ember dan buanglah di toilet.

(10)

#. ALAT PELINDUNG DIRI 'n%"2'n%" A,a- P',%n/un D%%

1. SARUNG TANGAN "el!n)/n! tanan )ar! *a-an +an )aat "en/larkan en+ak!t )an "el!n)/n! a$!en )ar! "!krran!$"e +an *era)a )! tanan et/a$ ke$e-atan. Sar/n tanan "er/akan en-alan %*arr!er( 0!$!k al!n ent!n /nt/k "en5ea- en+e*aran !n0ek$!. Sar/n tanan -ar/$ )!ant! antara $et!a kntak )enan $at/ a$!en ke a$!en la!nn+a, /nt/k "en-!n)ar! knta"!na$! $!lan.

T%a "aa- '-ua" ',u m'ma+a% "aun -anan:

1. Perl/ /nt/k "en5!takan *ar!er rtekt!0 )an 5ea- knta"!na$! +an *erat. D!$!n0ek$! tanan t!)ak 5/k/ /nt/k "e"*lk tran$"!$! kntak *!la knta"!na$! *erat. "!$al "en+ent/- )ara-, 5a!ran t/*/-, $ekre$!, ek$re$!, "/k/$ "e"*ran, k/l!t +an t!)ak /t/-. 6. D!aka! /nt/k "en-!n)ar! tran$"!$! "!kr*a )! tanan et/a$ ke a)a a$!en $aat

)!lak/kan t!n)akan ter-a)a k/l!t a$!en +an t!)ak /t/-, ata/ "/5/$ "e"*ran.

7. Men5ea- tanan et/a$ terknta"!na$! "!kr*a )ar! a$!en tran$"!$! kea)a a$!en la!n. Perl/ keat/-an et/a$ /nt/k e"aka!an $ar/n tanan $e$/a! $tan)ar. Me"aka! $ar/n tanan t!)ak "enant!kan erl/n+a 5/5! tanan, karena $ar/n tanan )aat *erl/*an #ala//n ke5!l, t!)ak na"ak $ela"a "elea$n+a $e-!na tanan terknta"!na$!. Terant/n kea)aan, $ar/n tanan er!k$a ata/ $er*a/na *er$!- -ar/$ )!/nakan le-$e"/a et/a$ ket!ka :

  A)a ke"/nk!nan kntak tanan )enan )ara- ata/ 5a!ran t/*/- la!n, "e"*rane

"/k$a ata/ k/l!t +an terlea$.

 Melak/kan r$e)/r "e)!$ +an *er$!0at !n9a$!0 "!$aln+a "en/$/kkan $e$/at/

(11)

 Menanan! *a-an?*a-an *eka$ aka! +an tela- terknta"!na$! ata/

"en+ent/-er"/kaan +an ter5e"ar.

 Menerakan K'3a"a/aan Tan"m%"% +0nta+ %+an )!erl/kan a)a ka$/$ en+ak!t

"en/lar "elal/! kntak +an tela- )!keta-/! ata/ )!5/r!a!(, +an "en-ar/$kan et/a$ ke$e-atan m'nuna+an "aun -anan *'"%!4 -%/a+ "-'%, +'-%+a m'ma"u+% uanan a"%'n. Pet/a$ ke$e-atan -ar/$ "elea$ $ar/n tanan ter$e*/t $e*el/" "en!nalkan r/anan a$!en )an "en5/5! tanan )enan a!r )an $a*/n ata/ )enan handrub *er*a$!$ alk-l. Sat/ a$an $ar/n tanan -ar/$ )!/nakan /nt/k $et!a a$!en, $e*aa! /a+a "en-!n)ar! knta"!na$! $!lan %3D3,1<&;(. Pe"aka!an $ea$an $ar/n tanan +an $a"a ata/ "en5/5! tanan +an "a$!- *er$ar/n tanan, ket!ka *er!n)a- )ar! $at/ a$!en ke a$!en la!n ata/ ket!ka "elak/kan era#atan )! *a!an t/*/- +an ktr ke"/)!an *er!n)a- ke *a!an t/*/- +an *er$!-, */kan "er/akan raktek +an a"an. De**el!n )an 3llea/e$ %1<&&( "ene"/kan *akter! )ala" /"la- *er"akna a)a tanan et/a$ +an -an+a "en5/5! tanan )ala" kea)aan "a$!- "e"aka! $ar/n tanan )an t!)ak "enant! $ar/n tanan ket!ka *er!n)a- )ar! $at/ a$!en ke a$!en la!n.

Jen!$? en!$ Sar/n Tanan : 1. Sar/n tanan Ber$!-6. Sar/n tanan $ter!l

7. Sar/n tanan R/"a- tana

Ha, an Hau" D%'!a-%+an a/a P'ma+a%an Saun Tanan

 G/nakan $ar/n tanan )enan /k/ran +an $e$/a!, k-/$/$n+a /nt/k $ar/n tanan

*e)a-. Sar/n tanan +an t!)ak $e$/a! )enan /k/ran tanan )aat "enan/ ketra"!lan )an "/)a- r*ek.

 Jaa aar k/k/ $elal/ en)ek /nt/k "en/r/nkan r!$!k $ar/n tanan r*ek.

 Tar!k $ar/n tanan ke ata$ "an$et a/n %!ka An)a "e"aka!n+a( /nt/k "el!n)/n!

erelanan tanan.

 G/nakan ele"*a* +an lar/t )ala" a!r %t!)ak "enan)/n le"ak( /nt/k "en5ea- k/l!t

tanan ker!n2*erker/t.

 Janan /nakan lt!n ata/ kr!" *er*a$!$ "!n+ak, karena akan "er/$ak $ar/n tanan

*e)a- "a//n $ar/n tanan er!k$a )ar! latek$.

 Janan "en/nakan 5a!ran ele"*a* +an "enan)/n ar0/" karena )aat

"en+e*a*kan !r!ta$! a)a k/l!t.

 Janan "en+!"an $ar/n tanan )! te"at )enan $/-/ +an terlal/ ana$ ata/ terlal/

)!n!n "!$aln+a )! *a#a- $!nar "ata-ar! lan$/n, )! )ekat e"ana$, A3, 5a-a+a /ltra9!let, 5a-a+a 0l/re$en ata/ "e$!n rnten, karena )aat "er/$ak *a-an $ar/n tanan $e-!na "en/ran! e0ekt!0!ta$n+a $e*aa! el!n)/n

1. MASKER -ar/$ 5/k/ *e$ar /nt/k "en/t/! -!)/n, "/l/t, *a!an *a#a- )a/, )an ra"*/t a)a #aa- %ent(. Ma$ker )!aka! /nt/k "ena-an 5!ratan +an kel/ar $e#akt/ et/a$ ke$e-atan ata/ et/a$ *e)a- *er*!5ara, *at/k ata/ *er$!n $erta /nt/k "en5ea-er5!kan )ara- ata/ 5a!ran t/*/- la!nn+a "e"a$/k! -!)/n ata/ "/l/t et/a$ ke$e-atan. B!la "a$ker t!)ak ter*/at )ar! *a-an ta-an 5a!ran, "aka "a$ker ter$e*/t t!)ak e0ekt!0 /nt/k "en5ea- ke)/a -al ter$e*/t.

(12)

Ma$ker +an a)a, ter*/at )ar! *er*aa! *a-an $eert! kat/n r!nan, ka!n ka$a, kerta$ )an *a-an $!ntet!k +an *e*eraa )! antaran+a ta-an 5a!ran. Ma$ker +an )!*/at )ar! kat/n ata/ kerta$ $anat n+a"an teta! t!)ak )aat "ena-an 5a!ran ata/ e0ekt!0 $e*aa! 0!lter. Ma$ker +an )!*/at )ar! *a-an $!ntet!k )aat "e"*er!kan erl!n)/nan )ar! tete$an art!kel *er/k/ran *e$ar %@ "( +an ter$e*ar "elal/! *at/k at/ *er$!n ke ran +an *era)a )! )ekat a$!en %k/ran )ar! 1 "eter(. Na"/n "a$ker *e)a- ter*a!k $ekal!/n t!)ak )!ran5an /nt/k *enar?*enar "en/t/ a$ $e5ara erat %"ene"el $een/-n+a a)a #aa-( $e-!na "en5ea- ke*5ran /)ara a)a *a!an te!n+a.

Denan )e"!k!an, "a$ker t!)ak )aat $e5ara e0ekt!0 "en+ar!n /)ara +an )!-!$a. Pa)a era#atan a$!en +an tela- )!keta-/! ata/ )!5/r!a! "en)er!ta en+ak!t "en/lar "elal/! /)ara ata/ )rlet, "a$ker +an )!/nakan -ar/$ )aat "en5ea- art!kel "en5aa! "e"*rane "/k$a )ar! et/a$ ke$e-atan.

Ma"+' /'nan '5%"%'n"% -%n% "er/akan en!$ "a$ker k-/$/$ +an )!rek"en)a$!kan, *!la en+ar!nan /)ara )!ana ent!n "!$aln+a a)a era#atan $e$eran +an tela- )!keta-/! ata/ )!5/r!a! "en)er!ta 0l/ */r/n ata/ SARS. Ma$ker )enan e0!$!en$! t!n! "!$aln+a N?< "el!n)/n! )ar! art!kel )enan /k/ran   "!krn +an )!*a#a le- /)ara. Pel!n)/n !n! ter)!r! )ar! *an+ak la!$an *a-an en+ar!n )an -ar/$ )aat "ene"el )enan erat a)a #aa- tana a)a ke*5ran. D!la!n !-ak el!n)/n !n! /a le*!- "enan/ ernaa$an )an le*!- "a-al )ar!a)a "a$ker *e)a-. Se*el/" et/a$ "e"aka! "a$ker N?< erl/ )!lak/kan fit test a)a $et!a e"aka!ann+a.

Ket!ka $e)an "era#at a$!en +an tela- )!keta-/! ata/ )!5/r!a! "en)er!ta en+ak!t "en/lar  "elal/! a!r*rne "a//n droplet , $eert! "!$aln+a 0l/ */r/n ata/ SARS, et/a$ ke$e-atan -ar/$ "en/nakan "a$ker e0!$!en$! t!n!. Pel!n)/n !n! "er/akan erankat N?< +an tela- )!$ert!0!ka$! le- US National Institute for Occupational  Safety dan Health %NIOSH(, )!$et//! le- E/rean 3E, ata/ $tan)ar) na$!nal2re!nal +an $e*an)!n )enan $tan)ar  ter$e*/t )ar! neara +an "e"r)/k$!n+a. Ma$ker e0!$!en$! t!n! )enan t!nkat e0!$!en$! le*!- t!n! )aat /a )!/nakan. Ma$ker e0!$!en$! t!n!, $eert! k-/$/$n+a N?< -ar/$ )!/! enea$ann+a %0!t te$t( /nt/k "ena"!n *a-#a erankat ter$e*/t a$ )enan *enar a)a #aa- e"aka!n+a.

6.ALAT PELINDUNG MATA

Mel!n)/n! et/a$ )ar! er5!kan )ara- ata/ 5a!ran t/*/- la!n )enan 5ara "el!n)/n! "ata. Pel!n)/n "ata "en5ak/ ka5a"ata %le$( la$t!k *en!n,ka5a"ata ena"an, el!n)/n #aa- )an 9!$r. Ka5a"ata krek$! ata/ ka5a"ata )enan len$a l$ /a )aat )!/nakan, teta! -an+a !ka )! ta"*a-kan el!n)/n a)a $!$! "ata. Pet/a$ ke$e-atan -ar/$ "en/nakan "a$ker )an el!n)/n "ata ata/ el!n)/n #aa- , !ka "elak/kan t!n)akan +an "e"e/n k!nkan a)an+a er5!kan 5a!ran +an t!)ak $enaa )! #aa-. B!la t!)ak ter$e)!a el!n)/n #aa- et/a$ )aat "en/nakan ka5a"ata el!n)/n ata/ ka5a"ata *!a$a $erta "a$ker.

(13)

D!/nakan /nt/k "en/t/! ra"*/t ata/ k/l!t keala $e-!na $er!-an ra"*/t )an k/l!t t!)ak "a$/k ke )ala" l/ka $ela"a e"*e)a-an. T! -ar/$ 5/k/ *e$ar /nt/k "en/t/ ra"a*/t. Me$k!/n t! )aat "e"*er!kan $e/"la- erl!n)/nan a)a a$!en, teta! t//an /ta"an+a /nt/k "el!n)/n! e"aka!n+a )ar! )ara- ata/ 5a!ran +an terer5!k ata/ "en+e"rt .

8.GAUN PELINDUNG

D!/nakan /nt/k "en/t/! ata/ "en-ant! aka!an *!a$a ata/ $eraa" la!n, a)a $aat "era#at a$!en +an )!keta-/! ata/ )!5/r!a! "en)er!ta en+ak!t "en/lar ata/ )rlet2a!r*ne. Pe"aka!an a/nel!n)/n ter/ta"a a)ala- /nt/k "el!n)/n! *a/ )an k/l!t et/a$ ke$e-atan )ar! $ekre$! re$!ra$!. Ket!ka "era#at a$!en +an )!keta/! ata/ )!5/r!a! "en)er!ta en+ak!t "en/lar ter$e*/t, et/a$ ke$e-atan -ar/$ "en/nakan a/n el!n)/n $et!a "e"a$/k! r/anan. /nt/k "era#at a$!en karena a)a ke"/nk!nan terer5!k ata/ ter$e"rt )ara-, 5a!ran t/*/-, $ekre$! ata/ ek$kre$!. Pankal $ar/n tanan -ar/$ "en/t/! //n lenan a/n $een/-n+a. Lea$kan a/n $e*el/" "en!nalkan area a$!en. Setela- a/n )!lea$, a$t!kan *a-#a aka!an )an k/l!t t!)ak kntak )enan *a!an +an ten$!al ter5e"ar,lal/ 5/5! tanan $eera /nt/k "en5ea- *er!n)a-n+a ran!$"e.

Knta"!na$! a)a aka!an +an )!aka! $aat *ekera )aat )!t/r/nkan 6=?1==C )enan "e"aka! a/n el!n)/n. Pera#at +an "e"aka! arn la$t!k $aat "era#at a$!en *e)a-a*)"en )aat "en/r/nkan tran$"!$! S.a/re/$ 7=C )!*an)!nkan era#at +an "e"aka! *a/ $eraa" )an ant! t!a -ar!.

9.APRON

APRON +an ter*/at )ar! karet ata/ la$t!k, "er/akan en-alan ta-an a!r /nt/k $eanan *a!an )ean t/*/- et/a$ ke$e-atan . Pet/a$ ke$e-atan -ar/$ "enenakan arn )! *a#a- a/n en/t/ ket!ka "elak/kan era#atan lan$/n a)a a$!en, "e"*er$!-kan a$!en, ata/ "elak/kan r$e)/r )!"ana a)a r!$!k t/"a-an )ara-, 5a!ran t/*/- ata/ $ekre$!. Hal !n! ent!n !ka a/n el!n)/n t!)ak ta-an a!r. Arn akan "en5ea- 5a!ran t/*/- a$!en "enena! *a/ )an k/l!t et/a$ ke$e-atan.

.PELINDUNG KAKI

Pel!n)/n kak! )!/nakan /nt/k "el!n)/n! kak! )ar! 5e)era ak!*at *en)a taa" ata/ *en)a *erat +an "/nk!n at/- $e5ara t!)ak $enaa ke ata$ kak!. Ole- karena !t/, $an)al, $an)al  e!t ata/ $eat/ +an ter*/at )ar! *a-an l/nak %ka!n( t!)ak *le- )!kenakan. Seat/ *t karet

ata/ $eat/ k/l!t tert/t/ "e"*er!kan le*!- *an+ak erl!n)/nan, teta! -ar/$ )!aa teta *er$!- )an *e*a$ knta"!na$! )ara- ata/ t/"a-an 5a!ran t/*/- la!n. Pen/t/ $eat/ t!)ak )!erl/kan !ka $eat/ *er$!-.

Seat/ +an ta-an ter-a)a *en)a taa" ata/ ke)a a!r -ar/$ ter$e)!a )! ka"ar *e)a-. Se*/a- enel!t!an "en+atakan *a-#a en/t/ $eat/ )ar! ka!n ata/ kerta$ )aat "en!nkatkan knta"!na$! karena "e"/nk!nkan )ara- "ere"*e$ "elal/! $eat/ )an $er!nkal! )!/nakan $a"a! )! l/ar r/an era$!. Ke"/)!an )!lea$ tana $ar/n tanan $e-!na tera)! en5e"aran %S/""er$ et al. 1<<6(.

(14)

P'ma+a%an APD /% Fa"%,%-a" P',aanan K'"'!a-an : #aa%mana M'n'na+an ; M'nuna+an /an M','a"

Fa+-025a+-0 'n-%n an !au" /%'!a-%+an a/a 'ma+a%an APD

 Kenakan APD $e*el/" kntak )enan a$!en, /"/"n+a $e*el/" "e"a$/k! r/anan.  G/nakan )enan -at!?-at! ? anan "en+e*arkan knta"!na$!.

 Lea$ )an */an $e5ara -at!?-at! ke te"at l!"*a- !n0ek$!/$ +an tela- )!$e)!akan

)!r/an ant! k-/$/$. Lea$ "a$ker )! l/ar r/anan.

 Seera lak/kan e"*er$!-an tanan )enan lanka-?lanka- "e"*er$!-ankan tanan

$e$/a! e)"an. Caa M'n'na+an APD

Lan+a!2,an+a! m'n'na+an APD a/a P'a3a-an Ruan I"0,a"% K0n-a+ /an  Airborne a/a,a! "'*aa% *'%+u- :

1. Kenakan *a/ kera $e*aa! la!$an erta"a aka!an el!n)/n. 6. Kenakan el!n)/n kak!.

7. Kenakan $ea$an $ar/n tanan erta"a. 8. Kenakan a/n l/ar.

. Kenakan 5ele"ek la$t!k.

'. Kenakan $ea$an $ar/n tanan ke)/a. ;. Kenakan "a$ker.

&. Kenakan en/t/ keala. <. Kenakan el!n)/n "ata.

P%n"%2%n"% PPI an ',u /%'!a-%+an a/a 'ma+a%an APD 1. Gaun ',%n/un

 T/t/! *a)an $een/-n+a )ar! le-er -!na l/t/t, lenan -!na *a!an erelanan tanan )an $el/*/nkan ke *elakan /n/n.

 Ikat )! *a!an *elakan le-er )an !nan. . Ma"+' 

 Eratkan tal! ata/ karet ela$t!$ a)a *a!an tena- keala )an le-er.  Pa$kan kl! -!)/n )ar! la" 0lek$!*el a)a *atan -!)/n.

 Pa$kan )enan erat a)a #aa- )an )! *a#a- )a/ $e-!na "elekat )enan *a!k.  Per!k$a /lan enea$an "a$ker 

6. Ka$ama-a a-au ',%n/un 3aja!

Pa$an a)a #aa- )an "ata )an $e$/a!kan aar a$. 7. Saun -anan

Tar!k -!na "en/t/! *a!an erelanan tanan a/n !$la$!.

Lan+a!2,an+a! m','a"+an APD a/a P'a3a-an Ruan I"0,a"% K0n-a+ /an A%*0n' a/a,a! "'*aa% *'%+u- :

1. D!$!n0ek$! $ea$an $ar/n tanan *a!an l/ar. 6. D!$!n0ek$! 5ele"ek )an el!n)/n kak!.

7. Lea$kan $ea$an $ar/n tanan *a!an l/ar. 8. Lea$kan 5ele"ek.

(15)

. Lea$kan a/n *a!an l/ar.

'. D!$!n0ek$! tanan +an "enenakan $ar/n tanan. ;. Lea$kan el!n)/n "ata.

&. Lea$kan en/t/ keala. <. Lea$kan "a$ker.

1=. Lea$kan el!n)/n kak!.

11. Lea$kan $ea$an $ar/n tanan *a!an )ala". 16. 3/5! tanan )enan $a*/n )an a!r *er$!-.

1. Saun -anan

 Inatla- *a-#a *a!an l/ar $ar/n tanan tela- terknta"!na$!

 Pean *a!an l/ar $ar/n tanan )enan $ar/n tanan la!nn+a, lea$kan.

 Pean $ar/n tanan +an tela- )!lea$ )enan "en/nakan tanan +an "a$!- "e"aka! $ar/n tanan.

 Sel!kan ar! tanan +an $/)a- t!)ak "e"aka! $ar/n tanan )! *a#a- $ar/n tanan +an *el/" )!lea$ )! erelanan tanan.

 Lea$kan $ar/n tanan )! ata$ $ar/n tanan erta"a.  B/an $ar/n tanan )! te"at l!"*a- !n0ek$!/$.

. Ka$ama-a a-au ',%n/un 3aja!

 Inatla- *a-#a *a!an l/ar ka5a"ata ata/ el!n)/n #aa- tela- terknta"!na$!  Unt/k "elea$n+a, ean karet ata/ aan ka5a"ata.

 Letakkan )! #a)a- +an tela- )!$e)!akan /nt/k )!r$e$ /lan ata/ )ala" te"at l!"*a-!n0ek$!/$.

6. Gaun ',%n/un

 Inatla- *a-#a *a!an )ean a/n )an lenan a/n el!n)/n tela- terknta"!na$!   Lea$ tal!.

 Tar!k )ar! le-er )an *a-/ )enan "e"ean *a!an )ala" a/n el!n)/n $aa.  Bal!k a/n el!n)/n.

 L!at ata/ /l/n "ena)! /l/nan )an letakkan )! #a)a- +an tela- )!$e)!akan /nt/k )!r$e$ /lan ata/ */an )! te"at l!"*a- !n0ek$!/$.

7. Ma"+' 

 Inatla- *a-#a *a!an )ean "a$ker tela- terknta"!na$!  JANGAN SENTUH  Lea$kan tal! *a!an *a#a- )an ke"/)!an tal! ata/ karet *a!an ata$.

 B/an ke te"at l!"*a- !n0ek$!/$.

6. PEMROSESAN PERALATAN PASIEN DAN PENATALAKSANAAN LINEN

D'"+%"% : Kn$e ent!n +an akan )!elaar! )ala" *a* !n! "el!/t! 5ara "e"r$e$ !n$tr/"en +an ktr, $ar/n tanan, )an alat +an akan )!aka! ke"*al! % precleaning  / ra*!la$( )enan lar/tan klr!n =, "ena"ankan alat?alat ktr +an akan ter$ent/- )an )!tanan! $erta "e"!l!- )an ala$an $et!a r$e$ +an )!/nakan.

La-a *',a+an

Unt/k "en5!takan l!nk/nan *e*a$? !n0ek$!, +an terent!n a)ala- *a-#a ra$!nal $et!a r$e$ en5ea-an !n0ek$! +an )!an/rkan )an keter*ata$ann+a )! "enert! le- $ta0  ke$e-atan a)a $et!a t!nkat, )ar! et/a$ ela+anan ke$e-atan $a"a! ke et/a$

(16)

e"*er$!-an )an e"el!-araan. Pr$e$ en5ea-an !n0ek$! )a$ar +an )! an/rkan /nt/k "en/ran! en/laran en+ak!t )ar! !n$tr/"en +an ktr, $ar/n tanan *e)a-, )an *aran *aran -a*!$ aka! la!nn+a a)ala- ( precleaning  ;a*%,a")4 'n$u$%an /an 'm*'"%!an4 "-'%,%"a"% a-au /%"%n5'+"% -%n+a- -%n% (DTT) a-au "-'%,%"a"%).

Men/akan )an "en)!)!-kan, /nt/k #akt/ +an la"a, "eren)a" $ela"a 6= "en!t )ala" )!$!n0ektan t!nkat t!n! t!)ak "er/$ak en)$ra $e5ara "e+ak!nkan. Sta0 -ar/$ $a)ar akan keter*ata$an DTT. Se"entara "a$!- "e"aka! $ar/n tanan $etela- "elak/kan e"*e)a-an ata/ t!n)akan "e)!$ !n9a$!0, $eran )kter )an2ata/ a$!$tenn+a -ar/$ "e"*/an *en)a? *en)a +an terknta"!na$! %ka$a ata/ kat/n )an *aran ter*/an la!nn+a( )ala" kantn la$t!k ata/ #a)a- tert/t/ +an ta-an *5r. Selan/tn+a, *en)a? *en)a taa" +an akan )!*/an %/"a"an+a $kalel )an ar/" a-!t( -ar/$ )!te"atkan )! #a)a- *aran taa". J!ka a)a eralatan ata/ *aran +an akan )!aka! ke"*al! $eert! $ar/n tanan *e)a-, $e"r!t, )an kan/la -!$a, *a!k +an tela- )!aka! "a//n *el/" $e#akt/ e"*e)a-an, -ar/$la- )! % precleaning 2ra*!la$( )enan )eteren, en+"at!5 terle*!- )a-/l/. Lanka- !n! $anat ent!n, ter/ta"a !ka eralatan ata/ *aran ter$e*/t akan )!*er$!-kan )enan tanan %N+$tr" 1<&1(. Setela- )!% precleaning 2ra*!la$(, eralatan )an *aran +an akan )!aka!

ke"*al! -ar/$la- )!*er$!-kan )enan a!r "enal!r, ke"/)!an )!*!la$ lal/ )!ker!nkan. Peralatan *e)a- )an *aran?*aran +an akan *er$ent/-an )enan )ara- ata/ ar!nan $ter!l )!*a#a-k/l!t la!nn+a %critical items(, -ar/$ )!$ter!l!$a$! /nt/k "en-an5/rkan $e"/a "!krran!$"e, ter"a$/k en)$ra *akter!al. %Aa*!la $ter!l!$a$! t!)ak "/nk!n )!lak/kan ata/ alatn+a t!)ak a)a, "aka )aat )!lak/kan DTT )enan )!)!)!-kan, )!/akan ata/ )!ren)a" )ala" lar/tan )!$!n0ektan k!"!a#! +an "er/akan $at/?$at/n+a alternat!0 +an )!an/rkan(. Peralatan ata/ *aran? *aran la!n +an -an+a "en+ent/- $ela/t len)!r 

ata/ k/l!t l/ar +an terl/ka % semicritical items(, 5/k/ )!lak/kan )!$!n0ek$! t!nkat t!n! %DTT(. T%a -%n+a- 0"'" /%"%n5'+"%

1. D!$!n0ek$! T!nkat T!n!%DTT( : "e"a$t!kan k/"an )ala" #akt/ 6= "en!t  16 a" akan "e"at!kan $e"/a "!kr*a ke5/al! $ra *akter!.

. D!$!n0ek$! T!nkat Se)an %DTS( : )aat "e"at!kan "!krr*akter!a9eetat!02 -a"!r  $e"/a 9!r/$, -a"!r $e"/a a"/r,teta! t!)ak *!$a "e"at!kan $ra *akter!a.

6. D!$!n0ek$! T!nkat Ren)a- %DTR( :)aat "e"at!kan -a"!r $e"/a *akter!a 9eetat!0,*e*eraa a"/r, *e*eraa 9!r/$ )ala" #akt/  1= "en!t.

D'5%n%"%

• Precleaning  ;a*%,a": Pr$e$ +an "e"*/at *en)a "at! le*!- a"an /nt/k )!tanan! le-et/a$ $e*el/" )!*er$!-kan %/"a"an+a "en!nakt!9a$! HB, HB3, )an HI( )an "en/ran!, ta! t!)ak "en-!lankan, /"la- "!krran!$"e +an "enknta"!na$!.

< P'm*'"%!an: Pr$e$ +an $e5ara 0!$!k "e"*/an $e"/a ktran, )ara-, ata/ 5a!ran t/*/-la!nn+a )ar! *en)a "at! ata//n "e"*/an $e/"la- "!krran!$"e /nt/k "en/ran! r!$!k *a! "ereka +an "en+ent/- k/l!t ata/ "enanan! *ek ter$e*/t. Pr$e$ !n! a)ala- ter)!r! )ar! "en5/5! $een/-n+a )enan $a*/n ata/ )eteren )an a!r ata/ en+"at!5, "e"*!la$ )enan a!r  *er$!-, )an "ener!nkan.

(17)

< D%"%n5'+"% T%n+a- T%n% (DTT): Pr$e$ "en-!lankan $e"/a "!krran!$"e, ke5/al! *e*eraa en)$ra *akter!al )ar! *ek, )enan "ere*/$, "en/akan ata/ "e"aka! )!$!n0ektan k!"!a#!.

< S-'%,%"a"%: Pr$e$ "en-!lankan "'mua "!krran!$"e %*akter!a, 9!r/$, 0/n! )an ara$!t( -'ma"u+ en)$ra *akter!al )ar! *en)a "at! )enan /a tekanan t!n! %tkla0 (, ana$ ker!n %9en(, $ter!lan k!"!a#!, ata/ ra)!a$!. Set!a *en)a, *a!k eralatan "etal +an ktr  "e"erl/kan enananan )an e"r$e$an k-/$/$ aar:

- Men/ran! r!$!k erl/kaan ak$! )ental ata/ teraar )ara- ata/ )/- t/*/- ter-a)a

et/a$ e"*er$!- )an r/"a- tana.

- Me"*er!kan -a$!l ak-!r *erk/al!ta$ t!n! %/"a"an+a eralatan ata/ *en)a la!n +an $ter!l

ata/ +an )!)!$!n0ek$! t!nkat t!n! %DTT(. 7. P'n',0,aan L%n'n

Tanan! l!nen +an $/)a- )!/nakan )enan -at!?-at! )enan "en/nakan APD +an $e$/a! )an "e"*er$!-kan tanan $e5ara terat/r. R!$!k teraan ata/ "enala"! ISPA ak!*at

"e"*a#a l!nen +an $/)a- )!/nakan relat!0 ke5!l. Na"/n )e"!k!an "e"*a#a l!nen +an $/)a- )!/nakan -ar/$ )!lak/kan )enan -at!?-at!. Ke-at!an?-at!an !n! "en5ak/ en/naan erlenkaan APD +an $e$/a! )an "e"*er$!-kan tanan $e5ara terat/r $e$/a! )enan e)"an ke#a$a)aan $tan)ar.

P%n"% umum

 Se"/a l!nen +an $/)a- )!/nakan -ar/$ )!"a$/kkan ke )ala" kantn ata/ #a)a- +an t!)ak r/$ak $aat )!ank/t.

 Penantnan an)a t!)ak )!erl/kan /nt/k l!nen +an $/)a- )!/nakan. L%n'n

 Se"/a *a-an a)at a)a l!nen +an ktr -ar/$ )!-!lankan )an )!*!la$ )enan a!r. L!nen ktr ter$e*/t ke"/)!an lan$/n )!"a$/kkan ke)ala" kantn l!nen )! ka"ar a$!en.

 H!lankan *a-an a)at %"!$aln+a, 0e$e$( )ar! l!nen +an $anat ktr %"en/nakan APD +an $e$/a!( )an */an l!"*a- a)at ter$e*/t ke )ala" t!let $e*el/" l!nen )!"a$/kkan ke kantn 5/5!an. L!nen +an $/)a- )!/nakan -ar/$ )!*a#a )enan -at!?-at! /nt/k "en5ea-knta"!na$! er"/kaan l!nk/nan ata/ ran?ran )! $ek!tarn+a.

 Janan "e"!la- l!nen )! te"at era#atan a$!en. Ma$/kkan l!nen +an terknta"!na$! lan$/n ke kantn 5/5!an )! r/an !$la$! )enan "e"an!/la$! "!n!"al ata/ "en!*a$? !*a$kan /nt/k "en-!n)ar! knta"!na$! /)ara )an ran.

 L!nen +an $/)a- )!/nakan ke"/)!an -ar/$ )!5/5! $e$/a! r$e)/r en5/5!an *!a$a.

 3/5! )an ker!nkan l!nen $e$/a! )enan $tan)ar )an r$e)/r teta 0a$!l!ta$ ela+anan ke$e-atan. Unt/k en5/5!an )enan a!r ana$, 5/5! l!nen "en/nakan )eteren2 )!$!n0ektan )enan a!r ;= O3 %1'= OF( $ela"a "!n!"al 6 "en!t. P!l!- *a-an k!"!a +an 55k /nt/k en5/5!an te"erat/r ren)a- )enan kn$entra$! +an $e$/a! *!la "elak/kan en5/5!an )enan te"erat/r ren)a- ;= O3 %1'= OF(.

Per-at!an :

-  Ank/t l!nen )enan -at!?-at!.

(18)

- Pa$t!kan l!nen )!ank/t )enan )an )!la- )enan a"an )enan "elak/kan kla$!0!ka$!

%!n! $anat ent!n( )an "en/nakan #a)a-2kantn +an )!tent/kan "en/r/t kla!0!ka$!n+a.

- Pet/a$ ke$e-atan -ar/$ "en/nakan APD +an "e"a)a! $aat "enank/t l!nen

ktr.

- Tran$rta$! 2 Trlle+ l!nen *er$!- )an l!nen ktr -ar/$ )!*e)akan, *!la erl/ )!*er!

#arna +an *er*e)a.

-8.PENGELOLAAN LIM#AH

Penellaan l!"*a- "er/akan $ala- $at/ /a+a ke!atan en5ea-an enen)al!an !n0ek$! )! r/"a- $ak!t ata/ )! 0a$!l!ta$ ela+anan ke$e-atan. L!"*a- )ar! r/"a- $ak!t ata/ ela+anan ke$e-atan la!nn+a )aat *er/a +an tela- terknta"!na$! %$e5ara ten$!al $anat *er*a-a+a( ata/ t!)ak terknta"!na$!. Sek!tar &  l!"*a- /"/" +an )!-a$!lkan )ar! r/"a- $ak!t ata/ 0a$!l!ta$ ke$e-atan la!nn+a t!)ak terknta"!na$! )an t!)ak *er*a-a+a *a! et/a$ +an "enanan!,na"/n )e"!k!an enananan l!"*a- !n! -ar/$ )!kella )enan *a!k )an *enar.

Se"/a l!"*a- +an t!)ak terknta"!na$! $eert! kerta$, ktak, *tl, #a)a- la$t!k )an $!$a "akanan )aat )!*/an )enan *!a$a ata/ )!k!r!" ke D!na$ Pe"*/anan L!"*a- $ete"at ata/ te"at e"*/anan l!"*a- /"/" %3D3 1<&, R/tala 1<<7(.

Se)ankan l!"*a- terknta"!na$! %*!a$an+a "e"*a#a "!krran!$"e(, !ka t!)ak )!kella $e5ara *enar akan )aat "en/lar a)a et/a$ +an "en+ent/- l!"*a- ter$e*/t ter"a$/k "a$+arakat a)a /"/"n+a. L!"*a- terknta"!na$! a)ala- $e"/a l!"*a- +an tela-terknta"!na$! )enan )ara-, nana-, /r!n, t!na, ar!nan t/*/- la!n, )an *a-an la!n */kan )ar! t/*/- $eert! *eka$ e"*al/t l/ka, ka$a, kaa$ )an la!n?la!nn+a. %L!"*a- )ar! ka"ar era$! $eert! ar!nan, )ara-, ka$a, kaa$, )ll )an )ar! la*ratr!/" $eert! )ara-, t!na, )a-ak, /r!n, *!akan "!kr*!l! -ar/$ )!ana terknta"!na$!(. Alat?alat +an )aat "el/ka! "!$aln+a  ar/", !$a/ +an )aat "en/larkan en+ak!t?en+ak!t $eert! -eat!t!$ B, -eat!t!$ 3, AIDS /a

)!lnkan $e*aa! l!"*a- terknta"!na$!. P'n'-%an

L%m*a! uma! "a+%- a)ala- $e"/a l!"*a- +an )!-a$!lkan )ar! ke!atan r/"a- $ak!t )ala" *ent/k a)at, 5a!r )an a$.

L%m*a! a/a- uma! "a+%- a)ala- $e"/a l!"*a- r/"a- $ak!t +an *er*ent/k a)at $e*aa! ak!*at ke!atan r/"a- $ak!t +an ter)!r! )ar! l!"*a- "e)!$ a)at )an nn "e)!$.

L%m*a! m'/%" a/a- a)ala- l!"*a- a)at +an ter)!r! )ar! l!"*a- !n0ek$!/$, l!"*a- atl!, l!"*a- *en)a taa", l!"*a- 0ar"a$!, l!"*a- $!ttk$!$, l!"*a- k!"!a#!, l!"*a- ra)!akt!0,l!"*a-knta!ner *ertekanan, )an l!"*a- )enan kan)/nan la" *erat +an t!n!.

L%m*a! a/a- n0n m'/%" a)ala- l!"*a- a)at +an )!-a$!lkan )ar! ke!atan r/"a-$ak!t )!l/ar "e)!$ +an *era$al )ar! )a/r, erkantran, ta"an )an -ala"an +an )aat )!"an0aatkan ke"*al! aa*!la a)a teknl!n+a.

L%m*a! $a% a)ala- $e"/a a!r */anan ter"a$/k t!na +an *era$al )ar! ke!atan r/"a- $ak!t +an ke"/nk!nan "enan)/n "!krran!$"e, *a-an k!"!a *era5/n )an ra)!akt!0 +an *er*a-a+a *a! ke$e-atan.

(19)

L%m*a! a" a)ala- $e"/a l!"*a- +an *er*ent/k a$ +an *era$al )ar! ke!atan e"*akaran )! r/"a- $ak!t $eert! !n$!neratr, )a/r, erlenkaan eneratr, ana$te$! )an e"*/atan *at $!ttk$!$.

L%m*a! %n5'+"%u" a)ala- l!"*a- +an terknta"!na$! )enan )ara-, 5a!ran t/*/- a$!en, ek$kre$!, $ekre$! +an )aat "en/larkan kea)a ran la!n.

L%m*a! "%-0-0+"%" a)ala- l!"*a- )ar! *a-an +an terknta"!na$! )ar! er$!aan )an e"*er!an *at $!ttk$!$ /nt/k ke"tera! kanker +an "e"/n+a! ke"a"/an /nt/k "e"*/n/- ata/ "en-a"*at ert/"*/-an $el -!)/.

M%n%ma,%"a"% a)ala- /a+a +an )!lak/kan r/"a- $ak!t /nt/k "en/ran! /"la- l!"*a-+an )!-a$!lkan )enan 5ara "en/ran! *a-an, "en/nakan ke"*al! l!"*a- (reuse) )an )a/r /lan l!"*a- (recycle).

D'5%n%"%

< #a!an *'*a!aa. Set!a /n$/r, eralatan, *a-an, ata/ r$e$ +an "a"/ ata/ *erten$! "en+e*a*kan ker/$akan.

< #'n/a2*'n/a -ajam. Jar/" $/nt!k, ar/" a-!t *e)a-, !$a/, $kalel, /nt!n, *enan ka#at, e5a-an ka5a )an *en)a la!n +an )aat "en/$/k ata/ "el/ka!.

< En+a"u,a"%. Pen!$!an #a)a- *en)a taa" +an tela- 728 en/- )enan $e"en ata/ tana-l!at, +an $etela- ker!n, )aat )!"an0aatkan /nt/k "ena"*a- /n)/kan tana- a)a *a!an +an ren)a-.

< In"'n'a"%. Pe"*akaran l!"*a- a)at, 5a!r, ata/ a$ "/)a- ter*akar %)aat )!*akar( +an terkntrl /nt/k "en-a$!lkan a$ )an $!$a +an t!)ak ata/ t!nal $e)!k!t "enan)/n *a-an "/)a- ter*akar.

< K'*'"%!an 'a-aan -ana!. Met)e reka+a$a tekn!k e"*/anan l!"*a- a)at )! ata$ tana-$e)e"!k!an r/a $e-!na )aat "el!n)/n! l!nk/nan %"!$aln+a "eratakan l!"*a- )ala" la!$an t!!$, )!a)atkan )ala" /"la-?/"la- ke5!l )an )!t/t/! )enan tana- $et!a -ar! $etela-#akt/ kera(.

< K0n-am%na"%. Kea)aan +an $e5ara ten$!al ata/ tela- tera)! kntak )enan "!krran!$"e. Ser!nkal! )!/nakan )ala" ela+anan ke$e-atan, !$t!la- ter$e*/t /"/"n+a "er//k a)a a)an+a "!krran!$"e +an )aat "en!"*/lkan !n0ek$! ata/ en+ak!t.

< P'm*uanan. Men/*/r l!"*a-, "en!"*/n, "e"*/an, "ele"ar, "eletakkan ata/ "elea$kan *a-an l!"*a- aa/n ke ata/ a)a /)ara, tana-, ata//n a!r. Pe"*/anan )!lak/kan tana *er"ak$/) /nt/k "e"/n/t ke"*al!.

< P'm%,a!an. Pe"!la-an l!"*a- a)at )an "en+!$!-kan *a-an?*a-an +an "a$!- *er"an0aat )ar! /n)/kan l!"*a- )! ata$ tana-.

< P'n',0,aan ,%m*a!. Se"/a ke!atan, *a!k a)"!n!$trat!0 "a//n era$!nal %ter"a$/k ke!atan tran$rta$!(, "el!*atkan enananan, era#atan, "enkn)!$!kan, en!"*/nan, )an e"*/anan l!"*a-.

< Sa,uan +0-0an. S!$te" en/"/lan )an enank/tan ktran, ter"a$/k $al/ran$al/ran a!r, !a?!a, te"at "a.

(20)

< L%m*a! +0-aaja. L!"*a- /"/" +an )!/r/$ le- Pet/a$ Pe"*/anan L!"*a- Pe"er!nta-$ete"at %"!$aln+a D!na$ Ke*er$!-an Kta( ter/ta"a )ar! r/"a- tana, akt!9!ta$ k"er$!al, )an l!"*a- alanan.

< S''a"%. Pe"!$a-an $!$te"at!$ l!"*a- a)at $e$/a! )enan kater! +an tela- )!tent/kan. < =a/a!. Ta*/n te"at enananan, enank/tan, en!"*/nan, )an2ata/ ak-!rn+a e"*/anan l!"*a- .L!"*a- la!n +an t!)ak "e"*a#a "!krran!$"e, teta! )!lnkan *er*a-a+a karena "e"/n+a! ten$! *er*a-a+a a)a l!nk/nan "el!/t!:

 *a-an?*a-an k!"!a ata/ 0ar"a$! %"!$aln+a kalen *eka$, *tl ata/ ktak +an "enan)/n *at ka)al/#ar$a, 9ak$!n, reaen )!$!n0ektan $eert! 0r"al)e-!), l/taral)e-!), *a-an?*a-an ran!k $eert! a$etn )an klr0r"(.

 l!"*a- $!ttk$!k %"!$aln+a *at?*at /nt/k ke"tera!(.

 l!"*a- +an "enan)/n la" *erat %"!$aln+a a!r rak$a )ar! ter""eter +an e5a-, ten$!"eter, *a-an?*a-an *eka$ !!, )an ka)"!/" )ar! *atera! +an )!*/an(.

 #a)a- *eka$ *er!$! a$ )an t!)ak )aat )!)a/r /lan %"!$aln+a kalen en+e"*/r( +an *er*a-a+a )an )aat "ele)ak aa*!la )!*akar.

 Tujuan P'n',0,aaan ,%m*a! T//an enellaan l!"*a- !ala-:

"el!n)/n! et/a$ e"*/anan l!"*a- )ar! erl/kaan

"el!n)/n! en+e*aran !n0ek$! ter-a)a ara et/a$ ke$e-atan "en5ea- en/laran

!n0ek$! a)a "a$+arakat $ek!tarn+a

"e"*/an *a-an?*a-an *er*a-a+a %*a-an tk$!k )an ra)!akt!0 ( )enan a"an.

T/"/kan l!"*a- ter*/ka -ar/$ )!-!n)ar!, karena:

 "ena)! *ek e"/l/n +an akan "e"an0aatkan l!"*a- +an terknta"!na$!  )aat "en+e*a*kan erl/kaan

 "en!"*/lkan *a/ */$/k

 "en/n)an lalat )an -e#an en+e*ar en+ak!t la!nn+a.  P'n',0,aaan ,%m*a!

Penellaan L!"*a- )aat )!lak/kan "/la! )ar! $e*aa! *er!k/t : < I/'n-%5%+a"% L%m*a! ? Pa)at ? 3a!r  ? Taa" ? In0ek$!/$ ? Nn !n0ek$!/$ < P'm%"a!an

? Pe"!$a-an )!"/la! )ar! a#al en-a$!l ? P!$a-kan $e$/a! )enan en!$ l!"*a-? Te"atkan l!"*a- $e$/a! )enan en!$n+a

? L!"*a- 5a!r $eera )!*/an ke #a$ta0el )! spoelhoe  < La*',%n

(21)

a. L%m*a! a/a- %n5'+"%u": ? la$t!k kantn k/n!n

? kantn #arna la!n ta! )!!kat tal! #arna k/n!n *. L%m*a! a/a- n0n %n5'+"%u":

? la$t!k kantn #arna -!ta" $. L%m*a! *'n/a -ajam: ? #a)a- ta-an t/$/k )an a!r 

< Kan-0n 'm*uanan /%*'% ,a*', *%0!a>a/ a-au "'"ua% j'n%" ,%m*a! < Pa$+%n

? Te"atkan )ala" #a)a- l!"*a- tert/t/

? T/t/ "/)a- )!*/ka, $e*a!kn+a *!$a )enan "en/nakan kak! ? Knta!ner )ala" kea)aan

*er$!-? Knta!ner ter*/at )ar! *a-an +an k/at, r!nan )an t!)ak *erkarat ? Te"atkan $et!a knta!ner l!"*a- a)a arak 1=  6= "eter  ? Ikat l!"*a- !ka $/)a- ter!$! 728

en/-? Knta!ner l!"*a- -ar/$ )!5/5! $et!a -ar!. P'n%manan

? S!"an l!"*a- )! te"at ena"/nan $e"entara k-/$/$ ? Te"atkan l!"*a- )ala" kantn la$t!k )an !kat )enan k/at ? Ber! la*el a)a kantn la$t!k

l!"*a-? Set!a -ar! l!"*a- )!ankat )ar! te"at ena"/nan $e"entara ? Menank/t l!"*a- -ar/$ "en/nakan kereta )rn k-/$/$ ? Kereta )rn -ar/$ k/at, "/)a- )!*er$!-kan, tert/t/

? T!)ak *le- a)a +an ter5e5er 

? Se*a!kn+a l!0t enank/t l!"*a- *er*e)a )enan l!0t a$!en ? G/nakan alat el!n)/n )!r! ket!ka "enanan!

l!"*a-? Te"at ena"/nan $e"entara -ar/$ )! area ter*/ka, teranka/ %le- ken)araan(, a"an )an $elal/ )!aa ke*er$!-ann+a )an kn)!$! ker!n.

< P'nan+u-an

? Menank/t l!"*a- -ar/$ "en/nakan kereta )rn k-/$/$ ? Kereta )rn -ar/$ k/at, "/)a- )!*er$!-kan, tert/t/

? T!)ak *le- a)a +an ter5e5er 

? Se*a!kn+a l!0t enank/t l!"*a- *er*e)a )enan l!0t a$!en ? G/nakan alat el!n)/n )!r! ket!ka "enanan! l!"*a-.

<

T'a-m'n-? L!"*a- !n0ek$!/$ )! "a$/kkan )ala" !n5eneratr 

? L!"*a- nn !n0ek$!/$ )!*a#a ke te"at e"*/anan l!"*a- /"/" ? L!"*a- *en)a taa" )!"a$/kkan )ala" !n5eneratr 

? L!"*a- 5a!r )ala" #a$ta0el )! r/an $el-k ? L!"*a- 0e5e$, /r!ne ke)ala" 43.

P'nananan L%m*a! #'n/a Tajam

(22)

 Janan "eletakkan l!"*a- *en)a taa" $e"*aran te"at

 Seera */an l!"*a- *en)a taa" ke knta!ner +an ter$e)!a ta-an t/$/k )an ta-an a!r )an t!)ak *!$a )!*/ka la!

 Selal/ */an $en)!r! le- $! e"aka!

 T!)ak "en+ar/nkan ke"*al! ar/" $/nt!k -a*!$ aka!  Knta!ner *en)a taa" )!letakkan )ekat lka$! t!n)akan. P'nananan L%m*a! P'$a!an Ka$a

 G/nakan $ar/n tanan r/"a- tana

 G/nakan kerta$ kran /nt/k "en/"/lkan e5a-an *en)a taa" ter$e*/t, ke"/)!an */nk/$ )enan kerta$

 Ma$/kkan )ala" knta!ner ta-an t/$/kan *er! la*el Un%- P'n',0,aan L%m*a! Ca% 

 Kla" $ta*!l!$a$! a!r  Kla" k$!)a$! a!r

l!"*a-S+$te" r$e$ e"*/$/kan anaer*  Set!k tank

P'm*uanan L%m*a! T'+0n-am%na"%

Pe"*/anan l!"*a- terknta"!na$! +an *enar "el!/t!:

 Men/ankan 5a!ran ata/ l!"*a- *a$a- ke $!$te" e"*/anan ktran tert/t/.

 In$enera$! %e"*akaran( /nt/k "en-an5/rkan *a-an?*a-an $ekal!/$ "!krran!$"en+a. %In! "er/akan "et)e ter*a!k /nt/k e"*/anan l!"*a- terknta"!na$!. Pe"*akaran /a akan "en/ran! 9l/"e l!"*a- )an "e"a$t!kan *a-#a *a-an?*a-an ter$e*/t t!)ak akan )!ara- )an )!aka! /lan(. Baa!"ana/n /a e"*akaran akan )aat "enel/arkan k!"!a *era5/n ke /)ara.

 Men/*/r l!"*a- terknta"!na$! aar t!)ak )!$ent/- la!. Caa P'nananan L%m*a! T'+0n-am%na"%

 Unt/k l!"*a- terknta"!na$!, aka!la- #a)a- la$t!k ata/ )!$e/- la" )enan t/t/ +an raat. Sekaran, kantn?kantn la$t!k +an *er#arna )!/nakan /nt/k "e"*e)akan l!"*a-/"/" %+an t!)ak terknta"!na$! )enan +an terknta"!na$!( a)a $e*a!an *e$ar 0a$!l!ta$ ke$e-atan.

 G/nakan #a)a- ta-an t/$/kan /nt/k e"*/anan $e"/a *en)a?*en)a taa". %Ben)a?*en)a taa" +an t!)ak akan )!/nakan ke"*al!(

 Te"atkan #a)a- l!"*a- )ekat )enan lka$! tera)!n+a l!"*a- !t/ )an "/)a- )!5aa! le-e"aka! %"enankat?ankat l!"*a- ke"ana?"ana "en!nkatkan r!$!k !n0ek$! a)a e"*a#an+a(. Ter/ta"a ent!n $ekal! ter-a)a *en)a taa" +an "e"*a#a r!$!k *e$ar  ke5elakaan erl/kaan a)a et/a$ ke$e-atan )an $ta0.

 Peralatan +an )!aka! /nt/k "en/"/lkan )an "enank/t l!"*a- t!)ak *le-)!aka! /nt/k keerl/an la!n )! kl!n!k ata/ r/"a- $ak!t %$e*a!kn+a "enan)a! #a)a-l!"*a- terknta"!na$!(.

 3/5! $e"/a #a)a- l!"*a- )enan lar/tan e"*er$!- )!$!n0ektan %lar/tan klr!n =,  $a*/n( )an *!la$ terat/r )enan a!r.

(23)

 J!ka "/nk!n, /nakan #a)a- ter!$a- /nt/k l!"*a- +an akan )!*akar )an +an t!)ak akan )!*akar $e*el/" )!*/an. Lanka- !n! akan "en-!n)arkan et/a$ )ar! "e"!$a-kan l!"*a-)enan tanan ke"/)!an.

 G/nakan Alat Perl!n)/nan D!r! %APD( ket!ka "enanan! l!"*a- %"!$aln+a $ar/n tanan /t!l!ta$ )an $eat/ el!n)/n tert/t/(.

 3/5! tanan ata/ /nakan en$k tanan ant!$et!k *er*a-an )a$ar alk-l tana a!r  $etela- "elea$kan $ar/n tanan aa*!la "enanan! l!"*a-.

#aa%mana m'm*uan *'n/a2*'n/a -ajam

Ben)a?*en)a taa" $ekal! aka! %ar/" $/nt!k, ar/" a-!t, $!let, !$a/ $kalel( "e"erl/kan enananan k-/$/$ karena *en)a?*en)a !n! )aat "el/ka! et/a$ ke$e-atan )an /a "a$+arakat $ek!tarn+a !ka l!"*a- !n! )!*/an )! te"at e"*/anan l!"*a- /"/".

En+a"u,a"%: )!an/rkan $e*aa! 5ara ter"/)a- "e"*/an *en)a?*en)a taa". Ben)a taa" )!k/"/lkan )ala" #a)a- ta-an t/$/kan )an ant!*5r. Se$/)a- 728 en/-, *a-an $eert! $e"en, a$!r, ata/ */*/k la$t!k )!"a$/kkan )ala" #a)a- $a"a! en/-. Se$/)a- *a-an? *a-an "ena)! a)at )an ker!n, #a)a- )!t/t/, )!$e*arkan a)a tana- ren)a-, )!t!"*/n )an )aat )!k/*/rkan. Ba-an?*a-an $!$a k!"!a )aat )!"a$/kkan *er$a"a )enan *en)a?*en)a taa" %4HO, 1<<<(.

In"'n'a"% : a)ala- r$e$ )enan $/-/ t!n! /nt/k "en/ran! !$! )an *erat l!"*a-. Pr$e$ !n! *!a$an+a )!!l!- /nt/k "enanan! l!"*a- +an t!)ak )aat )!)a/r /lan, )!aka! la!, ata/ )!*/an ke te"at e"*/anan l!"*a- ata/ te"at ke*er$!-an erataan tana-.

P'm*a+aan -'*u+a t!)ak )!an/rkan karena *er*a-a+a, *ata$ an)anan t!)ak ela$, )an an!n )aat "en+e*arkan l!"*a- ke $ek!tarn+a ke"ana?"ana. J!ka e"*akaran ter*/ka -ar/$ )!kerakan, lak/kanla- a)a te"at tertent/ )an ter*ata$, !n)a-kan l!"*a- ke te"at ter$e*/t -an+a $eera $e*el/" )!*akar )an *!arkan ter*akar $e-!na $/r/t. Pa)a 0a$!l!ta$ ke$e-atan )enan $/"*er)a+a ter*ata$ )an !n$!neratr *er$/-/ t!n! t!)ak ter$e)!a, "aka l!"*a- )aat )!!n$enera$! )ala" !n$!neratr tn. In$!neratr tn "er/akan en!$ !n$!neratr ka"ar t/nal. Daat )!*/at )enan "/ra-, )an le*!- *a!k )ar!a)a e"*akaran ter*/ka.

M'nu*u ,%m*a! : D! 0a$!l!ta$ ke$e-atan )enan $/"*er ter*ata$, en/*/ran l!"*a- $e5ara a"an a)a ata/ )ekat 0a$!l!ta$ "/nk!n "er/akan $at/?$at/n+a alternat!0 /nt/k e"*/anan l!"*a-. 3aran+a : */at l*an $e)ala" 6, ", $et!a t!n! l!"*a- ; 5" )!t/t/! ka/r te"*k, ke"/)!an )!!$! la! )enan l!"*a- $a"a! ; 5" )!t/t/! ka/r te"*k, ke"/)!an )!!$! la! )enan l!"*a- $a"a! ; 5", ke"/)!an )!k/*/r. Unt/k "en/ran! r!$!k )an l/$! l!nk/nan, *e*eraa at/ran )a$ar a)ala-:

 Bata$! ak$e$ kete"at e"*/anan l!"*a- ter$e*/t %*/at aar )!$ekel!l!nn+a /nt/k "en-!n)arkan )ar! -e#an )an anak?anak(.

 Te"at en/*/ran $e*a!kn+a )!*ata$! )enan la-an )enan er"ea*!l!ta$ ren)a- %$eert! tana- l!at(, !ka a)a.

 P!l!- te"at *erarak $et!)ak?t!)akn+a = "eter %1'8 kak!( )ar! $/"*er a!r /nt/k "en5ea-knta"!na$! er"/kaan a!r.

 Te"at en/*/ran -ar/$ ter)aat enal!ran +an *a!k, le*!- ren)a- )ar! $/"/r, *e*a$ enanan a!r )an t!)ak )! )aera- ra#an *an!r.

(24)

M'm*uan ,%m*a! *'*a!aa: Ba-an Ba-an k!"!a ter"a$/k $!$a?$!$a *a-an?*a-an $e#akt/ eneakan, *a-an?*a-an ka)al/#ar$a ata/ k!"!a )ek"$!$!, ata/ *a-an k!"!a t!)ak )!aka! la!. Ba-an k!"!a +an t!)ak terlal/ *an+ak )aat )!k/"/lkan )ala" #a)a- )enan l!"*a-ter!n0ek$!, )an ke"/)!an )!!n$enera$!, enka$/la$! ata/ )!k/*/r. Pa)a /"la- +an *an+ak, t!)ak *le- )!k/"/lkan )enan l!"*a- ter!n0ek$!. Karena t!)ak a)a "et)e +an a"an )an "/ra-, "aka !l!-an enananann+a a)ala- $e*aa! *er!k/t:

 In$enera$! a)a $/-/ t!n! "er/akan $! ter*a!k /nt/k e"*/anan l!"*a- k!"!a.  J!ka !n! t!)ak "/nk!n, ke"*al!kan l!"*a- k!"!a ter$e*/t kea)a e"a$k.

Karena ke)/a "et)e !n! "/nk!n "a-al )an t!)ak rakt!$, "aka aala- aar l!"*a- k!"!a ter)aat $e"!n!"al "/nk!n.

L%m*a! Fama"%

Dala" /"la- +an $e)!k!t l!"*a- 0ar"a$! %*at )an *a-an *at?*atan(, )aat )!k/"/lkan )ala" #a)a- )enan l!"*a- ter!n0ek$! )an )!*/an )enan 5ara +an $a"a !n$enera$!, enka$/la$! ata/ )!k/*/r $e5ara a"an. Perl/ )!5atat *a-#a $/-/ +an )!5aa! )ala" !n$enera$! ka"ar t/nal $eert! tn ata/ !n$!neratr )ar! *ata a)ala- t!)ak 5/k/ /nt/k "en-an5/rkan ttal l!"*a- 0ar"a$! !n!, $e-!na teta *er*a-a+a.

Se/"la- ke5!l l!"*a- 0ar"a$!, $eert! *at?*atan ka)al/#ar$a %ke5/al! $!ttk$!k )an ant!*!t!k(, )aat )!*/an kee"*/anan ktran ta! t!)ak *le- )!*/an ke )ala" $/na!, kal!, telaa ata/ )ana/.

J!ka /"la-n+a *an+ak, l!"*a- 0ar"a$! )aat )!*/an $e5ara "et)e *er!k/t :

 S!ttk$!k )an ant!*!t!k )aat )!!n$enera$!, $!$an+a )!k/*/r )! te"at e"erataan

tana-%/nakan !n$!neratr $eert! /nt/k "e"*/at $e"en +an "a"/ "en5aa! $/-/ e"*akaran -!na &==3(. J!ka !n$enera$! t!)ak ter$e)!a, *a-an 0ar"a$! -ar/$ )!reka$/la$!

 Ba-an +an lar/t a!r, 5a"/ran r!nan *a-an 0ar"a$! $eert! lar/tan 9!ta"!n, *at *at/k,

5a!ran !ntra9ena, tete$ "ata, )an la!n?la!n )aat )!en5erkan )enan $e/"la- *e$ar a!r lal/ )!*/an )ala" te"at e"*/anan ktran %!ka ter)aat $!$te" e"*/anan ktran(.

 J!ka !t/ $e"/a aal, ke"*al!kan ke e"a$k, !ka "/nk!n. Rek"en)a$! *er!k/t )aat

 /a )!!k/t!:

 S!$a?$!$a *at $!ttk$!k ata/ l!"*a- $!ttk$!k la!n t!)ak *le- )!5a"/r )enan $!$a?$!$a

l!"*a- 0ar"a$! la!nn+a.

 L!"*a- $!ttk$!k t!)ak *le- )!*/an )! $/na!, kal!, telaa, )ana/ ata/ area e"erataan

tana-.

L%m*a! /'nan #a!an M'nan/un L0am

#'a-Batera!, ter""eter )an la!n?la!n *en)a "enan)/n la" *erat $eert! a!r rak$a ata/ ka)"!/". 3ara e"*/anann+a a)ala- $e*aa! *er!k/t:

 Pela+anan )a/r /lan ter$e)!a %"elal/! !n)/$tr! a*r!k(. In! a)ala- !l!-an ter*a!k !ka a)a.  Enka$/la$!. J!ka )a/r /lan t!)ak "/nk!n "aka e"*/anan l!"*a- enka$/la$! )aat

)! lak/kan, !ka ter$e)!a.

Jen!$ l!"*a- !n! t!)ak *le- )!!n$enera$! karena /a la" *era5/n +an )!kel/arkan, /a t!)ak *le- )!k/*/r tana enka$/la$! karena "enak!*atkan l/$! la!$an a!r )! tana-. B!a$an+a,

(25)

l!"*a- en!$ !n! -an+a ter)aat )ala" /"la- +an ke5!l )! 0a$!l!ta$ ke$e-atan. A!r rak$a "er/akan ne/rtk$!n k/at, ter/ta"a a)a "a$a t/"*/- ke"*an an!n )an *a+!. J!ka )!*/an )ala" a!r ata/ /)ara, a!r rak$a "a$/k )an "enknta"!na$! )ana/, $/na!, )an al!ran a!r la!nn+a. Unt/k "en/ran! r!$!k l/$!, *en)a?*en)a +an "enan)/n a!r rak$a $eert! ter""eter )an ten$!"eter $e*a!kn+a )!ant! )enan +an t!)ak "enan)/n a!r rak$a.

9.PENGENDALIAN LINGKUNGAN RUMAH SAKIT

Unt/k "en5ea- tera)!n+a !n0ek$! ak!*at l!nk/nan )aat )!"!n!"alkan )enan "elak/kan e"*er$!-an l!nk/nan, )!$!n0ek$! er"/kaan l!nk/nan +an terknta"!na$! )enan )ara-ata/ 5a!ran t/*/- a$!en, "elak/kan e"el!-araan eralatan "e)!k )enan teat, "e"erta-ankan "/t/ a!r *er$!-, "e"erta-ankan 9ent!la$! /)ara +an *a!k.

P'm*'"%!an ,%n+unan a)ala- r$e$ "e"*/an $e"/a ata/ $e*a!an *e$ar aten )ar! er"/kaan )an *en)a +an terknta"!na$!. Pe"*er$!-an er"/kaan )! l!nk/nan a$!en $anat ent!n karena aen !n0ek$!/$ +an )aat "en+e*a*kan ISPA )aat *erta-an )! l!nk/nan $ela"a *e*eraa a" ata/ *a-kan *e*eraa -ar!. Pe"*er$!-an )aat )!lak/kan )enan a!r )an )eteren netral.

Tujuan

T//an enen)al!an l!nk/nan r/"a- $ak!t ata/ 0a$!l!ta$ ela+anan ke$e-atan la!nn+a a)ala-/nt/k "en5!takan l!nk/nan +an *er$!- a"an )an n+a"an $e-!na )aat "e"!n!"alkan ata/ "en5ea- tera)!n+a tran$"!$! "!krran!$"e )ar! l!nk/nan kea)a a$!en, et/a$, en/n/n )an "a$+arakat )! $ek!tar r/"a- $ak!t )an 0a$!l!ta$ ke$e-atan $e-!na !n0ek$! n$k"!al )an ke5elakaan kera )aat )!5ea-.

D%"%n5'+"%

D!$!n0ektan $tan)ar r/"a- $ak!t, +an )!*/at )enan lar/tan +an )!an/rkan )an )!/nakan $e$/a! )enan et/n/k a*r!k )aat "en/ran! t!nkat knta"!na$! er"/kaan l!nk/nan. Pe"*er$!-an -ar/$ )!lak/kan $e*el/" r$e$ )!$!n0ek$!. Han+a erlenkaan )an er"/kaan +an erna- *er$ent/-an )enan k/l!t ata/ "/k$a a$!en ata/ $/)a- $er!n )!$ent/- le-et/a$ ke$e-atan +an "e"erl/kan )!$!n0ek$! $etela- )!*er$!-kan. Jen!$ )!$!n0ektan +an )!/nakan )! 0a$!l!ta$ ela+anan ke$e-atan terant/n a)a keter$e)!aann+a )an erat/ran +an *erlak/.

Se*a!an )!$!n0ektan +an 55k /nt/k keerl/an !n! a)ala-:

 $)!/" -!klr!t  )!/nakan a)a er"/kaan ata/ eralatan */kan la"  alk-l  )!/nakan a)a er"/kaan +an le*!- ke5!l

 $en+a#a 0enl

 $en+a#a a"n!/" /aterner )an2ata/  $en+a#a erk$!en.

Referensi

Dokumen terkait

Berdasarkan uraian di atas membuka peluang untuk membahas beton SCC, dengan demikian penelitian ini bertujuan untuk mengetahui karakteristik mekanis beton SCC mutu normal

Untuk itu, peneliti ingin melihat kepemimpinan model Dahlan Iskan yang tersirat di dalam novel Sepatu Dahlan, mengingat novel ini terbit saat Dahlan Iskan mulai di

Efek berkelanjutan (multilier effect) dari pembentukan karakter positif anak akan dapat terlihat, seperti yang digambarkan oleh Jan Wallander, “Kemampuan sosial dan

Populasi terjangkau yaitu mahasiswa Pendidikan Guru Sekolah Dasar (PGSD) Semester II sebanyak 74 orang. Sampel penelitian terdiri dari 20 mahasiswa dengan gaya belajar

PER mengukur apakah suatu saham berada pada keadaan underpriced dan overpriced ., Apabila PER terlalu rendah akan kurang diminati investor karena menstimulasi

Consumers were asked to nominate safe, risky, high risk and binge drinking levels for males and females, the number of drinks that males and females can drink in the first hour

Meskipun Air Asia belum dominan menguasai pasar penerbangan domestik Indonesia, namun dalam lima tahun terakhir ini terbukti Air Asia mengalami perkembangan yang

Hasil dari biaya pakan yang dikeluarkan untuk beternak ayam kampung super relatif sama dengan pernyataan pada penelitian Dewanti dan Sihombing (2012) bahwa biaya