Ὁ Παργινὸς ἰατρὸς καὶ Φιλικὸς
Πέτρος Ἠπίτης
1Οἱ ἐπιστολὲς στὸ τμῆμα τοῦ ἀρχείου
τοῦ Πέτρου Ἠπίτη
ὸ ἀρχεῖο τοῦ ἰατροῦ καὶ Φιλικοῦ Πέτρου Ἠπίτη φυλάσσεται στὴν Ἐθνικὴ Βιβλιοθήκη Ἑλλάδος καὶ ἀποτελεῖ πολύτιμο ἱστορικὸ ὑλικὸ γιὰ τὴν πολυσχιδῆ δράση τοῦ διακεκριμένου ἰατροφιλοσόφου. Τὸ ὑλικὸ τοῦ ἐν λόγω ἀρχείου ἐσωτερικὰ ἔχει ταξινομηθεῖ ἀπὸ τὴν Ἐθνικὴ Βι-βλιοθήκη Ἑλλάδος καὶ χωρίζεται σὲ τρία τμήματα. Πιὸ συγκεκριμένα, τὸ πρῶτο τμῆμα φέρει τοὺς κωδικοὺς Η1-Η139 καὶ περιλαμβάνει ἔγγραφα δη-μοσίων ἀρχῶν, ὅπως διπλώματα, διαβατήρια, λογαριασμούς, πιστοποιητικά, σχέδια ἀναφορῶν, συμβόλαια κ.ἄ. Τὸ δεύτερο τμῆμα περιλαμβάνει ἐπιστολὲς καὶ φέρει τοὺς κωδικοὺς Η140-Η210. Τέλος, τὸ τρίτο τμῆμα φέρει τοὺς κωδικοὺς Η211-Η338 καὶ περιλαμβάνει ἔγγραφα ἱστορικὰ καὶ φιλολογικά. Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι τὰ τεκμήρια τοῦ πρώτου καὶ δεύτερου τμήματος τοῦ ἀρχείου Ἠπίτη φυλάσσονται στὸ ἴδιο ἀρχειακὸ κουτί, ἐνῶ τὰ τεκμήρια τοῦ τρίτου τμήματος ἔχουν τοποθετηθεῖ σὲ διαφορετικὸ ἀρχειακὸ κουτί.
1
Τὸ παρὸν ἄρθρο παρουσιάστηκε σὲ μία πρώτη μορφὴ ὡς τμῆμα τῆς μεταπτυχιακῆς διπλωματικῆς ἐργασίας τοῦ γράφοντος στὸ πλαίσιο τοῦ Προγράμματος Μεταπτυχιακῶν Σπουδῶν «Μεθοδολογία Κριτικῆς καὶ Ἔκδοσης τῶν Ἱστορικῶν Πηγῶν» (κατεύθυνση Νεό-τερη καὶ Σύγχρονη) τοῦ Τμήματος Ἱστορίας (ΤΙΣΤ) τοῦ Ἰονίου Πανεπιστημίου (Ι.Π.), βλ. ΑΓΑΘΟΣ2011, xxiii-l. Στὸ σημεῖο αὐτὸ θὰ ἤθελα νὰ ἐκφράσω τὶς θερμὲς εὐχαριστίες μου – καὶ ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ– πρὸς τὴν κ. Ἑλένη Ἀγγελομάτη-Τσουγκαράκη, τέως διευθύντρια τοῦ ἐν λόγω Π.Μ.Σ. καὶ νῦν ὁμότιμη καθηγήτρια τοῦ Ι.Π., τὸν κ. Ἀγαμέμνονα Τσελίκα, διευθυντὴ τοῦ Ἱστορικοῦ καὶ Παλαιογραφικοῦ Ἀρχείου τοῦ Μ.Ι.Ε.Τ., τὴν κ. Μαρία Μπαλοῦ, ὑποψήφια διδάκτορα τοῦ ΤΙΣΤ τοῦ Ι.Π., τὸν κ. Χὰνς Σλοῦμ, πρών καθηγητὴ τοῦ Τμήματος Ξένων Γλωσσῶν, Μετάφρασης και Διερμηνείας τοῦ Ι.Π., τὴν κ. Καίτη Κορδούλη, τέως δι-ευθύντρια τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης Ἑλλάδος (Ε.Β.Ε.), τòν Ἀπόστολο Κουρουπάκη, ὑποψήφιο διδάκτορα τοῦ Διατμηματικοῦ Προγράμματος Βυζαντινῶν Σπουδῶν τοῦ Πανεπι-στημίου Κύπρου, καθὼς καὶ τὸν κ. Δημήτρη Μητουλάκη, ὑποψήφιο διδάκτορα τοῦ Τμήματος Ἱστορίας καὶ Ἀρχαιολογίας τοῦ Ἐθνικοῦ καὶ Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ἡ συνδρομή τους ὑπῆρξε πραγματικὰ πολύτιμη γιὰ τὴν ἐκπόνηση τῆς ἐργασίας μου.
Τ
Ἡ παρούσα μελέτη ἀσχολεῖται μὲ τὸ τμῆμα τοῦ ἀρχείου Ἠπίτη ποὺ ἀφορᾶ στὶς ἐπιστολές, οἱ ὁποῖες καλύπτουν χρονικὰ τὸ διάστημα 1818-1852.2Στὸ συγκεκριμένο τμῆμα ὑπάρχουν τρεῖς ὑποφάκελοι. Ὁ πρώτος
φέ-ρει ἐξωτερικὰ τὴν ἔνδειξη-τίτλο «Ἐπιστολαὶ Ἀλεξάνδρου καὶ Δημητρίου Ὑψηλάντου» (κωδικοὶ ἐγγράφων Η140-Η146), ὁ δεύτερος τὴν ἔνδειξη-τίτλο «Ἐπιστολαὶ Ὑψηλαντῶν» (κωδικοὶ ἐγγράφων Η147-Η160) καὶ ὁ τρίτος τὴν ἔνδειξη-τίτλο «Σκόρπιαι ἐπιστολαί» (κωδικοὶ ἐγγράφων Η161-Η210).3
Πρό-κειται δηλαδὴ γιὰ 71 πρωτότυπες ἐπιστολὲς, πέντε ἐκ τῶν ὁποίων ἔχουν καὶ τὰ ἀντίγραφά τους,4δηλαδὴ στὸ συγκεκριμένο τμῆμα τοῦ ἀρχείου
περιλαμ-βάνονται –μαζὶ μὲ τὰ ἀντίγραφά τους– συνολικὰ 76 ἐπιστολές. Τὰ ἔγγραφα αὐτὰ ἔχουν ἀποδέκτη κυρίως τὸν Πέτρο Ἠπίτη. Ὑπάρχουν, ὅμως, καὶ κάποια ποὺ ἀπευθύνονταν πρὸς ἄλλους ἀποδέκτες, οἱ ὁποῖοι μὲ κάποιον τρόπο ἐμπλέκονταν ἢ σχετίζονταν μὲ τὸν Ἠπίτη.5
Μολονότι τὰ τεκμήρια αὐτὰ χαρακτηρίζονται στὸ ἀρχεῖο Ἠπίτη ὡς ἐπιστολές, κάποια δύνανται νὰ θεωρηθοῦν κείμενα διακηρύξεων,6δεδομένου
ὅτι ἀποτελοῦν γνωστοποιήσεις ἑνὸς σημαντικοῦ γεγονότος πρὸς τὸ κοινὸ καὶ οὐσιαστικὰ πρόκειται γιὰ προπαγανδιστικὰ φυλλάδια, τὰ ὁποῖα εἴτε διακη-ρύσσουν ἰδέες καὶ ἀρχές, εἴτε ἔχουν ἐνημερωτικὸ χαρακτήρα. Ἄλλες πάλι ἐπιστολὲς δύνανται νὰ θεωρηθοῦν ἐπιστολικὰ σημειώματα7λόγω τῆς πολὺ μικρῆς ἔκτασής τους καὶ τῆς ἀπουσίας κάποτε κύριων χαρακτηριστικῶν γνω-ρισμάτων μιᾶς ἐπιστολῆς, ὅπως ἡ ἡμερομηνία καὶ ἡ προσφώνηση. Τέλος, ἕνα ἔγγραφο δύναται νὰ χαρακτηριστεῖ ὡς κατάλογος,8δεδομένου ὅτι ἀποτελεῖ κα-τάλογο ἀπεσταλμένων τῶν Ἐπιτρόπων τῆς Σχολῆς τῆς Χίου πρὸς τὸν Ἠπίτη.
Οἱ ἐπιστολὲς στὸ ἐν λόγω ἀρχεῖο ἀποτελοῦνται ἀπὸ λυτὰ φύλλα τῶν ὁποίων ἡ διάσταση ποικίλλει, ἐνῶ τὸ μεγαλύτερο μέρος τῶν ἐγγράφων βρί-σκεται σὲ ἀρκετὰ καλὴ κατάσταση. Φθορὲς –μικρῆς ὅμως ἔκτασης– παρατηροῦνται στὸ κυρίως κείμενο καὶ ὀφείλονται στὴ δίπλωση τῶν ἐγγράφων· οἱ φθορὲς αὐτές, ὡστόσο, δὲν παρακωλύουν σημαντικὰ τὴν ἀνά-γνωσή τους. Ἐπίσης, ὑπάρχουν περιπτώσεις, ὅπου κομμάτι τοῦ φύλλου ἔχει σκιστεῖ μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ὑπάρχει μικρὸ χάσμα στὸ κείμενο, ὅπως συμβαίνει γιὰ παράδειγμα μὲ τὸ ἔγγραφο μὲ κωδικὸ Η190. Τέλος, ὑπάρχουν καὶ
2Βλ. Α
ΓΑΘΟΣ2011, 3-136, ὅπου ἐκδίδονται καὶ σχολιάζονται ἱστορικὰ ὅλες οἱ ἐπιστολὲς ἀπὸ
τὸ ἀρχεῖο Ἠπίτη. Ἐπισημαίνεται ὅτι ἀπὸ ’δω καὶ στὸ ἑξῆς παραπέμπουμε με βάση τὸ ἢ τὰ ἔγγραφα ἀπὸ τὸ ὑπὸ μελέτη ἀρχεῖο.
3
Ἡ ἀρίθμηση τῶν κωδικῶν (Η140-Η210) στὸ ἀρχεῖο Ἠπίτη δηλώνεται στὸ ἐπάνω δεξιὸ πε-ριθώριο τῆς πρώτης σελίδας (φ1r).
4Κωδικοὶ ἐγγράφων Η140α-Η143α, Η167α.
5Κωδικοὶ ἐγγράφων Η142-Η146, Η168, Η173, Η189. 6Κωδικοὶ ἐγγράφων Η142-Η144, Η173.
ἐλάχιστες περιπτώσεις, κατὰ τὶς ὁποῖες ἡ ἀνάγνωση δυσχεραίνεται λόγω τοῦ ἐξιτήλου τῆς μελάνης, ὅπως συμβαίνει λόγου χάρη στὸ ἔγγραφο μὲ κωδικὸ Η165. Ὡς ὑπόστρωμα εἶχε χρησιμοποιηθεῖ κυρίως συνηθισμένο χαρτὶ ἀλλη-λογραφίας.
Ὅσον ἀφορᾶ στὴ γλώσσα σύνταξης τῶν συγκεκριμένων ἐγγράφων, ἕντεκα εἶναι γραμμένα στὴ γαλλικὴ γλώσσα,9πέντε στὴ γερμανικὴ10καὶ ὅλα
τὰ ὑπόλοιπα εἶναι γραμμένα στὴν ἑλληνική. Στὴν τελευταία περίπτωση, μά-λιστα, ἕνας περιορισμένος ἀριθμὸς ἐπιστολῶν ἐμπεριέχει καὶ πολὺ μικρῆς ἔκτασης κείμενο στὰ γαλλικά.
Μολονότι ἡ ταξινόμηση τῶν ἐπιστολῶν, ὅπως παραπάνω ἀναφέραμε, ἔχει ἤδη γίνει, ὡστόσο, ἔχουμε νὰ παρατηρήσουμε ὅτι ἡ κατανομή τῶν συ-γκεκριμένων ἐγγράφων, μὲ βάση τοὺς ὑποφακέλους στοὺς ὁποίους κατένειμε τὸ ὑλικὸ ἡ Ἐθνικὴ Βιβλιοθήκη στὶς τρεῖς προαναφερθεῖσες κατηγορίες, ἔχει γίνει μὲ κριτήριο κυρίως τοὺς ἀποστολεῖς τους καὶ ὄχι μὲ γνώμονα τὴ θεμα-τική τους ἢ τὴ χρονολογία σύνταξής τους. Μὲ βάση, λοιπόν, τὸ περιεχόμενό τους, μποροῦμε νὰ διακρίνουμε τὶς ἐπιστολὲς στὶς ἀκόλουθες γενικὲς κατη-γορίες: Ἐπιστολὲς ποὺ προσφέρουν στοιχεῖα γιὰ τὴ συμβολή τοῦ Ἠπίτη στὴ διάδοση τοῦ φιλελληνικοῦ κινήματος στὸ ἐξωτερικό καὶ κατ’ ἐπέκταση γιὰ τὸ ὀργανωτικὸ ἔργο τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας,11ἐπιστολὲς ποὺ φανερώνουν τὴν προσφορά του στὴν πατρίδα κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ἐπανάστασης,12ἐπιστολὲς ποὺ μαρτυροῦν τὴ συνδρομή του σὲ θέματα παιδείας,13καθὼς καὶ ἐπιστολὲς προσωπικὲς ποὺ ἀφοροῦν στὶς διαπροσωπικές του σχέσεις μὲ τὴν οἰκογένεια τῶν Ὑψηλαντῶν14καὶ ἄλλα ἐξέχοντα πρόσωπα ἐκείνης τῆς περιόδου. Μία ἄλλη μερίδα ἐπιστολῶν προσφέρει πληροφορίες γιὰ τὴν ἰδιότητα τοῦ Ἠπίτη ὡς γιατροῦ,15καθὼς συντάκτες τῶν ἐγγράφων εἴτε τὸν εὐχαριστοῦν, ποὺ συ-νέβαλε στὴ θεραπεία τους, εἴτε τοῦ ζητοῦν ἰατρικὲς συμβουλές.16Νὰ σημειωθεῖ ὅτι μία ἐπιστολὴ ἐνδέχεται νὰ ἐντάσσεται σὲ περισσότερες ἀπὸ μία κατηγο-ρίες ἀπὸ ἄποψη θεματικῆς.
Σὲ μία γενικὴ ἀξιολόγηση τοῦ ἐν λόγω τμήματος τοῦ ἀρχείου Ἠπίτη, ἔχουμε νὰ παρατηρήσουμε ὅτι ἀποτελεῖ μία ἀξιόπιστη πηγή τῆς ἱστορίας. Ἂν καὶ
9
Κωδικοὶ ἐγγράφων Η144, Η147-Η149, Η167, Η176, Η185, Η192, Η193, Η199, Η208.
10Κωδικοὶ ἐγγράφων Η171, Η172, Η178, Η182, Η201. 11
Κωδικοὶ ἐγγράφων Η141-Η144, Η146, Η164, Η165, Η167, Η173, Η178.
12Κωδικοὶ ἐγγράφων Η140, Η151, Η152, Η163, Η168-Η170, Η174, Η175, Η178, Η179,
Η181, Η210.
13Κωδικοὶ ἐγγράφων Η161, Η163, Η177, Η183, Η184, Η186-Η191, Η204. 14Κωδικοὶ ἐγγράφων Η140, Η141, Η147-Η160.
[…] ἡ ἐπιστολὴ εἶναι ἕνα ἰδιότυπο ἱστορικὸ τεκμήριο, τὸ κύριο χαρα-κτηριστικό της εἶναι ὁ ἄμεσος προσωπικὸς λόγος, ποὺ ἀποκαλύπτει στοιχεῖα γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὴν προσωπικότητα τῶν ἀποστολέων καὶ τῶν ἀποδεκτῶν, τὰ ὁποῖα ἀγνοοῦν ἢ παρασιωποῦν οἱ ἄλλες πηγές. Παράλλη-λα, ἡ ἀλληλογραφία μᾶς δίνει τὸ πλέγμα τῶν προσωπικῶν σχέσεων τῶν ἀλληλογράφων, τὸ κοινωνικὸ καὶ ἰδεολογικὸ κλίμα τῆς ἐποχῆς τους καὶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἐντάσσονται ἢ συμμετέχουν σ’ αὐτό.17
Ἔτσι, λοιπόν, καὶ ἡ ἀλληλογραφία τοῦ Ἠπίτη μᾶς παρέχει στοιχεῖα τόσο γιὰ τὴν ἰδιωτική του ζωὴ, σὲ μία μάλιστα ἰδιαίτερα κρίσιμη ἱστορικὴ περίοδο, ὅσο καὶ γιὰ τὸν ρόλο ποὺ διαδραμάτιζε ἐκείνη τὴν ἐποχὴ στὴν κοινωνία του 19ου αἰώνα. Ἂς μὴν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ προσωπικὴ ἀλληλογραφία ἀποτελεῖ μία
πρωτογενῆ πηγὴ τῆς Ἱστορίας.18
Συνεπῶς, τὰ γράμματα στὸ ὑπὸ μελέτη ἀρχεῖο ἀφενὸς φωτίζουν τὴν πο-λύπλευρη δραστηριότητα τοῦ Ἠπίτη καὶ ἀφετέρου ἀποτελοῦν πολύτιμη μαρ-τυρία γιὰ τὴ δράση ἄλλων σημαντικῶν προσώπων ἐκείνης τῆς ἐποχῆς. Στὶς ἐξέχουσες μορφὲς ποὺ ἀπευθύνονται στὸν Ἠπίτη μέσω τῶν ἐπιστολῶν τους συγκαταλέγονται καὶ οἱ: Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης, Δημήτριος Ὑψηλάντης, Νικόλαος Ὑψηλάντης, Ἐλισάβετ Ὑψηλάντη, Γρηγόριος Ὑψηλάντης, Ἰωάν-νης Μακρῆς, Γεώργιος Τυπάλδος, Κωνσταντῖνος Ἀσώπιος, Ἀλέξανδρος Κο-ντόσταυλος, Γεώργιος Καντακουζηνός, Ρισελιέ, Ἄνταμ Φρίντελ, Ἐλίζα Κα-ντακουζηνοῦ, Σίμων Σίνας, Κωνσταντῖνος Κούμας, Ἀνδρέας Μιαούλης κ.ἄ. Εἶναι προφανὲς ὅτι ἡ ἐπιστολογραφία τόσο σπουδαίων ἀνθρώπων μπορεῖ νὰ συνεισφέρει σημαντικὰ νέα στοιχεῖα γιὰ τὸν δημόσιο βίο τοῦ τόπου, καθὼς μέσω αὐτῆς ἀποκαλύπτονται ἄγνωστες λεπτομέρειες ἱστορικῶν γεγονότων. Ὅλα αὐτὰ προσλαμβάνουν ξεχωριστὴ σημασία ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ δημιουργοὶ τῶν ἐγγράφων εἶναι κατὰ κανόνα σύγχρονοι καὶ συχνὰ αὐτόπτες καὶ αὐτήκοοι μάρτυρες τῶν γεγονότων ποὺ περιγράφουν.
Ἀσφαλῶς, πολὺ πιὸ ὁλοκληρωμένη εἰκόνα γιὰ τὴν προσωπικότητα καὶ τὴ δράση τοῦ Πέτρου Ἠπίτη θὰ μᾶς προσέφερε ἡ μελέτη ἢ καὶ ἡ ἔκδοση τοῦ συνόλου τοῦ ἀρχείου του, κάτι ποὺ μέχρι σήμερα δὲν ἔχει γίνει ἐμπεριστατωμένα καὶ μεθοδικά. Ἐξάλλου, τὸ συγκεκριμένο ἀρχεῖο εἶναι ἀρκετὰ εὐρὺ καὶ πλούσιο, ὥστε ἀποτελεῖ πηγὴ ὄχι μόνο γιὰ τὴν ἐξιστόρηση τῆς δραστηριότητας τοῦ Ἠπίτη σὲ προσωπικὸ καὶ ἐθνικὸ ἐπίπεδο, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴ διερεύνηση τῶν ἱστορικῶν συμβάντων τῆς ἐποχῆς ἐκείνης.
17Βλ. ΛΑΠΠΑΣ& ΣΤΑΜΟΥΛΗ1989, ιε΄.
18Γιὰ περισσότερα, ἀναφορικὰ μὲ τὶς ἱστορικὲς πηγὲς καὶ τὸν ρόλο τους κατὰ τὴν περίοδο
προσφορὰτοῦ Ἠπίτη, εἴκοσι γρόσια.31Κατὰτὴδιάρκεια τῆς παραμ ονῆς του
στὴν Ὀδησσό, ὁ Ἠπίτης παντρεύτηκε τὴν Ἑλένη,32κόρη τοῦ εὐκατάστατου
ὁμ ογενοῦς ἐμ πόρου Θεόδωρου Σεραφίνου, μ ὲ τὴν ὁποία τὸν Σεπτέμ βριο τοῦ
1822ἀπέκτησανἕναν γιό, τὸν Θεόδωρο.33Ἀπὸτὴν Ὀδησσό μ ετέβη στὴ
Μό-σχα, στὴν ὁποία κήρυξε τὸν πόθο ἀπελευθέρωσης τῆς Ἑλλάδας , ἐνῶ στὴν Πετρούπολη τοῦδόθηκε καθηγητικὴ ἕδρα καὶ ἡ διεύθυνση μ εγάλου νοσοκο-μ είου, θέσεις ποὺ δὲν δέχτηκε, καθὼς ἀπαιτοῦσαν τὴ διαρκῆ διαμ ονή του σὲ
ξένη χώρα.34
Στὴν Πετρούπολη προσλήφθηκε καὶ ὡς προσωπικὸς γιατρὸς καὶσύμ βου-λος τοῦ Ἀλέξανδρου Ὑψηλάντη.Ὁ τελευταῖος μ άλιστα θὰτοῦ ἀναθέσει τὴν
ἀποστολὴ νὰ μ εταβεῖ σὲ πολλὲς εὐρωπαϊκὲς μ εγαλουπόλεις μ ὲ στόχο νὰ
προκαλέσει τὸ ἐνδιαφέρον τῆς κοινῆς γνώμ ης γιὰτὴν ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση καὶ νὰ συναντηθεῖ μ ὲ ἐξέχοντα πρόσωπα τῆς ἐποχῆς , ὥστε νὰσυμ βάλει στὴ
δημ ιουργία τοῦ εὐρωπαϊκοῦ φιλελληνισμ οῦ. Πραγμ ατικά,ὁ ἰατροφιλόσοφος θὰ ἀναπτύξει πλούσια ἐθνικὴ δράση,35στὸ πλαίσιο της οποίας ἐντάσσεται
καὶ ἡ ἰδέα ἵδρυσης τῆς Μεσσηνιακῆς Συγκλήτου στὴν Καλαμ άτα, ἀμ έσως μ ετὰ τὴν ἔκρηξη τῆς Ἐπανάστασης · ἡ ἰδέα δημ ιουργίας μ ιᾶς συλλογικῆς τοπικῆς ἀρχῆς σὲ μ ία τόσο κρίσιμ η ἱστορικὴ περίοδο ἀνῆκε στὸν ἐπιφανῆ
ΦιλικὸΠέτροἨπίτη.36
Μετὰ τὴν ἀποτυχία τοῦ κινήμ ατος τοῦ Ὑψηλάντη στὶς Παραδουνάβιες
Ἡγεμ ονίες , ὁ Ἠπίτης θὰ ἐπιστρέψει στὴν Ὀδησσό, ὅπου καὶ θὰ ἀποτέλεσει δραστήριο μ έλος τῆς Φιλανθρωπικῆς Γραικικῆς Ἑταιρείας, μ ιᾶς Ἐφορείας ποὺσκοπὸεἶχε τὴν περίθαλψη τῶν προσφύγων· ἡβοήθειά του θὰσταθεῖ πο-λύτιμ η γιὰτοὺς πρόσφυγες , ποὺ ἔχουν καταφύγει στὴΡωσία.37
Τὸ 1830 θὰ ἐγκατασταθεῖ μ ὲ τὴν οἰκογένειά του στὴν Ἀθήνα καὶ θὰ
πολιτογραφηθεῖ Ἀθηναίος πολίτης . Θὰ ἀγοράσει κτήμ ατα στὴν Ἀττικὴ καὶ
θὰ ἀσκήσει τὴνἰατρικὴ ὄχι μ όνο στοὺς κατοίκους τῆς πόλης ,ἀλλὰκαὶ στοὺς τραυμ ατίες ποὺ ἔχει κληροδοτήσειὁ πόλεμ ος .38Ἀνάμ εσα στοὺς ἀσθενεῖς του
ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια στὴν Ἀθήνα εἶναι καὶ ὁ Ἀνδρέας Μιαούλης καὶ ὁ A.Π.
31Βλ. Β
ΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ1992, 212· ΜΠΟΓΔ ΑΝΟΠΟΥΛΟΣ1987, 364· ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, Ι, 393. 32
Βλ. ΜΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 13. 33Βλ. Μ
ΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 50. 34
Βλ. ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, Ι, 42.
35Ἀναλυτικὰ γιὰ τὴ συμ βολὴ τοῦ ΠέτρουἨπίτη στὴ διάδοση τοῦ φιλελληνικοῦκινήμ ατος
στὸ ἐξωτερικό, καθὼς καὶ τὴ σχετικὴ βιβλιογραφία, βλ. ἐδῶ παρακάτω τὸ ἀντίστοιχο ὑποκεφάλαιο.
36Βλ. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ1986, 84. 37Βλ. Μ
Ζωγράφος , οἱ ὁποῖοι μ άλιστα τοῦδείχνουν μ εγάληἐμ πιστοσύνη.39
Παράλλη-λα,ὁ ἰατροφιλόσοφος γίνεται μ έλος σὲπολλὲς ἐπιτροπὲς καὶ ἱδρύμ ατα.40
Στὸ μ εταξύ, τὸ πολιτικὸ σκηνικὸστὴχώραἤδηἔχει ἄρχίσει νὰ ἀλλάζει41
καὶ ὁ Ἠπἰτης θεωρεῖτὸνὌθωναὡς φορέα σταθεροποίησης στὴδοκιμ αζόμ ενη
Ἑλλάδα,ἄποψη ποὺ συνάδει μ ὲτὶς προσδοκίες τῶν περισσοτέρωνἙλλήνων.42
Τὸ 1834 προσφέρει τὸ σπίτι του ὡς κατοικία τοῦ προέδρου τῆς Ἀ ντιβασι-λείας στὸ πλαίσιο τῆς ἐκτίμ ησής του στὸν θεσμ ό, ἐνῶ οἱ Δ ημ ογέροντες τῶν
Ἀθηνῶν, Ζαχαρίτζας , Βλάχος καὶ Μεταξᾶς , ἐκφράζουν γιὰ τὸν παραπάνω λόγο τὴν εὐγνωμ οσύνη τους πρὸς αὐτόν.43 Ὡστόσο, ἡ στάση του ἀπέναντι
στὴν Ἀντιβασιλεία θὰ ἀλλάξει καὶ θὰγίνει κριτική, καθὼς ἡ αὐθαιρεσία τοῦ
μ οναρχικοῦ καθεστῶτος θὰ γίνει ὁλοένα καὶ πιὸ φανερή, μ ὲ ἀποτέλεσμ α ὁ Ἠπίτης νὰδιαμ αρτυρηθεῖ ἔντονα. Σύντομ αἡδιαμ αρτυρία του θὰπάρει μ ορφὴ
πολιτικῆς κίνησης καὶ μ αζὶ μ ὲ τὸν Καλλιφρονᾶ καὶ τὸν Μακρυγιάννη συγκροτοῦν τὴλεγόμ ενη παράταξη τῶν Φαναριωτῶν, μ ιὰπαράταξη ποὺ ἀ ντι-πολιτευόταν τὴν αὐθαιρεσία τῆς Ἀντιβασιλείας .44Καθὼς ἡ ἀναγνώριση τοῦ
κύρους του ἀπὸ τὸν λαὸ εἶναι μ εγάλη καὶ σὲ μ ιὰ προσπάθεια τοῦ παλατιοῦ
νὰτὸν προσεταιριστεῖ, ὁ Ἠπίτης γίνεται τὸ 1835 τακτικὸ μ έλος τοῦ Ἰ ατρο-συνεδρίου καὶ «κατὰΒασιλικὴν Δ ιαταγήν» διορίζεται καθη-γητὴς τῆς Παθο-λογίας καὶ Θεραπείας στὸ Χειρουργικὸ Σχολεῖο, θέση τὴν ὁποία θὰ ἀρνηθεῖ ἐπικαλούμ ενος πολλαπλὲς προσωπικὲς καὶ ἐπαγγελμ ατικὲς ὑποχρεώσεις .45
39Βλ.ἐπιστολὴ Ἀνδρἐα Μιαούλη πρὸς Πέτρο Ἠπίτη, 11 Δ εκεμ βρίου 1834, κωδ. ἐγγράφου
Η200· ἐπιστολὴΑ.Π. Ζωγράφου πρὸς ΠέτροἨπίτη, 24 Δ εκεμ βρίου 1852, κωδ. ἐγγράφου Η207.
40Βλ. ΜΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 35. 41
Μετὰτὴδολοφονία τοῦπρώτου κυβερνήτη τοῦνεοσύστατουἙλληνικοῦΚράτους ,Ἰωάννη Καποδίστρια, τὸν Σεπτέμ βριο τοῦ 1831,οἱτρεῖς προστάτιδες Δ υνάμ εις (Ἀγγλία, Γαλλία, Ρωσία) ὑπέγραψαν –μ ὲτὴΒαυαρίαὡς τέταρτο μ έλος – τὴΣυνθήκη τοῦΛονδίνου (07-05-1832), μ ὲ τὴν ὁποία ἐγγυήθηκαν τὴν ἀνεξαρτησία τοῦ νεοσύστατου κράτους καὶ αὐτὰς προσηκόντως πρόσφεραν «τὴ διαδοχικὴ κυριαρχίαν τῆς Ἑλλάδος » στὸν ἀνήλικο τότε Ὄθωνα, γιὸτοῦβασιλιὰτῆς Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄, «δυνάμ ει τῆς πρὸς δοθείσης πληρε-ξουσιότητος ὑπὸτοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους ». Στὶς 30Ἰανουαρίου τοῦ 1833 ὁ Ὄθωνας , συνο-δευόμ ενος ἀπὸ τὸ Συμ βούλιο τῆς Ἀντιβασιλείας , ἀποβιβάστηκε στὸΝαύπλιο, ὅπουἔγινε δεκτὸς μ ὲ ἐνθουσιασμ ό δεδομ ένουὅτιὁκόσμ ος ἤλπιζε σὲμ ία νέαἀρχὴγιὰτὸ Ἔθνος . Τὰ πέντε μ έλη τῆς Ἀντιβασιλείας (τρία τακτικὰ καὶ δύο ἀναπληρωμ ατικά), Ἄρμ ανσπεργκ, Μάουερ, Ἄμ πελ, Χάιντεκ καὶΓκράινερ, ἀνέλαβαν καθορισμ ένες ἁρμ οδιότητες καὶ–παρὰ τὶς προσδοκίες τοῦ ἑλληνικοῦλαοῦ– κυβέρνησανἀπολυταρχικά. Τὸ 1834 ἡ Ἀντιβασιλεία μ ετέφερε τὴν πρωτεύουσα στὴν Ἀθήνα,ἐνῶτὸ 1835 ὁ Ὄθωνας ἐνηλικιώθηκε, ὁπότε καὶ ἀνέλαβε τὴνἐξουσία, χωρὶς ὅμ ως νὰπεριοριστεῖκαὶ ἡλεγόμ ενη βαυαροκρατία. Βλ. Α ΝΑ-ΣΤΑΣΙΑΔ ΗΣ2006, 14-29· ΛΟΥΒΗ2003, 9-17· ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ& ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΥ2000, 33-37. 42Π
ΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 311.
43ΜΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 35· ΠΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 311. 44Βλ. Π
ΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 311-312.
Στὸ μ εταξύ, οἱ συγκρούσεις μ ὲ τὸ Παλάτι γίνονται ὁλοένα καὶ πιὸ ἔντονες , γεγονὸς ποὺ ἐπιτείνεται τόσο ἀπὸ τὴν ἀπουσία τοῦ Ὄθωνα στὸ ἐξωτερικό, ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν ἀπολυταρχικὴ στάση τοῦ προέδρου τῆς
Ἀντιβασιλείας ,Ἄρμ ανσπεργκ· τὸΔ ημ οτικὸΣυμ βούλιο, πρόεδρος τοῦ ὁποίου εἶναιὁ Ἰωάννης Μακρυγιάννης καὶμ έλος τοῦ εἶναι καὶ ὁ Ἠπίτης , θὰζητήσει νὰ ὑποβληθεῖ ψήφισμ α γιὰ τὴ χορήγηση συντάγμ ατος . Τὸ κείμ ενο θὰ δοθεῖ
στὴ δημ οσιότητα στὶς 5 Ἰανουαρίου τοῦ 1837 καὶ εἶναι ὑπογεγραμ μ ένο μ εταξὺ ἄλλων καὶ ἀπὸ τὸν Ἠπίτη (ὁ τελευταῖος μ άλιστα εἶχε συντάξει μ ία μ έρα πρὶν τὸ προσχέδιο). Ἡ ἀντίδραση τῆς Ἀντιβασιλείας εἶναι νὰ διαλύσει
ἄμ εσα τὸ Δ ημ οτικὸ Συμ βούλιο.46Στὶς 23Ἰανουαρίου τοῦ 1837 ἡ ἐφημ ερίδα
Ἀθηνᾶἀναφερόμ ενη στὸ ὑπὸ ἵδρυση πανεπιστήμ ιο47θὰγράψει συγκεκριμ ένα:
[…] Δὲν ἀκούομεν προσέτι μεταξὺ τῶν Ἀκαδημαϊκῶν μας τὰ ὀνόματα τοῦ Δομνάνδου, τοῦ Κλωνάρη, τοῦ Πολυζωίδου, τοῦ Μανούση, τοῦ Ἠπίτου[…]. Ἀλλ’ οὗτοι ὅλοι, ἂν καὶ οἱ καλύτεροι σχεδὸν πάντων, οὔτε θεράποντες, οὔτε κόλακες, οὔτε ἁπλῶς φίλοι ὑπῆρξαν τῆς Ἀρχικαγγε
-λαρίας[…].48
Τὸν Μάιο τοῦ 1837 ὁ Ἠπίτης θὰκληθεῖ νὰμ εταβεῖ στὸν Πόρο, γιὰνὰ κατα-πολεμ ήσει τὴν ἐπιδημ ία πανώλης ποὺ μ αστίζει τὸ νησί.49Πράγμ ατι, σὲ σύ-ντομ ο χρονικὸ διάστημ α κατορθώνει νὰ ἐξαλείψει τὴν ἀρρώστια αὐτὴ καὶ
γιὰτὸν λόγο αὐτὸ κερδίζει τὴβασιλικὴεὐαρέσκεια τὸν Σεπτέμ βριο τοῦ ἴδιου
ἔτους .50Τὴν ἐμ πειρία του αὐτὴθὰκαταγράψει στὸ βιβλίο του μ ὲτίτλοἩ πα-νώλη εἰς Πόρον ἢ Ἡμερολόγιον τῶν εἰς ταύτην νῆσον τὸ 1837 διατρεξάντων, ποὺ κυκλοφόρησε τὸ 1837. Οὐσιαστικὰ πρόκειται γιὰ ἕνα ἡμ ερολόγιο ποὺ ἐπικεντρώνεται σὲ ἕνα σημ αντικὸ γεγονὸς τοῦ συλλογικοῦ βίου καὶ περιέχει καθημ ερινὲς ἐγγραφὲς τῶν γεγονότων, ποὺ ἀποδίδονται πιστὰ καὶ μ ὲ ἀκρίβεια.51
Ἐνῶ βρισκόταν στὸν Πόρο, σὲ μ ιὰ προσπάθεια τοῦ Ὄθωνα νὰ τὸν προσεταιριστεῖ,52διορίζεται ἐπίτιμ ος καθηγητὴς στὸ Πανεπιστήμ ιο.53Τὴν ἐν λόγω θέση ἀρνεῖται νὰ δεχθεῖ, ἐνδεχομ ένως ἐπειδὴ δὲν διορίστηκε τακτικὸς
46Βλ. Π
ΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 312. 47
Βλ. ΠΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 312.
48Βλ.ἀναδημ οσίευση τοῦ ἐν λόγω φύλλου στὸΒ
ΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗΣ1937, 1814. 49
Ἀναλυτικὰγιὰτηνἐπιδημ ία πανώλους στον Πόρο καὶτὴνἀντιμ ετώπισή της ἀπὸτὸν Πέτρο Ήπίτη βλ. ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΚΑΜΠΑΡΔ Ω ΝΗΣ 2009. Γιὰ τὴν ἀνάπτυξη τῆς ἑλληνικῆς
ἰατρικῆς ὀρολογίας τὸν 19οαἰώνα, βλ. ΚΑΡΑΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ2003. 50Βλ. Μ
ΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 43-44· ΠΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 312-313. 51Βλ. Δ ΗΜΗΤΡΙΟΥ2007, 41.
52Βλ. Π
ΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 312.
καθηγητής , πράγμ α ποὺτὸ θεώρησε μ ειωτικὸγιὰτὸ προσωπικό του κύρος .54
Ὁ ἴδιος , πάντως , θὰ ἀπαντήσει ὅτι παραιτεῖται ἀπὸ τὴ θέση τοῦ καθηγητή, «ἐπειδὴ τὸ κατ’ ἐκείνην τὴν ἐποχὴν διέπον τὰ πράγμ ατα τῆς Ἑλλάδος σύ-στημ α δὲν ἐσυμ φώνει παντάπασιν πρὸς τὰφρονήμ ατά μ ου […]».55
Μιὰ ἄλλη σημ αντικὴ διάκριση ποὺ εἶχε ὁ Ἠπίτης τὸ 1837 ἦταν νὰ
τιμ ηθεῖ μ ὲ τὸν Σταυρὸ τοῦ Βασιλικοῦ Τάγμ ατος τοῦ Σωτῆρος , διάκριση ποὺ ὀφειλόταν στὸκῦρος του ὡς μ έλους τοῦ Ἰατροσυνεδρίου καὶστὴγενικότερη δράση του.56Ὡστόσο, σὲσύντομ ο χρονικὸδιάστημ α διαγράφηκε μ ὲΒασιλικὸ
Δ ιάταγμ α ἀπὸ τὸ Τάγμ α τοῦ Σωτῆρος καὶ ἀπὸ μ έλος τοῦ Ἰατροσυνεδρίου,57
καθὼς προκάλεσε τὴν ἀντίδραση τοῦ παλατιοῦ μ ὲ τὴ δημ οσίευση τῶν
ἀπόψεών του ἀναφορικὰ μ ὲ τὸν ρόλο ποὺ εἶχαν πρὶν ἀπ’ αὐτὸν οἱ ἀμ αθεῖς συνάδελφοί του στὴν ἀντιμ ετώπιση τῆς πανώλης τοῦ Πόρου, οἱ παραλείψεις καὶ τὰλάθη τῶν ὁποίων κόστισαν ἀνθρώπινες ζωές .58Κατὰτὴν ἴδια χρονικὴ
περίοδο (1837-1838) ὁ Ἠπίτης διετέλεσε σύμ βουλος τῆς Ἀρχαιολογικῆς
Ἑταιρείας τῶνἈθηνῶν.59
Ὡς ἰδιώτης πιὰ ὁ Ἠπίτης θὰσυνεχίσει τὴνἰατρική του δραστηριότητα καὶ
θὰ ἀναγγείλει τὴν ἔκδοσηἑνὸς βιβλίου μ ὲτίτλο Αἱ νόσοι τῶν ἀνθρώπων καὶ ἡ θεραπεία αὐτῶν, τὸ ὁποῖο τελικὰ δὲν κυκλοφόρησε, ἐνῶ ἡ δράση του –ὡς στενοῦ συνεργάτη τοῦ Μακρυγιάννη– ὅσον ἀφορᾶ στὴν ἐγκαθίδρυση συ-ντάγμ ατος συνεχίζεται μ έχρι τὴν παραχώρηση συντάγμ ατος ἀπὸ τὸν Ὄθωνα στὶς 3 Σεπτεμ βρίου 1843.60
Τὸ 1848 «ἐπαναδιορισθεὶς Ἰατροσύνεδρος » ἀνέλαβε τὴν ἀποστολὴ νὰ
μ εταβεῖ στὴν Κεφαλλονιὰ γιὰ τὴν καταπολέμ ηση χολέρας , τὴν ὁποία κατά-φερε τελικὰνὰ ἐξαλείψει,ἐνῶπολλὲς εἶναι καὶοἱπροσφορές του σε διάφορα
ἱδρύμ ατα τῆς χώρας .61ὉΠέτρος Ἠπίτης πέθανε στὴνἈθήνα στὶς 29Ἰουνίου 1861 ὕστερα ἀπὸ «πολυώδυνον χρονίαν νόσον», ὅπως θὰ γράψει ὁ γιός του Θεόδωρος , στὸ ἀγγελτήριο θανάτου τοῦπατέρα του.62
Πλησίον τῆς πλατείας Συντάγμ ατος στὴν Ἀθήνα σήμ ερα ὑπάρχει ὁδὸς ποὺ ἔχει τὸ ὄνομ ά του. Στὸν ἀριθμ ὸ 15 τῆς ὁδοῦ Ἠπίτου ὑπάρχει τὸ κτήριο ποὺ ἀποτέλεσε τὴν οἰκία τοῦ ἰατροφιλοσόφου, ὅπου πλέον στεγάζεται τὸ 1ο
Πειραμ ατικὸΛύκειο τῆς Ἀθήνας .63
54Βλ. Λ
ΑΠΠΑΣ2004, 146. 55
Βλ. ΜΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 44. 56Βλ. Μ
ΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 44· ΠΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 312. 57
Βλ. ΠΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 313. 58Βλ. Π
ΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 313· Δ ΗΜΗΤΡΙΟΥ2007, 41. 59Βλ. ΛΕΥΚΩ ΜΑχ.χ., 3, 17.
60Βλ. Π
ΕΝΤΟΓΑΛΟΣ1986, 313. 61Βλ. ΜΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1972, 45. 62Βλ. Μ
ΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 46-47.
Ἡ συμβολὴ τοῦ Πέτρου Ἠπίτη στὴ διάδοση τοῦ
φιλελληνικοῦ κινήματος στὸ ἐξωτερικὸ
ὲτὴνἔκρηξη κιόλας τῆς Ἐπανάστασης στὶς Παραδουνάβιες Ἡγεμ ονίες ,
ἕνα ἀπὸ τὰ πρῶτα μ ελήμ ατα τῶν Ἕλλήνων ἦταν ἡ ἐνημ έρωση καὶ ἡ
πληροφόρηση τῆς εὐρωπαϊκῆς κοινῆς γνώμ ης ὡς πρὸς τὸν «δίκαιο»Ἀγώνα τους καὶ ὡς πρὸς τὶς ἐθνικές τους ἐπιδιώξεις , μ ὲ ἄμ εσο στόχο νὰ ὑποκινήσουν τὴ
διεθνῆ, ἠθικὴ καὶ ὑλικὴ συμ παράσταση καὶ νὰ ἀντικρούσουν τὶς ἀρνητικὲς θέσεις τῶν ξένων κυβερνήσεων.64Ἔτσι, γεννήθηκε στὴν Εὐρώπη, ἀλλὰ καὶ
τὴν Ἀμ ερικὴ ἕνα κίνημ α πρωτόγνωρης δυναμ ικῆς ποὺ ἔμ εινε γνωστὸ στὴν παγκόσμ ιαἱστορίαὡς Φιλελληνισμός.65
Ὁ Πέτρος Ἠπίτης , «πολύγλωσσος καὶ ἐπιτήδειος »,66θεωρήθηκε
κατάλ-ληλο πρόσωπο γιὰ τὴν ἀποστολὴαὐτή, καθὼς εἶχε πολλὲς διασυνδέσεις στὸ ἐξωτερικὸ ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῶν σπουδῶν του στὴ δυτικὴ Εὐρώπη,67εἶχε γνω-ρίσει καλὰ τὰμ εγάλα κέντρα τοῦ ἐθνικοῦ ἀναβρασμ οῦ (Κωνσταντινούπολη,
Ὀδησσός , Μόσχα, Πετρούπολη)68καὶ εἶχε δείξει μ εγάλο ἐνθουσιασμ ὸ κατὰ
τὴ διάρκεια τῆς προετοιμ ασίας τῆς Ἐπανάστασης .69 Χαρακτηριστικὸ εἶναι
ὅτι ὁ Ξάνθος , πρὶν ἀνακοινώσει στὸν Ἀλέξανδρο Ὑψηλάντη ὅτι θὰ τοῦ ἐμ πιστευόταν τὴν ἀρχηγία τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας ,ἦρθε πρῶτα σὲσυνεννόηση μ ὲ σημ αίνοντες παράγοντες τῆς ἐν λόγω μ υστικῆς ὀργάνωσης μ εταξὺ τῶν
ὁποίων καὶ ὁ Ἠπίτης .Ἄλλωστε, καὶ ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης ,ὅταν ἀνέλαβε τὴν ἀρχηγία, προσέλαβε τὸν Ἠπίτη ὡς ἕναν ἀπὸ τοὺς γραμ μ ατικούς του καὶ
μ αζὶμ ελέτησαν τὰ ἔγγραφα τῆς Ἑταιρείας .70
Πιὸ συγκεκριμ ένα, τὴν πρώτη Ἀπριλίου 1821 ὁ Δ ημ ήτριος Ὑψηλάντης
ὡς ἐπίτροπος τοῦ ἀδελφοῦ του καὶ ἀρχιστράτηγου, Ἀλέξανδρου Ὑψηλάντη,
ἀνακοινώνει στὸν Πέτρο Ἠπίτη τὴν ἀπόφασή τους νὰ μ εταβεῖ ὁ τελευταῖος στὴΓερμ ανία καὶτὴΓαλλία ἀναθέτοντάς του ἐπίσημ α τὴνἀποστολὴνὰ πεί-σει καὶ νὰ κερδίσει «πολλοὺς τῶν ὅσοι μ ὲ λόγον ἢ μ ὲ ἔργον ἠμ ποροῦν νὰ ὠφελήσουν τοὺς Ἕλληνας ».71Ὡστόσο, λίγες μ έρες πρίν, ὁΓεώργιος
Τυπάλ-64
Βλ. Δ ΡΟΥΛΙΑ2003, 269· ΚΩ ΒΑΙΟΥ2006, 341.
65Ἡβιβλιογραφία γιὰτὸκίνημ α τοῦφιλελληνισμ οῦεἶναιἐκτεταμ ένη, στὴνἙλλάδα καὶτὸ
ἐξωτερικό, σὲβαθμ ὸ ἀνάλογο μ ὲτὴσημ ασία τοῦγεγονότος . Βλ.ἐνδεικτικὰΒ ΑΚΑΛΟΠΟΥ-ΛΟΣ 1975· CLAIR 1972· Δ ΗΜΑΚΗΣ1992· ΒΑΓΕΝΑΣ& Δ ΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ 1949· DROULIA
1974· ECHINARD 1973· ERLER 1906· ΜΑΖΑΡΑΚΗΣ-ΑΙΝΙΑΝ 1975· ΜΑΜΩ ΝΗ 1970-1971· PENN1936· 1937-1938.
66
Βλ. Δ ΡΟΥΛΙΑ2000, 320· 2003, 270· ΚΩ ΒΑΙΟΥ2006, 342· ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, ΙΙ, 94. 67Βλ. Δ
ΡΟΥΛΙΑ2000, 320· 2003, 270. 68Βλ. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ1980, 122. 69Βλ. Κ
ΟΚΚΙΝΟΣ1967, 433. 70Βλ. ΚΟΡΔ ΑΤΟΣ1957, 77-78.
71Βλ.ἐπιστολὴΔ ημ ητρίουὙψηλάντη πρὸς Πέτρο Ήπίτη, 1 Ἀπριλίου 1821, κωδ.ἐγγράφου
Η141· πρβλ. ΚΟΚΚΙΝΟΣ1967, 433· ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, ΙΙ, 295-296.
δος ἐνημ έρωνε τὸν Ἠπίτη ἐκ μ έρους τοῦ ἀρχιστράτηγου γιὰ τὴν ἀποστολή ποὺ ἐπρόκειτο νὰ τοῦ ἀνατεθεῖ καὶ τὸ τὶ ἀκριβῶς θὰ ἔπρεπε νὰ πράξει.72
Ταυτόχρονα, μ ὲτὸν «διορισμ ό» του ὁ Ἠπίτης ἐφοδιάστηκε ἀπὸτὸν Δ ημ ήτριο
Ὑψηλάντη μ ὲ τέσσερις ἀκόμ α ἐπιστολές . Οἱ δύο πρῶτες ,73 ποὺ οὐσιαστικὰ
πρόκειται γιὰσυστατικὲς ἐπιστολές -διακηρύξεις ,ἀπευθύνονται στοὺς φιλέλ-ληνες Γερμ ανοὺς καὶ Γάλλους καὶ στοὺς Ἕλληνες ὁμ ογενεῖς ἀντίστοιχα καὶ
ζητοῦν τὴσυνδρομ ή τους στὸν Ἀγώνα.74Ἡ τρίτη75εἶναι πάλι μ ία συστατικὴ
ἐπιστολή-διακήρυξη, γραμ μ ένη ὅμ ως στὴ γαλλικὴ γλώσσα, μ ὲ τὴν ὁποία ὁ
Δ ημ ήτριος Ὑψηλάντης ζητεῖ τὴν ἀρωγὴτῶν Γάλλων καὶτῶν Γερμ ανῶν στὴν
ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση. Ἡ τέταρτη76 ἀπευθύνεται στὸν Ἀδαμ άντιο Κοραῆ
ἀπὸ τὸν Δ ημ ήτριο Ὑψηλάντη καὶ τοῦ ζητεῖται νὰ διευκολύνει τὸ ἔργο τοῦ Ἠπίτη. Μάλιστα, ἐνῶ ὁΚοραῆς ἀντιπαθοῦσε τοὺς Φαναριῶτες πρίγκιπες καὶ
εἰδικὰ τὸν Ἀλέξανδρο Ὑψηλάντη,77φαίνεται ὅτι ἡ ἐπιστολή τοῦ Δ ημ ητρίου
Ὑψηλάντη τοῦπροκάλεσε αἰσθήμ ατα συγκίνησης .78
Πράγμ ατι, ὁ Ἠπίτης στὶς ἀρχὲς Ἀπριλίου 1821 ἔφυγε ἀπὸ τὴν Ὀδησσὸ ἐφοδιασμ ένος μ ὲ τὰ παραπάνω ἔγγραφα.79 Εἰδικότερα, σύμ φωνα μ ὲ τὸν Γιῶργο Καμ αράδο-Βυζάντιο, τὸ ἔργο τοῦ Ἠπίτηἦταν:
72
Βλ. ἐπιστολὴ Γεωργίου Τυπάλδου πρὸς Πέτρο Ήπίτη, 26 Μαρτίου 1821, κωδ. ἐγγράφου Η164.
73Βλ. διακήρυξη Δ ημ ητρίου Ὑψηλάντη πρὸς φιλέλληνες , 1 Ἀπριλίου 1821, κωδ. ἐγγράφου
Η142· διακήρυξη Δ ημ ητρίου Ὑψηλάντη πρὸς Ἕλληνες ὁμ ογενεῖς , 1Ἀπριλίου 1821, κωδ. ἐγγράφου Η143· πρβλ. ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, ΙΙ, 296-297.
74Βλ. Κ
ΟΚΚΙΝΟΣ1967, 433-434· ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, ΙΙ, 94, 296-297.
75Βλ. διακήρυξη Δ ημ ητρίουὙψηλάντη πρὸς Γάλλους καὶΓερμ ανούς , κωδ.ἐγγράφου Η144. 76Βλ. ἐπιστολὴ Δ ημ ητρίου Ὑψηλάντη πρὸς Ἀδαμ άντιο Κοραῆ, 1 Ἀπριλίου 1821, κωδ.
ἐγγράφου Η146· πρβλ. Δ ΑΣΚΑΛΑΚΗΣ1979, 306-307· ΚΟΥΓΕΑΣ1939, 316-317. 77
Ἀρνητικὴ στάση ἀπέναντι στὸν Ἀλέξανδρο Ὑψηλάντη τηρεῖ καὶ ὁ ἱστορικὸς Φίνλεϋ, ὁ ὁποῖος γράφει γιὰ ἐκεῖνονὅτι «διέθετε σημ αντικὲς ἱκανότητες καὶπολλὰ ἐπιφανειακὰ προ-σόντα […] (ἦταν) γενναῖος ὡς στρατιώτης ἀλλὰδειλὸς ὡς στρατηγός […]. Δ ὲν εἶχε κανένα σεβασμ ὸστὴνἀλήθεια, οὔτεἐκτιμ οῦσε τὴνἀξία της στοὺς ἄλλους .Ἄρχισε καὶτέλειωσε τὴ μ εγάλη τουἐπιχείρηση μ ὲτὴνἀπάτη καὶτὸψεῦδος ». Βλ. ΦΙΝΛΕΫχ.χ., 174-176. Πρβλ. τὴ θετική –ἀπέναντι στὸν Ἀλέξανδρο Ὑψηλάντη– στάση ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔ ΟΝΙΚΩ Ν ΜΕΛΕΤΩ Ν
1995, 9-86. 78Βλ. Δ
ΑΣΚΑΛΑΚΗΣ1979, 307-308· ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ1923, 31. 79
συντά-α) να ἐξασφαλίσει τὴν ἠθικὴ ὑποστήριξη τῶν σοφῶν τῆς Γερμανίας καὶ τῆς Γαλλίας ὑπὲρ τοῦ Ἀγώνα ποὺ ἄρχισε, β) νὰ φροντίσει τὴ συγκέντρωση ὑλικῶν βοηθημάτων, γιὰ νὰ καλυφθοῦν οἱ πολεμικὲς ἀνάγκες καὶ νὰ ἐξασφαλίσει τὴν κρατικὴ βοήθεια ὅλων τῶν εὐρωπαϊκῶν κρατῶν, ἀπο
-κλειόμενης μόνο τῆς Αὐστρίας, γ) νὰ κερδίσει τὶς φιλελεύθερες ἐφημε
-ρίδες καὶ μερικὰ μέρη τῆς Γαλλικῆς Βουλῆς, δ) νὰ ἀναλάβει τὴν οἰκο
-νομικὴ διαχείριση τῆς στρατολόγησης φιλελλήνων Ἀξιωματικῶν, ποὺ ὁ μόλις διοργανούμενος ἐπαναστατικὸς στρατὸς εἶχε ἀπόλυτη ἀνάγκη, ἰδιαίτερα στὶς εἰδικότητες τοῦ Πυροβολικοῦ καὶ τοῦ Μηχανικοῦ.80
Πρῶτος οὐσιαστικὸς σταθμ ὸς τοῦ εἰδικοῦ ἀπεσταλμ ένου ἦταν ἡ Βιέννη,
ὅπου συνάντησε παλιοὺς καθηγητές του καὶ Ἕλληνες ἐγκατεστημ ένους ἐκεῖ,
οἱ ὁποῖοι τὸν συμ βούλευσαν νὰ ἐγκαταλείψει τὴν Αὐστρία, γιὰνὰμ ὴν πάθει
ὅ,τι καὶ ὁ Ρήγας .81Ἀπὸ ἐκεῖ κατευθύνθηκε πρὸς τὴ Γερμ ανία. Στὸ Μόναχο συναντήθηκε μ ὲ τὸν ἑλληνιστὴ Εἰρηναῖο Θείρσιο,82«ὁ ὁποῖος μ ὲ τὸ
ψευδώ-νυμ ο Von de Isar δημ οσίευσε ἀπὸ τὶς 2 Ἰουνίου μ έχρι τὶς 20 Σεπτεμ βρίου 1821 πέντε συνολικὰ ἄρθρα στὴν πιὸ σημ αντικὴ ἐφημ ερίδα τῆς Νότιας Γερ-μ ανίας Augsburger Allgemeine Zeitung μ ὲ τίτλο Παρατηρήσεις καὶ εἰδήσεις περὶ τῶν προσφάτων γεγονότων εἰς τὴν κυρίως Ἑλλάδα, στὰ ὁποῖα δικαιωνό-τανὁ ἑλληνικὸς Ἀγώνας ».83Τὰ ἄρθρα αὐτὰβρῆκαν σημ αντικὴ ἀπήχηση στὴ
γερμ ανικὴ κοινὴ γνώμ η, προκάλεσαν ὅμ ως καὶ τὴν ἀντίδραση τοῦ Μέττερ-νιχ.84Ἔτσι, τὸ πέρασμ α τοῦ Ἠπίτη ἀπὸ τὶς διάφορες πόλεις τῆς Γερμ ανίας σημ ειώθηκεἀπὸτὴν αὐστριακὴκατασκοπεία.85Μὲ ἐνέργειες πάλι τοῦ Ἠπίτη
ἱδρύονται στὴ Στουτγάρδη καὶ σὲ ἄλλες γερμ ανικὲς πόλεις φιλελληνικοὶ
σύλλογοι μ ὲ στόχο τὴν ἐνίσχυση τοῦ ἑλληνικοῦ Ἀγώνα μ ὲ πολεμ οφόδια,
ἐθελοντὲς καὶχρήμ ατα.86Χαρακτηριστικὴεἶναι καὶ ἡδιακήρυξη, ποὺ ἀπευθύνει
ὁΘείρσιος πρὸς τοὺς Ἕλληνες στὴνὁποίαἀναφέρεται πὼς ὁ Ἀγώνας συγκί-νησε τοὺς Γερμ ανούς , οἱ ὁποῖοι εἶναι πρόθυμ οι νὰσυνεισφέρουν εἴτεὑλικὰεἴτε
χτηκεἀπὸτὸνἨπίτηἢκάποιονἄλλοἐπιφανῆλόγιο, δεδομ ένουὅτι εἶναι γραμ μ ένη σὲ τέ-λειο ἑλληνικὸ ὕφος καὶ μ άλιστα περιλαμ βάνει καὶ ἐπαινετικοὺς στίχους γραμ μ ένους ἀπὸ τὸν Κοραῆσὲπαλιότερηἐπιστολὴτοῦτελευταίου πρὸς τὸνἨπίτη. Βλ. Δ ΑΣΚΑΛΑΚΗΣ1979, 501,ὑποσημ . 1.
80
Βλ. ΚΑΜΑΡΑΔ ΟΣ-ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ 1984, 12· πρβλ. ἐπιστολὴ Γεωργίου Τυπάλδου πρὸς Πέτρο Ήπίτη, 26 Μαρτίου 1821, κωδ.ἐγγράφου Η164.
81
Βλ. ΚΟΚΚΙΝΟΣ1967, 434· ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, ΙΙ, 94. 82Βλ. Κ
ΟΚΚΙΝΟΣ1967, 434· ΦΩ ΤΙΑΔ ΗΣ1977, 176. 83Βλ. ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ1979, 119.
84Βλ. Κ
ΟΚΚΙΝΟΣ1967, 434· ΦΩ ΤΙΑΔ ΗΣ1977, 176. 85Βλ. ΛΑΪΟΣ1958, 29.
86Βλ. Α
ΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ1979, 118-119· Δ ΑΡΔ ΑΒΕΣΗΣ2011, 11· ΚΟΚΚΙΝΟΣ1967, 436· ΦΩ ΤΙΑΔ ΗΣ
μ ὲ προσωπικὴ συμ μ ετοχή.87 Στὴ Λειψία ὁ Ἠπίτης συνάντησε τὸν καθηγητὴ
φιλοσοφίας W.T. Krug, ὁ ὁποῖος ἄρχισε νὰ δημ οσιεύει ἄρθρα ὑπὲρ τοῦ ἑλληνικοῦ Ἀγώνα.88
Ἀπὸ τὴ Γερμ ανία ὁ Ἠπίτης θὰ μ εταβεῖ στὴ Γαλλία. Εἶναι γεγονὸς ὅτι σχεδὸν ἀμ έσως μ ετὰτὴν ἔκρηξη τῆς ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης ἱδρύθηκε στὸ
Παρίσι ἄτυπα ἑταιρεία μ ὲ στόχο νὰ προσελκύσει τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ
γαλλικοῦ λαοῦ ὑπὲρ αὐτῆς καὶ νὰ συντονίσει τὶς προσπάθειες τῶν ἐκεῖ ἐγκατεστημ ένων Ἑλλήνων, ὥστε νὰ ἐπιτευχθεῖ ἡ ὑλικὴ καὶ ἠθικὴ συμ παρά-σταση στὸν Ἀγώνα. Πρόεδρος τῆς ἐν λόγω ἑταιρείας , ἡ ὁποία καλεῖτο
Ἑλληνικὴ Ἐπιτροπὴἢκαὶ Ἑλληνικὸ Διευθυντήριο,ἦταν ὁΚοραῆς καὶ διευθύ-νοντα μ έλη ὁ Χριστόδουλος Κλωνάρης , ὁ Κωνσταντῖνος Πολυχρονιάδης , ὁ Ἀθανάσιος Βογορίδης καὶ ὁ Νικόλαος Πίκκολος , ἐνῶ συμ μ ετεῖχαν κατὰ
καιροὺς κὶ ἄλλοι διερχόμ ενοι ἀπὸ τὸ Παρίσι, ὅπως συνέβη καὶ μ ὲ τὸν
Ἠπίτη.89
Ὁ Ἠπίτης ἔφτασε στὴ γαλλικὴ πρωτεύουσα στὰ μ έσα περίπου Ἰουνίου τοῦ 182190 καὶ συναντήθηκε μ ὲ τὸν Γάλλο πρωθυπουργὸ Ρισελιέ,91 τὸν
ὑπουργὸ Damas καὶ τὴμ ορφωμ ένη σύζυγό του, οἱ ὁποῖοι τὸν διαβεβαίωσαν γιὰ τὶς θετικὲς διαθέσεις τῆς Γαλλίας ὑπὲρ τοῦ ἑλληνικοῦ ζητήμ ατος .92 Πά-ντως , ἡ δράση τοῦ Ἠπίτη, ποὺ εἶχε τὴν οἰκονομ ικὴ διαχείριση στρατολόγη-σης τῶν φιλελλήνων, φαίνεται ὅτι ἀπασχόλησε τὴν ἀστυνομ ία τῶν Παρισίων τὸν Ἰούνιο καὶ τὸν Ἰούλιο τοῦ 1821.93Στὴν πρωτεύουσα τῆς Γαλλίας ἔμ εινε
ἀρκετὸ καιρὸ καὶ ἦταν στενὰ συνδεδεμ ένος μ ὲ τὸν Κοραῆ94καὶ τὸν κύκλο του. Ἄλλωστε, οἱ ἐπιτυχίες τοῦ Ἠπίτη ὅσον ἀφορᾶ στὴ διαφώτιση Γάλλων
ἐπιφανῶν καὶ τοῦ γαλλικοῦ τύπου σχετικὰ μ ὲ τὴν ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση
ὀφείλονται στὴ συμ παράσταση τοῦ Κοραῆ, τὴ διεύθυνση τοῦ ὁποίου
87Βλ. διακήρυξη Εἰρηναίου Θείρσιου πρὸς Ἕλληνες , 15 Αὐγούστου 1821, κωδ. ἐγγράφου
Η173. 88
Βλ. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ1980, 122· ΚΟΚΚΙΝΟΣ1967, 437· ΚΩ ΒΑΙΟΥ2006, 342· ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, ΙΙ, 94.
89
Βλ. Δ ΑΣΚΑΛΑΚΗΣ1979, 451-452· ΚΟΚΚΙΝΟΣ1967, 441· ΦΩ ΤΙΑΔ ΗΣ1977, 176· Χ ΑΤΖΟΠΟΥ-ΛΟΣ1986, 57.
90
Βλ. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ1986, 69. 91Ὁ Ἀπ. Δ
ΑΣΚΑΛΑΚΗΣ θεωρεῖ ἀπίθανη, ὅπως γράφει χαρακτηριστικὰ, τὴ συνάντηση τοῦ
Ρισελιὲμ ὲτὸνἨπίτη καὶθεωρεῖτὴν πληροφορία, ποὺμ ᾶς μ εταφέρειὁ Ἰωάννης Φιλήμ ων ὑπερβολικὴ.Βλ. Δ ΑΣΚΑΛΑΚΗΣ1979, 502,ὑποσημ . 1. Ὡστόσο, μ ὲτὸ ἐπιστολικὸσημ είωμ α
τοῦΡισελιὲπρὸς τὸνἨπίτη (24Ἰουνίου 1821, κωδ.ἐγγράφου Η167) φαίνεταιὅτι τελικὰ ἡ συνάντηση των Ρισελιέ καὶ Ἠπίτη μ άλλον πραγμ ατοποιήθηκε.
92Βλ. ΚΟΚΚΙΝΟΣ1967, 440· ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, ΙΙ, 95. 93Βλ. Ε
ΝΕΠΕΚΙΔ ΗΣ1965, 267.
94Βλ.ἐπιστολὴ Ἀλέξανδρου Κοντόσταυλου πρὸς Ἀδαμ άντιο Κοραῆ, 24 Ἰουλίου 1821, κωδ.
χρησιμ οποιοῦσε ὁ Ἠπίτης γιὰ τὴν ἀλληλογραφία του.95 Ἡ ἐπιρροή τοῦ
Κοραῆ φαίνεται νὰ ἦταν μ εγάλη στὴν Εὐρώπη καὶ ἀναγνωρισμ ένη ἀπὸ τοὺς
Ἕλληνες , γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Γεώργιος Τυπάλδος εἶχε παρακινήσει τὸν Ἠπίτη νὰ
γράψει ὁΚοραῆς γιὰτὴν αἴσια πορεία τοῦ Ἀγώνα,ὥστε νὰπροσελκύσουν τὴ
συμ παράσταση τῆς Εὐρώπης σὲ μ ιὰ ἀποφασιστικῆς σημ ασίας γιὰ τὸ ἔθνος στιγμ ή.96
Μία ἀπὸ τὶς ἐνέργειες τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Παρισιοῦ ἦταν νὰ
προωθήσουν θερμ ὴ ἔκκληση στὶς ΗΠΑ πρὸς τοὺς Ἀμ ερικανούς , γιὰ νὰ βοη-θήσουν τοὺς Ἕλληνες στὸν Ἀγώνα τους γιὰ τὴν ἀνεξαρτησία.97Πράγμ ατι,
στὶς 27 Ἰουλίου 1821 ἐστάλη στὸν Ἀμ ερικανὸ ἑλληνιστή, Edward Everett,
ἐπιστολὴμ έσω τῆς ὁποίας τοῦζητεῖτο νὰ προωθήσει στὸν ἀμ ερικανικὸτύπο τὴν ἐπισυναπτόμ ενη προκήρυξη μ ὲ τίτλο «Ἄνδρες τῆς Ἀμ ερικανικῆς Συμ πο-λιτείας », ποὺεἶχε ἐκδοθεῖ ἀπὸ τὴΜεσσηνιακὴ Σύγκλητοτῆς Καλαμ άτας στὶς 25-5-1821. Τὴν ἐπιστολὴπρὸς τὸν Everett ὑπέγραφαν ὁ Κοραῆς , ὁ Βογορί-δης , ὁ Πίκκολος καὶ ὁ Ἠπίτης ὡς «ἰατρὸς καὶ ἀποσταλμ ένος τῶν Ἑλλήνων στρατηγῶν».98Παράλληλα, ἡ ἴδια προκήρυξη προωθήθηκεἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπιτροπὴκαὶ πρὸς τὸν Ἀμ ερικανὸπρέσβη στὸΠαρίσι Albert Gallatin, γιὰνὰ
διαβιβαστεῖστὸν ὑπουργὸτῶν ἐξωτερικῶν –καὶ μ ετέπειταἕκτο πρόεδρο τῶν
Ἡνωμ ένων Πολιτειῶν– John Quincy Adams.99Ἔτσι, τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1821 ἡ προκήρυξη αὐτὴ δημ οσιεύτηκε σὲ πολλὲς ἀμ ερικανικὲς ἐφημ ερίδες καὶ ἀποτέλεσε τὴν ἀρχὴ τοῦ ἀμ ερικανικοῦ φιλελληνισμ οῦ,100καθὼς προξένησε μ εγάλη ἐντύπωση στὸ ἀμ ερικανικὸ κοινό, τὸ ὁποῖο ἀνταποκρίθηκε ἄμ εσα στὴνἑλληνικὴ ἔκκληση γιὰβοήθεια μ ὲ ἔμ πρακτες ἐκδηλώσεις .101
Ἄξια λόγου εἶναι καὶ ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Ἠπίτη στὸ Ἄμ στερνταμ τῆς
Ὁλλανδίας , ὅπου συναντήθηκε μ ὲ τὸν ὁμ ογενῆ ἔμ πορο Παλαιολόγο, μ έσω τοῦ ὁποίου διαδόθηκε το κήρυγμ α τοῦ ἑλληνικοῦ Ἀγώνα στὴ χώρα αὐτή. Κατόπιν, ὁ ἰατροφιλόσοφος ἐπισκέφθηκε τὸ Λονδίνο καὶ συναντήθηκε μ ὲ
τὸν Ἄγγλο φιλέλληνα λόρδο Guilford, ὁ ὁποῖος ὑποσχέθηκε νὰ συνδράμ ει
ὑπὲρ τοῦ ἑλληνικοῦζητήμ ατος ,102ἀλλὰκαὶ μ ὲτὸνἌγγλοἐπιχειρημ ατία John
95
Βλ. Δ ΑΣΚΑΛΑΚΗΣ1979, 503.
96Βλ. ἐπιστολὴ Γεωργίου Τυπάλδου πρὸς Πέτρο Ἠπίτη, 26 Μαΐου 1821, κωδ. ἐγγράφου
Η165. 97Βλ. Χ
ΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ1986, 56-57. 98
Βλ. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ 1980, 598-600· Δ ΑΣΚΑΛΑΚΗΣ 1979, 477-480· ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ 1986, 57-58 καὶπαράρτημ ά τουἀρ. 7, 7α, 7β, 8.
99
Βλ. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ1980, 599· ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ1986, 57. 100Βλ. Χ
ΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ 1986, 56-57.Ἀξίζει νὰσημ ειωθεῖπὼς ὁΚωνσταντῖνος Χατζόπουλος
θεωρεῖ ὡς συντάκτη τῆς προκήρυξης πρὸς τοὺς «Ἄνδρες τῆς Ἀμ ερικανικῆς Συμ πολιτείας » τὸν ΠέτροἨπίτη. Βλ. τὴν πολὺ ἐνδιαφέρουσα καὶ ἄξια λόγουἐπιχειρημ ατολογία τουἐπὶ τοῦθέμ ατος , ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ1986, 67-80.
101Βλ. Δ
Bowring, μ ετέπειτα ριζοσπάστη βουλευτὴ καὶ συνιδρυτὴ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Λονδίνου (1823), τὸν ὁποῖο εἶχε γνωρίσει τὸ 1819 στὴν Πε-τρούπολη καὶ συνδεόταν μ αζί του μ ὲ φιλικοὺς δεσμ ούς .103 Στὴν ἀγγλικὴ
πρωτεύουσα ἦρθε σὲ ἐπαφὴ μ ὲ τὸν Ἀλέξανδρο Κοντόσταυλο104καὶ ἄλλους
Χιῶτες ἐμ πόρους , ὅπως τὸν Φραγκιάδη, οἱ ὁποῖοι μ ὲ δικές τους δαπάνες μ ε-ρίμ νησαν γιὰ τὴν κυκλοφορία φυλλαδίων μ ὲ φιλελληνικὸ περιεχόμ ενο.105Σ’
αὐτὴν τὴν κίνηση δὲν θὰ ἔμ εινε ἀμ έτοχος ὁ Ἰωάννης Κακουλίδης , μ εγαλέ-μ πορος καὶ μ υημ ένος στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία, ἕνα πρόσωπο μ ὲ τὸ ὁποῖο καὶ ὁ Ἠπίτης εἷχεἔρθει σὲ ἐπαφή.106Ὡστόσο,ἡκοινὴγνώμ η στὴνἈγγλία παρέμ εινε
κατὰ ἕνα μ έρος ἐπιφυλακτικὴ ἀπέναντι στὶς ἑλληνικὲς θέσεις .107Ὁ Πέτρος
Ἠπίτης , πάντως ,
γενικὰ μὲ τὶς ἀκαταπόνητες ἐνέργειές του προκάλεσε κινήσεις συμπάθειας κατὰ τόπους καὶ ἐνεργοῦ συμμετοχῆς τῶν κατοίκων στὸν ἀπελευθερωτικὸ Ἀγώνα τῶν Ἑλλήνων εἴτε μὲ δημόσιες ὑπὲρ αὐτῶν ἐκδηλώσεις εἴτε μὲ ἐράνους καὶ ἀποστολὲς χρημάτων καὶ πολεμοφοδίων στὴν Ἑλλάδα εἴτε καὶ μὲ τὴ δημιουργία ρεύματος ἐθελοντῶν πρὸς αὐτήν.108
Ἀπὸ τὴν ἀλληλογραφία του προκύπτειὅτι κατὰτὴν περιδιάβασή του ἀπὸ τὶς πόλεις τῆς Εὐρώπης μ ερίμ νησε γιὰ τὴν ἔκδοση καὶ τὴν κυκλοφορία φυλλα-δίων μ ὲ φιλελληνικὸ περιεχόμ ενο.109Στὶς δραστηριότητές του συγκαταλέγε-ται καὶ ἡ ὀργάνωση φιλελληνικῶν κομ ιτάτων στὴν Εὐρώπη.110Ἀναντίρρητα,
ἑπομ ένως , τὸ προπαγανδιστικὸ ἔργο τοῦ δραστήριου Φιλικοῦ πέτυχε
ἀπόλυτα, καθὼς χάρη σ’ αὐτὸν ἄρχισε νὰ δημ ιουργεῖται στὴν Εὐρώπη
ἰσχυρὸ φιλελληνικὸ ρεῦμ α, ποὺ ἐκδηλώθηκε μ ετὰτὸπρῶτοἔτος τοῦ Ἀγώνα,
ὅταν δηλαδὴ ἡ Ἐπανάσταση εἶχε πλέονἑδραιωθεῖ.111
103
Βλ. Δ ΡΟΥΛΙΑ2000, 320· 2003, 270.
104Βλ. ἐπιστολὴ Ἀλέξανδρου Κοντόσταυλου πρὸς Πέτρο Ἠπίτη, 25 Ἰουλίου 1821, κωδ.
ἐγγράφου Η169· πρβλ. Δ ΑΣΚΑΛΑΚΗΣ1979, 504· ΚΟΥΓΕΑΣ1939, 308-315. 105Βλ. Κ
ΟΚΚΙΝΟΣ1967, 448· ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, ΙΙ, 96. 106
Βλ. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ1980, 121· 1951, 72-75. 107Βλ. Κ
ΟΚΚΙΝΟΣ1967, 448. 108Βλ. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ1980, 123.
109Βλ.ἐπιστολὴΔ .Ν. Φωτίλα πρὸς ΠέτροἨπίτη, 30 Νοεμ βρίου 1821, κωδ.ἐγγράφου Η180·
ἐπιστολὴΔ .Ν. Φωτίλα πρὸς ΠέτροἨπίτη, 25Ἰανουαρίου 1822, κωδ.ἐγγράφου Η181. 110Βλ. Δ
ΑΡΔ ΑΒΕΣΗΣ2011, 11.
Ἡ προσφορὰ τοῦ Πέτρου Ἠπίτη στὸ Γένος καὶ τὴν παιδεία
ξια λόγου εἶναι καὶ ἡ προσφορὰτοῦ ΠέτρουἨπίτη στὸ Γένος καὶ τὴν παιδεία. Ὅπως προκύπτει ἀπὸ ἕναν ἀξιόλογο ἀριθμ ὸ ἐπιστολῶν, τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ ἐν λόγω ἐθναποστόλου γιὰθέμ ατα ποὺ ἀφοροῦσαν στην πο-ρεία τοῦ Ἀγώνα τῶν Ἑλλήνων, ἀλλὰ καὶ τὴν παιδεία ὑπῆρξε γνήσιο καὶ ἀφειδώλευτο.
Ἡ ἔμ πρακτη ἐνίσχυση τῆς Ἐπανάστασης ἀπὸ τὸν Ἠπίτη μ ὲ χρήμ ατα βε-βαιώνεταιἀπὸ ἐπιστολὴτοῦ ἈλέξανδρουὙψηλάντη πρὸς ἐκεῖνον, μ έσω τῆς
ὁποίας πιστοποιεῖται καὶ ὁ «ἔνθερμ ος ζῆλος του ὑπὲρ τῆς ἀναγεννωμ ένης
ἐλευθερίας τῆς Πατρίδος ».112Ἡ προσφορὰ τοῦ ἰατροφιλοσόφου ἦταν εἴκοσι
χιλιάδες γρόσια καὶ ὁ Γεώργιος Μάνθος (;) τὸν παρακινεῖ μ ὲ ἐπιστολή του νὰ
συνδράμ ει μ ὲ ἀκόμ α «καμ μ ίαν ἀνάλογον ἠπιτικὴν προσφοράν» δεδομ ένου
ὅτι ἔχει τὴν οἰκονομ ικὴ δυνατότητα.113Στὶς συνεισφορές του συγκαταλέγο-νται ἡ ἀγορὰ πλοίου γιὰ τὸν κατὰ θάλασσα Ἀγώνα στὸ Αἰγαῖο Πέλαγος , καθὼς καὶ ὁ ὁπλισμ ὸς στρατιωτῶν.114
Ἐπιπλέον, ἐμ φανὴς εἶναι καὶ ἡ ἐμ πιστοσύνη τοῦ Δ ημ ητρίου Ὑψηλάντη πρὸς τὸ πρόσωπο τοῦ Ἠπίτη. Μάλιστα, φαίνεταιὅτι στηρίζει τὶς ἐλπίδες του
ἀποκλειστικὰ σὲ ἐκεῖνον γιὰ τὴν προσφορὰ χρημ άτων καὶ ἐφοδίων.115
Ἄλλωστε,ὁ Ἠπίτης μ ερίμ νησε καὶ γιὰτὴν ἀποστολὴ ὅπλων γιὰτὸν στόλο.116
Ὁ ἐξέχων γιατρὸς ἐνίσχυσε τὸν Ἀγώνα ἀπὸ τὴν προίκα τῆς γυναίκας του, ἡ ὁποία ἦταν κόρη τοῦ πλούσιου ὁμ ογενοῦς , Θεόδωρου Σεραφίνου,117ἐνῶ ὁ
βαθύπλουτος ὁμ ογενὴς Ἄγγελος Χριστοδούλου ἧταν θεῖος του ἐξ ἀγχιστείας
ἀπὸ τὴν πλευρά τῆς συζύγου του· οἱ δύο παραπάνω ὁμ ογενεῖς ἐνίσχυσαν μ ὲ
μ εγάλα ποσὰ τὴν ἐκστρατεία τοῦ Ἀλέξανδρου Ὑψηλάντη.118Παράλληλα, ὁ Ἠπίτης ἦταν ἐγγονὸς εὐκατάστατου ἀνδρός .119Ἡ συγγένειά του, ἑπομ ένως , μ ὲ τὰ πρόσωπα αὐτά τοῦ παρεῖχε τὴν ἄνεση νὰ προσφέρει γιὰ τὸ καλὸ τῆς πατρίδας .
Τὸπατριωτικό ἐνδιαφέρον τοῦ Ἠπίτηἀναγνωρίζεται καὶ ἀπὸτὸν Χιώτη
ἔμ πορο, Ἀλέξανδρο Κοντόσταυλο, ὁ ὁποῖος σπεύδει νὰ τὸν ἐνημ ερώσει γιὰ
112Βλ.ἐπιστολὴ ἈλἐξανδρουὙψηλάντη πρὸς Πέτρο Ἠπίτη, 11 Μαρτίου 1821, κωδ.
ἐγγρά-φου Η140· πρβλ. ΜΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 13.
113Βλ.ἐπιστολὴΓ. Μάνθου (;) πρὸς Πέτρο Ήπίτη, 11 Μαρτίου 1821, κωδ.ἐγγράφου Η163. 114
Βλ. ΜΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 12· ΦΙΛΗΜΩ Ν1860, ΙΙ, 297.
115Βλ.ἐπιστολὴΔ ημ ητρίουὙψηλάντη πρὸς ΠέτροἨπίτη, 16 Μαρτίου 1821, κωδ.ἐγγράφου
Η151· ἐπιστολὴ Δ ημ ητρίου Ὑψηλάντη πρὸς Πέτρο Ἠπίτη, 19 Μαρτίου 1821, κωδ. ἐγγράφου Η152.
116Βλ.ἐπιστολὴΜ.Ἀποστολίδη πρὸς ΠέτροἨπίτη, 23 Ιουνίου χ.χ., κωδ.ἐγγράφου Η210. 117Βλ.ἐπιστολὴΓ. Μάνθου (;) πρὸς Πέτρο Ήπίτη, 11 Μαρτίου 1821, κωδ. ἐγγράφου Η163·
πρβλ. ΜΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 13. 118Βλ. Μ
ΑΡΑΖΙΩ ΤΗΣ1973, 13.
119Βλ.ἐπιστολὴΓ. Μάνθου (;) πρὸς Πέτρο Ήπίτη, 11 Μαρτίου 1821, κωδ.ἐγγράφου Η163.
