TS ISO 8501-1 (3)Q

(1)

ÖN SÖZ

−

− Bu standart, ISO taraf Bu standart, ISO taraf ıından kabul edilen ISO ndan kabul edilen ISO 8501-1-1998501-1-1994 standard4 standardıı esas al esas alıınarak, TSE Metalürjinarak, TSE Metalürji

Haz

Hazıırlrlıık Grubu’nca hazk Grubu’nca hazıırlanmrlanmıışş ve TSE ve TSE Teknik Kurulunun 08 Nisan 1999 tarihli toplantTeknik Kurulunun 08 Nisan 1999 tarihli toplantııssıında Türknda Türk Standard

(2)

İİ

Ç

İİ

NDEK

İİ

LER

0 - G

İİ

R

İŞ

...

... 1

1 1 -

1 - KAPS

KAPSAM ve

AM ve UYGU

UYGULAMA ALANI

LAMA ALANI ...

...

.... 2

2 2 -

2 - ATIF YAPIL

ATIF YAPILAN STANDAR

AN STANDARDLAR

DLAR ...

...

.... 3

3 3 - PAS DERECELER

3 - PAS DERECELER

İİ

...

... 3

3 4 - HAZIRLIK DERECELER

4 - HAZIRLIK DERECELER

İİ

...

... 4

4

4.1 4.1 -

- GENEL

GENEL ...

... ...

... ...4

...4

4.2 - BASINÇLI HAVA

4.2 - BASINÇLI HAVA İİLE KUM PÜSKÜRTEREK YÜZEY TEM

LE KUM PÜSKÜRTEREK YÜZEY TEMİİZLEME, Sa...4

ZLEME, Sa...4

4.3 - ELLE VE MOTOR TAHR

4.3 - ELLE VE MOTOR TAHRİİKL

KLİİ ALETLE TEM

ALETLE TEMİİZLEME, St...5

ZLEME, St...5

4.4 - ALEVLE TEM

4.4 - ALEVLE TEMİİZLEME,

ZLEME, Fl

Fl ...

...

... ...

...5

5 5 - ÇEL

5 - ÇEL

İİ

K ALT YÜZEYLER

İİ

N GÖZLE MUAYENES

İİ

...

.. 5

5 6 - FOTO

6 - FOTO

Ğ

RAFLA

RAFLAR

R...

...

... 6

6 EK

(3)

ÇEL

İ

K YÜZEYLER

İ

N HAZIRLANMASI - BOYA VE

İ

LG

İ

L

İ

MALZEMELER

İ

N UYGULANMASINDAN ÖNCE - YÜZEY

TEM

İ

ZL

İĞİ

N

İ

N GÖZLE MUAYENES

İ

BÖLÜM 1: KAPLANMAMI

Ş

ÇEL

İ

K ALT YÜZEYLER

İ

N ÖNCEK

İ

KAPLAMANIN TAMAMEN

KALDIRILMASINDAN SONRAK

İ

PAS VE HAZIRLANMA

DERECELER

İ

0 - G

İ

R

İŞ

Çelik malzemeye uygulanan boya ve ilgili malzemelerin koruyucu kaplama olarak performansı, çelik malzeme boyamadan hemen önceki durumundan önemli ölçüde etkilenir. Performansı etkilediği bilinen başlıca faktörler şunlardır:

a) Pas ve hadde curufunun bulunması,

b) Tuz, toz, gres ve yağ gibi yüzeyde kir bulunması, c) Yüzey profili.

ISO 8504 çelik alt yüzeyleri temizlemek için, her biri belirli seviyede ulaşılan temizliği gösteren mevcut hazırlama metotlar ına kılavuzluk sağlarken, ISO 8501, ISO 8502, ISO 8503 bu faktörleri değerlendiren metotlar ı sağlamak için hazırlanmışlardır.

Bu standart, çelik malzeme yüzeylerine uygulanan koruyucu kaplama sistemleri ile ilgili öneriler içermez. Yüzey kalitesi uygulanan koruyucu kaplamanın seçiminden ve kaplamanın performansından doğrudan doğruya etkilenmesine rağmen özel durumlarda yüzey kalite şartlar ı için tavsiyeler içermez. Bu tür tavsiyeler, ulusal standartlar ve uygulama mevzuatlar ı gibi diğer dokümanlarda bulunur.

Belirlenen kaliteyi sağlamak için bu standartlar ı kullananlara gerekli olabilecekler hususlar;

− Çelik malzeme ve kullanılan koruyucu kaplama sisteminin, birlikte maruz kalacaklar ı çevre

şartlar ına uygun olması,

− Belirtilen temizleme işleminin yeteneği dahilinde olması,

dır.

Bu dört standart, çelik alt yüzeylerin hazırlanması ile ilgili takip edilecek yollar hakkında yukar ıdaki hususlar ı belirtir.

Bu dört standart,

ISO 8501 - Yüzey Temizliğinin Gözle Muayenesi,

ISO 8502 - Yüzey Temizliğinin Değerlendirilmesi İçin Deneyler,

ISO 8503 -1 - Basınçlı Hava İle Kum Püskürterek Temizlenmiş Çelik Alt Yüzeylerin Yüzey Pürüzlülük karakteristikleri,

ISO 8504 - Yüzey Hazırlama Metotlar ı, ile ilgilidir.

Bu standartlar ın herbirisi sıra ile ayr ı bölümlere ayr ılmıştır. Bu standart, kaplanmamış düşey konumlu çelik malzeme yüzeyleri ve stokta tutulan çelik malzeme yüzeylerinde yaygın olarak bulunan pas ve hadde curuflar ını 4 sınıfta tanımlar. Ayr ıca, kaplanmamış çelik malzeme yüzeylerin yüzey hazrlklar nn yaplmasnda ve herhangi bir kaplaman n çelik yüzeylerden tamamen kald r lmasndan

(4)

Bu standart, pas derecelerinin ve hazırlama derecelerinin gözle değerlendirilmesi için bir araç olma amacındadır. Bu standart, 28 temsili fotoğraf örneği içermektedir.

NOTLAR 1 - Bu standarda yer alan, boyalı çelik malzeme yüzeyleri için resimli yüzey hazırlama standartlar ı İsveç standardı SIS 05 59 OO-1967 den alınmış 24 fotoğraftır. Diğer 4 fotoğraf Alman DIN 55928 bölüm 4, Ek 1 (Ağustos 1978), Çelik malzeme yüzeylerin korozyondan organik veya metalik kaplama ile korunması, yüzeylerin hazırlanması ve deneye tâbi tutulması, fotoğrafik standartlar ından alınmıştır.

SIS 05 59 00 esas olarak, İsveç Korozyon Enstitüsü Ile Amerikan Deney ve Malzeme Topluluğu (ASTM) ve Çelik Yapılar Boyama Konseyi (SSPC) işbirliği ile geliştirilmiştir. SIS 05 59 00’a dayalı olarak birçok standart vardır. Örneğin, DIN 55928, bölüm 4(1977), TOL 18730/02 (1977), DS 2019 (1960), AS 1627, bölüm 9 - 1974 ASTMD 2200-07 (1980) ve SSDC-VIS 1-82 T. Ayr ıca, benzer özelliklere sahip diğer standartlar bulunmaktadır. Örneğin, JSRA SPSS-1975, ancak bu standart çok geniş kullanımı olmadığından gözönüne alınmamıştır.

SIS 05 59 00’ın temel unsurlar ının ve biçiminin kabul edilme nedenleri şunlardır: a) SIS 05 59 00’ hâlen dünya çapında kullanılmaktadır.

b) Tamamen yeni bir fotoğraf seti meydana getirmek çok maliyetli olup yeni gelişmeleri göstermek için gerekli değildir.

c) Mevcut pas dereceleri ve hazırlama dereceleri ile ilgili önceki ve şimdiki dokümanlar gelecekte ilâve yapılmaksızın ve kar ışıklık yaratmaksızın kullanılmaya devam edecektir.

d) A5 (Cep) boy taşımaya ve yerinde kar şılaştırmaya uygundur.

Bu standart, SIS 05 59 00’ün ilk baskısının biraz genişletilmişidir. Bu standart aynı zamanda, yapışkan boya artıklar ı ve diğer yabancı maddelere ve ayr ıca, imalat kusurlar ı ve pas bulunan yüzeylerede uygulanabilir.

2 - Bu standart, ISO’nun resmî üç dili olan İngilizce, Fransızca ve Rusca, olarak hazırlanmıştır. Ayr ıca, bu standart yetkili kuruluşlar ın sorumluluğunda aşağıda gösterilen lisanlarda, asıl metne denk olarak yayımlanmıştır.

EK A - Isveç (SIS: İsveç standardı SS 0559 00’ın 1988 basımıdır.) EK B - Almanca (DIN) EK C - Hollandaca (NNI) EK D - İtalyanca (UNI) EK E - Ispanyolca (AENOR) EK F - Portekizce (IPQ) EK G - Arapca (ASMO) EK H - Japonca (ISC) EK J - Çince (CSBS)

1 - KAPSAM ve UYGULAMA ALANI

Bu standart, çelik malzemede yüzeylerin pas dereceleri ve hazırlanma derecelerinin bir serisini tanımlar (Madde 3 ve Madde 4). Çeşitli dereceler, yazılı olarak açıklanmış olan her bir derece için toleranslar içinde temsili fotoğraf örnekleriyle birlikte yazılı açıklamalar verilmiştir.

Bu metot, basınçlı hava ile kullanılan kumla, elle ve motor tahrikli aletle ve alevle temizleme gibi metotlarla boyamak için hazırlanan sıcak haddelenmiş yüzeylere uygulanabilir. Bu metotlar her ne

(5)

temizleme aletlerinin uygulanmasının sebep olduğu herhangi bir deformasyona dayanacak yeterli kalınlıktaki soğuk haddelenmiş çelik malzemeye de uygulanabilir.

Bu standart, kuvvetli şekilde yapışmış boya ve diğer yabancı madde (Bakınız NOT 1 ilâ Madde 4.1) artıklar ı ilâ, hadde curufu artıklar ı görünen çelik alt yüzeylerde uygulanabilir.

NOT - Yalnızca boya kaplamalar ın kısmen kaldır ılmasından sonra önceden boyanmış çelik yüzeylerin hazırlanması ISO 8501-2’nin konusudur.

Bu standart, yüzey temizliğinin gözle muayenesi ile ilgilidir. Genellikle, bu standart amaç için yeterlidir. Ancak, kaplamalar ın, suya daldırma ve sürekli yoğunlaşma gibi sert çevre şartlar ına maruz kalması halinde, ISO 8502’nin çeşitli bölümlerinin konusu olan fiziksel ve kimyasal metodlarla, temiz yüzey üzerindeki çözünür tuzlar ve diğer görünmeyen bulaşıklar için gözle muayene edilmesine dikkat edilmelidir.

Yüzeyin pürüzlülük karakteristiklerinin TS ISO 8503-1’e göre yapılması göz önünde bulundurulmalıdır.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standarda atıf yapılan standartlar ın atıf yapılan madde hükümleri, bu standardın hükümleri sayılır. Atıf yapılan standardın yayımı tarihinde yürürlükteki baskısı geçerlidir. Ancak bütün standartlar ın zamanla tadil veya revizyona tabi tutulması söz konusu olduğundan, ilgililer aşağıda verilen standartlar ın en yeni baskılar ını kullanma olanaklar ını araştırmaya özen göstermelidir. Bütün standartlar ın en yeni baskılar ı TSE’den temin edilebilir.

EN, ISO, IEC vb. Adı TS No Adı

No (İngilizce) (Türkçe)

ISO 8501-2 Preparation of steel substrates before application of paints and related products - Visual assessment of surfacecleanliness - Part 2: Preparation grades of previously coated steel substrates after localized removal of previous coatings1)

TS ISO 8501-2

Çelik Yüzeylerin Hazırlanması -Boya ve İlgili Malzemelerin Uygulanmasından Önce - Yüzey Temizliğinin Gözle Muayenesi Bölüm 2: Kaplanmış Çelik Alt Yüzeylerin Önceki Kaplamanın Kısmen Kaldır ılmasından Sonra Yüzeylerin Hazırlanma Dereceleri ISO 8502 Preparation of steel substrates before

application of paints and related products - Tests for the assessment of surface cleanliness1)

ISO 8503-1 Preparation of steel substrates before application of points and related products - Part 1: Specifications and definitions for ISO surface profile camparators for the assessment of abrasive blast - Cleaned surfaces.

ISO 8504 Preparation of steel substrates before application of pâints and related products - Surface preperation methods.

Part 2: Abresive blast cleaning1)

Part 3: Hand and power tool cleaning1)

(6)

C - Çelik malzeme yüzey üzerindeki hadde cüruflar ının paslanarak gittiği veya döküldüğü; ancak, incelendiğinde bakıldığında küçük çukurlar olarak görülebilen çelik malzeme yüzeyleri

D - Çelik malzeme yüzey üzerindeki hadde cüruflar ının paslanarak döküldüğü ve genel olarak bakıldığında çukurlar ının görülebildiği yüzeyler.

4 - HAZIRLIK DERECELER

İ

4.1 - GENEL

Hazırlama derecelerinin birkaçı, yüzey hazırlama metotlar ını ve temizleme derecelerini göstererek tanımlanmıştır. Hazırlama dereceleri temizleme işleminden sonra temsili fotoğraf örnekleri (Madde: 6) ile birlikte yüzey görünümünün yazılı açıklamalar ı ile belirtilmiştir (Bakınız Madde 4.2 Madde 4.3 ve Madde 4.4).

Her bir hazırlama derecesi, kullanılan temizleme metotlar ının tipini belirtmek için uygun büyük harflerle “Sa”, “St” veya “Fl” gösterilmiştir. Harflerden sonra rakam varsa, temizleme derecesinin, hadde cürufu pas veya önceki kaplamadan mı olduğunu gösterir.

Fotoğraf, temizleme ve hazırlama derecesinin kısa gösterilişinden önce orijinal pas dereceleriyle gösterilmiştir. Örneğin B Sa 2 ½

NOTLAR

1 - Madde 4.2, Madde 4.3 ve Madde 4.4’de kullanılan ”yabancı madde” terimi, suda çözünen tuzlar ve kaynak artıklar ını kapsayabilir.

Bu kirlilikler, yüzeyden, basınçlı hava ile kuru kum püskürterek temizleme, elle ve motor tahrikli aletle temizleme veya alevle temizleme ile tamamen uzakla ştır ılamaz. Basınçlı hava ile ıslak kum püskürtürek temizleme uygulanmalıdır.

2 - Hadde cürufu, pas veya boya kaplamanın, bir spatül ile kaldır ılıp uzaklaştır ılabildiği takdirde çok az yapışmış olduklar ı kabul edilmelidir.

4.2 - BASINÇLI HAVA

İ

LE KUM PÜSKÜRTEREK YÜZEY TEM

İ

ZLEME, Sa

Kumla temizlenerek yüzey hazırlama“Sa” ile gösterilir.

Kumla temizlemeden önce, kalın pas tabakalar ı yontarak kaldır ılmalı ve daha sonra, yüzey, döküntü ve çöken tozlardan temizlenmelidir.

NOT - Kumla temizleyerek yüzey hazırlama talimâtlar ı için önceki ve sonraki işlemlerde dahil, ISO 8504- 2’deki kumla temizleme işlemi uygulanmalıdır.

Sa 1 Basınçlı Hava İle Kum Püskürterek Hafif Temizleme

Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey, görünen gres, yağ, kir ve kötü şekilde yapışmış hadde curufu, pas, boya kaplamalar, ve yabancı maddelerden ar ındır ılmış olmalıdır (Not 1 ilâ Madde 4.1). Bakınız fotoğraflar B Sa 1, C Sa 1 ve D Sa 1.

Sa 2 Basınçlı Hava ile Kum Püskürterek Tam Temizleme

Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey görünen gres yağ, kir ve hadde curufunun çoğundan, pas, boya kaplamalar ve yabancı maddelerin çoğundan ar ındır ılmış olmalıdır. Herhangi artık bulaşıklığı kuvvetle yapışmış olmalıdır (Bakınız Not 2 ilâ Madde 4.1). Bakınız fotoğraflar B Sa 2, C Sa 2 ve D Sa 2.

Sa 2 ½ Basınçla Hava ile Kum Püskürterek Çokİyi Temizleme

Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey görünen gres yağ ve kir ve haddehane curufu, pas, boya kaplamalar ve yabancı maddelerden temiz olmalıdır. Herhangi bir kirlilik, benek veya bere şeklinde

(7)

Bakınız fotoğraflar A Sa 2 ½, B Sa 2 ½ , C Sa2 ½ ve D Sa 2 ½.

Sa 3 Basınçlı Hava ile Kum Püskürterek Görsel Temiz Çelikİçin Temizleme

Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey görünen petrol, gres ve kir ve haddehane cürufu, pas, kaplama boya ve yabancı malzemelerden temizlenmiş olmalıdır.

Yüzey üniform bir metalik renge sahip olmalıdır. Fotoğraflar A Sa 3, B Sa 3, C Sa 3 ve D Sa 3 ‘e bakınız.

4.3 - ELLE VE MOTOR TAHR

İ

KL

İ

ALETLE TEM

İ

ZLEME, St

Kazıyarak, telle f ırçalayarak, makine ile f ırçalayarak ve rendeleme gibi elle ve motor tahrikli aletle temizleyerek yapılmış yüzey temizleme “St” harfleriyle gösterilmektedir.

Elle ve motor tahrikli aletle temizlemeden önce, kalın pas tabakalar ı kazınarak kaldır ılmalı, görünür yağ gres ve kir uzaklaştır ıldıktan sonra, yüzey, döküntü ve çöken tozlardan temizlenmelidir.

NOTLAR

1 - El ve motor tahrikli aletle, önceki ve sonraki işlemlerde dahil yüzey temizleme metotlar ının talimâtlar ı için ISO 8504-3’e bakınız.

2 - Hazırlama derecesi St1, boyamaya uygun olmayan yüzeylerle ilgili oldu ğu için bu işleme dahil değildir.

St 2 Elle ve Motor Tahrikli Aletle Tam Olarak Temizleme

Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey görünen gres, yağ, kir ve hadde cürufu, pas, kaplama boya ve yabancı malzemelerden ar ınmış olmalıdır (Not 2 ilâ Madde 4.1) Bakınız fotoğraflar B St 2, C St 2 ve D St 2.

St 3 Elle ve Motor Tahrikli Aletle Daha İyi Temizleme

St 2 gibidir. Ancak, yüzey, metalik malzeme, bir metal parlaklığı verene kadar çok iyi temizlenmelidir. fotoğraflar B St 3, C St 3 ve D St 3’e bakınız.

4.4 - ALEVLE TEM

İ

ZLEME, Fl

Alevle temizleyerek yüzey hazırlama işleme“Fl” harfleriyle gösterilmektedir.

NOT - Alevle temizleme deyimi işlem sonunda oluşan atıklar ı uzaklaştırmak için motor tahrikli tel f ırça ile f ırçalamayı da içerir. Elle tel f ırça kullanılarak yapılan f ırçalama, boyama için tatmin edici bir yüzey elde edilmesine yeterli değildir.

Alevle temizlemeden önce, kalın pas tabakalar ı kazınarak uzaklaştır ılmalı daha sonra, yüzey motor tahrikli tel f ırça ile temizlenmelidir.

Fl Alevle Temizleme

Büyütmeksizin bakıldığında, yüzey hadde cüruflar ından pas, boya kaplama ve yabancı maddelerden ar ındır ılmış olmalıdır. Herhangi bir artık kalıntısı sadece yüzeyde renk değişikliği olarak görülmelidir (farklı renklerin tonlar ı). Fotoğraflar A Fl, B Fl, C Fl ve D Fl’ye bakınız.

5 - ÇEL

İ

K ALT YÜZEYLER

İ

N GÖZLE MUAYENES

İ

Çelik malzeme yüzeyi, iyi gelen bir gün ışığı altında veya buna denk bir yapay aydınlatma ile incelenir ve normal görünüşleri kullanılarak her birisi fotoğraflarla kar şılaştır ılır (Madde 6). Uygun fotoğraflarla düz bir yerde tayin edilecek çelik yüzeyle yanyana konulur.

Pas dereceleri için, tayin edilen en kötü derece için değerler kaydedilir. Hazırlama işlemleri için, çelik yüzeyinin görünümüne en yakın derece için değerler tayin edilir.

(8)

NOTLAR

1 - Kullanılan temizleme Metodunun tipine ilâve olarak örneğin özel bir aşındır ıcı tipi kullanılarak kuru kum püskürterek temizlemede aşağıdaki faktörler, gözle muayene sonuçlar ını etkiler:

a) Standart pas dereceleri A, B, C ve D’den herhangi birinden çelik malzeme yüzeyinin ilk durumu, b) Çelik malzemenin kendi rengi,

c) Farklı sertlik bölgeleri, farlı korozyon oluşumlar ından oluşan veya malzemenin düzensiz kaldır ılması,

d) Çukur gibi yüzey düzensizlikleri, e) Aletlerden çizikler (işaretler), f) Düzensizışıklandırma,

g) Yapışkanın köşelerde olması nedeniyle yüzey profilinin lekelenmesi, h) Görülmüş yapışkanlar.

2) Önceden boyanmış yüzeylerin boyalar ını yenilemek için yalnızca D veya C ile gösterilen pas derecelerinin fotoğraflar ı (Örneğin: D Sa 2 ½ veya C Sa ½) gözle muayene için kullanılabilir. Seçim yapma (örneğin D Sa 2 ½ ve C Sa 2 ½ arasında) çukur derecesine bağlıdır.

6 - FOTO

Ğ

RAFLAR

Çelik alt yüzeylerin mukayesesi için yirmi sekiz temsili fotoğraf örneği ilişikte verilmiştir.

Bu fotoğraflar, plâstik yaprağın arkasına uygulanan renkli baskı vasıtasıyla özel bir teknikle üretilen büyütülmemiş kopyalardır. Numuneleri yırtılmaktan korumak için, plastik yapraklar arasındaki kâğıt yapraklara sayfa numarası verilmemiştir. Kullanımda kolaylık sağlamak için, fotoğraflar şekilde görülen sıra içerisinde gösterilmiştir.

Dört fotoğraf, özellikle pas dereceleri, A, B, C ve D ile ilgilidir. (Madde 3) Yirmi dört foto ğraf A Sa ½ ilâ D Fl, özellikle basınçlı hava ile kuru kum püskürterek temizleme, elle ve motor tahrikli aletle temizleme ve alevle temizleme ile elde edilen hazırlama dereceleriyle ilgilidir (Bakınız Madde 4). Basınçlı hava ile yaş kum püskürterek temizleme gibi diğer metodlar görünüm, renk v.s. gibi farklar yapabilir ancak, fotoğraflar yinede, hazırlama derecelerinin göstergesi olarak kullanılabilir.

On dört fotoğraf, A Sa 2 ½ ilâ D Sa 3, kuvarts kum ihtivâ eden aşındır ıcılı kuru kumla temizlemeye konu olan çelik malzeme yüzeylerini gösterir. Kapalı alanlarda bu tür aşındır ıcılar ın kullanımı birçok ülkede kesin kontrol edilen şartlar hariç yasaklanmıştır. Bu nedenle, diğer tür aşındır ıcılar (ve böylece renkler) sık sık kuru kum püskürterek, temizleme için kullanılır. Bu aşındır ıcılar, basınçlı hava ile kum püskürterek iyi temizlenmiş yüzeylerde bile farklı yüzey görünümleri meydana getirir.

Bu hazırlama derecelerine ulaşılamamış ve mevcut fotoğraflar yeterince belirtmekte olduğundan A Sa 1, A Sa 2, A St 2, veya A St 3’ü temsil eden fotoğraflar bulunmamaktadır.

(9)

(10)

EK A

(Bilgi

İ

çin)

ÇEL

İ

K YÜZEYLER

İ

N HAZIRLANMASI - YÜZEY TEM

İ

ZL

İĞİ

N

İ

N GÖZLE

MUAYENES

İ

BÖLÜM 1: KAPLANMAMI

Ş

ÇEL

İ

K ALT YÜZEYLERDE ÖNCEK

İ

KAPLAMANIN TAMAMEN KALDIRILMASINDAN SONRAK

İ

PAS VE HAZIRLANMA

DERECELER

İ

BÖLÜM 1

İ

Ç

İ

N TAMAMLAYICI B

İ

LG

İ

: FARKLI A

Ş

INDIRICIM

KUMLA TEM

İ

ZLEME YAPILDI

Ğ

INDA ORTAYA ÇIKAN DE

ĞİŞİ

KL

İ

KLER

İ

N

TEMS

İ

L

İ

FOTO

Ğ

RAF ÖRNEKLER

İ

0 - GİRİŞ

Çelik malzemeye uygulanan boya ve ilgili malzemelerin koruyucu kaplama olarak performansı, çelik malzeme yüzeyinin boyamadan hemen önceki durumundan önemli ölçüde etkilenir. Performansı etkilediği bilinen başlıca faktörler şunlardır:

a) Pas ve hadde cürufu bulunması,

b) Tuz, toz, gres ve yağ gibi yüzey kirlerinin bulunması, c) Yüzey profili

ISO 8504 çelik malzemeleri temizlemek için her biri belirli seviyede ula şılan temizliği gösteren mevcut hazırlama metotlar ına kılavuzluk sağlarken, ISO 8501, ISO 8502, ISO 8503 bu faktörleri tayin eden metotlar ı sağlamak için hazırlanmışlardır.

Bu standard, çelik malzeme yüzeylerine uygulanan koruyucu kaplama sistemleri ile ilgili öneriler içermez. Yüzey kalitesi uygulanan koruyucu kaplamanın seçiminden ve onun performansından doğrudan doğruya etkilenmesine rağmen özel durumlarda yüzey kalite gerekleri için tavsiyeler içermez.

Bu tür tavsiyeler, ulusal standardlar ve uygulama mevzuatlar ı gibi diğer dokümanlarda bulunur. Belirlenen kaliteyi sağlamak için bu standardlar ı kullananlara gerekli olabilecekler:

- Çelik malzemenin ve kullanılan koruyucu kaplama sistemin, her ikisininde maruz kalacaklar ı çevre şartlar ına uygun olması,

- Tanımlanan temizleme işleminin yeteneği içinde bulunması, dır.

Bu dört standard, çelik alt yüzeylerin hazırlanması ile ilgili takip edilecek yollarla ilgili yukar ıdakileri belirtir.

ISO 8501 - Yüzey temizliğinin gözle tayini ISO 8502 - Yüzey temizliği tayini için deneyler

ISO 8503 -2 - Kumla temizlenmiş çelik alt malzemelerin yüzey pürüzlülük karakteristikleri ISO 8504 - Yüzey hazırlama metotlar ı

Bu standardlar ın her birisi sıra ile ayr ı bölümlere ayr ılmıştır.

ISO 8501-1: 1998 Boya ve ilgili ürünlerin uygulanmasından önce çelik alt yüzeylerin hazırlanması -Yüzey temizliğinin gözle muayenesi Bölüm 1: Kaplanmamış çelik malzemelerin ve önceki kaplamanın tamamen kaldır ılmasından sonra pas ve hazırlanma dereceleri. Pas ve hazırlama derecelerinin yazılı kılavuzlar ı ve temsili fotoğraf örneklerinden elde edilen bu fotoğraf örneklerinin on dört tanesi A Sa 2 1/2 ilâ D Sa 3, kuvars kum aşındır ıcı bulunan kuru kum püskürterek temizlemeye tâbi tutulmuş çelik malzeme yüzeylerini göstermektedir.

(11)

Bu tamamlayıcı bilgilerin konusu, kum püskürterek temizlemede kullanılan birçok farklı aşındır ıcılardır. Bazı aşındır ıcılar ın kumla temizlenen yüzey üzerinde etkileri kalacağından, aşındır ıcının rengi yüzeyin görünümünü etkiler. Genel olarak rafinasyon veya kömür f ır ını cürufu gibi koyu renkli aşındır ıcılar kullanımı, kum kullanımından daha donuk ve her taraf ı koyu bir sonuç verir. Bazı sert metalik aşındır ıcılar, kendi renkleri siyah olmamalar ına rağmen, kumla temizlenen yüzeyler üzerinde derin kenarlı çukurlar ın oluşturduğu gölgeler nedeniyle de daha koyu görünüm olu ştururlar.

Bir çok ülkede aşındır ıcı olarak kuvars kum kullanımı için yasaklayıcı düzenlemeler söz konusudur TS ISO 8501-1: 1988'deki temsili fotoğraflar ım kullanılması kuvars kum kullanımının genel olarak uygun görüldüğü şeklinde alınmamalıdır.

Bu tamamlayıcı bilgi, pas derecesi C olan, hazırlanma derecesi Sa 3 olan, yaygın olarak kullanılan altı farklı (metalik ve metalik olmayan) aşındır ıcı kullanılan, yumuşak çeliğin temsili fotoğraf örneklerini vermektedir. Mukayese etmek için, orijinal çelik yüzeyinin temsili biri fotoğraf ı, hazırlamadan önceki yüzey için verilmelidir.

TS, ISO 8501'le ilgili tamamlayıcı bilgiler, ISO'nun resmi üç dili olan ingilizce, Fransızca ve Rusça, nüshalar ın da verilmiştir. Bu Standard ayr ıca, yetkili kuruluşlar ın sorumluluğunda aşağıda gösterilen lisanlarda, asıl metne denk olarak yayımlanmıştır.

- EK A-isveççe (SIS), - EK B - Almanca (DIN), - EK C - Hollandaca (NNI), - EK D - İtalyanca (UNI), - EK E - ispanyolca (AENOR), - EK F - Portekizce (IPQ), - EK G - Arapça (SASO), - EK H - Japonca (JISC), - EKJ-Çince(CSBTS), 1 - KAPSAM

TS ISO 8501 ile ilgili tamamlayıcı bilgiler, bu standarddaki kuru kum püskürterek temizlenen çelik yüzeylerde tespit edilen renk değişikliklerinin temsili fotoğraf örneklerini verir. Metalik ve metalik olmayan farklı aşındır ıcılarla hazırlama derecesi Sa 3.

Bu ek bu Standard ile birlikte okunmalıdır. 2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda atıf yapılan standartlar ın atıf yapılan madde hükümleri, bu standardın hükümleri sayılır. Atıf yapılan standardın yayımı tarihinde yürürlükteki baskısı geçerlidir. Ancak bütün standardlar ın zamanla tadil veya revizyona tabi tutulması söz konusu olduğundan, ilgililer aşağıda verilen standardlar ın en yeni baskılar ını kullanma olanaklar ını araştırmaya özen göstermelidir. Bütün standartlar ın en yeni baskılar ı TSE'den temin edilebilir

(12)

.

EN, ISO, IEC vb.

No (İngilizce)Adı TS No (Türkçe)Adı

ISO 8501-1 Preparation of steel substrates before application of paints and related products - Visual assessment of surface

cleanliness - Part 1: Rüşt grades and preparation grades of uncoated steel substrates after removal of previous coatings,

ISO 8503-2 Preparation of steel substrates before application of paints and related products - Surface roughness characteristics of blast cleaned substrates - Part 2: Method for grading of surface profile of abrasively blast cleaned steel using a comparator EN ISO 11124-2 Preparation of steel substrates before

application of paints and reiated products - Specifications for metallic blast cleaning abrasives - P art 2: Chilled - İron grit. EN ISO 11124-3 Preparation of steel substrates before

application of paints and reiated products - Specifications for metallic blast cleaning abrasives Part 3: High carbon cast -steel shot and grit.

EN ISO 11125-3 Preparation of steel substrates before application of poaints and reiated products - Specifications for metalic of blast cleaning abrasives - Part 3: Determination of hardness.

EN ISO 11126-3 Preparation of steel substrates before application of paints and reiated products - Specifications for metalic of blast

cleaning abrasives - Part 3: Copper refinery slag.

EN ISO 1126-4 Preparation of steel substrates before application of paints and reiated products - Specifications for metalic of blast

cleaning abrosives - Part 4: Coal furnace slag.

3 - ÇELİK ALT MALZEMELERİN GÖZLE MUAYENESİ

Muayene edilecek çelik yüzeyi, düz bir yerde bu standardda verilen uygun bir foto ğrafla yan yana konulur.

Çelik malzeme yüzeyinin en yakın olduğu derece kaydedilir. Muayene edilecek yüzeyin görünümü bu standardda gösterilenden farklı ise, yüzey hazırlamada kullanılan aşındır ıcı nedeniyle renk koyuluğu ve ton değişikliği için bir kılavuz olarak bu tamamlayıcı kılavuz da verilen örnekler kullanılır.

Bu tamamlayıcı bilgide gösterilen örnekler, bu standarddaki hazırlama derecesi Sa 3 de yazılı olarak tanımlananlara kar şılık gelmektedir.

Her durumda, uygunluk bu standardda verilen hazırlama dereceleri için yazılı açıklamalara kar şılık olarak değerlendirilmelidir.

NOT 2 - Bu Standard yüzey temizleme işleminden sonraki yüzey görünümünü temsili foto ğraf örnekleriyle birlikte yazılı olarak açıklamak suretiyle vermektedir.

(13)

4 - FOTOĞRAFLAR

Bu ekteki bilgide verilen temsili fotoğraf örnekleri, yaygın olarak kullanılan altı farklı aşındır ıcıyla bu standardda tanımlandığı gibi, pas derecesi C ile hazırlama derecesi Sa 3 olan yumuşak çeliğin kum püskürterek temizlenmesi ile hazırlanmıştır. Orijinal çelik yüzeyin bir fotoğraf ı, gözle mukayese amacıyla konulmuştur. Aşındır ıcılar ISO 8503-2'de açıklandığı şekilde "orta" yüzey profili sağlayacak şekilde seçilmiştir. Fotoğraflar, pas derecesi C olan tek bir yumuşak çelik levhadan ardı ardına şeritler alınarak ve her bir şerit Sa 3 hazırlama derecesi için farklı bir aşındır ıcı kullanılan kum püskürterek temizleme ile elde edilmiştir. Diğer şeritler kum püskürterek temizlenirken önceden hazırlanmış şeritlerin korunmasına dikkat edilmiştir. Plâkalar ın, yeni hazırlanmış yüzeylerinin bozulmasından kaçmak için kum püskürtülerek temizlemenin tamamlanmasından hemen sonra fotoğraflar ı alınmıştır. Fotoğraflar, aynı ait yüzeyin aynı hazırlama derecesi için farklı aşındır ıcı malzeme kullanarak hazırlanmasında renk dahil yüzey görünümünde farklılıklar gösterir. Fotoğraflar, yukar ıda açıklanan şartlarda, kullanılan her aşındır ıcı ile kendine has elde edilen yüzey görünümünü gösterirler. Ancak, uygulamada, farklılıklar ın olabileceğine dikkat edilmelidir.

EN ISO 11124-3'de tanımlandığı gibi S 100 derecesinde yüksek karbonlu dökme çelik bilye a şındır ıcı kullanılmıştır. Çil (Chilled) döküm grit EN ISO 11124-2' de verilen G 070 derecesine uygundur. İki çelik grit aşındır ıcı EN ISO 11124-3'ün G 070 derecesine uygundur. EN ISO 11125-3'de belirtilen metotla tayin edilen sertlikler, fotoğraf ın ilgili bölümünün başlığında açıklanmışıtr. Bakır rafinasyon cürufu ve kömür f ır ını cürufu aşındır ıcılar sırasıyla EN ISO 11126-3 ve EN ISO 11126-4'de tanımlanmıştır.

(14)

Orjinal Yumuşak Çelik Levha Pas Derecesi C

Yüksek Karbonlu Dökme Çelik Bilye S 100 Kalite

Vickers Sertliği 390 HV ilâ 530 HV

Çelik Grit G070 Kalite

Kokil Döküm Grit G070 Kalite

Bakır Rafinasyon Cürufu

Kömür f ır ını Cürufu

(15)

A

(16)

C

(17)

A Sa 2 ½

(18)

B Sa 1

(19)

B Sa 2 ½

(20)

C Sa 1

(21)

C Sa 2 ½

(22)

D Sa 1

(23)

D Sa 2 ½

(24)

B St 2

(25)

C St 2

(26)

D St 2

(27)

A Fl

(28)

C Fl

(29)