PERMASALAHAN PENGURUSAN MAKLUMAT ISLAM DI INSTITUSI MAKLUMAT M ALAYSIA: SATU ANALISA
MohdNorMainat
Pusat Pemikiran
dan
KefahamanIslamUniversitiTeknologiMARA,40450
Shah
Alam, SelangorAbstrak-.
Aspek pengurusan maklumat secara
menjuruskepada maklumatIslam
seringdibincangkantetapi tidak menjurus
kepada aspekpengurusan
secara terperincidan
mendalam. Penyelidikan inidijalankan
untukmeninjau bentuk dan tahap
permasalahanyang wujuddalam
kontekspengurusan
maklumatIslam
secaraspesifiksebagailangkah untukmendepaniarus
penguasaanmaklumat dan
ilmu masa depan. Ketergantunganumat
Islam kepada aplikasipengurusan
maklumat daripada barat menyebabkanlunturnya
keprihatinan dan kesedaranbetapa maklumatIslam
perlu diurus sewajarnyamenurut acuan
Ilahi.Penyelidikan
inimenemui
beberapa rumusan yang amat signifikan berkaitankecelaruan, kekeliruan
danpermasalahan
pengurusanmaklumat
diinstitusimaklumat
dinegara kita.
Hasil analisa
dan temubual
respondendiadun
bagimerealisasikan bentuk bentuk
solusiefektif
termasuklah cadangan aspek-aspekpenambahbaikan kepada
aplikasi pengurusanmaklumat
Islam semasa,adaptasi aplikasi sains Al Quran dan
Al Hadisserta tafsiran
etikayang
diekstrakkandaripada naswahyu dan
sirah Nabi MuhammadSAW.
Inputliteratur tersebut
dipermantapkan denganulasan dan pandangan hasil
temubual tokohsainsmaklumat dan ilmuan
sepertipara muftiKatakunci: Pengurusan
maklumat,
Islam, Institusi maklumatPENGENALAN
Kemahiran
untukmenguruskanmaklumat
secaraIslam dan menguruskan maklumat Islam
adalahdua perkarayang sama penting.
Kesedaran masyarakat duniatentang kepentingan maklumat
dan ilmu menjalarsebagaiarus perdana yang
tidakdapat tidak
mestidihadapidan
bersediauntuk
menguasainya.Kepakaranpengurusan maklumat ini perludiinantapkanlagi dengan kemahirankhusus dalam aspek
maklumat dan
ilmu Islamyang masihketandusan.
Iniamat
sesuai dengan usahakerajaan
sekarang yangsedanggiat menyediakan
prasarana kearahmunculsebagaipusat ilmudan maklumat
serantaudi
sebelahAsia,dengan
imejsebuahnegara Islam.
Solusinya adalahdengan kewujudanpakar
profesional maklumatIslamyang faham dan mahir
mengekstrakkanmaklumat atau ilmu ke
dalamwajah
yangsucidan
bermanfaatuntuk
umat.Penyelidikanini
menfokuskanpermasalahanyang
timbuldan solusi
dalam konteks menguruskan maklumatberkaitan Islam
secarakhususyangterkandung
dalambidang
agama Islam menurutaplikasi pengurusan maklumat
semasa.Pandangan dan
maklumbalas dikumpulkansecara langsung daripada
institusi yangterlibatdengan maklumat
Islamdan juga
institusiautoritiIslam representatif.Kita
tidak boleh
menafikanbahawa hampir semua pusat maklumat dan ilmu
secara langsungatau
tidakterlibat dengan
aspek maklumatdan ilmu Islam.
Institusimaklumat
Islam boleh didefinisikan perpustakaan,pusatsumber,pusat
dokumentasi,perpustakaan
khususdan
apasaja pusat yang
berkaitan denganpengurusan
maklumatyang
bertanggungjawab menyebardan
mengumpul maklumatIslam.
Walaubagaimanapun
dalam pengertian
yangluas,
setiap pusat sumber maklumatdanperpustakaan di
Malaysia sama adasecara langsung atau
sebaliknyaterlibat dengan pengurusan maklumat tentang
Islam sama adauntuk
tujuanpenyelidikanmahupun
penyebaranmaklumat untukkemanfaatan para penggunaperpustakaan
khususnyamasyarakat
Islam(Shaharom TM
Sulaiman, 1997:9) [1 ].
Data
statistik
pada tahun 1997menganggarkan
terdapat10 ribu
perpustakaan pelbagaijenis di
Malaysia merangkumi; perpustakaan universiti,perpustakaan
akademik, perpustakaan khusus, perpustakaan awamnegeri, perpustakaan
daerah, perpustakaan wilayah,perpustakaan desa,
perpustakaanbergerak dan perpustakaan
sekolah (ShahromTM Sulaiman,
1997:10) [1].
Dalam kelompokini, bilanganperpustakaan
akademikdi
peringkatpengajian
tinggi salaja;
yang sudahpasti
terlibat dalam pengurusan koleksi
maklumatIslam sama ada
secaramajor atau
minor
mencecahhampir800
buat/pusatpengajian tinggi
awamdan swasta(Timbalan Naib CanselorUiTM:
6 Mei 2002).Dalam
hal ini. kita bolehrumuskan
senario perkcmbanganinstitusi
makhimat di Malaysiasebagai
sangat menggalakkan.dengan
kcsedaran rnasing-masing untukpersediaan menghadapi era
k-dunia pada masadepan.
Terdapat dua
konsep
institusiyang
ketara diMalaysia; iaituinstitusi maklumat berasaskan
Islam daninstitusi
Islam berasaskan maklumat. Secara umumnyakategorikeduatersebut termasnklah
pelbagai institusiyang
terlibat secara tidak langsungdengan
aspek maklumat seperti Jabatan AgamaIslam,
Jabatan Mufti,mahkainah
syariahdan
lain-lain mcnunjukkan minatke arah kelahiran
profesional maklumatIslam.InstitusiMaklumatBerasaskanIslamatau
jugaboleh
dikenali sebagaipusatmaklumatadalah
terdiri daripada perpustakaan, pusat rekod,muzium dan
arkib manakala Institusi Islam BerasaskanMaklumatpula yang
dikenali sebagaiagensimaklumat
adalahinstitusi Islam
yangterlibatdengan
aspekpengurusan maklumat secara
langsung sepertijabatan
agama,jabatankchakiman
syariah,yayasan
Islam,majlis keagamaan
ataupuninstitusi muftidan
sebagainya. Realitinya, scmuainstitusi
yangterlibat
dalam aspek pengurusan maklumat adalah terlibatdengan pengurusanmaklumat
Islam secara langsung atau tidak langsungdan
ini menjadiikon
senario yang realistik terhadap suasanaperkembangan maklumat
di Malaysia hariini.
Pengurusanmaklumat
Al Qurandan Al
Hadismenggambarkan keutamaan Islam
terhadap konsep ilmuadalah jelas.
Wahyuyang
diturunkanbukanlah semata-mata maklumat tetapi
ia dipakejkan dalam bentukilmu
yangtersusun dan
terurus.Beberapa sub
disiplin
ilmu dalam pengurusan AlQuran dan
AlHadismemperkuatkan
hujahbahawa Rasulullah,para
sahabatdan sarjana
Islam selepas mereka merupakantokoh yang sangat
mengambil beratsoalpengurusanilmu. Hari
ini,isu
masyarakat berilmu (k-society),pekerjaberilmu (k-worker),
ekonomiberteraskanilmu
(k-economy)dan lain-lainnya
telahmembawaarus
barubagimenggantikan
persekitaranmaklumat (information
environment). Masyarakat duniaterutamanya
dibarat
bani menyedaribetapa
pentingnya ilmu berbanding maklumat, malah aspek pengurusan temasuk pengaksesan,pemakejan,pengstoran dan
pengsebaran maklumatdiberi perhatianyangpenting
lantaranletusan
maklumat yangberlebihan telah
menyebabkan hilang kawalan maklumatserta tumbuhnya kecelaruan
dalammasyarakat.
KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN
Keselunrhan
respondcnyangdijalankanpenyelidikanterhadap mereka adalah
scbanyak250
institusimanakala
datamaklumbalas yang diperolehi
adalahsebanyak 184 institusi.Ini
bermaknakeseluruhan maklumbalasyang diperolehi
adalahpada
paras 73.6peratus
berbanding26.4peratus
respondcnyangtidak memberikan sebarang
maklumbalas.Di kalangan
responden yang memberikan
maklumbalas,analisa mendapati
sebanyak84.8
peratus adalah terdiridaripada
jenis institusikcrajaan
manakala 10peratus
adalahdaripada jenis institusi
swastadan 1.2 peratus
adalahdaripadainstitusi Islam bukankerajaan.Manakaladalamkonteks
autoriti respondenyang
memberikanjawapanserta
maklumbalas, analisamendapati lebih
separuhatau
50.5peratus yang
memberikanmaklumbalas
adalah daripada pengurusan tertinggi institusi terbabit sementara36.4peratus adalah daripada pengurusan
menengah.Ini
meinbayangkansuatu pengesahan yang
signifikanterhadap
maklumbalas yang diberikan dengan86.9
peratus adalahautoriti
yang mewakiliinstitusi
responden diperingkat
menengahdan
atasan.Analisa
mendapati majoriti responden
adalah mewakili institusipengurusan maklumatdalambentuk
bercetakatau kombinasi
media bercetakdan
elektronikiaiatu
sebanyak 91.9peratus. Dalamkonteksjumlah atau kadar perkaitan terhadap pengurusan
maklumat Islam, analisamendapati
hanya3
responden
yang memberikan
jawapan tidak terlibatlangsung dengan maklumat
Islam manakalaselebihnya memberikan
gambaran penglibatan secaralangsung dengan maklumat-maklumat
Islam.Dataini
memberikan
saturumusanyang
amatsignifikan bahawa persoalan
samaada
semuamaklumat memilikihubungan dengan
subjek Islammemerlukan
tinjauanyang
lebih teliti;atau kesamaran
pengurusmaklumat
hari iniberkaitan subjekmaklumat Islammasih
kabur.Analisa mendapati
bilanganyang
agakbesardi kalanganinstitusi maklumat
Islamyang
terlibatsama adasecaralangsung atau
tidak langsungdengan pengurusan maklumat
hari initidak
begitu prihatindengan
sistem yang digunapakai,analisa
mendapati 22.8 peratus responden adalah institusi yangSPSS
2004
terlibat dengan
pengunisan maklumat tetapi
tidak memiliki ataumenggunapakai
sebarang sistem klasifikasi maklumat Begitu juga, terdapatinaklumbalas
responden sebanyak 6 peratus yang memberikanjawapansistem yang
digunapakaiadalah Tain-lain
’termasuklah
sistemklasifikasi e-
syariahdan
sebagainya.Ini
juga membayangkan situasiyang amat
signifikan, menunjukkan tahappengetahuan scrta
kemahiranberkaitan pengurusan maklumat berdasarkan
sistem klasifikasi yang terpiawai atau bertaraf global adalahmasih
rendah terutama diinstitusi Islam yang berkait
dengan pengunisanmaklumat manakalamajoriti
institusimaklumatyang
terlibatdenganpengurusanmaklumat
Islam pula menggunapakai Sistem Klasifikasi Perpuluhan Dewey (DDC)aiau
Sistem Klasifikasi Kongres Perpustakaan(LCC).
Analisa inijuga menjelaskan kewujudanaltematif
sistem klasifikasi berteraskan Islam sepertiIslam
Outline Schemeof
Classification oleh Ziauddin Sardar[2]
kurangmendapat
sambutan meskipundikalangan institusimaklumat yang
menguruskanmajoriti
maklumat Islam; analisamendapati
hanya 4.9peratus.Analisa demografi keseluruhannya memberikan satu
rumusan yang jelas iaitu
lespondenyangdipilihmerangkumi kcseluruhan
skopyangmenjadisubjekdan
sasaran penyelidikanini. Data
yangdiperolehi daripadaanalisa demografiadalah amat
bergunauntuk
dijalankananalisa
bersilang (crosstabulation) bagi mendapatkansenario permasalahan
dalampengurusan
maklumat Islam hari ini secararealistik.Senario Permasalahan
PengurusanMaklumat
IslamSecaraumum,responden
bersetuju bahawa maklumat Islam
pada hariinitelah dan
sedangberkembang secarapesat.Ini
dibuktikan olehanalisa yang menunjukkan 80.5
peratusrespondenmenyatakanamatbersetuju
danbersetuju dengan perkembangan
pesatmaklumat
Islamsementara 13 peratus
memberikan jawapantidakpasti. Walaubagaimanapundalam
kontekskesedaranberkaitan
situasi maklumat Islam padahari
iniyang
dirasakantidak
terurussecara
sewajarnya menunjukkanbahawa wujud
ketidakpastian dalamhalini.
Sebanyak30.4peratus
responden yangmemberikanjawapan tidak
pasti;berkemungkinan
sama
adatidak
begituarif berkaitan
pengurusanmaklumat
Islam secara sebenarataupun kesamaran dalam aspek
aplikasipengunisan semasa.
Sebanyak38.1 peratus
bersetujudengankenyataan
yangmengatakan
maklumatIslam
pada hari ini tidak begitu terurus secara sistematik(menurut perspektif
Islamyang
sebenar);kebanyakannya
adalahdaripada institusiIslam manakala 25.5
peratus kurangbersetuju; majoritinya
adalahrespondendaripada institusi
maklumatyang
mahir dan sebati dengan aplikasi pengurusanmaklumat
hari ini. Data inibolehmenjelaskan
terdapatnya situasi kekeliruandan kecelaruan
dalamaspekpengurusanmaklumat Islam
diinstitusi
maklumathariini.
Analisa tersebut amat berkait
rapatdengan
aspekberikutnyaiaitu situasi kekeliruan
dalampengaskesanmaklumat Islam
diinstitusimaklumat hari ini.Analisa mendapati 46.2
peratus mengatakanberlakunyakesukaran dan kekeliruan
dalam pengaksesan maklumatIslam sementara
22.8peratus
mengatakan kurangbersetujudengan
kewujudansituasitersebut.Terdapat
jugapersoalan
padasesetengahjawapan respondenyang
tidak bersetujubahawa maklumat
Islamtidak
terurussecarasistematik
sedangkan pada masayang
sama, institusitersebut tidak menggunapakai
sebarangsistem klasifikasi yang
terpiawai;hanya mengkelaskan bahan
maklumat kepada
kategori bahasaArab,
bahasa Inggerisdan
bahasaMelayu. Kita
masih dapati peratus yang agakbesar yang tidak
pasti ataukeliiu untuk
memberikanmaklumbalas
sama adawujud
situasitersebut
ataupun tidak diinstitusi maklumat
hari ini. iaitu sebanyak23.9peratus.
Kedua-duadatatersebut
di atas
adalah amatberkaitdengananalisa
yangdiperolehidaripadarespondenberkaitan
situasikesukarandan kekeliruan pengaksesan maklumat
Islam diinstitusi
responden.Analisa
mendapati 31.5peratus
masih tidakpasti
dalam memberikanmaklumabalas berkaitan hal ini. Ini
mungkin disebabkan olehkekurangan
aspekkemahiran berkaitan
maklumat Islamatau
disebabkan aktivitipengaksesan maklumat Islam berlaku secara
minor diinstitusi
responden.Walaubagaimanapun,
simptomini adalah
signifikan bagi menjelaskan situasiketidak
pastiandan
kecelaruandalam mcmahami
aspekpengurusan maklumat
Islamhariini.
Begitujuga
dalamkonteks
kefahamanberkaitan karakter profesional maklumat yang mahir
dengan pengurusanmaklumat
Islam,analisa
mendapati peratusyangtidak pasti
samaada profesionalmaklumat Islam mudah ataupun
sukardidapatidalam negara;sebanyak21.2 peratusmemberikan jawapantidak pasti
manakala30.4
peratustidak
bersetuju.Walaupun
demikian, data yang diperolehidaripada
respondenboleh diterima
sebagai pengesahan kepada hipotesispenyelidikan
ini di mana majoriti iaitu41.3 peratus
responden bersepakattentang
kesukaran mendapatkanprofesionalmaklumat
yangmahir
dengan pengurusanmaklumat
Islam.Maklumbalasseterusnyamenunjukkansimptom
yang sangat signifikan
dalainkonteks taliapkeperluan kepada aspek kemahiranpengunisan
maklumat Islam, Nilai min bagitahap
keperluan kcpada profesionalpengurusan maklumat
Islamadalah
amattinggi
iaitu 4.46,sementara
mir. analisa bagikenuingkinan
manfaatdaripada pengunisan maklumatIslamsecaralebih sistematik
kepadapenggunaadalah
4.57 manakalamin
bagi kenuingkinanpeningkatan
aspek kepantasandan ketepatan
aksesmaklumat Islam adalah 4.28.
Begitu juga min bagitahap persetujuan
respondenberkaitan
kewujudan profesionalmaklumat Islamdikaitkan
denganpeningkatan
efisiensi institusi berkenaan adalahtinggiiaitu 4.30.
Secara umumnya 95.7 peratus responden pula bersetujudengan
aplikasipengurusan
maklumat Islam yang lebihsistematik
akanmemanfaatkan
penggunadan
umum,manakala 89.7 peratus
bersetujubahawakewujudanprofesionalmaklumat
Islamakan meningkatkan
kepantasandan ketepatan
aspek pengurusan maklumatdan
analisajuga menunjukkan
90.8 peratus responden menyatakan tahap keefisienan institusi mereka akanlebih meningkat
dengan kewujudan profesional maklumatIslam tersebutdan pada masa yang sama
94.5peratus respondenbersepakat
bahawaefisiensipengurusan
maklumatIslam meningkat
dengankewujudanprofesional maklumatyang
mahir.Analisa
data
inimemberikan
gambaranyangjelas tentang kesahan
hipotesispenyelidikan
inibahawakeperluan kemahiran
pengurusan maklumat Islam di institusimaklumat
di Malaysia adalah sangat tinggi.Aspek
KemahiranPengurusanMaklumat YangDiperlukanBeberapa aspek yang
disenaraikan termasuklah
kemahiranklasifikasi
maklumatdi tawah subjek
‘
Islam’, keperluan piawaianetika pengurusan maklumat
Islam, kemahiran asasbahasa Arab
atau tulisanjawi dan
kemahiran memahamikandungan
bagitujuananalisis
perolehansecarabijak. Malahmaklumbalas
daripada respondentokohterutamanya di
kalanganpengarah dan
ketua pega waieksekutif perpustakaan awam
sertaketua pustakawan perpustakaan akademik
di institusipengajian
tinggi menyarankanagar kemahiran berkaitan
sistemklasifikasi maklumat Islam
diselaraskansupaya
dijadikansatu piawaian yang
global dengancin-ciripenyesuaian lokal
(tempatan),bukan
sahajasistem klasifikasibahanmaklumat
dibawali
perkaraIslam tetapijuga
merangkumiaspekpengkatalogan
untuk tajukperkara
‘Islam’.Analisa mendapati 95.1
peratus responden menyarankanagar
pofesional maklumatyang terlibat
denganmaklumat Islam mestimemilikikemahiranklasifikasimaklumat Islam.Sementara itu, 92.4 peratus responden
menyarankan
agar profesional maklumatmesti
memiliki kemahiranataupengetahuan
etikamenurut
Islamuntuk diaplikasi
dalamkarierpengurus.in
maklumat Islam. Dalamkonteks
yanglain, analisa
mendapati 84.3 peratusbersetujuagar
profesional maklumatyang
terlibat denganmaklumat
Islammestilah memilikikemahiranbahasaArabmanakala 94.6 peratus respondenbersepakat bahawa profesional maklumat
Islammestilah memiliki kemahiran
menganalisis kandungan subjek Islam bagi tujuanpengurusan perolehan
secarabijak.
Terdapatmaklumbalas daripada responden yang tidak pasti
dalam kontekskeperluan
kemahiran bahasaArabyang agak
tinggiberbanding
aspek kemahiran yang lainiaitu 9.2
peratus.Berdasarkan
tinjauan ke beberapainstitusi maklumat
diseluruh
negara,iniadalahdisebabkanoleh ketiadaan relevansi bahanmaklumatberbahasa Arabdi
sesetengah institusi maklumatseperti
perpustakaanawam negeri-negeri
atau perpustakaanakademik yang memiliki
bahanmaklumat Islam
secaraminor.
Tahap KepentinganProfesional Maklumat Islam
Penyelidikan ini
mendapati
63.5 peratus responden bersetuju dengan pandangan bahawa semuainstitusi maklumat adalah
terlibatdengan
pengurusanmaklumat
Islamsama
adasecaramajor
ataupun minor.Analisa maklumbalas
mendapati 25.5 peratus responden tidak pasti manakala10.4
peratus respondenkurang
dantidak
bersetujudengan
kenyataan tersebut.Gambaran
sebegini diperjelaskanoleh
respondentokoh
dikalangan pengarah dan ketua pustakawan
perpustakaanakademik
serta para mufti yang ditemubual, keseluruhannya bersetuju bahawa semua institusiadalah
terlibat denganmaklumat Islam
sekurang-kurangnya dalamkuantiti
yang kecilataupun sederhana.
Ini memberikangambaran bahawa
wujudnyakekeliruanatau
ketidakseimbangandalam kefahaman dan
keprihatinan golonganpengurus maklumat
hari ini berkaitanmaklumat Islam. Dengan
rumusan bahawa semuainstitusi maklumat
adalahberkaitan dengan pengurusan
maklumat Islam, makaanalisa data
inimerupakan
sesuatuyang
sangat signifikaniaitu
hampirsemuainstitusimaklumat
adalahmemerlukan profesional maklumatIslam sama
ada secaramajorataupun minor.
SPSS 2004
Analisa
juga mendapati 76.7peratus
respondenmemerlukan
profesionalmaklumat Islam
manakala13.6
peratus memberikanjawapantidak
pastidan
hanya8.7 peratus yang kurang berminat
untukmendapatkan
khidmatprofesional maklumat
Islam di institusi mereka.Ini
memberikan gambaranpasaran yang
amatterbukabagi
profesionalmaklumat yang
mahirdengan
pengurusanmaklumatIslam disamping memmjukkan satu
indikatoryang jelas
berkenaantahap
keperluan profesionalmaklumat Islamdi institusi
maklumatdiMalaysia.Tahap
Keperluan
PiawaianPengurusanMaklumat
IslamAnalisa data
memmjukkan keperluan kepada piawaian pengurusan maklumatIslam yang
seragam adalah sangat tinggi.Responden
umumsebanyak 91,8peratusbersetuju bahav/akeperluanpiawaian sistem klasifikasimaklumat Islam adalah sangat
tinggi. Manakalakeseluruhantokohrespondenyang ditemuidaripada kalangan pengarali atau ketua
pegawai eksekutif perpustakaanawam dan
ketuapustakawan
perpustakaanakademik
institusipengajian
tinggiseluruh negara mencadangkan
agarpiawaian sistem
klasifikasi bagi subjek‘
Islam’
dibawah kelas 297
(DDC)atau
BP (LCC) dibentuksatu
piawaian yang lebih kemasdan
menepatikandungan Islam.
Responden juga bersetuju untuk mencadangkanagardibentuk
suatupiawaian
aplikasipengurusan maklumatIslam
secara menyeluruh.Sebanyak
91.3 peratus responden
bersetujumencadangkan
agaraplikasi pengurusan
maklumat diselaraskan dengan satu piawaian.Temubual bersama
tokoh-tokoh responder,juga membayangkan agarsuatu piawaian
yangbercirikan lokal
(tempatan)tetapi
universaluntuk digunapakai
secaraglobal.
Malah
beberapa responden
tokohmengusulkan agar
sistempiawaian
pengurrsanmaklumat
Islamboleh diselaraskan
dengannegara-negaraIslam
lainyangmerupakansumberkoleksimaklumat
Islam sepertinegara-negara di timur
tengah. Analisa yang dibuat hasil daripadamaklumbalas
respondentokoh
juga menggambarkansatu
simptomyang amatsignifikan berkaitan
dengan kecelaruan faham dalamaspek pengurusan maklumat Islam yang tidak
selaras. Tokoh daripada MEMOS Berhad uinpamanyamenyatakan
maklumatIslamtidak sukar
diakses sekiranyadigunapakai
sistemklasifikasi globalseperti
Sistek Klasifikasi Perpuluhan Dewey (DDC)atau
Sistem Klasifikasi Kongres Perpustakaan (LCC) manakala beberapa tokoh yang lain seperti dari InstitutKefahaman
Islam Malaysia, MuziumNegara, Ketua
Pustakawan UniversitiMalaya dan lain-lain
menganggap sistem tersebutterlalu
terhad dalam bidang ‘Islam’ yang merupakan faktor
kekeliruandan kesukaran
aksesmaklumat
Islam.CADANGAN DAN KESIMPULAN
Rumusan
Penemuan
Keperluan ada
satu
piawaiantajuk perkara
(subjectheading)
untukperkara
Islam. Buatmasa ini,
tinjauanke
institusimaklumatdalam negara mendapati
berlakubeberapa
kaedahpengkatalogan bahan
maiklumattelah
wujuddan dipraktikkan secara
tidakseragam.Institusi perpustakaan awam
di Sabahdan Sarawak
menggunakan khidmatkepakaran organisasi
Islam seperti HIKMAH (Sarawak) dan USIA (Sabah)untuk pengkatalogan
tajukperkara
di bawah subjek Islam. Sementarapraktis di
Semenanjung, Universiti Tcknologi Malaysia umpamanyamempunyai pecahan
sub-perkara yangtersendiri
di bawah aplikasi sistem DDCdan
LCC,begitu
juga UniversitiIslam
Antarabangsa, Universiti Malayadan lain-lain.
Institusi Islam pula didapatitidak begitu
terikat dengan piawaianpengkatalogan bahan
maklumat sepertidiatas. Perpustakaan AwamIslam
Malaysia di bawahseliaanJabatan
KemajuanIslam
Malaysia pula inenggunapakai IslamOutline of
Classification Schemedi
mana piawaiannyaagaksukar
difahamiolehpengurus maklumat
yangtelah biasadengan
sistemLCC dan
DCC. Penyelidikan ini menemui rumusan bahawa subjekperkara
untukbidang
Islam adalahbercelaru dan
memerlukansatupiawaian
diperingkatnasional dan global.
Keperluan
ada satu piawaian tambahan [extansion] bagi sistem klasifikasimaklumat di
institusi maklumat di Malaysia. Penyelidikan ini mendapati beberapainstitusi
memiliki tambahan klasifikasi yang tersendiri bagi subbahagian
Islam. Antara yangdidapati
agaktersusuntermasuklah
UniversitiIslam
Antarabangsa Malaysia, Universiti Teknologi Malaysiasementara Perpustakaan
Awam Islam Malaysiamenggunakan
tambahan sub bahagiantersendiri
kepada Islam Outineof
ClassificationScheme.
Im menyebabkankekeliruan kepada
pengguna dalam aspekpengaksesan dan
pengkelasansecara
berkesan.Penyelidikan merumuskan bahawa
terdapat kecelaruan dalam penambahan sub-perkara
bagimenguruskan bahan-bahan maklumat Islam
untuktujuan mengelakkan
kesukaran stordan
akses maklumatIslam,yang
disesuaikansecaraseragam bagi seluruh
negara.Penyelidikan
mendapati
hanyaautoriti
perpustakaan Universiti Malaya yang mewakili tokoh responden, yangmemiliki profesional
pengurusan maklumatyangberkemahiran
tinggidalam
aspekpenguasaan kandungan maklumat
Islam,klasifikasimaklumatIslamserta kemahiran
baliasaArabdanjawi
sementarayang lain
hanyadi peringkat sederhana
ataurendah. Penyelidikanmerumuskan
bahawapermasalahan yang
agak ketara di institusimaklumat
Islamadalah
berkisarkepada aspek kefahaman
kandungan, klasifikasimaklumat,
kemahiran bahasaArabatau jawiserta penghayatan elika Islam.
Penyelidikan merumuskan terdapat dua
bentuk
permasalahaniaitu; kelemahan
dalam aspek sains aplikasipengurusan
maklumatyangterpiawai di peringkat
global (permasalahaniniwujuddi institusi Islamberasaskan maklumat) dan
kelemahanaspek
penguasaan elemenkeperluan khusus dalam pengurusan
maklumat Islam(permasalahan
ini wujud diinstitusi
maklumatyang
menguruskan maklumat Islam). Mufti NegeriJohor
umpamanya, meletakkanelemen kemahiran
sains pengurusan maklumatdan
ICT sebagaikelemahan
dalammenguruskan
maklumat Islamdi
institusi tersebutsedangkan pada masa yang
samadi
institusi maklumat umum meletakkan cabarao kekurangan penguasaanbahasa
Arab, kelemahan dalammemahami
kandunganIslam
serta etikapengurusan maklumat
Islam sebagaipermasalahan
yang memerlukan penyelesaian.Permasalahan
yang dikenalpastijugaadalah
kewujudan sistemperscndirian
yangtidak seragam
danbolehmenimbulkan kekeliruan pengguna.
InstitusiIslam yang
menguruskanbahan maklumat seperti
institusi muftimungkin
bolehdianggap autoritatif dalam hal
ehwal berkaitanmaklumat
Islam;mengguna pakai sistempengkelasan
yang tersendiri dan pelbagai.Tinjauan
di institusi mufti Terengganumenunjukkan
terdapatklasifikasi yang terfokus
kepadaaspek ilmu Al
Quran, AlHadis,
Usui Fiqh dan sebagainyasedangkan pada masa yang sama
institusiini
merupakanpusat
rujukanindukberkaitanIslam.Begitu
jugasub tambahan yang
dibuat oleh perpustakaan Universiti TeknologiMalaysia umpamanya adalah terperinci
berdasarkan penambahanyang
disesuaikandi institusi
terbabit.Penyelidikan ini
dapatmerumuskan
bahawawujudnyakeperluan aplikasi
sistem pengurusanmaklumattetapi pada
masa yangsama tidak terdapat sebarang piawaian
sebagai asaspanduan
danrujukanbersama.Cadangan
SusulanSatu penyelidikan susulan
berkaitan
piawaian tajuk perkara (subject heading)dan tambahan
subbahagian
klasifikasi (subdivision of
classification) dalam pengurusan maklumat semasa.Adalah
dicadangkan agarpiawaian
tersebutberorientasikan kesesuaian negara dan dalam masayang
samabersifat
global. Aplikasisistem yang
diguna pakai secara meluaspada
hari inimajoritinya
adalahberdasarkan
LCCatauDDClebih mengutamakan aspekbidang
agamaKristiandanYahudi
berbandingIslam
yanghanya
diskopkansebagai agama minor
dengansatukodsub-bidang untuk beberapa
agama selainKristian dan
Yahudi. Sebagaisebuahnegara
Islammodeldi
dunia,penyelidikan
yangrapiperlu dibuat
segeradengan rujukan
secara fokuskepada penambahan prioriti
sub-bidangIslam
secaratepat dan wajar.Sistem ini dibuat
dengan penyesuaian kepadakeperluan
sebuah negara Islam yangmeletakkan Islam
sebagaiagama
tertinggi berbanding Kristian dan Yahudi, apatahlagi koleksi maklumat
yangdiuruskan dalam
negarakitajuga majoritinyaadalah
Islamberbanding
keduaagama tersebut. KodBP (LCC) dan 297 (DDC) perlulahdiklasifikasikan
kepadaagihan sub yang
tepat dan mudah difahami.Draf
piawaian tersebut dicadangkan agar dijalankan secarabersama
denganSekretariat
Persidangan PerpustakaanUniversiti danPerpustakaan Negara Malaysia
(PERPUN)sertaLibrary
Congress Committee[LC] atau
OCLC Committee(DDC).
Satu
program
kemahirankhas
berkaitanpengurusan maklumat
Islamadalah perlu
dilaksanakansegerabagi menampung kelemahan aspek tersebut yang berlaku dalam
sistempengurusan maklumat Islam negaramasa
kini di sampingmenambah baik
pengurusanmaklumat secara
umum. Dua kaedah alternatifyang
dicadangkanhasil daripada pandangan dan input
daripadatokoh serta praktisioner pengurusan
maklumat semasa:1.
Satumodul khas
berkaitankemahiran pengurusan
maklumatyang digunapakai
secaraglobal
(konsep,objektif, kaedah
serta aplikasi sistempengkatalogan
danpenkelasan) dengan
sasaran adalahkumpulanyang berkemahiran dalam
bidangpengajianIslam
danbahasa Arab.
STSS
2004
2. Satu modul khas berkaitan kefahaman asas
maklumat
Islam, klasifikasi maklumatIslam
dankemahiran
bahasaArab dengan sasaran adalah
kumpulanyang
berkemahiran dengan aplikasipengurusan maklumat
umum.Adalah
dicadangkan Universiti Teknologi MARA (UiTM)menjadi
perintis kcpada aspek tersebutmemandangkan kepada
pengalamanuniversiti
sebagaisatu-satunya institusi
dalam negara yang menjalankan kursussains
pengurusanmaklumat di peringkat
sijil, diploma, ijazahdan
seterusnya sehingga ke peringkatkedoktoran, di
samping kepakaran pelbagaitennasuk
skop kemahiran Islamyang
boleh dijana secaraoptimum. PihakUniversitisamaada menerusi FakultiPengajianMaklumat atauPusat Pemikiran dan
KefahamanIslam
perlulahmengambil
langkahinovatif untuk
memulakanprogram latihan sebegini
sama adadi
peringkatsijil
lepasanijazah ataupun sijil
pprofesionaldenganpasaran yang
cukupterbuka.Profesional
pengurusan
maklumatIslam hari
ini dicadangkanagar
menjadikan konsep pengurusanmaklumat Al
Qurandan Al
Hadis (Ulum Al Qurandan
Ulum Al Hadis)yang
menjadipraktis para
ilmuan Islamsilam
dalam kontekspengurusan maklumat
semasa. Asasdalam model
pengurusantersebut memberi jaminan kualiti
maklumatyangdiakses, distormahupun disebarkan. Aplikasi sains pengurusanAl
Qurandan Al
Hadis adalah sesuatuyang
amat pentinguntuk
diberikefahaman
dan dijadikan asas dalam aplikasipengurusan maklumat
hariini. Konsepini
secara tidaklangsungakanmembentuk profesional
maklumatyang
beretika,menghormati maklumat
sebagaiilmu dan
padamasayang sama
menjadi solusikcpada permasalahan
eramaklumat
sepertipenyebaran fitnah dan
maklumatpalsu, pencerobohan maklumat, kecurian
hakciptadan
sebagainya. Padamasa
yang sama etikaRasulullah
sebagaiprofesional maklumat yang unggul perlulah
diterapkan dalampenghayatan
secara realistikdengan
menjadikannyapiagam ataupun kod etika
pprofesionalmaklumatdiperingkatnasional mahupun
global. Sifatutama
Rasulullahiaitu
konsep sidq,amanah, tabligh dan
fatanahadalah
asas kualitiprofesionalmaklumat.
Satuinisiatifuntukmenerbitkan sebuah direktoriinstitusi
maklumat yang
terlibatdenganpengurusan maklumat Islamsecara major serta institusi Islam
yang terlibat denganpenguiusan maklumat
perlu dilaksanakan sebagai panduan ataurujukan
komplimentari kepada usaha Perpustakaan Negara Malaysiayangtelah
menerbitkanDirektoriPerpustakaan diMalaysia.Direktorisebeginibelum
pernahdiusahakan dalam negara
kitadan
iadiyakini
amatbermanfaat untukrujukan
golongan profesionaldanahli akademik khususnya serta
panduanumum masyarakat secara
arnnya.Pada
masayang
sama, iamampu menjadi
bahanrujukan
pengembangan kerjaya yangamat
bergunauntuk
graduan danprofesional
pengurusanmaklumat.Penyclidikan
inijuga mencadangkan
inisiatif segcrauntukdilaksanakanpenyelidikan
susulanke
arahmercka cipta aplikasi sistem
bagitajuk perkara (subject heading)dan
skemaklasifikasi maklumatdi bawah subjekIslam
sebagailangkah
memantapkan aplikasi sistemyang
digunapakai
secarameluas
padahariini. Adalah dicadangkan
agarinisiatif
segerauntuk
merealisasikankearah Malaysiamerintis satupiawaianMalaysi
bertarafglobalberkaitan tajuk perkara dan
sub klasifikasimaklumat ‘Islam’
(A GlobalMalaysian
Standard of IslamicSubject
Headingsand
Sub-Clasificationin
KnowledgeManagement).
Sistemtersebut
perlulah tidakmeninggalkan
ciri-ciri globalyang
telahdan
sedang digunapakaisecara
meluastetapi
hendaklahdisesuaikan
dengankeperluan
Islamdan umat sebagaimana usaha mereka
cipta sub penyclarasan subjek‘Malaysiana’
dalam LCCdan DDC.
Iniboleh dilaksanakan dengan
kombinasikemahirandaripada
pihakinstitusimakluriat yangberkemahiran dalam kontekspengurusan maklumat
semasa dengan adunanidea dan kemahiran
aspekkeislaman
daripada institusi Islamyangbcrasaskan
maklumat diseluruh negara.RUJUKAN
1. Shaharom,TM. S. &WanAbdKadir,
W.D.
1997.“
CabaranPengurusan
PusatSumber MaklumatIslam
MenjclangAbad
21”
;Seminar
Cabaran TeknologiMaklumat dan
Internet: AgendaUmat Isl
amKuala
Lumpur: Institut Kefahaman IslamMalaysia 25-26 Mac1997.
2.
