nerabeen gaitasun sozial eta emozionalak
garatzeko programak: berrikusketa
Ainize Sarrionandia Peña
Maite Garaigordobil Landazabal
Nortasuna, Balioespena eta Psikologia Tratamendu Saila
Psikologia Fakultatea
Euskal Herriko Unibertsitatea UPV/EHU
DOI: 10.1387/tantak.17483
GAko-HitzAk:
adimen emozionala; programak; nerabezaroa;
berri-kusketa.
SArrErA
Adimen emozionala (AE) kontzeptuaren historia laburra bada ere,
duela mende asko hasi ziren erabiltzen haren aurrekariak. Azken hogeita
bost urteetan, AE kontzeptuak interes handia piztu du, eta ikertzaile
as-kok aztertu dute gai hori. Gaur egun hainbat eredu daude AEren inguruan;
Haietatik ezagunenak Saloveyen eta Mayeren gaitasun eredua eta
Petride-sen eta Furnhamen ezaugarri eredua izan arren, eredu misto batzuk ere
ba-daude, adibidez, Bar-Onena eta Golemanena. Gaitasun gisa ulertuta, AE
emozioekin erlazionaturiko gaitasun kognitibo gisa definitu izan da,
zei-nak emozioak hauteman, erabili, ulertu eta kudeatzeko gaitasuna
inplika-tzen baitu (Mayer, Salovey eta Caruso, 2004). Ezaugarri gisa ulertuta, AE
nortasunaren oinarrian kokatzen den konstruktua izango litzateke; hau da,
nortasunaren hierarkian azpiko mailetan kokatzen diren hautemate
emozio-nalen multzoa (Petrides eta Furnham, 2001). Azkenik, izaera mistodun
al-dagaitzat hartuta, AE nortasun ezaugarrien eta gaitasun emozionalen arteko
batura izango litzateke. Hala, Golemanek (1995) AE definitzen du norbere
eta besteen sentimenduak ezagutzeko, motibatzeko eta harremanak
(bes-teekin eta norberarekin) kudeatzeko gaitasun gisa.
AE kontzeptuak «adimen» eta «emozio» kontzeptuak hartzen ditu bere
baitan. Adimen edo
inteligentzia
hitza latineko
intelligentĭa
hitzetik dator,
eta adierazten du irtenbide baten bilaketan aukera onenak bilatzeko
gai-tasuna. Adimena da informazioa pentsatu, ulertu, barneratu eta lantzeko
gaitasuna, betiere informazio hori modu egokian erabilita.
Harluxet
Hiz-tegi Entziklopedikoak
honela definitzen du adimena: «Ulertzeko ahalmena,
pentsamendu bidez nor bere buruaz eta inguruaz jabetzeko ahalmena» edo
«Egoera bati aurre egiteko, arazo bati irtenbidea emateko, zirkunstantzien
arabera aukera egiteko ahalmena». Emozio hitzaren sustrai etimologikoa
latineko
movere
(mugitu) hitzetik dator,
eta «e» aurrizkiak «-rantz» esan
nahi du. Emozioek, beraz, mugimendurako edo ekintzarako joera
inplika-tzen dute
.
Harluxet Hiztegi Entziklopedikoaren
arabera, emozioa da «Une
batez eta bat-batean, gizabanakoaren egitura psikofisikoaren oreka aldatzen
duen egoera afektiboa». Bi ideia horiek lotuz gero, AE izango da emozioak
ulertu eta egoera emozionalei aurre egin edo irtenbidea emateko ahalmena.
Ikerketek erakutsi dute AE bizitzako aldagai garrantzitsuenekin
lo-tuta dagoela, hala nola zoriontasunarekin (Ruiz-Aranda, Extremera, eta
Pineda-Galán, 2014), ongizate psikologikoarekin (Mikolajczak, Roy,
Lu-minet, Fillée, eta de Timary, 2007), lan errendimenduarekin (O’Boyle,
Humphrey, Pollack, Hawver, eta Story, 2011), harreman sozial eta
ezkon-tzakoekin (Kotsou, Grégoire, Nelis, eta Mikolajczak, 2011) eta
osasunare-kin (Mikolajczak et al., 2015). Beraz, gaitasun sozialak eta konpetentzia
emozionalak hobetzeak lagundu dezake egun gure gizartean ohikoak diren
arazoak (bullyinga, arrazakeria, sexismoa, estresa, depresioa…) saihestu
eta konpontzen. Hori kontuan harturik, azken hamarkadetan AE hobetzeko
hainbat programa diseinatu eta ebaluatu dira.
Programa horien helburua da gaitasun sozial eta emozionalak,
jarre-rak, jokaerak eta alderdi akademikoa hobetzea, eta haien baliotasuna eta
eraginkortasuna frogatu dira (Durlak, Weissberg, Dymnicki, Taylor eta
S chellinger, 2011). Euskal Herrian ere egin dira esku-hartze batzuk
gai-tasun sozial eta emozionalak hobetzeko. Salazarrek (2012), adibidez,
10-12 urte bitarteko haurren gaitasun emozionalak eta eskola elkarbizitza
po-sitiboa bultzatzeko esku-hartze bat diseinatu eta ebaluatu zuen. Emaitzek
erakutsi zutenez, programak gatazken maiztasuna gutxiagotu zuen, eta
ikasleek gatazkak modu baketsuan erregulatzen ikasi zuten. Bestalde,
ikas-leriaren autoezagutza areagotu zen, eta kontzientzia emozionalaren
gara-penean aurreratu. Eskolako indarkeria fisikoa eta ikasle batzuen bazterketa
gutxitu egin ziren, baina hitzezko indarkeria mantendu egin zen. Azkenik,
ikasle-ikasleen zein irakasle-ikasleen arteko harremanak hobetu egin ziren.
Beraz, esku-hartze horri esker elkarbizitza nabarmenki hobetu zen
(Sala-zar, 2012).
Gaur egun ohikoak dira bullyinga, arrazakeria, sexismoa, bakardadea,
depresioa, oldarkortasuna eta beste hainbat arazo, eta horren adierazle da
Osasunaren Mundu Erakundeak (OME, 2014) eman zuen datu bat, hots:
suizidioa da 15-29 urte bitarteko populazioaren bigarren heriotza arrazoia
mundu mailan, eta kanpo heriotzaren lehenengo arrazoia Espainian.
Be-rrogei segundoan behien pertsona batek bere buruaz beste egiten du
mun-duan, eta, hala, urtean 800.000 pertsonak hiltzen du bere burua. Bestalde,
indarkeriari loturiko arazoak gehituz doaz. Euskal Herrian egindako
iker-keta batek jaso zuen nerabeen (12-18 urte) % 83,7 bullying egoera
ba-tean (biktima, erasotzaile edo behatzaile gisa) inplikatua izan zela, eta,
% 69,8, cyberbullyingean (Garaigordobil, 2013). Azkenik, Nazio Batuen
txosten batean jaso denez, kutsagarriak ez diren gaixotasunen eta
gaixota-sun mentalen ondoriozko gastua 46,7 trilioi dolarrekoa izango da datozen
20 urteetan (Bloom, 2011). Arazo horiek guztiek faktore komun bat dute:
AEarekiko erlazioa. Izan ere, arazo horiek nabarmenki hobetuko lirateke
autoestimua hobetuz, enpatia garatuz, emozioak eta bulkadak kudeatzen
ikasiz, gaitasun sozialak landuz, emozioen adierazpena hobetuz edo
nor-bere burua hobeto ezagutuz. Beraz, gaitasun sozioemozionalak garatzeko
programa psikoedukatiboak onuragarriak dira, bai aurrez aipatutako
ara-zoak saihesteko, bai eta arazo horiek agertu direnean esku-hartzeko ere.
Hori guztia kontuan hartuta, lan honen helburua izan da nerabezaroan
AE eta gaitasun sozioemozionalak hobetzeko programa psikoedukatiboei
buruzko literatura zientifikoa berrikustea. Hau da, lan honen asmoa egun
arte zientifikoki ebaluatuak izan diren esku-hartze programak bilatzea izan
da gaitasun sozioemozionalak hobetzeko programen emaitzak aztertzea
helburu izanik.
mEtoDoLoGiA
Helburu hori lortzeko, eta AE hobetzeko esku-hartze programen
ikus-pegi holistiko bat eskaintzeko asmoz, bibliografia bilaketa sakon eta
sis-tematikoak egin dira liburuetan (ISBN) eta hainbat datu basetan; besteak
beste, PsycINFO, ERIC, Scopus eta Google Akademikoa datu baseetan.
Bilaketa horiek 2015. urtera arte argitaratutako materialean zentratu dira,
eta bilaketetan termino hauek erabili dira:
adimen emozionala, gaitasun
sozialak/emozionalak, programa
eta
nerabezaroa
(bai ingelesez bai
gaz-telaniaz). Termino hauek erabiliz bilaketak egin eta aurkitutako artikuluak
irakurri dira. Aurkitutako artikulu guztiak kodifikatzeko asmoz hainbat
hautespen irizpide erabili dira. Zehazki, berrikusketa hau nerabezaroan
oi-narritzen da, lagin osasuntsuetan eta talde naturaletan. Horrela bada,
iriz-pide hauek betetzen ez dituzten eta esku-hartze programei erreferentzia
egiten ez dien artikuluak baztertu ziren eta geratzen ziren programak taula
batean bildu dira oinarrizko informazioa erakusten. Kontuan hartu den
beste irizpide bat ebaluazioarena izan da; izan ere, berrikusketa honetan
ebaluatutako programak besterik ez ditugu jaso.
Artikulu honen garapenerako erabilitako metodologiak erantzun nahi
die ondorengo galderei: ze helburu dituzte AE programek? Ze adin tartetan
erabiltzen dira? Ze motatako ebaluazio tresnak (eta zeintzuk konkretuki)
erabiltzen dira programa horien eraginak neurtzeko? Ze programa dira
era-ginkorrenak?
EmAitzAk
Bilaketa horietan, gaitasun sozialak eta emozionalak hobetzen
dituz-ten 32 programa aurkitu dira; haietariko 6k AE hobetzea dute helburu, eta
beste 26k, aldiz, gaitasun sozialak eta emozionalak hobetzea. Jarraian,
grama horiek aurkezten dira 2 taulatan. Taula horietan agertzen dira
pro-gramaren izena eta autoreak, lagina, propro-gramaren helburuak, edukiak,
iker-keta diseinua, erabilitako tresnak eta emaitzak. Lehenengo taulan, «adimen
emozionala» kontzeptua erabiltzen duten programak aurkezten dira, eta
bi-garrenean, gaitasun sozioemozionalak lantzen dituztenak.
1. taula
Ebidentzian oinarritutako adimen emozionala garatzeko pr
ogramak
Programa eta autoreak
Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak Enhancing
Student’s Emotional Intelligence and Social Adeptness. (Gore, 2000)
N=18 11-12 urte (Estatu Batuak) Programaren hel -bu ru n ag usi ak d ira ikasleen adimen emo -zional a eta egokit ze soziala hobetzea. Edukiak: kooperazioa, ko mu ni ka zio a, em oz io ak adieraztea, aniztasuna ba -loratzea eta gatazken ebaz -pena.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala.
Aut oi nform ea k, be ha -ke ta tek ni ka k eta k on tro l zerrendak. Programak hobetu zituen adimen emozionala (koope -razioa, komunikazioa, emo -zioen adierazpena, aniz -tasunaren bal orazi oa eta ga taz ke n eb az pe na ), pe r-tsonarteko gaitasun sozia -lak (emozioak komunika -tzea, lasaitzen jakitea, talde ba rn ek o jo ka era ) eta jo -kaera soziala (obedientzia ez a, ez tabai da k, ise ka k eta errespetu faltak).
Supporting the Development of Emotional Intelligence Competencies to Ease the Transition from Primary to High School (Qualter, Whiteley, Hutchinson eta Pope,
2007)
N=169 11-13 urte Ikastetxe 1 (Erresuma Batua)
Pr og ra ma h on en helburuak dira LHtik DBHrako trantsizioa hobetu eta adimen emozionala garatzea. Ikasle gazteagoentzat aholkulari gisa jardun zuten tutore eta ikasle nagusiek parte hartu zuten unibertsi -tateko ikerket a talde batek an tol atu tak o ad im en em o-zionalean kontzientziatzeko sa io ba tea n. Ika sle , t uto re eta ikasle nagusie ntzat ba -natzen da materiala. Mate -rial honetan gaitasun sozial eta emozionalei buruzko in-formazioa eta aholkuak es-kaintzen dira.
Datuak bi alditan jaso ziren: 2002-2003 (N=169) (kontrol taldea) eta 2003- 2004 (N=170) (talde esperimentala.
— EQ-i:YV. Emotion Quo -tient Inventory-Youth Version. (Bar-On eta Parker, 2000) — SPPC. Self-percep -tion profile for children (Harter, 1985) — E rre nd im en du a ka de -mikoa, eskolara hutse -giteak, berandu heltzea, atxiloketak eta eskolatik kanporatzeak. — Raven’s standard pro -gressive matrices (Ra -ven et al. 1990) AE ertain/altua zutenek trantsizio hobea egin zuten (nota, autoestimua, eskola -ratze eta jokaerari dagokio -nez). Hasieran AE baxua zute -ne k be ste ek ba ino g eh iag o hobe tu zut en ha ie n AE (adi men int rape rtsona la eta int erpe rtsona la, est resa ren maneiua, umorea eta ego -kitzapena)
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Measured effects of provocation and emotional mastery
techniques
in
fostering
emotional
intelligence among Nigerian adolescents
(Ogunyemi, 2008)
N=270 12-18 urte 3 ikastetxe (Nigeria)
Pr og ra ma h on en helburua da aspektu emozionala menpera -tzea eta adimen emo -zionala hobetzea. Programa honek ondo -rengo edukiak lantzen ditu: 1) Sormena; 2) Emozioak menperatzea: emozio mo -tak eta haiek bizitza osa -suntsu eta bete batean duten papera; emozioak erregu -latzeko estrategiak; emo -zi o ne ga tiboa k ma ne ia -tze ko m od ua k; e mo zio ak erabiltzea pentsamendua errazteko; emozioen alfa -bet iza zioa; em ozi oa k me n-peratzeko pausoak.
Kontrol taldeekin burututako pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala.
EIS. Emotional Intelli -gence Scale (Schutte et al. 1998) Programa honek talde esperimentalen AE (emo -zioen balorazio eta adieraz -pe na , ha ute ma tea , e rabi lera eta erregul azioa) hobetu zuen. Ez zen generoaren ara be rak o de sb erd int asu nik aurkitu.
Promoting Emotional Intelligence and
Career
Decision Making
Among
Italian High School
Students
(Di Fabio eta Kenny,
2011)
N=48
16-18 urte Ikastetxe 1 (Italia)
Haue k dira pro -grama honen helbu -ruak: 1. Norbere eta be ste en em o-zioen hautema -tea hobetzea. 2. Emozioak era -biltzen ikastea prozesu kog -nitiboei lagun -tzeko asmoz. 3. Emozioak uler -tzeko gaitasuna hobetzea. 4. Emo zio ak ma -neiatzeko gaita -suna hobetzea. Salovey eta Mayerren ereduan oinarritutako pro -grama hau 2 ordu eta er-diko 4 saiotan banatzen da, eta a ste an sa io ba t e git en da. Saio bakoitza eredu ho -netako adar batean oinarri -tzen da.
Kontrol taldeekin burututako pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala.
— Ma ye r-Sa love y-C aru so Emoti onal Int ell ige nce Test MSCEIT testaren ita -lierazko bertsioa (D’Ami-co eta Curci, 2010) — E IS. Em oti ona l Int ell i-gence Scale testaren ita -lierazko bertsioa (Di Fa -bio et al. 2008) — Indecisiveness Scale testaren italierazko bertsi oa (Di Fabio eta Ciardi, 2007) — Career Decision Diffi -culties Questionnaire test are n ita lie raz ko b er-tsioa (Savadori et al. 2000) Programak AE hobetu zuen (EIS: emozioen hau -temate eta adierazpena, erregulazioa eta erabilera. MS CE IT : p un tu az io o ro -korra; AE esperientziala eta estrategikoa; 4 adarrak: emozioen pertzepzioa, pen -tsamenduak erraztea, era -biltzea eta maneiatzea). Baita erabakiak hartzeko gaitasuna ere.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Short- and Midterm Effects of Emotional Intelligence Training on Adolescent Mental Health INTEMO (Ruiz-Aranda, Castillo,
Salguero, Cabello, Fernández-Berrocal eta Balluerka, 2012) N=479 11-16 urte Espainiako 3 hiriburutako hainbat ikastetxe (Espainia)
Haue k dira pro -grama honen helbu -ruak: 1. Jokabide ol -darkorrak eta moldatu ezin psikosoziala gutxitzea. 2. Osasun men -tala hobetzea. 3. Ika sle ak ga i-tasun sozioe -mozionalekin hornitzea. Programa hau tutoretza orduetan egiten diren ordu bateko 24 saiok osatzen dute. Saloveyen eta Maye -rren ereduan oinarritzen da eta 13 psikologok sortu zu -ten adimen emozionalean 16 orduko formakuntza jaso ondoren. Koordinatzaile ba -tek ha rre ma na m ant end u zue n progra ma gi da tze n zut en he ldueki n, ika ste txe guz tie tan ant ze ko egoe rak izan zitezen.
Kontrol taldeekin burututako pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala Jarraipen etapa.
— Behaviour Assessment System for Children and Adolescents (Reynolds eta Kamphaus, 2004) — MH I-5 . Me nta l He alt h Inventory (Berwick et al. 1991) — Positive and Negative Affect Schedule (Joiner et al. 1997) Ikasle esperimenta -lek sintoma kliniko gu -txiago izan zituzten. Pro -grama eraginkorra izan zen osasun mentala hobetzen. Afektu negatiboak, antsie -tatea, estres soziala, depre -sioa, kanpo kontrol lokusa, ezgaitasun sentsazioa eta somatizazioa gutxitu ziren. Esku-hartzea amaitu eta 6 hilabeteraino iraun zuten hobekuntzek.
Effects of an emotional intelligence intervention on aggression and empathy among adolescents INTEMO (Castillo, Salguero, Fernández-Berrocal eta Balluerka,
2013)
N=590 8 ikastetxe 11-17 urte (Espainia)
Haue k dira pro -grama honen helbu -ruak: 1. E m oz io en hautematea, balorazioa eta adierazpena hobetzea. 2. E m oz ioe z kont zi ent e iza n eta em o-zioez bali a-tz en ja ki te a pe ntsa me nd ua errazteko. 3. Emozioak uler -tzea (emozioak identifikatzeko gaitasuna barne hartuz). 4. E m oz io ak erregulatzeko gaitasuna ho -betzea. Programa honek 2 ur -tek o ira up en a d u. Ur te ba -koitzean ordubeteko 12 saio egiten dira.
Kontrol taldeekin burututako pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala
— Aggression Question -naire testaren gaztela -ni az ko b er tsi oa (B uss eta Perry, 1992; Rodrí -guez et al. 2002) — Interpersonal Reacti -vity Index testaren gaz -telaniazko bertsioa (IRI; Da vis,1980; Pé rez -Al -béniz et al. 2003) Talde esperimentale -tako ikasleek oldarkortasun, ha se rre et a e stre s gut xia go erakutsi zuten. Enpatia mai -lak gora egin zuen, batez ere mutilengan.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak Nerabezaroan
adimen emozionala hobetzeko programa baten ebaluazioa (Garaigordobil eta Peña, 2014, 2016; Garaigordobil eta Peña-Sarrionandia, 2015; Sarrionandia eta Garaigordobil,
2016)
N
= 148
3 ikastetxe 13-16 urte (Euskal Herria)
Pr og ra ma h on ek bost helburu nagusi iza n di tu: a utokon -tzi ent zia hobe tze a, erre gul az io em oz io-nala sustatzea, animo egoera hobet zea , ko -munikazioa bultza -tzea eta enpatia sus -tatzea. Programa 5 modulutan ba na tu tako 3 1 jar du er az osatuta dago: autokontzien -tzia, erregulazio emozio -nala, umorea, komunika -zioa eta e npat ia. Ast ero 55 minutuko saio bat egiten da 7 hilabetean zehar. Guz -tira 20 sai ok osa tzen dut e programa.
Kontrol taldeekin burututako pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala Jarraipen etapa.
— AE CS. Ja rre ra e ta es -trategia kognitibo so -zialak (Moraleda et al. 1998/2004) — EIS. Egoera sozialak ebazteko galdetegia (Garaigordobil, 2008) — E np ati a test a (Me rh
a-bian eta Epstein, 1972)
— STAXI-NA. Egoera-ezaugarri amorru adie -razpenaren galdetegia
(Del Barrio et al. 2005)
— E Q-i:YV. Em ot io na l quotient inventory: youth version (Bar-On, 2006) — TMMS. Trait Meta-Mood Scale (Salovey et al. 1995) — OHQ. Oxford Hap -piness Questionnaire
(Hills eta Argyle, 2002)
— Big Five Questionnaire for children and adoles -cents (Barbaranelli et al. 1998) — PHQ-15. Osa su na (Kroenke et al. 2002) — Sentimenduak aztertzeko gaitasunaren tresna (Ga -raigordobil, 2008) — EPC. Jokaera arazoen eskala (Navarro et al. 1993). Em ait ze k erakutsi zute n programak es angurats uki hobetu zituela jokaera so -zial positiboak (onarpen so -ziala, laguntza-kooperazioa eta segurtasun-tinkotasuna), interakzio sozialetako estra -tegia kognitibo asertiboak, en pa tia , a mo rru are n ba rn e ko ntr ola , a dim en em oz io-nala (batez ere adimen in-trapertsonala), adimen interpertsonala (enpatia, ha -rre ma n int erp ert son ala k eta ard ur a so zia la) e ta an im o egoera, sentimendu nega -tiboa k az tert ze ko ga ita sun kognitiboa. Bestalde, au -tokontzientzia, erregulazio emozionala, egoera animiko orokorra, komunikazioa eta enpatiarekin loturiko alda -ke tar en h au tem ate su bj e-tiboa ere hobetu zen. Gai -nera, esku-hartzeak sintoma psikosomatikoak gutxitu zi-tuen. Programaren eragina antzekoa izan zen genero eta mai la sozi oekonom i-koaren arabera. Segimendu fasean emait za gehi enak mantendu ziren.
2. taula
Ebaluatuta dauden gaitasun sozioemozionalak garatzeko pr
ogramak
Programa eta autoreak
Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak Evaluation of preventive
interventions for enhancing social competence in adolescents (LeCroy eta Rose, 1986)
N=73
12-13 urte Ikastetxe 1 (Estatu Batuak)
Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. Gatazken ebazpena ho -betzea. 2. Ga ita su n so -zialak hobe -tzea. 3. Ga ita su n so -ziokogniti -boak hobe -tzea. 4. Arre ta -kon -trola hobe -tzea. Programa 50 minutuko 8 saioz osatuta dago. Egu
-nean saio bat egiten da.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala kontrol taldearekin
— Alternative Thinking Te st. «Pre sc hool Int er-personal Problem Sol -ving Test»en oinarri -tuta (Spivack eta Shure, 1974) — Alternative Consequen -ces Test. Platt, Spivack eta Bloomen (1971) tes -taren egokitzapena Wal -ters eta Peters-en (1980) eskutik. — Social role taking (Chandler, 1971) — The Locus of Control Scale for Children (No -wicki eta Strickland, 1973) — Defining Iss ues Test (Rest, 1974) — B eh av io ra l R ol e-pl ay Test (Freedman et al. 1978) — Partaideen asetasuna (ad hoc) Parte-hartzaile espe -rimentalek gehiago hobe -tzen dituzte konpetentzia sozialak (gauzak ondo es -ka tu, pre sioa re n aurre an erresistentzia, enpatia, ga -tazken ebazpena, lagunekin ha rre ma na k eta se nti me n-du en id en tif ika zio a) ko n-trol pa rta ide eki n alde rat uz. Pla ze bo ta lde ak er e h ob era egiten du.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Programa de Enseñanza de Habilidades de Interacción Social. PEHIS. (Monjas,
1992)
N=48 4-12 urte 4 ikastetxe (Espainia)
Programaren hel -buru pri ntz ipa la da konpe tent zia int er -pertsonalak garatzea eta sustatzea. PEHIS ikasleei etxean edo eskolan gaitasun sozia -lak ira ka ste ko esku-ha rtz e
psikopedagogiko bat da. Program
ak 30 gai tasun sozial biltzen ditu ondo -rengo multzoetan banatuta: interakzio sozialetarako oina rri zko ga ita su na k, la-gunak egiteko gaitasuna, sentimendu, emozio eta iri -tziekin loturiko konbertsa -ziorako gaitasunak, arazoak ko npont ze ko ga ita suna et a nagusiekin harremanak iza -teko gaitasuna.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu esperimentala kontrol
taldearekin — Irakasleentzat (PS-P) eta haurrentzat (PS-N) pr oz edur a so zio de mo -grafikoa. — AC CE PT S. A Cu rri cu -lum fo r C hil dr en ’s Ef -fective Peer and Teacher Skills (Walker, 1983) — MESSY. Matson Eva -luation of Social Skills wi th Young ste rs (Ma -tson et al. 1983) — CHIS. Cuestionario de Habilidades de Interaccion Social (Monjas, 1997). — COIS. Código de Ob -servación de la Interac -ción Social (Monjas et al. 1991) — BHIP. Ba terí a de Ha bi-lidades Interpersonales (Pelechano, 1984, 1986) — Gurasoentzat galdetegia — Irakasleentzat (CUIS-PR) eta gurasoentzat (C UI S-PA) in ple me nta
-zio eta asetasun testa.
— Jarraipen galdetegia gu -rasoentzat (CUSE-PR), ikasleentzat (CUSE-Iguales) eta gurasoen -tzat (CUSE-PA) Programak hobetu zituen gaitasun sozialak, gelako gaitasunak, jokaera interak -tiboa eta arazoak ebazteko gaitasuna. Hautatua izateko aukera (ikasle bakoitzak ja-sotzen duen boto kopurua) ez da hobetzen. Ha urren hez kunt za rekin loturiko gurasoen ezagutza eta estrategien erabilera ho -betzen dira. Talde esperi -mentaletako hezkuntza be -rez iko ha urrek naba rme nki egiten dute hobera kontrol taldetako haurrekin aldera -tuz.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak La mejora de la
autoestima en el aula. Aplicación de un programa para niños en edad escolar (11- 14 años) (Mestre eta
Frías, 1996)
N
= 241
8 ikastetxe 12-14 urte (Espainia)
Programaren hel -buru nagusia da par - te-ha rtz ail ee n au toe s-timua eta antsietatea hobetzea. Programa arazoei aurre eg ite ko e stra tegi ak ga ra -tze ra bide rat uta da go. Ho -nek gaitasun sozialak eta autokontzeptuaren hobe -kuntza barne hartzen ditu. Baita igurikapenen birmol -da ke ta eta ja rre ra be rri en garapena ere. Programa 17 sa ioz osa tze n da a ste an 2
saio egiten direlarik.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala kontrol talde ez parekidearekin
— Autokont zeptuare n eba -lua zioa re n ga lde tegi a (Martorell, 1991) — State-Trait Anxiety In -ve nt or y fo r Ch ild re n (Spielberg et al. 1990) — Children’s Depression Inventory (Kovacs, 1983) — Ge rta era e str esa ga rri en eb alu az ioa (Ma rto rel l, 1987) Antsietate sintomak, ger -tae ra est resa ga rri en eb alua -zioa eta depresioa ez dira nabarmenki hobetzen. Au -tokontzeptua eta autoesti
-mua berriz bai.
Social Competence
Promotion
Program for Young Adolescents (SCPP-YA) (Weissberg, Barton, Shriver eta 1997)
12-15 urte (Estatu Batuak) Programaren hel -burua da nerabeei au -tokontrola, estresa -ren maneiua, arazoen ebazpena eta komu -nikazio gaitasunak irakastea. Beste helburu bat da gaitasun hauek erabiltzera anima -tzea droga eta sexu jokaera arriskutsuak ekiditeko. SCPP-YA prebentzio programa bat da non ikas -leei gaitasun kognitibo, konduktual eta afektiboak irakasten zaizkien egune -ro ko e rro nk ei au rre e gi n di ez ai et en. Progra ma 3 modulutan banatutako 45 saiotan egiten da: gatazken ebazpena (27 saio), droga ko ntsu mo a eta jo ka era se -xual arriskut suak eki dit eko asmoz gatazka ebazpene -rako tekniken aplikazioa (bi
atal, bakoitza 9 saiotakoa). Programa
aplikatu baino lehe n ira ka sle ek form akun
-tza jasotzen dute.
Diseinu
kuasi-experimentala kontrol taldearekin
Ik asl ee n ara be ra , p ro -gramak delinkuentzia maila txikitu eta jokaera positi -boak, kideen parte-hartzea eta onarpen soziala igo (edo mantendu) zituen. Estrate -gia oldarkor eta pasiboak jaitsi eta asertiboak igo zi-ren. Gatazken ebazpena eta irtenbide kooperatibo eta eraginkorragoak hobetu zi-ren. Irakasleen arabera ki-deen onarpen soziala ez zen hobetu.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
GOAL. Going for the Goal programme (O’Hearn eta Gatz,
1999)
N=405 12-17 urte 3 ikastetxe (Estatu Batuak)
Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. He lburuak, errefortzua eta motibazioa ezartzeko gai -tasu na su sta -tzea. 2. Gatazken ebazpena eta autorregula -zioa hobetzea. 3. Autokontrola eta a utoe fika -zioa hobetzea. 4. Hezkuntza pi-ramidea eta lag un tza ile -te -ra pi a pr in tzi -pioa garatzea. Terapia ho -rren arabera, laguntzaile dire n ne ra be na gu sie k er e asko ikasten dute gaztea -goei lagun -duz. Programa 10 saioz osa -tuta dago: 1) Ametsak iden -tifikatu; 2) Ametsak hel -buru bihurtzen erakutsi; 3) Bigarren pausoan ikasi -takoa erabili; 4) «helburu esk ail era » ide ia aur ke ztu ; 5) Prozes uan sortzen di -ren o zto po ak e zta ba ida tu; 6) Estrategia emozional eta kogni tiboz horni tu; 7) La -guntza eskatzen erakutsi; 8) Zailtasunen aurrean in-darberritzearen garrantzia azpimarratu; 9) Bakoitzaren punt u inda rtsua k ide nti fi-katzen eta hauek helburuak lortzeko erabiltzen erakutsi; 10) Ik asl ee k be rai en espe -rie ntz iaz (p rog ram ari d ag
o-kionean) hitz egiten dute.
Pretest eta postest neurri errepikatuko diseinua itxarote-zerrenda kontrol taldearekin
— Helburuak ezartzeko be ha r d ire n ga ita su ne n
ezagutza (ad hoc)
— Kontrol pertsonalaren sentsazioa (Nowicki eta Strickland, 1973) — GAS. Goal Attain -ment Scale (Kiresuk eta Choate, 1994) — Testuinguru kulturala — E lk ar riz ke ta est ru kt u-ratu gabeak (postest fa-sean bakarrik) Programak bizitzeko gai -tasunak hobetzen ditu (hel -burua k eta kont rol lokusa ez art ze ko g ait as un a). Ko n-trol lokusa barnekoa izatera pasatzen da bi taldeetan (es
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Tribes Learning Comunities (Kiger,
2000)
N=3428 6-14 urte 12 LH eta 3 DBHko ikastetxe
Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. Ha ur guz -tie n ha zk un -tza osasuntsua ziurtat zea bi-zit za a lda kor honetan arra -kasta eduki -tzeko beha -rrezkoak diren ez ag ut za e ta ga itasuna k di-tuztela berma -tuz. 2. Irakasle, lan -gil e eta fa mi -lien koopera -zioa sustatzea ikasleen ba -bes, parte-har -tze eta igurika -pen positiboak bermatuz. Programa aplikatu baino lehen, irakasleek forma -kuntza jasotzen dute. Ikas -tetxeko langile guztiek har
-tzen dute parte programan. Irakasleek
3-6 kideko taldeetan («tribu») banatzen dituzte ikasleak eta elka -rrekin egiten dute lan kur -tsoan zehar. Horretarako 4 adostasun ezartzen dira: en -tzute aktiboa, baloratu eta ez mespretxatu, elkarrekiko errespetua, eta parte har -tzeko eskubidea.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala. Ez dago kontrol
talderik — CTBS -5. Comprehen -si ve T est o f Ba si c Skills. — Ir ak asl ee ntz at ga lde
te-gia (ad hoc)
— Ikasleentzat galdetegia. — Prozesuaren hautematea (ad hoc) Ira ka sle ek hobe kunt za k ikusi z ituz ten be ste eki ko erre spe tuan, part e-hart ze an eta p ert en en tzi a se nti me n-duan. Ikasleek adierazi zu -ten a sk o di be rti tu z ire la, kide berriak hobeto hartzen zituztela, besteak ondo sen -tiarazten ikas i zutela, bes -tee n ga uz ak erre spe tat ze n zituztela eta txandaka hitz egin.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Comer’s School Development Program (Cook, Murphy, eta Hunt,
2000)
N=10,306 10- 14 urte (Estatu Batuak)
Programaren hel -bu ru ak d ira p er tso -na rte ko h ar re m a-na k, esk ola ko kli ma sozi ala eta errendi -mendu akademikoa hobetzea. Programa langi le sozia
-lek egin zuten. Gurasoen
mobilizazioari
garrantzia eman zitzaion. Programa
hau
4
kurtso
-tan zehar aplikatu zen.
Talde esperimental eta kontrolak dituen diseinu esperimentala. Zeharkako eta luzetarako ikerketa
— Ik asl ee n kli ma so zia la (ad hoc) — Osasun me nta la (ad hoc) — Jokabide sozial positibo
eta negatiboa (ad hoc)
— Ikasleen notak — Ik ast etx ek o lan gi lee n
klima soziala (ad hoc)
— Ezaugarri etnografikoak Programak hobetu zituen err end im en du a ka de mi koa eta sinesmen, sentimendu eta jokaera ez egokigarriak. Programak ez zituen ez osasun mentala ez eta jo-ka era so zia l p osi tib oa k ere hobetu.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Programa de intervención con adolescentes para fomentar el desarrollo socioemocional (Garaigordobil, 1999, 2001, 2002ab, 2004, 2008) N=174 12-14 urte (Euskal Herria) Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. Talde gara -pe na so rtu et a sustatu. 2. Pe rt ze pz io, estereotipo eta aurreiritziak iden tif ik at u eta aztertu. 3. Diskrimina -zioa azt ert u eta etnozen -trismoa gu -txitu. Programa 7 moduluz osatzen da: — Norbere burua eza -gutzea/ Autokon -tzeptua. — Talde barneko komu -nikazioa. — Laguntza/kooperazio harremanak. — Se nti me nd ue n ad
ie-razpen eta ulermena.
— Pe rtz ep zio e ta est e-reotipoak. — Diskriminazio eta et-nozentrismoa. — Gatazken konpon -keta.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala kontrol taldearekin
— Bateria de Socializa -ció n. BAS-3 (Si lva e ta Martorell, 1987) — AFA Aut okont ze pt ua . A Forma (Musitu et al. 1991) — Autokont zeptuare n eba -lua ziora ko ez auga rri en zerrenda (Garaigordo -bil, 2008) — Altruismoaren galdetegia
(Ma eta Leung, 1991)
— Soziometroa: lagunta -suna eta prosozialtasuna (Garaigordobil, 2008) — Egoera sozialen kon -ponketarako estrategia socialen galdetegia (Ga -raigordobil, 2008) — E np ati ar en g ald ete gi a (Merhabian eta Epstein, 1972) — Egoera-ezaugarri amo -rru ad ier az pe na ren g al-detegia (Spielberg et al., 1990) — Jokaera arazoen eskala (Navarro et al. 1993) — Autokontzeptuaren eskala (Martorell et al., 1993) — Joka era a nt isoz ial are n eskala (Martorell eta Silva, 1993) — As ert ibi tat ea ren e sk ala (Godoy et al., 1993) Programari esker nabar
-menki hobetzen dira: Taldeko
adiskidetas un eta p rosoz ial tasu n ha rre -ma na k, jok ae ra ase rti bo ak , besteekiko kontsiderazio eta lidergoa, enpatia, auto -kontzeptua eta autoestimua, kideekiko irudia, egoera so -zial gatazkatsuei aurre egi -teko estra tegia asert iboak eta sentimendu negatiboak
aztertzeko gaitasuna. Aldi
berean, programa -ren ondorioz nabarmen jei -tsi dira: beste talde sozio-kulturalekiko aurreiritzi kognizioak, egoera-ezauga -rri a ntsi eta tea , j ok ae ra so -zia l ne ga tiboa k (ant sie tat e-lo t sa ) e ta joka era ara zoa k (lot sa -uz kurta suna eta jo -kaera antisozialak).
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Effects of the Positive Action Program on Achievement and Discipline: Two Matched-Control Comparisons (Flay, Allred eta Ordway,
2001)
264 ikastetxe 11 urte (Estatu Batuak eta Hawai)
Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. Nortasunaren garapena bul -tzatu. 2. Jokaera ara -zoak ekidin. 3. Er ren dim en du aka de m ikoa hobetu. Programa hau eskola ku -rrikulumaren barnean dago. Kurtsoan zehar ia egu -nero apli kat zen dire n 15-20 minutuko 140 saio baino ge hiagok osa tze n dut e. Se i ataletan banatzen da: 1) Au -to kon tze pt ua ; 2) Gor pu tz eta gogamenarentzat ekin -tza p osi tib oa k; 3 ) B ak oi -tzaren ardurak kudeatzeko eki ntza sozial eta emoz io-na l posi tibo ak (E SE P) ; 4) Besteekin erlaziona -tzeko ESEP; 5) Norbera eta besteekin zintzoa izateko ESEP; 6) Etengabe norbere
burua hobetzeko ESEP.
Talde esperimental eta kontroldun
diseinua Notak eta istilu kopurua (in da rke ria e ta esko la-a b-sentismoa) Programak errendi -mendu akademikoa, dizi -plina eta autokontzeptua hobetu zituen. Aldi berean, jokaera arazoak (indarke -ria, absentismoa) gutxitu zi-tuen. Ez ze n de sbe rdi nta suni k au rk itu m ail a so zio ek on
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Lion’s Quest. Skills for Adolescence [1997-1998] (Eisen, Zellman, eta Murray,
2003) N=5691 34 ikastetxe 11-13 urte (Estatu Batuak) Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. Harreman on et a igu rika -pen altuetan oinarritutako ikasketa giroa sortu. 2. Ika sle ei la -gundu autodi -ziplina, juizio ona, ardura eta gatazkak modu baketsuan kon -pontzeko gai -tasuna eduki dezaten. 3. Droga eta bull -ying gabeko bizitza osasun -tsua sustatu. 4. Familia, es -kola eta la -gunen arteko erlazioak in -dartu. 5. Ikasleei hiritar ona k iza teko aukera eman. Pr og ra ma k ik asl e, ira -kasle, langile eta familiak elka rtz en dit u gai tasun so -zioemozionalak hotzeko as-moz. Programa honek hainbat gauza erakusten ditu: kon -petentzia sozialak, «ez» esa -ten, autoesti mua hobet zeko gaitasun kognitibo-konduk -tualak, ardura pertsonala, komunikazio eraginkorra, era ba ki-ha rtz e ona et a e ra-gin so zia leki ko erre sist en
-tzia izaten. Programa
35-45 minu -tuko 40 saiotan egiten da. Hiru saio nerabez arorako trantsizioan oinarritzen dira, 4 autokonfidantza eta komunikazio gaitasunak eraikitzen, 5 emozio positi -boen maneiuan, 8 harrema -nak hobetzean eta 20 droga ga be ko biz im odu osasun -tsua izatean. Kohortedun ikerketa — Drogen prebalentzia. — Monitoring The Future (MTF)-tik eratorritako galderak dorgen ingu -ruan (Johnston et al., 1996) — Esku-hartzea amaitu eta ondo rengo 3 hil ab ete e-tan drogak kontsumi -tzeko asmoa. MTF-tik egokitutako galderak. — E ragi n soz ial a eta pe r-tsonarteko pertzepzioak. MT F-ti k egokit ut ako galderak — Dro ga ri ez etz e sa tek o ikasleen eraginkortasun sentsazioa (Quest Inter -national, 1992) — Gu ra so en h au tem ate a seme-alaben jokaeraz (ad hoc) Programak marihuana eta al kohol are n kont sum oa gut xit u zit ue n. Ez ze n de s-berdintasunik aurkitu ge
-nero eta arrazaren aldetik. Ikasleek
ezagutza eta ja-rrerak ekintza positiboetan bilakatzen ikasi zuten. Ho -rrela beraien pertsonarteko gaitasunak eta konpetentzia
sozialak hobetu ziren. Emaitzak
segimenduan
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Enhancement of self-regulation, assertiveness, and empathy (Sanz de Acedo, Ugarte, Cardelle-Elawar, Iriarte eta Sanz de Acedo, 2003) N=40 13 urte DBHko ikastetxe 1 (Espainia)
Programaren hel -burua da parte-har -tzaileen autorregula -zioa, asertibitatea eta enpatia hobetzea. Es ku-hartze programa IDEAL (Identifikatu, De -finitu, Burutu, Ebaluatu, Ikaskuntza) ereduan oina -rritzen da. Identifikazioa eta de fini zio a jard ue rare n aurretik egin beharrekoari lotuta daude. Burutzea jar -dueraren kontrolean datza. Ebaluazioa eta ikaskuntza emaitzen analisiari eta beste joka era sozia l, akade mi ko eta emozional batzuekin di-tuz ten kone xioei erl az iona -tuta daude.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala kontrol taldearekin
— ACRA. Escala de es -tra tegi as de apre ndi za je (Ro má n eta Ga lle go , 1994) — EPIJ. Nortasun galdete -gia (Silva eta Martorell, 1993) — BAS-3. Batería de So -cialización (Silva eta Martorell, 1995) — Irakaslearen egunerokoa Programak hobetu zituen autorregulazioa, ikaskuntza, jokaeraren autokontrola, pe rtso na rte ko h arr em an ak , asertibitatea, enpatia, ideia, int ere s e ta em oz ioe n adi e-razpena, beste pertsonen ikusp eg iar en ide nti fika zio a
eta aldagai sozialak.
Programa Instruccional Emotivo para el Crecimiento y Autorrealización Personal. PIECAP (Aciego de Mendoza, Domínguez eta Hernández (2003) N=246 11-18 urte (Espainia) Programaren hel -buruak dira autorrea -lizazio sustatzea, lan asetasun eta aisiaren gozamena indartzea, harreman afektiboak aberastea, bestee -kiko ardura piztea, ihesaldiaren arris -kua azpimarratzea eta menpekotasunez pre -benitzea. Atalak: autorrealizazioa, au to rre ali za tze n, lan e gi -ten eta disfrutatzen ikastea, adi ski det asun eta m ait a-suna, ardura soziala, errea
-litatetik ihes egitea.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala kontrol taldearekin
AURE. Autoconcepto y Re al iz ac ión Pe rso na l (Domínguez, 2001) Programak aldaketa esanguratsuak eragin zituen au rre e git ek o ga ita su ne an , lan ak e git ek o era gin ko rta -su ne an , a ut ok on tze pt ua n, autoestimuan, enpatian eta errealizazio sozialean.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak Self-Science (Freedman, 2003) N=311 7-16 urte (Estatu Batuak) Programaren hel -buru nagusia da ikas -leei sentimendu, pen -tsamendu eta ekintzak aukeratu ditzaketela ikustaraztea. Ikasleek autokon -tzientzia, autogestioa eta autodirekzioa be -zal ako gai ta sunak ikasten dituzte. Self-Science eskoletan AE kultura bat sortzeko ku
-rrikuluma da. Ira
ka ste a ga lde rak e gi-tea da, ez azaltzea. Irakas -leek jakin-mina, bilaketa eta irtenbide anitzen aukera bultzatzen dituzte eran -tzun konkretuak eman or -dez. Programa hau aurrera era ma teko 30-60 mi nut uko saioak egiten dira astean behin.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala kontrol taldearekin
— EQi:YV (Bar-On, 2000) — Irakasleen txostenak Ira ka sle en u ste z p rog ra-mak hobetu zituen kideen arteko kooperazio eta ha -rremanak, ikasleen arreta, ika sle -ir ak asl e ha rre ma na , ikasleen ikaskuntza eta ad ier az pe n po sit ibo ak . P ro-gr am ak m esp re tx ua k gu -txitu zituen. Mind Out
Programme [2001- 2002] (Byrne, Barry eta Sheridan, 2004) N=1850 15-18 urte 59 ikastetxe (Irlanda)
Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. Osasun men -tala hobetu. 2. Est res eg oe re-tan aurre-egite est ra te gi ak erakutsi. 3. Emozio ne -gatiboak kon
-trolatzeko pentsamendu arrazional
gai -tasuna hobetu. 4. Emozioen eta hauek kudea -tzeko kontzien -tzia gehitu. 5. Laguntza bila -tzen erakutsi. 6. Osasun menta -lari buruzko ja-rrerak aztertu. Programak bi eskuliburu di tu . L eh en en go a 1. ku r-tsoa n apl ikat ze n dire n 10 saioz osatuta dago eta bi-ga rre na h iru « sa io ge hig a-rriz» (bigarren kurtsoan). Sa io g eh ien ak in ter ak ti-boak dira eta ariketa fisi -koak, erlaxazioa eta ezta -baidak barne hartzen ditu. Pr og ram a esp eri en tzi a bi-de zko ika skunt za n oinarri -tze n da . Ira ka sle ek osa sun me nta l e ta pr og ram ari b u-ruzko egun erdiko saio bat jasotzen dute. Pretest-postest
neurri errepikatuko diseinu esperimentala kontrol taldearekin. Jarraipena urtebetera.
— Pr og ra ma re n er ag in a neurtzeko galdetegia osasun mentalaren ingu -ruko ezagutza eta kon -tzientziaren inguruan (ad hoc) — GHQ-12. Buru nahas -teak. (Goldberg, 1972) — COPE galdetegia. — Ara zoe i a urr e eg ite ko estrategiak (Carver et al., 1989) Pa rta id e esp er im en -talek kontrolek baino ho -beto zekiten zer egin kide bat sufritzen bazegoen, bo -lunt ari otz a m ail a a ltua goa k ze uz ka ten, sufri tze n ze ude -nekiko errukitsuagoak zi-ren eta arazo emozionalak hobeto ebazten zituzten. Orokorrean, neskek mutilek baino gehiago hobetu zuten.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Diseño, desarrollo y evaluación de un programa de educación emocional (Obiols, 2005) 3-16 urte Ikastetxe 1 (Espainia)
Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dir a: 1) No rb ere e ta besteen emozioak ez ag ut ze a; 2) E mo -zioak erregulatzea; 3) Konpetentzia emo -zionalak eta automo -tibatzeko gaitasuna garatzea; 4) Bizitza -rekiko ikuspegi posi -tiboa edukitzea. Pr og ram a tut or etz a or -duetan egiten da. Jarduerak GR OP tal de ak so rtu tak o
materialetik aukeratu dira.
Metodologia
kuantitatibo (pretest- postest kontrol talde gabe) eta kualitatiboa
— Irakasleen fitxak saioak ebaluatzeko — CEE. Cuestionario de Educ ac ión Em oc iona l. (GROP, ad hoc) — 360º ebaluazioa Programak hobetu zi-tuen gelako klima, irakasle-ikasle harremanak, erren -di me nd u ak ad em ik oa e ta pertsonarteko harremanak.
PECEMO. Programa Educativo de Crecimiento Emocional y Moral (Alonso-Gancedo eta Iriarte, 2005)
14-15 urte Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. Autokontzien -tzia, autoesti -mua eta nor -be re burua n konfiantza ho -betu. 2. Erabaki-har -tzea hobetu eta ardura per -tsonalaz kon -tziente izan. 3. Enpatia ho -betu. 4.
Pertsonarteko harremanak hobetu.
Eduk iak : Au tokon tzi en -tzia emozionala, autoes -tim ua , k on fia nt za , i nd ar pertsonala, disfrutatzeko ahalmena, erabaki-har -tzea, ardura pertsonala, bo -rondate indarra, osotasun pertsonala, enpatia eta ha -rremanen hobetzea, konpro -metitzeko gaitasuna, esfor -tzuak egiteko balorea eta emozioen kontrola. Ikerketa
deskribatzaile eta kualitatiboa
— L EAS. Le ve ls of Em o-tional Awareness Scale (Lane et al., 1990) — WISC: hiztegiaren froga (Weschler, 2001) — Au ton om ia eta A uto no -mi a Mo ra l g ald ete gi a (ad hoc) — Jardueren ebaluazioaren
galdetegia (ad hoc)
— Norbere buruarekin hitz egiteko galdetegia (ad hoc) — Galdetegi orokorra —
Programa (ad hoc)
—
Elkarrizketa
erdi-estruk
-turatua (ad hoc)
— Behaketa teknikak Programak gehitu zituen heldutasun pertsonala lor -tzeko beharrezkoak diren hazkuntza moralaren dispo -sizio egokiak.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Jóvenes Fuertes (adaptación del programa Strong Teens). (Castro,
2006)
N=40
14-18 urte Ikastetxe 1 (Estatu Batuak)
Programaren hel -buru nagusia da ika sle e torki n lat i-noen ikaskuntza so -ziala eta emozionala sustatzea. Horrela errendimendu akade -miko eta erresilien -tzia sozioemozionala
hobetu nahi dira.
Programaren edukiak ond ore ngo ak di ra: 1) Et or-kin latinoen beharrizan emozionaletan oinarritzen da estres kulturala gutxi -tzeko; 2) Programak kul -tura kontuan hartzen du; 3) Ga ita su n so zio em oz ion ala k erakusten ditu; 4) Erabiltzen diren esze -nario eta adibideek kultura kontuan hartzen dute. Pro -gr am a eg iaz tag iri du n ira -kasleek egin zuten 12 as -tean zehar.
Subjektu arteko diseinu faktorial
anitza — Errendimendu akademi -koa — SAFE. Societal Attitude Familial Environment. Cha ve z et al.e n (1997) bertsio laburtua — Si ntom en ba rne rak eta -ren eta ezagutza sozioe -moz iona len ba lora zioa (ad hoc) — E za ug arr i so zia len eb
a-luazioa (ad hoc)
—
«Strong
Teens»
ezagu
-tza testa (ad hoc)
— Ga zte en jar due ra test a (ad hoc) — Balidatze soziala (ad hoc) Ikasleek kontzeptu so -zial eta emozionalekiko
ezagutza hobetzen dute.
Programa de
Desarrollo Social y Afectivo (Sánchez, Rivas eta Trianes,
2006)
N=66 9-15 urte 2 ikastetxe (Espainia)
Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. Gelako klima hobetu. 2. Arazoak bo -rrok atu ga be konpontzen ikasi. 3. Laguntzen eta kooperatzen ikasi. Programa 3 modulutan banatzen diren 54 saiok
osatzen dute. Programa
honek konpe -tentzia sozialak eta pertso -narteko gatazken ebazpena lantzen ditu eskolako indar -keria gutxitzeko.
Lau urtetan 3 fase: irakasleen formakuntza, programaren inplementazioa eta ebaluazioa. Pretest- postest.
Ikastetxeko klima sozia -laren eskal a (T ricke t eta Moos, 1984) Progra ma k hobe kunt za k eragin zituen irakasleen ja-rreran (autoritario izatetik demokratiko izatera) eta ge -lako kliman.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak Programa
BIENESTAR. El bienestar personal y social y la prevención del malestar y la violencia. (Carpintero, López, Del Campo, Soriano eta Lázaro, 2007)
N=55
12-16 urte 3 ikastetxe (Espainia)
Programaren hel -buru nagusia da ne -rabeen ongizate emo -zional eta soziala in da rtz ea . Ho rre ta-rako, beraien beha -rrizanak asetzen, gai -tasunak sustatzen eta prosozialtasun eta egokitzapena hobe
-tzen erakusten zaie.
Ond or engo ak dir a pro -gr am are n ed uk iak : a rau ak , gizaki kontzeptua, balore eta garapen morala, autoes -timua, enpatia, autokontrola eta pertsonarteko komuni -kaziorako autokontrola. Pretest-Postest
metodo kuantitatibo eta kualitatiboak Ez dago kontrol talderik.
— IAC. Inventario de Ada pt ac ión de Con -ducta (Cordero eta Cruz, 1980) — E lka rri zk eta k, be ha ke ta eta galdetegi anonimoak (ad hoc) Emaitzek adierazten dute ongizate emozionala eta so
-ziala hobetzen direla.
Social and emotional training (SET) in Swedish schools for the promotion of mental health: an effectiveness study of 5 years of intervention [2000-2005] (Kimber, Sandell eta Bremberg, 2008) 7-16 urte 8 ikastetxe (Suedia)
Programaren hel -buru nagusia da ikas -kuntza sozioemozio -nala sustatzea osasun mentala hobetzeko. SET programa irakas -leak egiten du eskola ordu -tegian. 9-12 urteko ikasleek 45 minutuko bi saio izaten dituzte astean. 12-16 urte -koe k be rri z 45 mi nut uko sa io ba t a ste an. Pro gra ma ku rtso a ka de mi ko o so an zeha r apl ikat ze n da . Pro -gramak 5 arlo lantzen ditu: autokontzientzia, norbere emozioen erabilera, enpa -tia, motibazioa eta konpe -tentzia sozialak.
Diseinu mistoa: talde-arteko aldagaiak eta neurri errepikatukoak kontrol taldearekin.
— YSR. Youth self-report (Lindberg et al., 1999) — Norbere eraginkorta -suna: ‘Mastery’ (Pearlin et al., 1981). — ITIA. I think I am. (Ou -vinen-Birgerstam, 1985) — Ikastetxeko aseta -suna neurtzeko «Gus -tatzen zaizu eskola?» itema Suediako Alkohol eta beste drogen Kon -tse ilu In for ma tza ile are n (CAN) galdetegitik. — Bullyinga neurtzeko CANeko 3 item (Hibell et al., 1997). — SSRS. The Social Skills Rating System (Gresh
-man eta Elliott, 1990)
Programak aldaketak era gin zit ue n 5 alda ga ita n: arazoen kanporatze eta bar -ne rat ze a, ez ag utz a, au toi ru-dia eta autoestimua, eta
es-kolan asetasuna. Bullying
-a eta konpeten -tzi a soz ial ak ez z ire n ho -betu. Ez zen desberdintasun esanguratsurik izan gene -roaren aldetik.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Programa de Habilidades para la Vida (Choque-Larrauri eta Chirinos-Cáceres,
2009)
N=284 13-16 urte 2 ikastetxe (Peru)
Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. Programaren eraginkorta -suna zehaztu osa su na su s-tatzen duten ikastetxeetan. 2. Ikasleen gara -pen integrala bultzatu. 3. Garapen inte -grala eta ha -rreman erai -kitzaile eta harmonio -tsuak sustatu. Programak ondorengo eduki hauek lantzen ditu: autoestimua, enpatia, ko -munikazio eraginkorra, em oz ioe n ma ne iu a, pe n-tsa me nd u kri tik o, ha usna r-tza ile e ta sort za ile a, au to-nomia morala, asertibitatea, erabaki-hartzea, harreman interpertsonalak, tentsio eta estresaren maneiua eta ga -tazken ebazpena.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu esperimentala kontrol talde ez parekideekin
Bizitzarako gaitasunen eba -luaziorako zerrenda (Aré -valo et al. 2005) Programak hobetu zituen kom uni kaz io ga ita suna k, ase rti bit ate a e ta biz itz ara ko gaitasunen ikaskuntza eta garapena. Erabaki-hartze eta autoestimuan ez zen al-da ke ta na ba rm eni k em an . Ge ne roa ren alde tik ere e z
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak Social and
emotional aspects of learning (SEAL) programme [2007- 2008] (Humphrey, Lendrum eta Wigelsworth,
2010)
N=8630 12-13 urte 22 ikastetxe esperimental eta 19 kontrol (Erresuma Batua)
Programaren hel -bu ru n ag usi a d a Go -lemanen teoriako 5 ga ita su n so zio em o-zionalak garatzea: norbere burua eza -gut ze a, au toe rre gu -lazioa, motibazioa, enp ati a eta ga ita sun sozialak. SEAL gaitasun sozia -lak eta emozionalak susta -tzen dituen programa da. Program a honek bul tzat zen ditu ikaskuntza eraginkorra, joka era posi tiboa, eskola asis tentzia erregularra, lan -gileen lanaren kalitatea eta ikastetxeko partaide guztien osas un emozional eta on -gizatea. Diseinu
kuasi-esperimental kualitatibo eta kuantitatiboak.
— ELAI. Social and emo -tional skills: the Emotio -nal Literacy Assessment Instrument (Southamp -ton Psychology Service, 2003) — SDQ. Strengths and Difficulties Question -naire. Osasun mentala, jokabide prosozialak eta jokaera arazoak (Good -man, 1997). — Behaketak (gelan, jolas -tokian…) — Elkarrizketak (ikasle,
irakasle eta langileei)
— Eskolako txostenak (h ut s-e gi tea k, k ale ra -tzeak…) Emaitzak aldakorrak dira programa aplikatutako eskolaren aldetik. Ikaste -txe batzuetan emaitza posi -tiboak aurkitu baziren ere, be ste eta n ez z en a lda ke ta esanguratsurik aurkitu neur -tutako aldagaietan (gaita -sun sozial eta emozionalak, osasun emozionala, jokaera arazoak…).
RULER Feeling Words Curriculum. (Brackett, Rivers, Reyes eta Salovey,
2010)
N=273 10-12 urte 3 ikastetxe (Estatu Batuak)
Pr og ram are n he l-buru nagusia da haur eta nerabeen gaitasun sozialak eta emozio -nalak hobetu eta ikas -kuntza akademikorako giro egokiena sortzea. Horrela eraginkorta -sun akademikoa, so -ziala eta emozionala
hobetu nahi dira.
Progra mak era kuste n du norbere eta besteen emo -zioa k ha ut em ate n, ha ien kausa eta ondorioak uler -tzen, hiztegi aberatsa erabi -liz emozioak etiketatzen eta mo du e gok i e ta era ginko -rrean emozioak adierazi eta erregulatzen.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi- esperimentala.
— BASC. Haur eta nera -been jokaeraren ebalua -zio siste ma (Re ynol ds eta Kamphaus, 1992) — Ikasleen notak. Programak hobetu zituen errendi mendu akade mi koa, lan ohiturak, gaitasun so
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Efectos de un Proyecto de Educación
Emocional y Social sobre el desarrollo infanto-juvenil: Proyecto VyVE (Vida y Valores en Educación) (Melero eta Palomera, 2011) N=672 6 ikastetxe 9-14 urte (Espainia)
Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1. Pertsonen ga -rapen emozio -nal, kognitibo eta soziala in-dartu. 2. Komunika -zioa sustatu 3. Ikastetxee -tako elkarbizi -tza hobetu ira -kasle, ikasle eta familiekin bat eginez. VyVE bo st pro gr am en aplikazioa barne hartzen duen hezkuntza proiektua da: — Bizitzeko Ekidin (PPV) — Baloreetan zinea eta hezkuntza —
Ipuin baten balioa
— ReflejArte — Musika eta Garapen osoa Programa garapen so -zioemozionaleko 8-10 jar -duera espezifikoz eta ku -rri kul um b arn ek o 11 -1 3
jardueraz osatzen da.
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala kontrol taldearekin.
— Datu soziodemografi -koak — BASC2-S eta BASC3-S (R ey no ld s et a Kamphaus, 2004) — TMMS-C. Hauteman -da ko AE (R oc khi ll eta Greener, 1999) — E npa tia (Me stre e t a l., 1999) — Prosozialtasuna (Del Barrio et al., 2001) — Asertibitatea (Gambrill eta Richey, 1975) — Osa suna re ki ko jarre ra positiboa (Fundación de Ayuda contra la Droga -dicción, F.A.D. 2004) — Gurasotasun Hezkun -tza Mota (Bersabé et al., 2001) — Ikastetxearen klima so -zial galdetegia (Trianes et al 2006) — B ASC ( Re yn ol ds eta Kamphaus, 2004) ira
-kasle eta gurasoentzat.
Programak hobetu zi-tuen argi tasun eta kudea -keta emozionala eta aser -tibitatea. Egokigarriak ez diren al-dagaietan ez zen aldaketa esanguratsurik egon. Alda -ke ta ba ka rra h au tem an da ko antsie tatean (proiektua in-tents itatea ertainean aplika -tutako partaideek maila ba
-xuagoak) aurkitu zen. Mut
ile k ge hia go ho be tu zuten AE.
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Desarrollo de las habilidades sociales y emocionales de los adolescentes en el aula: Programa de educación socio-emocional SEA. (Rodríguez, Celma, Orejudo, eta Rodríguez, 2012) N=200 12-13 urte Ikastetxe 1 (Espainia)
Programaren hel -bu ru ak o nd or en go ak dira: 1) Ga ita su n so -zial eta emozionalak hobe tu; 2) Soz ial iza -zio ara zoa k gut xit u; 3) L H-tik DB H-rak o trantsizioan, ez-ego -kitze pertsonalaren eta emozionalaren zailtasunak gutxitu; 4) Arreta eta kon -tzentrazio gaitasuna ha nd itu ; 5) Ga taz -ken ebazpena sustatu; 6) Eskolako elkar -bizitza kalitatea ho -betu; 7) Gelako klima positiboa indartu; 8) Gelako aktibazio maila orokorra jaitsi errendimendu akade -mi ko ar en e ta esk o-le n ap ro be tx am en -dua ren me se de rako; 9) E rre nd im en du akademikoa hobetu; 10) Ikasleek taldean lan eg ite n ika s d ez a-ten lortu. SEA programan lantzen dira lehenengo ezagutza eta erregulazio eta autogestio gai tasun pert sonal ak. Izan ere, hauek gaitasun sozialen oina rri a di ra. Hot s, kon pe -ten tzi a so zia la eta b izi tza -rako gaitasuna zein ongiza -tearen oinarria. Programako ga koa k ha ue k dir a: mi nd -ful ne ss tekn ike n era bil era , talde dinamika eta koopera -zio ariketak, eta Seligman-en psikologia positiboan oina rri tut ak o tekn ika k oo -peratiboak. Pr og ram a tut or etz a or -duetan egiten da, eta astean
saio bat egiten da.
Pretest-postest
neurri errepikatuko diseinu bifaktorial esperimentala kontrol taldearekin.
— CDE-SEC. DBHra ko Garapen Emozional gal -detegia (Pérez-Escoda et al., 2010) — BAS-3. Batería de So -cialización (Silva eta Martorell, 1987) — Enpatia galdetegia (Merhabian eta Epstein, 1972) — Eskola testuinguruan Arreta Osoaren eskala (León, 2008) — Babes sozial galdetegia (González eta Landero, 2008) — Ikasleentzat SEA galde -tegia. — E lka rri zke ta pe rtsona -lak. — T uto ree ntz at SE A ga l-detegia. — Sa ioen beha ke ta (ad hoc) — PEE. Cuestionario de perfil de estilos educati -vos (García eta Magaz, 2011) — Notak Progra ma ebal uat ua iz
Programa eta autoreak Lagina Helburuak Programaren edukiak Ikerketaren diseinua Ebaluazio tresnak Emaitzak
Diseño, aplicación y evaluación de un plan de educación emocional en Guipúzcoa: Análisis cuantitativo (Muñoz de Morales eta Bisquerra, 2013)
N=1426
145 ikastetxe 2-22 urte (DBH, N=425) (Espainia)
Programaren hel -burua da ira ka sle et a ikasleen gaitasun emozionalak gara -tzea. Programa 4 ataletan ba -natzen da: 1. He zkunt za e moz io-nalean oinarrizko sentsibilizazio eta form akunt za (20 h) irakasleentzat. 2. Gaitasun emoziona -len garapena (30 h.). irakasleentzat. 3. He zku nt za e m o-zi ona la pra kt ika n (15 h.). Ika sle en -tzat. Ariketak, talde dinamikak, rol-pla -ying, int rospe kz ioa , erlaxazioa, eztabai -dak… 4. «Expertise» hezkun -tz a em oz iona le an (87 h.).
Pretest-postest neurri errepikatuko diseinu kuasi-esperimentala kontrol taldearekin.
— BASC. Behavior As -sessment System for Children and Adoles -ce nt s (Re ynol ds et a Kamphans, 2004) — Ga rap en em oz ion ala ren pe rtz epz io ga lde tegi a
nerabeentzat (ad hoc)
Tu tor ee n ust ez k on tro l partaideek gaitasun sozial eta lidergo gaitasun ho -beak erakutsi zituzten. Ikas -leen ustez, esperimentalek ge hi ag o ho be tu z itu zte n osa sun ment ala , afekt u ne -ga tiboa k eta ira ka sle eki ko jarrera.
