ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ

KAI APXAIA ΕΛΛΑΔΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΑΠΟΛΛΩΝΕΙΟ ΦΩΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ «ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ KAI APXAIA ΕΛΛΑΔΑ» ISBN: 978-960-6785-01-6 ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΠΟΛΛΩΝΕΙΟ ΦΩΣ» Τηλ.: 6939/39.87.82 Απαγορεύεται η αναπαραγωγή του παρόντος, άνευ γραπτής αδείας του εκδότη.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΚΔΟΤΙΚΟ Σ Η Μ Ε ΙΩ Μ Α ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ... 5 0 ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ APXAIA ΕΛΛΑΔΑ... 6 ΠΩΣ ΤΕΛΟΥΝΤΑΝ H ΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ Π Ρ Α Ξ Η ...10 ΜΕΣΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΣ ΠΡΟΣ TON ΛΑΟ. . 15 H ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ...33 ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ H ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑ... 41 01 ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ TOY ΕΘΝΟΚΟΙΝΩΝΙΣΜΟΥ...54 Ε Θ Ν Ο Κ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΣ Μ Ο Σ KAI Α Ν ΙΔ Ε Ο Λ Ο ΓΙΚ Ο Σ Τ Ρ Α Μ Π Ο Υ Κ ΙΣ Μ Ο Σ ...65 2

Ε Κ Δ Ο Τ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α

Ε

πεκτείνοντας την σειρά ιδεολογικών έργων, οι Εκδόσεις «Απολλώνειο Φως», προβαίνουν στην έκδοση ενός ιδιαίτερα σημαντικού και συνάμα λιτού βιβλίου, ενός έργου το οποίο συμπεριλαμβάνει την εργασία του δόκτο- ρος της Φιλοσοφίας Βασιλείου Τσιρίμπα υπό τον τίτλο «Οι Πρωτοπόροι της Εθνοκοινωνικής Αγωγής», στο πλαίσιο της αναζητήσεως των ριζών, των αρχέγονων καταβολών της πεμπτουσίας των ιδεών μας. H Εθνική και Κοινωνική Αγωγή υπήρξε ανέκαθεν βασική μέριμνα των Ελλήνων, ήδη από την Αρχαιότητα. Κάθε πόλη-κράτος, στα πλαίσια του Ελληνικού Κόσμου, μετέχοντας στις κοινές αξίες που προσδιόριζαν τον Ελληνικό Τρό­ πο Ζωής, όπως αυτός καθοριζόταν από το Ό μαιμο, το Ομότροπο, το Ομόγλωσσο και το Ομόθρησκο στοιχείο, θωρά­ κιζε τη νεολαία της με πατριωτικά ιδανικά. Εμπνέοντάς της παράλληλα το πνεύμα της κοινωνικής συμμετοχής, της συμβολής δηλαδή στην προαγωγή του κοινού έργου, χαλύβδωνε κατ' αυτό τον τρόπο την πίστη των άλκιμων πολι- τών-στρατιωτών στα ιδανικά της Κοινότητας και προωθούσε ταυτόχρονα την προσήλωση στα κοινωνικά ιδεώδη. Κατά τα αρχαία χρόνια Πατριωτισμός και Πολιτική όφειλαν να είναι έννοιες υπηρετικές του ιδίου σκοπού. H καλλιέργεια του πατριωτισμού απέβλεπε στην σφυρηλάτηση μίας ακατάβλητης αγάπης προς την Πατρίδα, ιδεώδες το οποίο είχε ως θεματοφύλακά του την Πολιτεία, με ό,τι αυτή περιέκλειε (Γη, Παράδοση, Πολιτισμό, συνεκτικούς δεσμούς Κοινότητας). Την επιδίωξη αυτή εμπράκτως υλοποιούσε η άσκηση μίας Εθνικής Πολιτικής, η οποία ήταν συνυφασμένη με την επίδειξη έργων και την καταβολή φροντίδας απαραίτητης για την πραγμάτωση του Κοινού Καλού και την διασφάλιση των ύψιστων συμφερόντων της Πατρίδας. Για τον σκοπό αυτό, η Πολιτεία απέδιδε βαρύ- νουσα σημασία στην παροχή προς την νεολαία μίας αγωγής με περιεχόμενο βαθειά Εθνικό, όσο και Κοινωνικό. 0 Πατριωτισμός αφ ’ εαυτού, ως έννοια ιδεαλιστική, αποκομμένος από την κοινωνική προοπτική ενός αρραγούς συνόλου, δεν έχει νόημα. Διότι η υπηρέτηση της Πατρίδας και κατ' επέκταση η υποστήριξη των στοιχείων που τη συνθέτουν, όχι πλέον στην μεταφυσική της διάσταση αλλά στο πεδίο της απτής πραγματικότητας (Γη, Λαός, Παρά­ δοση και Πολιτισμός), προϋποθέτει απαραίτητα την καλλιέργεια και την εμπέδωση της εθνικής σύμπνοιας, στόχος ο οποίος επιτυγχάνεται μόνο με την επίτευξη της κοινωνικής συνοχής. Προκειμένου να γίνει αυτό κατανοητό, πρέπει να τονιστεί ότι τα πάντα είναι συνυφασμένα και άρα αλληλένδετα, και ειδικότερα η Εθνική Ενότητα διέρχεται μέσα από την Κοινωνική Αρμονία και συνεργασία. Σε μία κοινωνία όπου τα συμφέροντα και οι επιδιώξεις του ατόμου προεξάρχουν των σκοπών και των επιδιώξεων του συνόλου, δεν υφίσταται πλέον εθνική ενότητα. Σε μία κοινωνία όπου η λειτουργία της Πολιτείας συντελείται με γνώμονα όχι την υπηρέτηση των εθνικών στόχων και την προάσπιση των συμφερόντων του κοινωνικού συνόλου, όπως συμβαίνει έκδηλα στην περίπτωση των φιλελευθεροκαπιταλιστικών και μαρξιστογενών καθεστώτων, αλλά με βάση την υπηρέτηση ομάδων συμφερόντων, όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει επί των ημερών μας, δεν είναι δυνατόν να δομηθεί η εθνική συνοχή. Σε μία κοινωνία τέλος η οποία μαστίζεται από τα νοσηρά εθνοδιχαστικά σύνδρομα που εκτρέφει η δήθεν «πάλη των τάξεων» του μαρξισμού και η επικράτηση του ατομοκεντρικού ωφελιμισμού κατά τις υπαγορεύσεις του φιλε­ λευθερισμού, σε μία κοινωνία η οποία δεν αναγνωρίζει την ιεραρχική διαστρωμάτωση με κριτήριο την αξία και την ικανότητα ενός εκάστου, αλλά προω θεί την ρήξη των επαγγελματικών κατηγοριών με βάση οικονομικά και μόνο κριτήρια, αναφύονται κοινωνικά προβλήματα και διενέξεις τέτοιας μορφής και εκτάσεως, ώστε η σύγκρουση κοινωνι­ κών ομάδων με το κράτος αφ' ενός, θεωρώντας την πολιτική που ασκεί ως πηγή της κοινωνικής αδικίας, αφ' ετέρου η ενδοκοινωνική σύγκρουση φορέων, σωματείων, οργανώσεων, πολιτών, να δυναμιτίζει την εθνική συνεργασία και ομόνοια. Τα Εθνικά και Κοινωνικά ζητήματα λοιπόν είναι αλληλένδετα και υπό το πρίσμα αυτό τα εξετάζει και ο Εθνοκοινω- νισμός. Αποδίδοντας μία Αγωγή Εθνοκοινωνικής Αντιλήψεως, με διάσταση δηλαδή Εθνική, Κοινωνική και Φυλετική, στην νεολαία, την ελπίδα και το μέλλον του Έθνους, επιτελείται κατά τον πλέον άριστο τρόπο η διαπαιδαγώγηση, η διαμόρφωση των εύπλαστων νεανικών ψυχών, με γνώμονα τον σεβασμό προς την Πατρίδα και την Κοινότητα, με πίστη στα ιδανικά της Φυλετικής Κοινότητας και τις αρχέγονες καταβολές του γένους. 01 μηρυκάζοντες ξένα πρότυπα και οι ξενολάτρες, σπεύδουν να αποδώσουν την προέλευση του Εθνοκοινωνι- σμού στην Γερμανίατης περιόδου 1933-1945. Διαπίστωση άκρως εσφαλμένη, διό τιτα θεμέλιατου Εθνοκοινωνισμού ανευρίσκονται στην αρχαία Ελλάδα. H Ηρωολατρεία και η Πατριδολατρεία σε όλη της την μεγαλοπρέπεια, η Αρι­ στοκρατική αντίληψη της διακυβερνήσεως της Πολιτείας, με γνώμονα την διαπίστωση του Πλάτωνος ότι δεν υφίστα- ται χειροτέρα μορφή τυραννίας από την Δημοκρατία, η Ευγονία και η βούληση για την διατήρηση της Φυλετικής Αγνότητος, η Ξενηλασία και η Κοινωνική συνοχή, η αντίληψη ότι ο υπέρμετρος πλούτος και η υπερβολική πενία δια- φθείρουν μία Πολιτεία, αντιλήψεις οι οποίες αποτελούν συστατικά στοιχείατου Εθνοκοινωνισμού, είναι καθ' ολοκλη­ ρίαν Ελληνικές, ανευρίσκονται στα έργα του Λυκούργου, του Ξενοφώντα, του Πυθαγόρα, κ.α. επιφανών Ελλήνων. Επ' αυτού, η συμβολή του Αδόλφου Χίτλερ και του Κινήματος που αντιπροσώπευε, έγκειται στο γεγονός ότι προέβη στην υϊοθέτηση, ανάδειξη και αναζωογόνηση λησμονημένων αρχών και αξιών, οι οποίες είχαν απεμποληθεί και περιπέσει σε αφάνεια από τους εγχώριους επιλήσμονες της Ελληνικότητος. Ιδού ακριβώς έγκειται η αξία και η συνεισφορά της προσφοράς του, σε κοσμοθεωρητικό επίπεδο. Αυτή ακριβώς την αντίληψη εξέφραζε ο Χίτλερ στο βιβλίο του «O Αγών μου», στο καίριο εκείνο σημείο που αναφέρει τα ακόλουθα: «O παθιασμένος αγώνας μας πρέπει ΕΘ ΝΙΚΟ ΣΟ ΣΙΑΛΙΣΜΟΣ KAI A P X A I A ΕΛ ΛΑΔ Α

να έχει πλατειά αντικείμενα. Ένας ολόκληρος πολιτισμός αγωνίζεται για την ύπαρξή του και αυτός ο πολιτισμός θα διαρκέσει χιλιάδες χρόνια, γιατί θα ενώσει και θα συνταιριάσει τον Ελληνισμό με τον Γερμανισμό». O Λεωνίδας και ο Κόδρος, οι Αθηναίοι έφηβοι που ορκίζονταν πίστη στην Πατρίδα στο σπήλαιο της Αγραύλου επί της Ακροπόλεως και υπόσχονταν ότι δεν θα ντροπιάσουν τα Ό π λ α τα Ιερά, οι λακεδαιμόνιοι νέοι που συγκροτούσαν τις ίλες και τις αγέλες στην Σπάρτη δίδοντας την υπόσχεση προς τους πρεσβύτερους «Άμες δε γεσσόθεμα πολλώ κάρρονες», οι τιμημένοι Ιερολοχίτες και τόσα άλλα παραδείγματα που αποπνέουν ανδρεία και υπερηφάνεια για τους ενδόξους προγόνους μας, αποτελούν κορυφαία πρότυπα εθνικής και κοινωνικής αγωγής. Με τους πολεμικούς παιά ­ νες και τους διθυράμβους, με τις ωδές προς τις Μούσες και την γνωστική εμβάθυνση την οποία αποκτούσαν δίπλα στον παιδοτρίβη, οι Έλληνες νέοι ακόνιζαν το ξίφος και το πνεύμα, γύμναζαν το σώμα αλλά και την διάνοιά τους στα Γυμνάσια και οτις παλαίστρες, στις φιλοσοφικές σχολές και στα πεδία της μάχης, αντιλαμβανόμενοι την μεγάλη διαπίστωση ότι η Ζωή είναι μία διαρκής Σχολή Πολέμου. Και κυριαρχούν επί αυτής, μόνο όσοι έχουν το σθένος και την ακατάβλητη βούληση να προβούν σε δυναμική αντιμετώπιση των δυσχερειών και των αντιξοοτήτων που αναφύο­ νται. Και αυτοί είναι μόνο εκείνοι οι θαρραλέοι, οι εκπαιδευμένοι, οι ακολουθούντες τα προαιώνια ελληνικά πρότυπα του Αγώνα, αλλά και της συνειδητής θυσίας. Εκείνοι οι οποίοι πραγμάτωσαν την Ηρακλείτιο ρήση «Εις εμοί μύριοι εστί εάν άριστος η», δικαιώνοντας την σωκρατική διαπίστωση «Ουκ εν τω πολλώ το Eu», αυτοί οι οποίοι προέταξαν τα στήθη τους στις επιδρομές των βαρβάρων, εμπνεόμενοι από τις ηρωϊκές προσταγές ενός Τυρταίου, εκείνοι που αρνήθηκαν να τουρκέψουν και να αλλαξοπιστήσουν κρατώντας αναμμένο τον πυρσό της Ελληνικότητος, όλοι αυτοί οι επώνυμοι και ανώνυμοι θεματοφύλακες των αρχών και των αξιών του Ελληνισμού, αποτελούν τους πρωτοπόρους της Εθνοκοινωνικής (Εθνικοσοσιαλιστικής, επί το ευρωπαϊκότερο) Αγωγής. Κατά τον αιώνα που μόλις διανύσαμε, η Ελληνική Νεολαία είχε και πάλι την τύχη να οδηγηθεί από συνειδητο­ ποιημένους πατριώτες στον δρόμο του Καθήκοντος και της Τιμής. Συγκροτώντας τις φάλαγγες της Εθνικής Οργα- νώσεως Νεολαίας, η ελληνική νεότητα γνώρισε την επιλογή της συνειδητής πειθαρχίας, της οργανώσεως και της ανυψώσεως του εθνικού φρονήματος, παράγοντες οι οποίοι συνετέλεσαν καθοριστικά στην διαμόρφωση της επο- ποίΐαςτου 1940. Πνευματικές μορφές όπως ο Αρίστος Καμπάνης και ο Ιωάννης Συκουτρής, ο Σ. Μελάς και ο Δ. Βεζανής, ο Δ. Στε- φανίδης, η κορυφαία Σ. Καραϊσκάκη και ο Ευάγγελος Κυριάκης κ α ιτόσ οι άλλοι, μετέδωσαν στην Ελληνική Νεότητα τη φλόγα της πατριωτικής ανατάσεως και της φυλετικής συνειδητοποιήσεως κατά τρόπο καθοριστικό. H άλκιμη νιότη της Σπάρτης, που μαζί με 700 Θεσπιείς και την εμπνευσμένη ηγεσία του Λεωνίδα και του Δημόφι- λου κράτησε ορθό το λάβαρο του πατριωτισμού και της τιμής, πέφτοντας μέχρις ενός, τα αμούστακα ακόμη παιδιά- μέλη της Hitlerjugend που ηρω'ίκά προάσπισαν το Βερολίνο το 1945, τις Θερμοπύλες της Ευρώπης του 20ου αιώνα, ενάντια στον μαρξιστικό-φΛελεύθερο ιουδαϊσμό, τα ανδρειω μέναπαλληκάριατης EOKA και οι αιματοβαμμένοι μαχη­ τές της ΕΛΔΥΚ που πιστοί στην επιταγή «ΘΝΗΣΚΕΙΝ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ» αγωνίστηκαν έως εσχάτων υπερ βωμών και εστιών, αποτελούν αιώνια πρότυπα στα οποία η ανδρεία και ο πατριωτισμός βρίσκουν το αληθινό περιεχόμενό τους. Μόνο ωστόσο υπό τη σκέπη ενός αυθεντικά ολοκληρωτικού εθνοκοινωνικού καθεστώτος, είναι εφικτή η πραγμάτω­ ση της αγωγής αυτής. Όταν αναλάβει την ηγεσία του Ελληνισμού στα στιβαρά της χέρια η φυλετική αριστοκρατία, η τάξη των εκλεκτών, μακράν και πέρα από ευτελείς επιδιώξεις και ιδιοτελή συμφέροντα, μόνο τότε τα κάστρα, οι λόγγοι και τα βουνά, θα ζωντανέψουν και πάλι, για να γίνουν εκπαιδευτήρια-στρατώνες και ορμητήρια του νέου ανα- γεννώμενου Ελληνισμού. O συγγραφέας του παρόντος έργου, του άκρως διαφωτιστικού περί των καταβολών του Εθνοκοινωνισμού, είχε την τύχη να βιώσει αυτή την περίοδο των καίριων μεταβολών της ελληνικής κοινωνίας. Και υπό το πρίσμα ακριβώς αυτού του πνεύματος, προβαίνει στην ιστορική αλλά και βιωματική καταγραφή της Αλήθειας περί του τόσο σπου­ δαίου αυτού θέματος. Σήμερα που ο Ελληνισμός και κατ' επέκταση η Λευκή Φυλή βάλλεται ανηλεώς από τους δυνάστες της ανθρωπό- τητος σιωνιστές, τώρα που η παγκοσμιοποίηση απειλεί όσο ποτέ άλλοτε την εξάλειψη των εθνικών και πολιτιστικών οντοτήτων με ότι αυτές περικλείουν, οι διδαχές και οι αρχές του Εθνοκοινωνισμού, του μόνου ικανού παράγοντα να διατηρήσει άσβηστη και αναλλοίωτη την υπόστασή μας, είναι ζωτικά αναγκαίες. Με όπλο μας τις αιώνιες αυτές αλήθειες, όσοι παραμένουμε Έλληνες, όσοι εμμένουμε να είμαστε ζωντανοί, ας εγκολπωθούμε αυτές τις Παραδόσεις και ας τις κάνουμε σημαία στην ζωή μας. Είναι η μόνη ελπίδα για να διατη­ ρήσουμε την Τιμή μας, για να προασπίσουμε τον Πολιτισμό και την Ιστορία μας, για να παραμείνουμε Άνδρες και Έλληνες... Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ζ

ούμε στη δεύτερη δεκαετία, α φ ’ ότου στη Δυτική Ευρώπη, ιδίως στη Γερμανία, ως νέο πολιτικό ιδεώδες εκηρύ- χθη ο εθνικοσοσιαλισμός. Κατά το ιδεώδες αυτό πρέπει τα άτομα κατά πρώτον να διαπαιδαγωγηθούν, ώστε να μπορούν όσο είναι ανθρωπίνως δυνατό να απολαύσουν εξ’ ίσου το αγαθό της κοινωνικής ζωής, κατά δεύτερον δε να προπαρασκευασθούν σωματικά και ιδίως ψυχικά, ώστε να έχουν τη δύναμη να προσφέρουν τον εαυτό τους για την εξυπηρέτηση του συνόλου και για την τιμή της πατρίδας τους. To ιδεώδες αυτό το οποίο επικράτησε μάλλον με ευχέρεια, έγινε και παιδαγωγικό ιδεώδες και θεσπίσθηκε με νόμους σε μερικά μεγάλα κράτη. Ελήφθησαν διάφορα μέτρα γ ι’ αυτό, άλλα μεν σε σχολεία, άλλα δε στην κοινωνία των ενηλίκων, πάντα όμως οδηγούμενα σε μια ίδια κατεύθυνση. Επειδή δε από σήμερα και από εμάς, από της μεταβολής της εθνοσωτηρίου 4ης Αυγούστου 1936, άρχισε ευτυ­ χώς αυτή η κίνηση προς την εθνικοσοσιαλιστική αγωγή των Ελλήνων, νομίσαμε ότι έχουμε επιστημονικό και επαγγελ­ ματικό καθήκον να αποδείξουμε, ότι η πολιτική αυτή δεν είναι ξένο προϊόν, αλλά γνήσιο ελληνικό. Πρωτοπόροι αυτής της αγωγής υπήρξαν οι ένδοξοι προγονοί μας, ιδιαίτερα δε οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες. Αυτών, αλλά και όλης της αρχαίας Ελλάδος, την εκπαιδευτική πολιτική προς την εθνικοσοσιαλιστική διαπαιδαγώγηση του λαού θέλουμε εδώ να καταγράψουμε μέσα σε αυτές τις κύριες γραμμές, διότι η λεπτομερής αυτή περιγραφή και ανάλυση θ’ απαιτούσε πολύ χρόνο και χρήμα, αλλά και πολλές κοινωνιολογικές γνώσεις, τις οποίες εμείς ομολογούμε, ότι στερούμαστε. Θα μπορούσε όμως το θέμα αυτό να αποτελέσει μια αξιότερη και εκτενέστερη ευγενή απασχόληση. Στο τέλος δε, θέλουμε να παραθέσουμε και διάγραμμα σε μερικές μόνο αδρές γραμμές της ακολουθούμενης Γερμανικής εκπαιδευτικής πολιτικής προς την εθνοσοσιαλιστική αγωγή, για να μπορέσει μόνος του ο αναγνώστης να κάνει σχετική σύγκριση και να πεισθεί, ότι ο εθνικοσοσιαλισμός κοιτίδα έχει την αγαπητή πατρίδα μας, Ελλάδα. Αθήνα 25 Οκτωβρίου 1937 ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ A. ΤΣΙΡΙΜΠΑΣ

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ (ΣΕΛ. 5-40) ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΟΎ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΣΙΡΙΜΠΑ

Ε Θ ΝΙΚΟ ΣΟ ΣΙΑΛΙΣΜΟΣ KAI A P X A I A ΕΛΛΑΔ Α

O Ε Θ Ν Ι Κ Ο Σ Ο Σ Ι Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ

ΣΤΟΥΣ Α Ρ Χ Α ΙΟ Υ Σ Ε Λ Λ Η Ν Ε Σ

Ό

Αηόδοση τιμών και κατάθεση στεφάνου στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου, στις 25 Μαρτίου του 1943, από τα Γερμανικά στρατεύματα. πως κάθε επιστήμη, τέχνη και φιλο-I σοφική θεωρία, έτσι και ο εθνικοσο­ σιαλισμός, σα θεωρία και πράξη, έχει την αρχή του στους αρχαίους μας προ­ γόνους. Oi προπάτορες μας ήταν αναμφίβο­ λα οι πρώτοι εθνικοσοσιαλιστές. Αυτό κατα­ φαίνεται από τα γραπτά μνημεία της δικής μας φιλολογίας. Av ψάξουμε αυτά θα δούμε ότι από την Ομηρική εποχή μέχρι τον χρυσό αιώνα του Περικλή, ο Έλληνας κατεχόταν από δυο μεγάλες αρετές, της αγάπης προς τους συνανθρώπους και της αγάπης προς την πατρίδα, με την οποία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη και η θρησκεία. Oi δύο αυτές θείες αρετές στον Έλληνα κατευθύνονταν προς την ανιούσα κλίμακα διαμορφώσεώς τους: άρχιζαν από μια πρωτόγονη μορφή φιλανθρωπίας και φιλοπατρίας και βαθμη­ δόν μέσω της προηγμένης πνευματικής εξελίξεώς του έφτασαν αυτές, κατά την εποχή του Πλάτωνα, στο τελειότατο είδος του εθνικοσοσιαλισμού. Έτσι κατά την Ομηρική περίοδο, κατά την οποία η ύπαρξη ενός λαού βρίσκο­ νταν στην αιχμή του ξίφους, η δε αξία του ατόμου εμετράτο κατά το μέγεθος των πολεμικών του κατορθωμάτων, το κατ’ εξο­ χήν γνώρισμα του Έλληνα ήταν αφ ’ ενός μεν η φρόνηση, η προερχόμενη από την πολυπειρία και εκδηλουμένη μέσα από την δύναμη του λόγου, α φ ’ ετέρου δε η πολεμι­ κή δραστηριότητα: «Αμφότερον βασιλεύς, τ ’ αγαθός κρατερός τ ’ αιχμητής» είναι ο χαρακτηρισμός, τον οποίο έκανε η Ελένη για τον βασιλέα των ανδρών Αγαμέμνονα. O Φοίνικας συνέστησε το ίδιο προς τον μαθη­ τή του Αχιλλέα: «Μύθων τε ρητήρ έμεναι πρηκτήρα τε έργων». Καθένας ο οποίος την εποχή αυτή «ούτε ποτ εν πολέμω εναρίθμιος ούτ ενί βουλή» ήταν, περιφρονούνταν ως άχρηστος, όπως ο κυφός Θερσίτης. Oi ευγενείς του Ομήρου έπρεπε να είναι σώφρονες, έχοντας μεγάλη πείρα από τη ζωή, όπως ο Νέστορας και ο Οδυσσέας, και να μάχονται και αγωνίζονται για το βραβείο της αρετής. H αρετή αυτή δεν ήταν καμμία άλλη από εκείνη την οποία ο Πηλέας συμβούλευε τον υϊό του, ο οποί­ ος είναι ο αντιπροσωπευτικότερος τύπος του Έλληνα της Ομηρικής Ελλάδας: «αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων». Oi ομηρικοί Έλληνες ατένιζαν τη δόξα και ποθούσαν την υστεροφημία. Γι’ αυτό νικώ­ ντας και νικούμενοι στη μάχη εύχονταν να πέσουν με δόξα, για να αφήσουν μια καλή ανάμνηση στους επερχομένους. «Μη μαν ασποδί γε και ακλειώς απολοί- μην, αλλά μέγα ρέξας τι και εσσόμενοι πυθέ- σθαι», εύχεται ο Έκτορας. Πρέπει όμως εδώ να παρατηρήσουμε ότι η πολεμική αυτή δραστηριότητα, το πολεμικό αυτό μένος ήταν μάλλον ένα είδος ατομικής παλικαριάς, η οποία δεν είχε καμμία σχέση προς τη συνειδητή και ηθελη­ μένη αυτοθυσία για το σύνολο. Αλλά, το αυτοσυναίσθημα αυτό της παλι- καριάς ήταν πάντοτε συνδεδεμένο και με μια γλυκύτητα ήθους, με μία πραότητα και μεγαλοκαρδία απέναντι των φίλων συναν­ θρώπων. Ένας ωραίος ιπποτισμός διέκρινε τους ομηρικούς ευγενείς μας. Αιδώς, για αυτούς που έφεραν την πρώτη θέση στην πόλη (Πόλις=Κράτος), αιδώς προ εκάστου αδυνάτου ανθρώπου, προ των γυναικών, υπηρετών, φίλων. H φιλία και πιστή τήρη­ ση των όρκων αποτελούν αδιαφιλονίκητα τεκμήρια του υπάρξαντος ιπποτικού Ελλη­ νισμού. Ό χι πολύ αργότερα, ο ασκραίος ποι­ ητής Ησίοδος, θέλοντας να μετριάσει το ομηρικό πολεμικό αυτό μένος, ύμνησε την αξία της εργασίας και της δικαιοσύνης, για να ιδρύσει ασφαλέστερα θεμέλια της φιλανθρωπίας και της πραγματικής κοινωνι­ κής ευτυχίας. Δίδαξε, ότι άνευ δικαιοσύνης είναι αδύνατο να υπάρξει κοινωνία. Oi σχέ­ σεις προς τους συνανθρώπους θα πρέπει να διέπονται απαραίτητα από αυτήν. H διδα­ σκαλία δε αυτή του Ησιόδου περί εργασίας και δικαιοσύνης καθορίζει με λεπτομέρεια

_______

τις αγαθές κοινωνικές σχέσεις των ατόμων μιας ευνομούμενης πολιτείας. Πολύ αργότερα δε κατά την εποχή του Τυρταίου, του βάρδου αυτού του σπαρτιατι­ κού λαού, υμνήθηκε πάλι το ομηρικό ιδεώ­ δες, αλλά τώρα πλέον σε μια πιο τέλεια μορ­ φή. Συνδέθηκε δε συνειδητά πια ο ηρωϊκός ιπποτισμός με το συμφέρον της ολότητας και τέθηκε στην εξυπηρέτηση της ιδέας της πατρίδος. «Ξυνόν δ ’ εσθλόν τούτο ποληί τε παντί τε δήμω όστις ανήρ διαβάς εν προμάχοισι μένη». Με το επιγραμματικό αυτό δίστιχο καθο­ ρίζεται, όπως λέει ο W. Jager, το κριτήριο, μέσω του οποίου πρέπει να δοκιμάζεται κάθε αληθινή αρετή. Και αυτό το κριτήριο είναι μόνο το κοινό καλό του Κράτους. Σύμφωνα με το ιδεώδες αυτό πρέπει κάθε πολίτης να ζει, να εργάζεται, αγωνίζεται και να πέφτει για την ολότητα, για το συμ­ φέρον της πατρίδος. Ατομικά συμφέροντα και ατομικοί υπολογισμοί δεν πρέπει να υπάρχουν στο άτομο, όπως επίσης στο κάθε βήμα του και σε κάθε ενέργειά του θα πρέπει να οραματίζεται την πατρίδα του. H νεολαία οφείλει να διαπαιδαγωγείται σύμ­ φωνα με αυτό, για να καταστεί δυνατό να αποτελείται το κράτος μόνο από εθνικούς ήρωες. Ευτυχής ήταν κατά τον Τυρταίο ο άνθρωπος εκείνος, τον οποίο «αριστεύοντα μένοντά τε μαρνάμενόν τε γης πέρι και παί- δων» ήθελε να πάρει στους κόλπους του ο Θεός του πολέμου, διότι το περικλεές όνο­ μά του θα μείνει αλησμόνητο και ο, πίπτων «υπό γης περ εών γίγνεται αθάνατος». Αυτό ήταν καθαρά εθνικιστικό ιδεώδες, μέσω του οποίου διαπαιδαγωγήθηκαν οι Σπαρτιάτες, και έγιναν πραγματικοί εθνικοί ήρωες, άξιοι παντός θαυμασμού. Και ο Πίνδαρος αργότερα εξήρε το αγωνιστικό ιδεώδες υπό τη μορφή του αθλήματος σε συνδυασμό με την πνευματι­ κή μόρφωση, για να μπορεί αφ ’ ενός μεν ο άνθρωπος να ανταποκρίνεται προς τις ανά­ γκες της κοινωνικής ζωής, α φ ’ ετέρου για να είναι σωματικά σε θέση να υπερασπιστεί και την ατομική, αλλά και της πατρίδος του την τιμή. Και οι τραγικοί ποιητές μας εξύμνησαν ομοίως τη μόρφωση του ατόμου σε τέλειο πολίτη. H τελειότητα δε αυτή συνίστατο στη απόκτηση των πέντε θεμελιωδών αρετών της ζωής, της σοφίας, ανδρείας, σωφροσύ­ νης, δικαιοσύνης και ευσέβειας. O πολίτης ο οποίος κοσμείται από αυτές τις αρετές, δύναται να εκτελέσει τα καθήκο- ντάτου απέναντι στους Θεούς, στο κράτος, ΕΘ ΝΙΚΟ ΣΟ ΣΙΑΛΙΣΜ ΟΣ KAI A P X A I A ΕΛ ΛΑΔ Α O ταγματάρχης του Γερμανικού στρατού Σεβαστιανός Φουλίδης. Εμπνεόμενος από εθνικοσοσιαλιστικά ιδεώδη, ανελάμβανε πάντοτε τις πιό δύσκολες αποστολές. Σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια ειδικής επιχειρήσεως στη Ρωσία. στους συνανθρώπους και στον εαυτό του. O πολίτης αυτός είναι κατά τους αθάνα­ τους τραγικούς μας ψυχικά, πνευματικά και σωματικά τέλειος και σε κάθε δεδομένη περίσταση ο μόνος ικανός να βοηθήσει μεν τους συνανθρώπους του, να υπερασπίσει δε με κάθε τιμή τον ανδρισμό του και την τιμή της πατρίδος του. O άνθρωπος πρέπει συνειδητά πλέον να μετέχει της ολότητας, να προσβλέπει στο συμφέρον της πατρίδος και να προπαρασκευάζεται για την προάσπι­ σή της. Αυτό είναι το ιδεώδες στο οποίο κατέλη-O αρχηγός των Γερμανικών Μυστικών Υπηρεσιών, ελληνικής καταγωγής, ναύαρχος Βίλχεμ Φσν Κανάρης. Δισέγγονο του θρυλικού μπουρλοτιέρη, επιχείρησε να θέσει τέρμα στον ελληνο- ιταλικό πόλεμο με εντολή του Χίτλερ δύο τουλάχιστον φορές...

Παράσταση κυνηγιού από λακωνικό πιάτο. ξε η κατά ανιούσα κλίμακα από την ομηρική εποχή μέχρι τη διαμόρφωση των περί της ζωής φιλοσοφικών αντιλήψεων του Περι­ κλή. Και αυτό είναι το υπόδειγμα, το οποίο ο Πλάτων παρέλαβε στην Πολιτεία του και ως ιδεώδες αγωγής σε αυτή κατά τις επι­ κρατούσες φιλοσοφικές αντιλήψεις την επο­ χή εκείνη, το οποίο ανέπτυξε και καθόρισε. Έτσι η ίδρυση της πόλεως, της ανθρώπινης κοινωνίας, μέσα σε αυτό το περισπούδαστο έργο, την Πολιτεία, διαπνέεται πραγματικά από την αρχή μέχρι το τέλος από εθνικές και σοσιαλιστικές αρχές. Oi δικοί μας πρόγονοι κατά την κλασσι­ κή εποχή της Ελληνικής αρχαιότητας, ώρι­ μοι πλέον πνευματικά, είχαν την αντίληψη ότι τα άτομα τα οποία αποτελούν την κοι­ νωνία συνδέονται στενότατα μεταξύ τους, διότι συμβοηθούν το ένα το άλλο οτον σκληρό αγώνα της ζωής, η οποία θα ήταν πολύ δύσκολη ή μάλλον αδύνατη χωρίς την αμοιβαία συνδρομή και βοήθεια. Κανείς δεν δύναται με τις δικές του δυνάμεις να θερα­ πεύσει τις ανάγκες του. O καθένας οφείλει να καταθέτει τη δική του προσφορά, είτε σαν προϊόν εργασίας, είτε σαν σωματική δύναμη, είτε σαν πνευματικό προϊόν, προς κοινή χρήση των μελών της κοινωνίας. To άτομο πρέπει να εργάζεται για την ολότητα, αλλά και να απολαμβάνει τα αγα­ θά τα οποία προέρχονται από την συνερ­ γασία του κοινωνικού συνόλου. «Τι δη ouv; ένα έκαστον τούτων (εν των μετόχων της κοινωνίας) δει το εαυτού έργον άπασι κοι- νόν κατατιθέναι, οιον τον γεωργόν ένα όντα παρασκευάζεις σιτία τέταρσι και τετραπλά­ σιον χρόνον τε και πόνον αναλίσκειν επι σίτου παρασκευή, και άλλοις κοινωνείν» και «0 γαρ γεωργός, ως έοικεν, ουκ ατός ποιή- σεται εαυτώ το άροτρον, ει μέλλει καλόν είναι, ουδέ σμινύην ουδέ τάλλα όργανα όσα περί γ εω ργία ν ουδ’ αυ ο οικοδόμος. Πολ­ λών δε και τούτω δει. Ωσαύτως δ’ ο υφά- ντης τε και ο σκυτοτόμος». Σε αυτούς δε οι σχέσεις των συνανθρώπων μεταξύ τους στην κοινωνική ζωή της ολότητας πρέπει να διέπονται από ορισμένες αρχές, όπως της σοφίας, ανδρείας, δικαιοσύνης, σω φρο­ σύνης, και ευσέβειας, χωρίς τις οποίες δεν μπορεί να νοηθεί και υπάρξει κοινωνία ανθρώπων. Oi σοφοί πρόγονοί μας είχαν γι' αυτό Παράσταση μάχης από λακωνικό αγγείο.

τον λόγο οδηγηθεί οτην αντίληψη, ότι τα άτομα γεννώνται για το κράτος, ότι ανήκουν σε αυτό και επομένως πρέπει σύμφωνα με τις ανάγκες αυτού να διαπαιδαγωγούνται, να ζουν και να τερματίζουν τον βίο τους. Αλλά και αντίστροφα, ότι το κράτος δεν είναι κάτι το ξένο προς τα επί μέρους άτο­ μα, αλλά ότι κύριο μέλημα έχει την ευτυχία των πολιτών, ότι με μια λέξη, το κράτος είναι για τους πολίτες! O φανταστικός διάλογος του Σωκράτη με τους Νόμους της πατρίδας του κατά τις τελευταίες του στιγμές, κατά τις οποί­ ες ο εταίρος του Κρίτων παρότρυνε τον ζώντα μέσα στην αλήθεια της αρετής και καθ' όλο τον βίο επιμελόμενο διδάσκαλο να δεχθεί να αποδράσει του δεσμωτηρίου, είναι μία αδιάσειστη απόδειξη των αντιλήψε­ ων αυτών. Oi Νόμοι, η πατρίδα, ήταν κατά την αντίληψη των προγόνων μας οι τοκείς, οι τροφείς, οι παιδαγωγοί και οι δοτήρες όλων των καλών σε όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες. Αλλά, και οι πολίτες ουδέποτε και σε καμμία περίπτωση έπρεπε να λησμο­ νούν «ότι μητρός τε και πατρός τε και των άλλων προγόνων απάντων εστίν η πατρίς και σεμνότερον και αγιώτερο και εν μείζονι μοίρα και παρά θεοίς και π α ρ ’ ανθρώποις τοις vouv έχουσι». Αυτές δε οι φιλοσοφικές αντιλήψεις εισήλθαν και οτην αγωγή, κατέκτησαν και κατηύθυναν αυτή. H αγωγή των αρχαίων Ελλήνων κατά τον χρυσό αιώνα, εξεταζόμε­ νη συνολικά διαπνεόταν από τέτοιες εθνικο- σιαλιστικές αρχές. Άρρενες και θήλεις έπρεπε να προπαρασκευάζονται από μικρή ηλικία, ώστε να γίνουν άξιοι πολίτες, ικανοί εν καιρώ ειρήνης να λαμβάνουν μέρος στα πράγματα της πόλεως, να σέβονται αυτή και να εκτελούν τυφλά κάθε τι το οποίο προ- στάζονταν σε αυτούς, εν καιρώ δε πολέμου να είναι πρόθυμοι να θυσιάζουν τα πάντα, περιουσία και ζωή υπέρ της ολότητας. «Και σέβεσθαι δει και μάλλον υπεικείν και θωπεύειν πατρίδα χαλεπαίνουσα ή πατέ­ ρα, και ή πείθειν ή ποιείν ά αν κελεύει, και πάσχειν, εάν τι προστάττη παθείν, ησυχίαν άγοντα, εάν τε τύπτεσθαι, εάν τε δείσθαι, εάν τε εις πόλεμον άγη τρωθησόμενον ή αποθανούμενον, ποιητέον ταύτα, και το δίκαιον ούτως έχει, και ουχί υπεικτέον ουδέ αναχωρητέον, ουδέ λειπτόν την τάξιν, αλλά και εν πολέμω και εν δικαστηρίω και παντα- χού αυτήν ή το δίκαιον πέφυκε, βιάζεσθαι δ ’ ουχ όσιον ούτε μητέρα ούτε πατέρα, πολύ δε τούτων έτι ήττον την πατρίδα». Οπότε, η απάθεια, ολιγάρκεια, αφοβία, ευτολμία, απόλυτη υπακοή συνοδευόμενη από τον εσωτερικό και εξωτερικό σεβασμό προς τους νόμους, άρχοντες, και ηλικία, και ο ισχυρός εθνικός εγωϊσμός για το ένδοξο παρελθόν της φυλής, ήταν οι κυριότερες αρετές, οι οποίες επιδιώκονταν με την αγω­ γή των προγόνων μας. Μετά από όλα αυτά και για όσα θέλου­ με να πούμε αμέσως παρακάτω, γίνεται φανερό, ότι η αγωγή των αρχαίων προγό­ νων μας διαπνεόταν από αμιγείς εθνικές και σοσιαλιστικές αρχές, διότι αυτή απέβλεπε μεν στην θεραπεία των συνανθρώπων ως ατόμων, από την άλλη δε, στην ιδέα της πατρίδος επί του συνόλου. Εικαστική σύνθεση η οποία έχει ως θέμα της την νικηφόρα μάχη τou Μαραθώνα. ΕΘ ΝΙΚΟ ΣΟ ΣΙΑΛΙΣΜ ΟΣ KAI A P X A I A ΕΛ ΛΑΔΑ

ΠΩΣ T E A O Y N T A N H Α Γ Ω Γ Η ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

Άγαλμα διαπνεόμενο αηό τις αρχές της ηρωϊκής ηθικής, έργο του Γιόζεφ Τόρακ.

Η

αγωγή των αρχαίων Ελλήνων, κατά την κλασσική εποχή και μετά, διότι τότε διαμορφώθηκε αυτή σε ένα περισσότερο συγκροτημένο και ενιαίο παι­ δαγωγικό σύστημα, παρουσιάζει στην πρά ­ ξη δύο μορφές, την σχολική καιτην εξωσχο­ λική ή κοινωνική. H αγωγή δηλαδή, αφορά α φ ’ ενός μεν τα παιδιά και τους εφήβους που φοιτούν στα σχολεία, αφ ’ ετέρου δε τους ενήλικες μέσα στην κοινωνία. Τώρα θα εξετάσουμε σε κύριες γραμμές τη σχολική αγωγή.

A' Σχολική Αγωγή

Κατά πρώτον οφείλουμε να πούμε ότι η εκπαίδευση ήταν υποχρεωτική για όλους τους ενήλικους πολίτες και τους ανήλικους. O Πλάτων στους Νόμους του, τονίζει με έμφαση, ότι δεν έχει δικαίωμα ο πατέρας άλλον υιό να τον στέλνει σε σχολείο και άλλον όχι, «αλλά το λεγόμενον παντ’ άνδρα και παίδα κατά το δυνατόν... παιδευτέον εξ ανάγκης». Ομοίως και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης στα περί Θουρίων, αναφέρει: «ενομοθέτησε (εννοείται ο Χαρώνδας) των πολιτών τους υϊούς άπαντας μανθάνειν γράμματα, χορηγούσης της πόλεως τους μισθούς τοις διδασκάλοις». Και μία επιγρα­ φή η οποία ευρέθη στην Τέω, πιστοποιεί αυτό «Ίνα δε πάντες οι ελεύθεροι παίδες παιδεύονται...». Τελούσε δε αυτή υπό την άμεση επο- πτεία του Κράτους και ρυθμίζονταν από τους Νόμους του, όπως μας διδάσκει μια αττική επιγραφή. To βάρος δε της κρατι­ κής εποπτείας έπιπτε, σύμφωνα με την ανωτέρω επιγραφή, κυρίως στην αγωγή των εφήβων. «0 Δήμος την πλείστην σπου­ δήν ποιείται της των εφήβων αγωγής και ευταξίας βουλόμενος τους εκ των παίδων μεταβαίνοντας εις τους άνδρας αγαθούς γίνεσθαι της πατρίδος διαδόχους». O λόγος δε αυτού είναι ευνόητος. Μόνο οτους έφη­ βους λόγω της σωματικής και ψυχικής τους διαπλάσεως η οποία απορρέει από την ηλι­ κία τους ήταν δυνατόν να βρει οπωσδήποτε πλήρη εφαρμογή η κρατική εκπαιδευτική πολιτική. H μόρφωση δε στα σχολεία ήταν πνευ­ ματική, σωματική και βουλητική. 1. H πνευματική αγωγή συνίστατο στην ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, φωνητι­ κή μουσική (ωδική) καθώς και την ενόργανη (κιθάριση). Για τα πρώτα τρία μαθήματα είχαν τους γραμματοδιδασκάλους αντί ετή­ σιου μισθού αναλόγως της τάξεως στην οποία δίδασκαν, όπως μας αναφέρει η παραπάνω επιγραφή, η οποία βρέθηκε στη Τέω. Για τα δύο δε τελευταία είχαν τον κιθα­ ριστή ή ψάλτη, ο οποίος ελάμβανε τον μεγα­ λύτερο ετήσιο μισθό α π ’ όλο το διδακτικό προσωπικό. To αξιοπερίεργο αυτό σε εμάς εξηγείται, εάν λάβουμε υπ’ όψη ότι η μουσι­ κή θεωρούνταν πρωτεύον μάθημα, μαζί με αυτό ήταν συνδεδεμένο και το μάθημα των θρησκευτικών. O μουσικοδιδάσκαλος δίδα­ σκε και τους θρησκευτικούς ύμνους για τις δημόσιες εορτές, στις οποίες ελάμβαναν μέρος και οι νέοι οι οποίοι συμμετείχαν στους χορούς. Ήταν δε υψίστης σημασίας για τη ζωή των αρχαίων εξ’ ολοκλήρου, οι διάφορες αυτές θρησκευτικές και εθνικές εορτές. O Πολύβιος (IV, 21, 9) αναφέρει ότι οι παίδες των Αρκάδων, οι οποίοι είχαν εξαιρετική επίδοση στη μουσική, από πολύ νωρίς μάθαιναν τους ύμνους και τους παιά­ νες προς τιμή των Θεών και των ηρώων και κάθε έτος υφίσταντο εξετάσεις στο θέατρο κατά τις εορτές των Διονυσίων, όπου «οι μεν παίδες τους παιδικούς αγώνας οι δε νεανίσκοι τους των ανδρών λεγομένους χορεύουσι». Γεννάται τώρα το ερώτημα: Ti επιδιώ­ κονταν με τη διδασκαλία των μαθημάτων αυτών; Δ ια της μουσικής, μετη στενή σημα­ σία, με την οποία ως εκ φύσεως συνδέονταν 1 0

και τα ποιήματα των εθνικών μας ποιητών, ιδίως του Ομήρου, Σόλωνος και Τυρταίου, σφυρηλατούνταν με τον πιο θαυμάσιο τρό­ πο το εθνικό φρόνημα της μαθητιώσας νεο­ λαίας. Oi υπέροχες ιδέες των ποιημάτων σε συνδυασμό με το μέλος έκρουαν τις λεπτό­ τερες χορδές της καρδιάς των τρυφερών Ελληνοπαίδων και δημιουργούσαν εθνικές ψυχές. Αλλά και οι μελοποιημένοι ύμνοι προς τους Θεούς δεν συνέβαλλαν λιγότερο στην καλλιέργεια της εθνικής συνειδήσεως, διότι όπως είναι γνωστό, οι βωμοί και οι εστί­ ες ήταν για τους προγόνους μας έννοιες αδελφές ή για να πούμε καλλίτερα, η ίδια και η αυτή έννοια, η ιερότερη και τιμιότε­ ρη και οσιότερη α π ’ όλες τις άλλες. Αλλά και μέσω της αναγνώσεως, της οποίας το περιεχόμενο αποτελούσαν κυρίως εθνικά ποιήματα και εθνικές ιστορίες, καλλιεργού­ νταν και κρατούνταν η εθνική συνείδηση του αθάνατου ελληνικού λαού. Μιλώντας γενικά, η πνευματική αγωγή είχε σαν σκοπό, α φ ’ ενός μεν να εφοδιά­ σει την νεολαία με τις απαραίτητες για την πρακτική ζωή γνώσεις και ικανότητες ανα- γνώσεως, γραφής αριθμητικής, μουσικής, Σύμπλεγμα σβάστικας και ξίφους, εν μέσω στεφάνου δρυός, έμβλημα του αθληπκού τμήματος των Ταγμάτων Εφόδου, εμφανώς αρχαιοπρεπές. αφ' ετέρου δε να γαλβανίσει τους νέους σε Έλληνες πατριώτες, των οποίων η ψυχή να πάλλει παντού και πάντοτε από εθνικούς παλμούς. Αυτό απαιτούσαν οι τότε περιστά­ σεις και αυτό γίνονταν με πολύ επιτυχία με την αγωγή. O λόγιος τότε Ερμής εύρι- σκε μικρή θέση στο σχολείο, στο οποίο εν συγκρίσει με τα δικά μας χαρακτηρίστηκε η πνευματική αγωγή των προγόνων μας περιο­ ρισμένη. Αυτό κατάτην άποψή μου δεν αλη­ θεύει και πολύ, διότι μια σύγκριση προς την σύγχρονη πνευματική αγωγή είναι άστοχη, λόγω αλλαγής συνθηκών ζωής, αλλά και τα ποιήματα των αθανάτων ποιητών μας, Απεικόνιση αγκυλωτών σταυρών στο δάπεδο της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινουπόλεως. Ε Θ ΝΙΚΟ ΣΟ ΣΙΑΛΙΣΜΟΣ KAI A P X A IA ΕΛΛΑΔ Α

Αρχαιοπρεπής τα οποία αποτελούν την κύρια πνευματι-τελετή της Χιτλερικής κή τρ0φή της Ελληνικής νεολαίας, ήταν Νεολαιας, ενωπιον , , , „ „ „ , ομοιώματος του και ειναι ^ la πλουσιοτατη βιβλιοθηκη και Παρθενώνος. ακένωτη πηγή φιλοσοφικών, θρησκευτικών, ιστορικών, αστρονομικών και γεωπονικών γνώσεων. O πνευματικός οπότε ορίζοντας για τους προγόνους μας δεν ήταν στενός, αλλά αρκετός και μάλιστα για τις τότε ανά­ γκες και περιστάσεις. 2. H σωματική και βουλητική αγωγή στο σχολείο αποτελούσε αναμφισβήτητα το κέντρο της αγωγής των αρχαίων μας προ­ γόνων. Δεν είχε διαφύγει από τους σοφούς μας προγόνους η σκληρή πραγματικότητα, δηλαδή, ότι για να ζήσει κανείς και να αντέ- ξει στη σκληρή πάλη της ζωής, χρειάζεται προ παντός υγιές και ρωμαλέο σώμα αφ ’ ενός και σιδηρά βούληση α φ ’ ετέρου. H σοφία μόνη, χωρίς να συνοδεύεται από ισχυρούς μυς και ισχυρότερη βούληση δεν εξασφαλίζει την επιτυχία στη ζωή. Γι’ αυτό η Αθηνά για τους ένδοξους προγόνους μας δεν συμβόλιζε μόνο τη σοφία, αλλά και το πολεμικό μένος, το οποίο αυτοί όφειλαν να έχουν αγωνιζόμενοι υπέρ βωμών και εστιών. Έτσι αυτή έφερε από δεξιά το δόρυ και αριστερά την ασπίδα. O υψιβρεμέτης ολύμπιος Ζευς ήθελε τα βουλεύματα της κεφαλής του να είναι σοφά και πολεμικά. O Έλληνας όφειλε να είναι σοφός και πολεμικός. Γι’ αυτό οι προγονοί μας είχαν την άσκηση της μαθητιώσας νεο­ λαίας για τα πολεμικά όπλα και τις λοιπές σωματικές ασκήσεις σε μεγάλη εκτίμηση, μέσω των οποίων ασκούνταν το σώμα, αλλά και κυρίως η βούληση. Αναμφίβολα συντε- λούνταν ποικίλες σωματικές ασκήσεις και σκληραγωγίες στο ψύχος, θάλπος, πείνα, κ.λπ. για την εκγύμναση του σώματος και της βουλήσεως. H συνέχεια δε αυτών των ασκήσεων περί των πολεμικών όπλων ήταν να ισχυ­ ροποιήσει τη βούληση και να γεμίσει την καρδιά του ανδρικού φρονήματος. Γi' αυτό τον λόγο η άσκηση στα πολεμικά όπλα είχε εισαχθεί από νωρίς στα σχολεία. O Πλάτων καθορίζει στους Νόμους του ένα σχολικό πρόγραμμα, στο οποίο υποστηρίζει με μεγά­ λη δύναμη τη διδασκαλία των πολεμικών όπλων, όσο και της μουσικής με την ανω­ τέρω ευρύτερη σημασία της: «διδάσκειν τε πάντα όσα προς τον πόλεμον εστι μαθήμα­ τα τους φοιτώντας όσα τε προς μουσική...». Έτσι οι ασκήσεις του πνεύματος, της ψυχής

και του σώματος συμβάδιζαν στον ίδιο δρό­ μο, πιασμένες από το χέρι και αδελφωμένες προς την ίδια κατεύθυνση, προς την επιτυ- χίατου ενός καιτου ίδιου σκοπού, της χαλυ- βδώσεως του σώματος και της ψυχής μέσα σε ένα λαμπρό εθνικό πλαίσιο. To αρχαίο σχολείο ήταν πραγματικά εθνικό σχολείο. Ήταν δε εθνικό χαλκουργείο, σε μία γωνιά του οποίου σφυρηλατούνταν οι εθνι­ κές ψυχές των Ελληνοπαίδων, στην άλλη δε γαλβανίζονταν τα σώματά τους. Έ πρεπε να γίνουν αυτά ατσαλένια για να μπορούν να βαστάζουν τόσο γενναίες καρδιές. Θείος συνδυασμός! Θα πρέπει όμως εδώ να αναφέρουμε, ότι με τις σωματικές αυτές ασκήσεις εξε- λέγονταν κατόπιν αυστηρών δοκιμασιών, όπως μαρτυρούν και οι άνωθεν επιγρα­ φές, οι κατάλληλοι ειδικοί διδάσκαλοι. Έτσι για τις σωματικές ασκήσεις ειδικοί ήταν ο γυμναστής και ο παιδοτρίβης. Σε κάθε γυμνάσιο υπήρχαν δύο γυμνα­ στές. Αυτοί ήσαν μάλλον οι θεωρητικοί διδά­ σκαλοι της γυμναστικής, οι οποίοι ανέπτυσ­ σαν στους γυμναζόμενους τον σκοπό και τη λειτουργία κάθε γυμναστικής ασκήσεως. O παιδοτρίβης ήταν το εκτελεστικό όργανο του Γυμναστή. Αυτός εκτελούσε δηλαδή τις γυμναστικές ασκήσεις υποδειγματικά για τους γυμναζομένους, προπονούσε τους ειδικούς αθλητές και δίδασκε και την υγιει­ νή του σώματος, όπως ο ιατρός κατάτον 2o αιώνα π.Χ. H σχέση μεταξύ του γυμναστή και του παιδοτρίβη ήταν κατά τον Γαλη­ νό ίδια ή σχέση που υπήρχε μεταξύ του ιατρού και του μάγειρα. Εκτός των απλών σωματικών ασκήσεων ασκούνταν και στα αθλήματα, ιδιαίτερα δε στην κολύμβηση και την ιππασία. Για την ειδική δε περί τα πολεμικά όπλα άσκηση είχαν επίσης ειδικούς διδα­ σκάλους, τον τοξότη και τον οπλομάχο (=ξιφομάχο). Αυτοί προπονούσαν στα όπλα τους εφήβους και από τα παιδιά αυτούς που είχαν περατώσει τις μουσικές σπουδές τους, όπως μας αναφέρει και η ευρεθείσα επιγραφή στην Τέω. O ξιφομάχος δίδασκε την ξιφομαχία σε κάθε γυμνάσιο δύο μόνο μήνες τον χρόνο, διότι όπως φαίνεται, αυτοί ήταν σπάνιοι και όφειλαν να μεταβαίνουν και σε άλλα γυμνάσια για διδασκαλία. Γι’ αυτόν τον λόγο πληρώνονταν ετησίως αντί των δραχμών 300, ενώ ο τοξότης αντί των 250 δραχμών. Ολόκληρη δε την παιδονομική αγωγή είχε αναλάβει σε κάθε γυμνάσιο ο γυμνα­ σιάρχης. Αυτός ήταν ο αρχηγός των εφή­ βων του γυμνασίου και ασκούσε τη γενική Παράσταση Λάκωνα Οπλίτη. Πολίτης στην Εθνοκοινωνική πολιτεία, είναι μόνο ο οπλίτης. ηθική εποπτεία και διοίκηση σε όλους τους μαθητές του γυμνασίου. Βοηθός του κατά κάποιον τρόπο ήταν ο παιδονόμος, ο οποί­ ος ήταν αρχηγός των παίδων και ασκούσε και ηθική εποπτεία. Την ανώτερη δε ηθική επίβλεψη σε όλους τους έφηβους όλων των γυμνασίων κάθε πόλεως είχε ο κοσμητής. Αυτή ήταν σε λίγες γραμμές η σχολική αγωγή, η οποία απέβλεπε κυρίως στη μόρ­ φωση αληθινών Ελλήνωνπατριωτών, οι οποί­ οι παντού και πάντοτε να σκέπτονται και να πράττουν για το μεγαλείο της πατρίδας τους. Διακρίνονταν δε αυτή κατά τις άνω μνημονευθείσες επιγραφές και την Πολιτεία του Αριστοτέλη (κεφ. XLII), γ ια τη ν αυστηρά πειθαρχία και άοκνη εποπτεία, ιδιαίτερα δε για το ενιαίο της κατευθύνσεως όλων των κρατικών ενεργειών για την επιτυχία του σκοπού αυτής της παιδαγωγικής μεθόδου. O αετός κατανικά το φίδι, ή αλλέως οι ουράνιες - ηλιακές δυνάμεις επικρατούν επί των υποχθονίων. ΕΘ ΝΙΚΟ ΣΟ ΣΙΑΛΙΣΜΟΣ KAI A P X A IA ΕΛ ΛΑΔ Α

Ελλάς, η πατρίς του

β ' ΕξωΟΧΟλίΚή ή KOIVWVIKH

φωτος καί του καλλους, η κοιτίδα του ξίφους καί Α γΟ Ο γΠ του πνεύματος. To άξιο θαυμασμού στο εκπαιδευτικό σύστημα των σοφών προγόνων μας έγκει­ ται στην αντίληψη ότι η αγωγή δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στο σχολείο. Ήταν της γνώμης, ότι η διαπαιδαγώγηση της νεολαίας στα σχολεία δεν επαρκεί, για να εφοδιάσει με τις κατάλληλες δυνάμεις τους νέους, για να αντέξουν στην κοινωνική ζωή. H παιδική και εφηβική ηλικία είναι τέτοια ώστε η σωματική και η ψυχική κατάσταση εκείνων που διέρχονται από αυτήν να μην επιτρέπει κατά την χρονική αυτή περίοδο την τελειοποίηση του ατόμου. To συναίσθημα, το οποίο κυρίως χαρα­ κτηρίζει τον έφηβο, δεν είναι αρκετό να συντελέσει στη συνειδητή διαμόρφωση σ ’ αυτόν αρχών και αξιωμάτων της ζωής. ΓΥ αυτό χρειάζεται κατ’ εξοχήν η κρίση, ο ορθός λόγος, η πλήρης συνείδηση, τα οποία εμφανίζονται αργότερα στον άνθρω­ πο. O έφηβος, ο οποίος αποφοιτά από το σχολείο, δεν έπρεπε να παύσει να διαπαι- δαγωγείται και μάλιστα, σε μια ηλικία όπου ήταν πολύ επιδεκτικός στην αγωγή, και μάλι­ στα κατά τα πρώτα βήματα της εισόδου του στην κοινωνία, όπου ήταν άλλωστε ευκολό­ τερο να παρασυρθεί σε ανεπιθύμητες εν γένει κατευθύνσεις. Υπήρχε δε έντονα το ενδεχόμενο να μην είχε η σχολική αγωγή καμμία απόδοση για την κοινωνική και ατομική ζωή του ατόμου, αν αυτή δεν εύρισκε συνέχεια και έξω από το σχολείο, στην κοινωνία. H αγωγή τότε θα έφερε αγλαούς καρ­ πούς, όταν συνεχίζονταν και στην κοινωνία των ενηλίκων και επεδίωκε πρακτική εφαρ­ μογή των αρχών της μέσα σε αυτή την τρέ- χουσα ζωή των ανθρώπων. Av σήμερα πολλοί ναυαγούμε και ταλαι- πωρούμεθα στη βιοπάλη, αν σήμερα μας έχει καταλάβει μία μελαγχολία και απαισιο­ δοξία για τη ζωή, αν σήμερα υποφέρουμε ηθικά και υλικά, αυτό οφείλεται κυρίως στην έλλειψη κοινωνικής αγωγής. Av επίσης σήμερα πολλοί τρέπονται προς αντιπατριω- τικές και αισχρές σκέψεις κι ενέργειες, αιτία τούτων είναι κυρίως η αντίθεση, η οποία παρατηρείται μεταξύ των αξιωμάτων της αγωγής και αυτών της κοινωνικής ζωής. Σήμερα, μπορεί να πει κανείς ότι η κοι­ νωνική ζωή δεν αποτελεί συνέχεια αυτής της σχολικής, διότι στην κοινωνία ισχύουν μερικές άλλες αρχές και αξίες, πολύ διαφο­ ρετικές από εκείνες τις οποίες διδάσκεται κανείς στα σχολεία. Από εκεί πηγάζει η σύγκρουση και το ναυάγιο των πολλών στη σημερινή κοινωνία. Έχοντας όλα αυτά υπ’ όψη οι πρόγονοί μας συνέχιζαν την αγωγή και εκτός σχο­ λείου, και μάλιστα με το ίδιο όπως και στο σχολείο πνεύμα. Τελούνταν δηλαδή η αγωγή των ενηλί­ κων στην κοινωνία μέσα σε αυστηρό εθνικό και σοσιαλιστικό πλαίσιο. Oi εθνικοσοσιαλι- στικές αρχές, κάτω από τις οποίες διαπνέ­ ονταν το όλο εκπαιδευτικό σύστημα των αρχαίων μας προγόνων, εύρισκαν εφαρμο­ γή στην κοινωνική ζωή των ήδη ενηλίκων και ενηλικιουμένων, όπου αυτοί ήσαν ώριμοι πλέον γ ι’ αυτό ψυχικά. O εθνικοσοσιαλισμός σαν ιδέα εύρισκε πλέον συνειδητή εφαρμογή και σε αυτό έγκειται κυρίως η μεγάλη αξία της αγω­ γής των αρχαίων Ελλήνων. Αυτοί διαπαιδα- γωγούνταν σε φανατικούς εθνικιστές και ανθρωπιστές, όπως μας παρουσιάζει η ιστο­ ρία. Πατρίδα, θρησκεία, φιλανθρωπία και δίκαιη συμμετοχή και απόλαυση των αγα­ θών της παρούσας ζωής αποτελούσαν το κέντρο της διαπαιδαγωγήσεως του λαού στη κοινωνία. H καλλιέργεια κυρίως της εθνικής συνειδήσεως στον λαό ήταν η συνι- σταμένη όλων των κρατικών ενεργειών. Εξετάσαμε ήδη τα μέσα με τα οποία επι­ τυγχάνονταν αυτό.