PENGURUSAN ZAKAT DI NEGERI SELANGOR: ISU DAN CABARAN1
Tuan Haji Ahm ad Shahir bin Makhtar
Puan H ajjah Adibah bt. Abdul Wahab Lem bagaZakatSelangor (MAIS)
1.MUQADDIMAH
Di Malaysia, pengurusan zakat adalah terletak di bawah bidang kuasa dan tanggungjawab
negeri-negeri. Kebanyakan negeri, pengurusan zakat terletak di bawah Majlis Agam a Islam
Negeri-negeri (MAIN) dan terdapat juga di setengah negeri diwujudkan institusi khas yang
agak tersendiri dari MAIN. Pelaksanaan segala dasar dan kegiatan Majlis Agam a Islam di
sesebuah negeri berkenaan dilaksanakan m elaluiEnakm en Pentadbiran Agam a Islam Negeri
dan dipertanggungjawabkan kepada MAIN. MAIN ini adalah terletak di bawah DYMM
Sultan/ Raja atau SPBYang Dipertuan Agong yangm ana ia bertanggungjawab ke atas segala
urusan berkaitan dengan kegiatan Islam di negeri berkenaan term asuklah di dalam
pengendalian urusan zakat.
Kewujudan satu institusi khas untuk m em ungut zakat yang dikendalikan dengan cara
yang profesional telah m em buka era baru dalam pengurusan zakat di negara ini. Berm ula
dengan kewujudan Pusat Pungutan Zakat (PPZ) di Wilayah Persekutuan dalam tahun 1991
seterusnya diikuti oleh beberapa negeri yang lain seperti Lem baga Zakat Selangor (MAIS)
dahulunya dikenali Pusat Zakat Selangor (PZS), Pusat Urus Zakat (PUZ) di Pulau Pinang
,PusatKutipanZakat(PKZ)diPahang,PusatZakatNegeriSem bilan (PZNS)danPusat Zakat
Melaka (PZM). Majlis Agam a Islam Negeri-negeri berkenaan telah m ewujudkan anak
syarikat atau perbadanannya sendiri untuk m engurus kutipan zakat secara korporat dan
profesional.
Melalui konsep pengurusan zakat secara m oden dan profesional ini, ia telah berjaya
m em beri lem baran baru kepada banyak pihak ekoran penerapan nilai-nilai korporat
terhadap sistem pengurusan dan prestasi perkhidm atan kakitangan yang m eningkat telah
m erubah im ej institusi zakat m enjadi sebuah organisasi yang cem erlang dan kutipan zakat
yang m eningkat secara drastik pada setiap tahun. Walau bagaim anapun, hanya Lem baga
Zakat Selangor (LZS) dan Pusat Urus Zakat Pulau Pinang (PUZ) saja yang diberi m andat
1 Kertas Kerja in i d iben tan gkan pada Kon ven syen Keban gsaan Peran can gan dan Pen gurusan
oleh MAIN berkenaan untuk m engurus kutipan dan agih an zakat di negerim asing-m asing.
Beberapa MAIN yang lain juga dalam proses m em perkem askan sistem pengurusan zakat
negeri-negeri sam a ada dengan m enubuhkan anak syarikat, perbadanan negeri m ahupun
m em antapkanpengurusanzakatsediaadadenganlebihbaiklagi.
2.PENGURUSANZAKATDINEGERISELANGOR
2.1 Pen ubuhan Pusat Zakat Selan gor (PZS)
Pengkorporatan pengurusan zakat di negeri Selangor berm ula apabila Majlis Agam a Islam
Selangor (MAIS) m enubuhkan Pusat Zakat Selangor (MAIS) atau sebelum itu dikenali
sebagai Pusat Pungutan Zakat MAIS pada 15 Februari 1994 dengan nam a daftar syarikat
MAIS Zakat Sdn Bhd yang m erupakan anak syarikat yang dim iliki sepenuhnya oleh MAIS
dengan m odal berbayar sebanyak RM50 0 ,0 0 0 . Penubuhan PZS ini adalah bertujuan untuk
m em perbaiki kaedah pengurusan zakat yang sedia ada kepada sistem pengurusan yang lebih
profesional seperti yang diam alkan dalam dunia korporat.
Walau bagaim anapun, PZS m ula beroperasi sepenuhnya pada Oktober 1995 setelah
segala persiapan dan kelengkapan m eliputipenam bahan dan pengam bilan baru kakitangan,
penyediaan perisian sistem kom puter, penyem purnaan kelengkapan pejabat, penyediaan
peraturan-peraturankerja,latihankakitangan dansebagainyadapatdisem purnakan.
Objektif pengkorporatan pengurusan zakat di Selangor adalah seperti berikut:
(a) Mem antapkan pengurusan institusi zakat.
(b) Melicinkan pentadbiran, pungutan dan agihan zakat.
(c) Mencapai kecekapan yan g optim um dengan kos yang m inim um .
(d) Mem bentukim ejbaru institusizakatyanglebih progresifdanpro-aktif.
(e) Menjadirolem odelkepadapengurusanInstitusizakatdinegaraini.
(f) Mengem balikankeyakin an m asyarakatdankegem ilanganinstitusizakat.
Dengan beroperasinya PZS bererti ia telah diberikan m andat untuk pengurusan
pungutan zakat harta di negeri Selangor bagi pihak MAIS. Sehubungan itu, urusan kutipan
zakat Selangor tidak lagiberada dibawah bidangkuasaBaitulm al tetapi diawasioleh sebuah
Lem baga Pengarah yang dianggotai oleh pelbagai golongan yang m em punyai kepakaran
dalam bidang m asing-m asing sam a ada bidang syariah m ahupun profesional yang lain.
Kesem ua ahli yang m enganggotai Lem baga Pengarah PZS ini adalah berdasarkan pelantikan
Pada tahun 1998, MAIS m em beri m andat kepada PZS bagi m enguruskan kutipan
zakat fitrah dan padi serta agihan zakat. Di antara tujuan penyerahan m andat ini adalah bagi
m em astikan sem ua pengurusan zakat dinegeri Selangor dapat diurus dengan lebih baik di
bawah satu institusi dan MAISdapatm emberifokus kepada urusan kepentingan um at Islam
yanglainsepertipem bangunan hartawakaf,pusakadan sebagainya.
2.2 Per ubahan Nam a dan En titiPZS(MAIS)kepada Lem baga ZakatSelan gor (MAIS)
Perubahan nam a PZS kepada Lem baga Zakat Selangor (MAIS) telah disem purnakan oleh
DYMM Sultan Selangor pada 31 J anuari 20 0 6 bersam aan 1 Muharram 1427H . Di antara
justifikasi penukaran PZS kepada LZS adalah bagi m em beri im ej baru kepada PZS dari segi
urusan kutipan dan agihan zakat yang telah m encapai RM10 0 juta setahun, di samping
m em bawa tanggungjawab yang lebih besar dari segi kutipan, pengagihan zakat,
perkhidm atan pelanggan dan organisasi keseluruhannya. Kesem ua pengurusan, operasi dan
kepentinganPZSdiserapteruskepadaLZSterm asukkakitangan.
J adu al 1: Kr on ologi Pen u bu h an Lem baga Zakat Selan gor (MAIS)
Tah u n Per istiwa
1994 Pusat Pun gutan Zakat (PPZ -MAIS) m ula didaftarkan den gan n am a MAIS ZAKAT Sdn Bhd
1995 Mem ulakan operasi sepen uhn ya m eliputipen ggun aan perisian kom puter,resit zakat berkom puter . Beroperasi di Seksyen 14, Petalin g J aya.
1996 Nam aPusatPun gutanZakatMAISditu karkepadaPu satZakatSelan gor(MAIS) atau diken ali PZS (MAIS)
1997 Ibu pejabat PZS (MAIS) ber pin dah ke Seksyen 9 Shah Alam
1998 Men dapat m an dat Kutipan zakat fitrah dan padi. Pusat Agihan Zakat diserapkan kedalam PZS (MAIS).
20 0 0 Ibu Pejabat PZS (MAIS) dipin dah kan ke kom pleks MAIS, Klan g Men dapat pen giktirafan MS ISO 90 0 2.
20 0 4 Mem in dah kan lokasi ibu pejabat ke lokasi yan g lebih strategik iaitu di Ban gun an Sultan Idris Sh ah, Shah Alam . Men erim a an ugerah kualiti MS ISO 90 0 1: 20 0 0
20 0 6 PZS (MAIS) bertukar kepada Lem baga Zakat Selan gor (MAIS)
Lem baga Zakat Selangor (MAIS) ditubuhkan di bawah Akta Pem egang Am anah
(Pem erbadanan) 1952 m elalui Surat Ikatan Am anah (Trust Deed) yang didaftar diBahagian
Undang-undang, J abatan Perdana Menteri. LZS ditadbir m elalui Lem baga Pem egang
Am anah (LPA) yang dilantik oleh MAIS dan buat m asa ini seram ai sepuluh orang Ahli
Lem baga Pem egang Amanah (ALPA) telah dilantik yang terdiri daripada gabungan golongan
ObjektifpenubuhanLZSialah:
(a) Mem perkasa pengurusan institusi zakat;
(b) Mem aksim akan potensikutipan zakat;
(c) Menanganidanm em basm ikem iskinan;
(d) MeningkatkansyiarIslam danm em bangunkansosioekonom ium m ah;
(e) Mem beriperkhidm atanpelanggan yangberkualiti.
Dem i m em antapkan perkhidm atan dan pengurusan LZS, aspek sumber m anusia
sering dititikberatkan. Perkara ini am at penting agar LZS dapat m em berikan perkhidm atan
yang terbaik kepada para pelanggannya. Sejajar dengan penam bahan kakitangan akan
dibuat dari sem asa ke sem asa berdasarkan keperluan. LZS berm ula dengan sepuluh orang
kakitangan pada awal operasinya tahun 1995 (pada m asa itu dikenali PZS) dan kini
m em punyai seram ai 30 0 orang kakitangan keseluruhannya. Mem andangkan LZS
m elaksanakan perkhidm atan berhubungan m anusia, m aka program pem bangunan m odal
insan m enjadi agenda utam a LZS setiap tahun.
Bagi m em antapkan pengurusan dan operasi LZS, LPA telah m enubuhkan enam
J awatankuasa dengan portfolio yang ditetapkan dan dipengerusikan oleh seorang ALPA.
Ahli-ahliJ awatankuasainiterdiridikalangan ALPAdangolongan pakar dariluar LZS,enam
jawatankuasaadalahsepertiberikut:
(a) J awatankuasaOperasiKutipanZakat.
(b) J awatankuasa Operasi Agihan Zakat.
(c) J awatankuasa Pencalonan dan Im buhan.
(d) J awatankuasa Audit .
(e) J awatankuasa Kewangan.
(f) J awatankuasaTender.
3.PENGURUSANKUTIPAN ZAKATDISELANGOR
Sem enjak ditubuhkan LZS telah m enunjukkan peningkatan kutipan yang m em banggakan.
Berm ula dengan kutipan sebanyak RM7 juta pada tahun 1994, LZS telah berjaya m engutip
RM15.8 juta pada tahun 1995. Diikuti peningkatan kutipan sebanyak RM28 .6 juta pada
tahun 1996. Manakala pada tahun 1997 kutipan zakat telah m eningkat kepada RM31.3 juta
dan pada tahun 1998 hasil kutipan zakat LZS telah m encapai jum lah RM37.3 juta. Setelah
beroperasi hampir 15 tahun, LZS berjaya m encapai kutipan dan agihan zakat tertinggi di
Malaysia dengan kutipan tahun 20 0 9 berjumlah RM283.7 juta dan agihan berjum lah
3.1 AktivitiDakwah danPener an gan
Aktiviti dakwah dan penerangan m erupakan tunjang kepada LZS untuk m entarbiahkan
um at Islam khususnya golongan m uda tentangzakat. Oleh itu pelbagai program dan aktiviti
diatur sepanjang tahun bertujuan untuk m enyebarluaskan dakwah zakat kepada seram ai
m ungkin um at Islam di Selangor agar m ewujudkan um m ah yang arif tentang ibadah rukun
ini.Program danaktivitiyangdijalankan itudiperincikan sepertiberikut:
(a) Operasi Masjid (Kh utbah )
Pem bacaan khutbah tentang zakat telah dilaksanakan di m asjid-masjid terpilih dan
disampaikan oleh khatib-khatib m asjid serta khatib daripada LZS. Selain itu satu khutbah
juga ditulis khas untuk dibaca bersem pena bulan Disem ber dan Ram adan. Di sam ping itu,
LZS juga telah m elatih 15 khatib yang terdiri daripada kakitangan LZS. Latihan yang
diberikan telah berjaya m enjadikan khutbah zakat itu disam paikan dengan lebih baik dan
berjayam enarikperhatianjem aah solat J um aat.
(b) Cer am ah dan Forum
Aktiviti ceram ah telah diadakan secara puratanya sebanyak 15 kali dalam tem poh sem inggu.
Ceram ah diadakan termasuk m elalui m edia seperti radio dan televisyen, m asjid dan surau,
kilang-kilang, pejabat kerajaan dan swasta, pusat m em beli belah serta tam an-tam an
perum ahan. Di samping itu, beberapa aktiviti forum berjaya diadakan dengan kerjasam a
surau,m asjiddanm ajlisperbandaran yangterpilih.
(c)Pr ogram Ber sam aJ em aah H aji
Program ini m erupakan program tahunan yang dijalankan oleh LZS dengan kerjasam a
Lem baga Tabung H aji. Sebanyak 10 ceram ah diadakan khusus untuk bakal jem aah haji.
Setiap ceram ah m emberi penekanan terhadap qada zakat dan juga wasiat untuk
m enzakatkan harta sekiranya berlaku kejadian yang diingini ketika di tanah suci. Sepanjang
ceram ahberlangsung,sebanyak5,0 0 0 risalah,telah diedarkankepadabakalhaji.
3.2 Men goptim um kan Kutipan ZakatPer niagaan
(a)Oper asiTaksir an
Operasi taksiran m erupakan operasi yang dijalankan dari sem asa ke sem asa sepanjang
tahun. Ia m elibatkan aktiviti seperti taklim at di prem is syarikat, rundingan zakat, taksiran
zakat syarikat dan kutipan zakat perniagaan di prem is-prem is perniagaan sepanjang tahun
m erangkum i syarikat persendirian, subsidiari kerajaan negeri, syarikat berkaitan kerajaan
(b)Sem in ar dan Ben gkelTaksir an ZakatPer n iagaan
Sem inar dan Bengkel Taksiran Zakat Perniagaan ini diadakan khusus untuk syarikat-
syarikat yang berpotensi dan berm inat untuk m engetahui dengan terperinci m aklum at
berkenaan zakat perniagaan. Dalam bengkel tersebut, para peserta diberi penerangan
tentang cara pengiraan zakat perniagaan di sam ping pendedahan tentang isu-isu terkini
zakatperniagaan.
(c) Majlis Pem bayar an Zakat
Majlis pem bayaran ini diadakan bertujuan untuk m eraikan pem bayar zakat perniagaan di
LZS. Di dalam program ini, diadakan juga aktiviti pengagihan zakat bagi m em beri peluang
pem bayar-pem bayar zakat m elihat sendiri bagaim ana pengagihan zakat dilaksanakan dan
siapa penerim a-penerim anya. Beberapa sesi penerangan dan dialog di antara pem bayar
zakatbagibertukar-tukarpandangan.
(d)Pelan tikanEjen Cukaidan Fir m aAudit
Pelantikan Ejen Cukai dan Firm a Audit sebagai ejen kutipan zakat khususnya zakat
perniagaan telah banyak m em bantu peningkatan kutipan zakat perniagaan syarikat. Mereka
yang dilantik akan m en cadangkan kepada Ahli Lem baga Pengarah syarikat-syarikat yang
m enjadi pelanggan m ereka berkaitan taksiran zakat perniagaan.
3.3 OperasiPekelilin gKer ajaan
Operasi Pekeliling Kerajaan ini adalah operasi Skim Potongan Gaji (Skim Berkat) kepada
kakitangan kerajaan berdasarkan pekeliling pem bayaran zakat pendapatan m enerusi
potongan gaji yang dikeluarkan oleh pihak Kerajaan Negeri Selangor pada tahun 20 0 4.
Pelbagai aktiviti telah dijalankan seperti taksiran zakat, penghantaran notis taksiran dan
taklim at yang m em fokuskan agensi-agensi kerajaan di Negeri Selangor. Operasi Pekeliling
Kerajaan juga m em ainkan peranan besar dalam m em beri impak yang cukup berkesan ke
atas kutipan zakat pendapatan di LZS. Secara dasarnya, operasi ini telah berjaya
m eningkatkan bilangan pembayar m elalui potongan gaji bagi sektor kerajaan daripada
12,569 orang pada tahun 20 0 4 kepada 27,620 orang pada tahun 20 0 5. Sem entara itu,
pencapaian kutipan untuk zakat pendapatan juga telah m eningkat sebanyak 18 peratus
daripada RM130 .7 juta (20 0 8 ) ke RM153.8 juta pada tahun 20 0 9.
3.4 Mem per luaskan Ejen Kutipan ,Pen olon gAm ilIPTdanKaun ter Zakat
LZS sentiasa m enitikberatkan kem udahan kepada para pelanggannya. J usteru itu, LZS
m enyediakan pelbagai alternatif pem bayaran zakat dengan m engam bil kira perkem bangan
kaedah terkinidi pasaran yang boleh dim anfaatkan. J um lah ejen kutipan LZS yangterkini
adalah sebanyak 13 ejen bank, pejabat pos,syarikat juruaudit dan ejen cukai. Bagi
perkhidm atan bank, pem bayar zakat boleh m em bayar zakat m elalui kaunter bank yang
terdapat di seluruh negeri Selangor yang dilantik, m elalui perbankan internet, kad debit,
Maybank phonebanking, m esin deposit bank, SMS Bank Islam dan kad kredit Bank Islam
dan Ambank. LZS juga dari sem asa ke sem asa m enam bah bilangan kaunter zakat bagi
kem udahan um at Islam m em bayar zakat dengan 23 buah kaunter LZS di seluruh negeri
Selangor. Walaupun LZS telah m enyediakan pelbagai kem udahan m embayar zakat m elalui
ejen kutipan bank dan pos, tetapi ham pir 60 peratus pem bayaran zakat adalah dari
perkhidm atan kaunter zakat LZS. Di sam ping itu, LZS juga telah m elantik beberapa Institusi
Pengajian Tinggi (IPT) sebagai penolong am il bagi m elaksanakan kutipan zakat m elalui
potongan gaji di kalangan warga kerjanya dan m elakukan sebahagian pengagihan zakat
kepadaparapelajar danwargakerjanya.
3.5 Skim Ber kat
Skim Berkat adalah satu skim pembayaran zakat m elalui potongan gaji dan buat m asa ini
bilangan m ajikan yang telah m enggunakan produk Skim Berkat ini adalah berjum lah 2,620
m ajikan dan bilangan pem bayar zakat pula ialah seram ai 10 1,48 2 orang. Di samping itu, LZS
turut m enyediakan kem udahan e-m ajikan yang dibangunkan bertujuan untuk m em beri
kem udahan tambahan kepada para m ajikan yang m enyertai Skim Berkat. LZS juga
m engadakan kursus e-m ajikan bagi m em beri kefaham an kepada m ajikan yang
m enggunakan kem udahan ini Pelbagai aktiviti bertujuan untuk m eningkatkan prestasi
kutipan m elalui Skim Berkat diadakan yang m elibatkan operasi seperti taklim at, pam eran
danpem bukaan kaunter.
3.6 OperasiPr om osi
Aktivitiprom osim asih lagim enjaditunjangutam adalam m eningkatkan kesedaran berzakat
di kalangan m asyarakat Islam Negeri Selangor. Melalui aktiviti prom osi berterusan yang
dijalankan itu, LZS dapat m em budayakan ibadah zakat di kalangan m asyarakat Islam di
Selangor khususnya. Pelbagai bentuk prom osi telah dilaksanakan sepanjang tahun bertujuan
untuk m emperkasakan kutipan zakat. Aktiviti prom osi ini bukan sahaja dijalankan di
peringkat ibu pejabat LZS tetapi juga m elibatkan daerah. Aktiviti ini dipergiatkan lagi
terutam anya m enjelang waktu puncak iaitu tiga bulan terakhir di hujung tahun (Oktober
(a)KesetiaanPelan ggan
Kesetiaan pelanggan m erupakan aspek yang am at dititikberatkan. LZS sentiasa m em astikan
setiap pelanggan m endapat m aklum at dan penghargaan yang sam a bagi setiap individu.
Antara kaedah yang dilaksanakan term asuklah surat peringatan (Rem inder) kepada
pem bayar apabila tiba haul m ereka pada setiap tahun . Tujuannya adalah untuk
m engingatkanparapembayar tentangzakatyangperlum erekatunaikan.
(b) Pr om osi m elalui m edia m assa
Media m assa juga turut m em ainkan peranan dalam m em beri pendedahan dan inform asi
tentang LZS kepada orang ram ai. Oleh yang dem ikian, hebahan m elalui m edia turut
dijalankan dalam usaha m enyedarkan m asyarakat tentang kepentingan berzakat. Antara
aktivitiprom osim elaluim ediam assayangdilaksanakan sepanjangtahunialah:
(i) Mengedarkan kenyataan akhbar kepada pihak m edia sekurang-kurangnya tiga kali
sebulanuntukm elaporkansertam enyebarkansebarangaktivitiatauprogram .
(ii) Mengadakan sesisidangakhbarbagiaktivititertentu.
(iii) Tem u bual khas dalam program -program distesen TVseperti RTM, TV3,Astro dan
TV9.
(iv) Tem u bual khas dalam slot-slot di stesen radio seperti Selangor FM dan IKIM.fm.
(v) Tem u bual khas di m ajalah-m ajalah seperti Al-Islam (terbitan Kum pulan Utusan).
(vi) Mem bawa pihak m edia m em buat lawatan ke projek-projek agihan zakat.
(c)Pr om osim elaluim edia-m edia lain
Sepanjang akhir tahun (Oktober hingga Disember), kain rentang digantung di lokasi yang
strategik di seluruh Selangor bagi tujuan prom osi zakat. Manakala sebanyak 1,0 0 0 bunting
digantungberm ula 15 Disem berhingga 30 J anuarisetiap tahun ditiang lam pujalan utam a
diseluruh negeriSelangor.
(d) Skuad Dakwah Zakat (SDZ)
Skuad Dakwah Zakat (SDZ) berperanan sebagai pasukan pem asaran LZS bagi m enyebarkan
m aklum at zakat yang merangkum i aspek kutipan dan agihan ke seluruh negeri Selangor. Di
sam pingitu iajuga berperanan sebagai salah satu m edium dakwah zakat LZS.Menggunakan
tem a ‘Sahabat Zakat Prihatin’, SDZtelah m eletakkan sasaran program kepada seluruh um at
Islam di negeri Selangor. Ia dibahagikan kepada dua kum pulan iaitu skuad kutipan dan
skuad agihan, aktiviti yang dijalankan term asuklah m engedarkan risalah, gotong-royong,
(e)KuizZakatOn lin e
Kuiz Zakat Online (KZOL) telah dilancarkan pada Ogos 20 0 5 Ia bertujuan untuk
m em promosikan kaedah pem bayaran zakat m elalui internet. Penyertaannya terbuka kepada
pem bayarzakatdan pem bayarperlum enjawab soalanyangdikem ukakan dilam an webLZS
diwww.e-zakat.com .m y.
(f)Pam er an
Aktiviti pam eran m erupakan salah satu promosi yang telah dijalankan bukan sahaja bagi
m em beri m aklum at tentang zakat tetapi juga m em perkenalkan LZS kepada m asyarakat.
(g) Operasi Tol
Sepanjang tahun beberapa operasi tol telah dijalankan m elibatkan operasi di Lebuh Raya
Persekutuan PLUS,Lebuh Raya Dam ansara-Puchong (LDP), Lebuh Raya KESAS dan
sebagainya.Sebanyak50 ,0 0 0 flyerszakatdiedarkan sepanjangoperasitersebut.
4.PENGURUSANAGIH ANZAKATDISELANGOR
Zakat m erupakan tunjang dalam pem belaan asnaf dan um m ah. Lantaran itu, LZS akan
m em astikan kutipan zakat di Selangor dapat dim aksim um kan dan diuruskan dengan baik,
telus dan m enyeluruh dalam m engagihkannya kepada yang berhak. Agihan zakat diberi
kepada lapan asnaf sepertim ana yang telah ditetapkan di dalam Al-Quran, firm an Allah SWT
yangberm aksud:
“Sesungguhnya zakat itu hanya untuk orang-orang fakir, orang-orang m iskin, pengurus zakat (am il), m uallaf yang dipujuk hati m ereka, untuk m em erdekakan ham ba,orang-orang yang berhutang, orang-orang berjuang di jalan Allah, orang- orang yang sedang dalam perjalanan, sebagai ketetapan yang diwajibkan Allah danAllahMahaMengetahuilagiMahaBijaksana”(Surahal-Taubah9:60 ).
Pada dasarnya, zakat diagihkan kepada lapan asnaf iaitu asnaf fakir, m iskin, am il,
m uallaf, fisabilillah, riqab, gharim in dan ibni sabil, dan takrifnya adalah bersandarkan
J awatankuasaFatwaNegeriSelangor.
Objektifagihan zakatdinegeriSelangor adalahsepertiberikut;
(a) Melaksanakan agihan zakatsepertim anaperintah AllahS.W.T.
(b) Menyalurkan agihan zakat dengan lebih efisien.
(c) Mewujudkan m asyarakat seim bang dari segi ekonom i, rohani, duniawi dan ukhrawi.
(d) Mengurangkan kadar kem iskinan di negeri Selangor.
(e) Meningkatkan syiar Islam di negeri Selangor.
(g) Mem pelbagaikanprogramagihan zakatsesuaidengankeperluan sem asaasnaf.
LZS m emberikan penekanan kepada lim a program iaitu Program Pem bangunan
Sosial, Program Pem bangunan Ekonom i, Program Pem bangunan Pendidikan, Program
Pem bangunan Institusi Agam a dan Program Pem bangunan Insan. Melalui program
tersebut, LZS telah m erangka agenda dalam m em bentuk asnaf yang bukan sahaja dapat
m engeluarkan diri daripada kepom pong kem iskinan, tetapi juga dapat m em enuhi kehendak
rohani dan m enjadi insan yang rabbani. Setiap program yang disusun ini akan m em beri
keutam aan kepada tiga asnaf utam a iaitu fakir, m iskin dan m ualaf. Pemilihan asnaf utam a
ini dilaksanakan m elalui jawatankuasa pem ilihan yang ditubuhkan dan kelayakan asnaf
dinilai berdasarkan H addul Kifayah yang ditetapkan.
4.1 Pr ogram Pem ban gun an Sosial
Di bawah Program Pem bangunan Sosial, LZS bertanggungjawab m em astikan tiada asnaf
yang m engalam i m asalah tem pat tinggal, nafkah sara hidup serta m endapat peluang
pendidikan sebagaim ana orang lain. Sehubungan dengan itu, pelbagai bentuk bantuan telah
disediakan bertujuan untuk m em enuhi keperluan asasi dan sekali gus m em bolehkan asnaf
tersebut m enjalani kehidupan yang lebih seim bang. Pada setiap tahun, LZS telah
m em belanjakan ham pir RM50 juta wang zakat di bawah program ini, antara bantuan-
bantuan yang diberikan term asuklah bantuan bina/ baik pulih/ sewa rum ah, carum an skim
perlindungan takaful untuk fakir m iskin, bantuan m akanan dan kewangan bulanan,
Ram adan dan hari raya, bantuan kecem asan/ runcit dan perubatan, bantuan untuk program
sem pena Hari Kebesaran Islam (Maulidur Rasul, Maal H ijrah, Ram adan), hari keluarga,
gotong-royong dan ziarah.
Berdasarkan kepada bantuan-bantuan yang disediakan oleh LZS m aka berikut
adalah perincian berkenaan bantuan yang telah diberikan pada tahun 20 0 9:
• Sebanyak 377 buah rum ah telah dibina dan 461 buah lagi dibaik pulih oleh LZS.
• LZS telah m eletakkan tanggungjawab kepada 90 buah pusat rawatan dialisis untuk
m enerim a para pesakit yang m endapat sumbangan bantuan rawatan dialisis daripada
LZS. Sepanjang tahun 20 0 9, seram ai 8 78 orang pesakit buah pinggang telah m endapat
tajaan tersebut.
• Seram ai 8,648 asnaf fakir dan m iskin telah m enerim a bantuan kewangan bulanan
sepanjangtahun 20 0 9dengan359orang.
• Seram ai7,234orangasnaffakir danm iskintelah m enerim abantuanm akanan bulanan
4.2 Pr ogram Pem ban gun an Ekon om i
Program Pem bangunan Ekonom i adalah khusus untuk asnaf fakir,m iskin dan m uallaf, di
m ana m elalui program keusahawanan yang dilaksanakan oleh LZS m erupakan jalan keluar
bagi m enangani kem iskinan. Ibarat m em beri ‘pancing’, ia bukan sahaja m em berikan asnaf
fakir/ m iskin pendapatan lum ayan, m alah m endidik m ereka m enjadi insan yang berjaya di
dunia dan akhirat. Program ini juga adalah salah satu program utam a agihan zakat yang
dilaksanakan olehLZSselainpendidikan,sosial,pem bangunaninsan daninstitusiagam a.
Program keusahawanan ini sebagai salah satu m ekanism e pengagihan wang zakat
kepada asnaf fakir/ m iskin dan m uallaf m erupakan proses jangka panjang, ia bukan sahaja
m engurangkan kadar kem iskinan m alah m em bangunkan m odal insan. Kem iskinan tidak
dapat diatasi dengan hanya m em beri bantuan kebendaan dan wang rin ggit sem ata-m ata.
Maka LZS telah m enggariskan pelaksanaan agihan wang zakat dengan cara m endidik,
m em beri ilm u, m em bim bing dan m em bangunkan asnaf zakat berdasarkan potensi yang ada
pada m ereka.
Faktor utam a keberkesanan agihan zakat yang berdasarkan kajian (R&D) terbukti
program keusahawanan m am pu m eningkatkan taraf hidup asnaf fakir/ m iskin m alah kaedah
yang sam a juga dilaksanakan oleh pihak kerajaan dalam m em bangunkan taraf ekonom i
orang Melayu, dengan berniaga dan pem bangunan insan. Faktor lain ialah kecenderungan
asnaf fakir/ m iskin itu sendiri. Berdasarkan pengalam an yang lepas, setiap asnaf fakir/
m iskin ini tidak dapat m eningkatkan pendapatan m ereka,sekadar cukup m akan dan
terus-m enerus berada di kepom pong kem iskinan. Perm asalahan ini berlaku disebabkan oleh
beberapaperkara sepertiberikut;
(i) Kekurangan m odal,
(ii) Kekurangan ilm ukeusahawanan,
(iii) Kekuranganilm upengurusankewangan,
(iv) Kekurangan ilm upem asaran,kualitiprodukdanjenam a,
(v) Kekurangan bim bingan dan pem antauan berterusan,
(vi) Tidak m em punyai jati diri dan watak usahawan, m asalah sikap yang tidak kom ited
dan bersungguh-sungguh,
(vii) Kekurangan pengisian rohani dalam m engam alkan sifat-sifat terpuji seperti am anah,
Dalam hal ini, LZS telah m engam bil pendekatan bagi m enangani perm asalahan
tersebut di antaranya ialah:
(i) Pem berian m odal awal dan m odal tam bahan apabila terdapat perkem bangan
perniagaan.
(ii) Setiap asnaf akan diteliti latar belakang dan kecen derungan m ereka. Proses
pem ilihan adalah agak ketat kerana LZS m ahu m em astikan hanya m ereka yang
benar-benar layak sahaja dipilih. Layak dalam erti kata ada kebolehan,m inat
berniaga dan keinginan untuk belajar serta kem am puan fizikal.
(iii) Mem beri ilm u dan bim bingan kepada m ereka sebelum dan sem asa m enjalankan
perniagaan.
(iv) ModaldiantaraRM2,0 0 0 hinggaRM50 ,0 0 0 akandiberisetelah jenisperniagaan
(yang berpotensi) ditetapkan. Modal iniadalah m odal hangus yangtidak perlu di
bayar balikdan bentuknya lebih berupa peralatan dan m odal kerja seperti m esin,
barangkeperluanperniagaan sertasewaanprem is.
(v) Bagi kategori pertam a (m odal di antara RM50 0 – RM5,0 0 0 ) adalah asnaf fakir/
m iskin yang m enjalankan perniagaan kecil-kecilan seperti berniaga nasi lem ak,
goreng pisang di gerai, m esin rum put dan sebagainya. Bagi kategori kedua
(m odal m elebihi RM5,0 0 0 – RM50 ,0 0 0 ) adalah asnaf fakir/ m iskin yang
m enjalankan peniagaan berskala besar seperti m em buka restoran, kedai dobi,
m akanan tradisional,bengkeldansebagainya.
(vi) Setiap asnaf yang terpilih akan diberi kursus asas perniagaan, term asuk
pengendalian kewangan dan m otivasi sebelum m em ulakan perniagaan, diberi
latihan dan pem antauan, nam un bagi kategori kedua, LZS akan m em beri
bim bingan danpem antauanyanglebih eksklusif.
(vii) Mem beri ilm u kerohanian dan am alan ibadah seperti m enanam kan sifat-sifat
terpuji dan m enghindari sifat-sifat m azm um ah.
Tujuan latihan ini adalah untuk m em beri perubahan sikap, kem ahiran dan ilm u
pengetahuan yang dapat m emberi kepuasan serta peningkatan m ereka. Ilm u yang diberi
bukan sem ata-m ata ilmu dan kem ahiran berniaga sem ata-m ata tetapi diterapkan nilai-nilai
kerohanian Islam yang m enekankan tanggungjawab sebagai seorang Islam , sifat-sifat
m ahm udah seperti am anah,jujur, ikhlas dan sebagainya. Disam ping itu, dorongan m otivasi
juga ditekankan bagim em antapkan jati diri m ereka.Disam pingitu,LZS turutm enubuhkan
Kum pulan Usahawan Asnaf Zakat (KUAZ) di m ana ahli-ahlinya terdiridaripada asnaf yang
pernah m enerim a bantuan m odal daripada LZS. Melalui KUAZ, LZS bertindak m em antau
dan m enjaga kepentingan ahli di sam ping m em bantu m empromosi serta m enjenam akan
4.3 Pr ogram Pem ban gun an Pen didikan
Program Pem bangunan Pendidikan m erupakan keutam aan LZS dalam m em bantu asnaf
fakir dan m iskin dalam aspek pendidikan. Kesedaran tentang peri pentingnya pendidikan ini
bukan sahaja diterapkan kepada ibu bapa tetapi juga m em budayakannya di kalangan anak-
anak asnaf agar m ereka sedar bahawa hanya dengan pendidikan m ereka m am pu berjaya
dalam hidup. Malah, program ini juga m em buka peluang kepada anak-anak asnaf untuk
bersekolah ke peringkat yang lebih tinggi serta bebas daripada buta huruf. Pada setiap
tahun, LZS m embelanjakan ham pir RM15 juta wang zakat di bawah program ini. LZS
m enyalurkan bantuan pendidikan seperti bantuan yuran persekolahan (m engikut kadar
yang telah ditentukan), kelengkapan persekolahan term asuklah pakaian, alat tulis, beg
sekolah, terutam anya kepada para pelajar di peringkat tadika, sekolah rendah dan sekolah
m enengah. Buat m asa ini, LZS telah m enyumbangkan derm asiswa kepada 40 1 orang pelajar
yang m engikuti pengajian Islam dan perubatan di Mesir,74 orang pelajar yang m engikuti
pengajian di J ordan dan 23 orang pelajar yang m engikuti pengajian di Morroco.
4.4
Pr ogr am
Pem ban gu n an
In stitu si
Agam a
Di bawah program ini, sejum lah besar zakat diperuntukkan bagi tujuan pem bangunan
institusi agam a seperti m asjid, surau, sekolah dan surau sekolah di seluruh Selangor. Ini
bertujuan bagi m enjam in kebajikan dan keselesaan, di sam ping m engatasi perm asalahan
struktur bangunan, kerosakan agar pem binaan institusi agam a dapat dilaksanakan dengan
sem purna. Bukan itu sahaja, m alahan pembinaan dan baik pulih institusi agam a ini akan
dipantau supaya m enepati spesifikasi pem binaan, agar kualiti pem binaan benar-benar
terjam in dem i keselesaan um at Islam .Pada setiap tahun,LZSm em belanjakan ham pir RM15
juta wang zakat di bawah program ini. Di antara bentuk agihan zakat di bawah program
pem bangunan ini iaitu bantuan karpet dan peralatan m asjid/ surau dan sekolah agam a serta
bantuan pem binaan/ baik pulih m asjid, surau, sekolah agam a dan institusi agam a luar
negara.
4.5
Pr ogr am
Pem ban gu n an
In san
Program Pem bangunan Insan ini diwujudkan khusus untuk asnaf fakir dan m iskin sebagai
usaha untuk m elahirkan golongan asnaf yang berkeyakinan, berdaya saing dan berilmu
m elalui program -program yang berbentuk rohani, jasm ani dan m otivasi yang seim bang di
dunia dan akhirat. Pada setiap tahun, LZS m embelanjakan ham pir RM8 juta wang zakat di
bawah program ini yang diadakan dengan m ensasarkan peserta terdiri daripada warga
em as, ibu bapa, ibu tunggal, bapa tunggal, belia,pelajar dan juga m ahasiswa. Keberkesanan
m engeluarkan 10 % kem iskinan relatif dengan pelbagai aktiviti disusun sepanjang tahun
Zakatdapatdipaparkandaniam em bantu m eningkatkankeyakinanum at Islamiaitu:
(a) D’Asnaf Kr af m erupakan salah satu projekasnaf yang diusahakan dengan konsep
'H om ebase' sebagai salah satu usaha untuk m enam bah pendapatan asnaf fakir dan
m iskin. peserta-pesertanya terdiri dari kaum wanita yang m ajoritinya ibu-ibu
tunggal. Projek ini telah dim ulakan secara kecil-kecilan sejak tahun 20 0 3 dan produk
yang m ula-m ula dihasilkan adalah kraf tangan dari kertas terpakai (surat khabar dan
m ajalah). Selain itu, produk seperti tasbih dan aksesori wanita telah mula dihasilkan.
Di antara objektif projek ini ialah m em bantu m enam bah pendapatan m elalui
aktivitiH om ebase dan m em bentuk jati diri asnaf dalam m elahirkan usahawan kraf
dalam usaham eningkatkantarafhidup.
(b) Ben gkel J ahitan , LZS telah m enubuhkan lim a bengkel jahitan. Setiap bengkel
m em punyai antara 10 -15 orang peserta yang terdiri dari asnaf m iskin. Mereka adalah
kaum wanita yang dengan tanggungan keluarga yang tinggi, juga ibu-ibu tunggal
m enjahitpakaianseragam sekolah bagitujuan agihankepadaanak-anakfakir m iskin
yang lain.
(c) Pusat Latih an Asn af Zakat (PULAZ) m erupakan sebuah pusat latihan asnaf
yang tersendiri, yang m am pu untuk m engurus dan m engendalikan sejum lah
golongan asnaf tajaan Lem baga Zakat Selangor yangterpilih untuk m engikuti kursus
atau program -program yang telah direncanakan oleh pihak pengurusan sepanjang
tahun. PULAZ berjaya m engendalikan program dan kursus untuk golongan asnaf
yang m erangkum ipelbagai aspekseperti Kursus Asas Keusahawanan, Hijrah Kerjaya
sertaSyukurAsnaf.
(d) Dar us Salam ah (Rum ah Per lin dun gan Or an g Tua) diwujudkan untuk
m enem patkan warga em as perempuan yang kurang bernasib baik atau tersisih dari
keluarga kerana belenggu kem iskinan. Selain tem pat perlindungan, m ereka juga
diberi pengisian rohani dan jasm ani untuk m em anfaatkan usia tuan ya kepada
perkara yang terbaik.
(e) Per khidm atan Dobi adalah satu inovasi terkini dari Lem baga Zakat Selangor
(MAIS) ialah m ewujudkan satu Pusat Perkhidm atan Dobi yang dikendalikan
sepenuhnya oleh asnaf dan dipantau oleh LZS. Dengan m oto “Bersih & Suci”
diharapkan usaha m ewujudkan Pusat Perkhidm atan Dobi untuk projek asnaf ini
dapat m embantu m ereka keluar daripada belenggu kem iskinan.
(f) Desa Eh san dan Desa Kasih adalah sebuah penem patan kelom pok asnaf fakir/
m iskin yang diwujudkan sejak tahun 1998 di beberapa daerah negeri Selangor. Buat
m asa terdapat hampir 50 0 unit rum ah telah dibina berbentuk rum ah sebuah dan
kem bar. Mereka yang terpilih m endiam i penem patan adalah m ereka yang tidak
m em punyai tanah untuk m endirikan rum ah dan m em punyai tanggungan yang
ram ai.
(g) Asr am a Baitul H asan ah adalah asram a anak-anak asnaf fakir/ m iskin yang
didirikan oleh LZS bagi m enangani keciciran pendidikan anak-anak asnaf fakir/
m iskin khususnya di peringkat um ur 8 hingga 12 tahun. Buat m asa ini terdapat dua
buah asram a Baitul Hasanah di Kuala Selangor dan Hulu Selangor. LZS m erancang
untuk m embina asram a ini di setiap daerah yang boleh m enem patkan 30 hingga 40
orangpenghuni.LZSjuga telah m em bina sebuah Kom pleks Asram aPusat yangboleh
6.ISUDANCABARANDARI ASPEKPENTADBIRANDANPENGURUSAN
6.1 Pen gur usan dan Pem ban gun an Sum ber Man usia
Dalam m elaksanakan tanggungjawab m engurus institusi zakat, pengurusan dan
pem bangunan sumber m anusia adalah penting bagi m em astikan perkhidm atan pelanggan
kepada um at Islam dapat dilaksanakan terbaik seiring dengan syarikat-syarikat
konglom erat. Dari segi pengurusan, usaha m engenal pasti jum lah warga kerja yang
diperlukan m esti selari dengan keperluan sebenar sam a ada dari segi kutipan m ahupun
agihan zakat, buat m asa ini tiada institusi yang ham pir sam a operasinya dengan LZS yang
boleh dijadikan rujukan atau perbandingan. Meskipun LZS telah m em punyai seram ai 30 0
orang warga kerja, tetapi LZS m asih dalam proses m embuat kajian dan m engenal pasti
keperluan sebenar sum ber m anusia bagi m em enuhi tanggungjawab m engutip dan
m engagihkan zakat berikutan peningkatan jum lah kutipan dan agihan zakat pada setiap
tahun. Di sam ping itu, keperluan sum ber m anusia di peringkat sokongan juga penting
seperti teknologi m aklum at, kewangan, undang-undang, audit dalam dan sebagainya. Begitu
juga soal pengurusan perkhidm atan dan kebajikan warga kerja, LZS m engam bil berat
perkara berkenaan bagi m em astikan warga kerjanya dapat m enjalankan tanggungjawab
sebagai am il dengan sem purna dan efisien. Manakala dari segi pem bangunan sum ber
m anusia, LZS m enitik beratkan soal peningkatan kem ahiran, ilm u akadem ik dan pengisian
rohani dengan pelbagai program dan kursus. Dalam peningkatan ilm u akadem ik, LZS telah
m enyediakan skim cuti belajar, pinjam an qardhul H assan dan derm asiswa. LZS perlu
berkorban m engizinkan warga kerjanya m elanjutkan pengajian ke peringkat lebih tinggi
sam a ada pengajian separuh m asa atau sepenuh m asa,m eskipun banyak tanggungjawab
yang perlu dilaksanakan, tetapi dem i keperluan m asa depan organisasi, persiapan
peningkatan ilm u dan kem ahiran warga kerjanya m esti dilakukan.
6.2 Pen gur usan Kewan gan
Dalam m em astikan tanggungjawab m engurus kutipan dan agihan zakat dilaksanakan
dengan berkesan, cabaran yang dihadapi adalah bagaim ana m em astikan sistem pengurusan
kewangannya adalah yang terbaik sam a ada dari segi penyediaan bajet, pengurusan aliran
wang tunai, perakaunan dan sebagainya. Bagi tujuan itu J awatankuasa Kewangan
ditubuhkan oleh LPA dan m ereka m em ainkan peranannya bagi m em astikan pem antauan
pengurusan kewangan dapat dilakukan m engikut standard yang ditetapkan. Cabaran dari
segi pengurusan kewangan ialah kutipan zakat hanya m eningkat begitu tinggi pada dua
bulan sahaja iaitu pada bulan Ram adhan dan Disem ber pada setiap tahun, pada m asa yang
sam a LZS m em punyai kom itm en agihan zakat yang m esti dilakukan pada setiap bulan
elaun guru KAFA dan sebagainya. Sebagai contoh, agihan zakat di negeri Selangor pada
bulan J anuari hingga Mei tahun 20 10 m elebihi dari jum lah kutipan zakat pada tem poh yang
sam a iaitu agihan berjum lah RM120 juta berbanding kutipan berjum lah RM95 juta.
Beberapa strategi telah disusun bagi m enangani cabaran tersebut oleh pihak pengurusan
LZS.
Cabaran kedua pula ialah pada pandangan m asyarakat seolah-olah wujud wangzakat
yang tidak diagihkan pada penutupan tahun kewangan 31 Disem ber pada setiap tahun.
Keadaan yang sebenarnya berlaku peningkatan kutipan zakat yang tinggi pada bulan
Disem ber kerana um at Islam m em bayar zakat bagi m endapatkan rebet cukai pendapatan
sebelum 31 Disember pada setiap tahun. Sebagai contoh, kutipan zakat di negeri Selangor
pada tahun 20 0 9 ialah RM28 3.7 juta dan agihan zakat ialah RM275.9 juta, m anakala
kutipan zakat pada bulan Disem ber pula ialah RM67.6 juta. Ia m enunjukkan terdapat wang
zakat tidak diagihkan berjum lah RM7.8 juta pada tahun 20 0 9, sedangkan sebenarnya wang
zakat tersebut ‘belum diagihkan’ berikutan kutipan zakat tersebut diterim a pada hari
terakhir bulan Disem ber. Walau bagaim anapun, pada tahun 20 10 ini pihak LZS telah
m eningkatkan unjuran bajet agihan zakat berbanding sasaran kutipan zakat RM30 0 juta.
6.3 Pem an tapan Sistem Tekn ologi Maklum at
Pem antapan sistem teknologi m aklum at adalah suatu perkara yang m esti dilaksanakan oleh
m ana-m ana organisasi yang ingin m encapai kecem erlangan. Bagi m endapatkan sistem
teknologi m aklum at yang terbaik dan terkini, sudah pasti m elibatkan kos yang tinggi. Ia
m enjadicabaran kepada LZSuntuk m enam pungkos tersebut dan pelaburan perlu dilakukan
bagi m endapatkan sistem teknologi m aklum at yang terbaik. Dengan pelaburan pada m asa
kini, ia akan m em udahkan segala urusan pengurusan kutipan dan agihan zakat di negeri
Selangor bagi jangka panjang. Di sam ping pelaburan kewangan, cabaran untuk m em astikan
m endapatkan dan m em bangunkan sistem teknologi m aklum at yang terbaik dan efisien.
Berikutan itu, LZS telah m enubuhkan J awatankuasa Pem andu teknologi Maklum at yang
m elibatkan golongan pakar dan profesional dalam teknologi m aklum at bagi m em bangun
danm em antau sistem teknologim aklum at.
6.4 Men in gkatkan Kawalan Dalam an
Aspek kawalan dalam an adalah salah satu cabaran di dalam m enguruskan dana yang
berjum lah ratusan juta ringgit. Oleh itu J awatankuasa Audit di peringkat ALPA dibentuk
bagi m em antau operasi kewangan, pengurusan dan m embantu m em perkem askan polisi–
polisi berkaitan kewangan. J awatankuasa ini juga bertanggungjawab dalam m engkaji
m ahir dan pengalam an am at penting bagi m elaksanakan proses pengauditan dapat
dilakukan dengan berkesan. Bagi m em astikan sem uanya adalah di dalam baik dan terkawal,
proses pengauditan perlu dilakukan dengan konsisten sepanjangtahun yang m em fokuskan
kepada kewangandanpengurusan LZS,iaitu;
(a) Audit PengurusandanKewangan yangdilaksanakanolehUnitAuditDalam .
(b) Audit KualitiDalam anyangdilaksanakan oleh PasukanAuditKualiti.
(c) Audit Kepatuhan(Com pliance)yangdilakukan oleh PasukanSIRIM.
(d) Audit Kewangan yang dilakukan oleh J abatan Audit Negara dan Audit Luar.
(e) Audit Dalam an MAIS yang dilaksanakan oleh Pasukan Audit Dalam MAIS.
6.5 Mem astikan Pen gagih an Zakat Dilaksn akan pada Tah un Sem asa
Cabaran seterusnya adalah pihak pengurusan LZS perlu m em astikan prinsip utam a kepada
asas belanjawan dipatuhiiaitu setiap kutipan zakat sem asa m estidihabisi bagi tahun yang
sam a. Bagim em astikan perkara yangberkenaan belanjawan zakat yangdilaksanakan di LZS
adalah berasaskan belanjawan berim bang. Nam un begitu ia perlu m engam bil kira
keperluan dana pusingan awal bagi m enam pung operasi suku pertam a tahun berikutnya.
Berikutan kutipan zakat yang secara konsisten setiap tahun didom inasi pada bulan
Disem ber m aka wang zakat yang belum digunakan adalah sesuatu yang biasa dicatatkan
oleh LZS.J usteru satu jawatankuasa dibentuk yangdipengerusikan Setiausaha MAISbagi
m em peruntukkan wang zakat tersebut kepada projek– projek yang ingin dibangunkan dan
m em berim anfaatpenuh kepadaasnafzakat.
7.ISUDANCABARANDARI ASPEKPUNGUTANZAKAT
7.1 Fah am an Tradision al Masyarakat Tentan g Pem bayar an Zakat
Zakat m erupakan ibadah yang telah disyariatkan sejak awal Islam iaitu sejak 140 0 tahun
dahulu. Ibadah zakat ini telah m elalui proses evolusi yang berm ula daripada zam an
Rasulullah, para sahabat, tabi’in, tabi’ tabi’in hinggalah Islam sam pai ke Nusantara di zam an
kesultanan Melaka. Pelbagai generasi ulam a telah m enyesuaikan ibadah zakat dengan
zam an m asing-m asing dan proses ini berterusan sehingga kini. Sehubungan itu, di sebalik
usaha institusi zakat m em perkenalkan pelbagai pem baharuan dalam kom teks pengurusan
zakat, ia tidak boleh lari daripada faham an tradisional um at Islam yang kerap berpegang
kepadaam alanlam ayan gm enyukarkanpendekatanbaru terhadappembayaran zakat.
Faham an tradisional ini terbahagi kepada dua iaitu dari aspek pengiraan zakat dan
kedua dari aspek kaedah pem bayaran zakat. Cabaran faham an tradisional um at Islam di
dikenakan zakatsepertizakatpendapatan ataizakatm al-m ustafad.Apabilam erekam erujuk
kepada kitab-kitab lam a, zakat pendapatan ini tidak dinyatakan oleh kebanyakan kitab yang
m uktabar dan ulam a-ulam a terdahulu. Pendapatan yang dikenakan zakat ini term asuklah
gaji,bonus, pendapatan bebas,kom isen,royalti dan lain-lain hasil daripada usahayangbaik.
Institusi zakat perlu bijak m enangani isu ini bagi m em astikan potensi kutipan zakat dapat
dioptimum kan dan golongan yang layak m enun aikan zakat akan m enu naikan kewajipan
m ereka.
Faham an tradisional um at Islam yang m emberikan cabaran kepada institusi zakat
adalah dari aspek kaedah bayaran. LZS m em perkenalkan pelbagai kaedah bayaran zakat
selain kaedah tradisional iaitu pem bayaran m elalui potongan gaji dan pem bayaran m elalui
elektronik seperti internet, m esin ATM, kad kredit dan sebagainya. Sebahagian m asyarakat
m asih tidak boleh m enerim a kaedah ini kerana m ereka rasa seolah-olah pem bayaran zakat
m ereka tidak sah jika tiada keadaan ijab dan qabul sebagaim ana pem bayaran zakat yang
dilaksanakan di kaunter-kaunter. Bagi m enangani faham an tradisional ini, LZS m eneruskan
usaha dakwah dan penerangan yang dibuat agar akhirnya keseluruhan um at Islam akan
dapat m enerim a perubahan yang ada.
7.2 Wujud J ur an g di an tar a Fatwa Sedia Ada den gan Per m asalahan Um m ah un tuk Mem bayar Zakat
Dr. Yusuf Qaradawi m engupas dengan jelas tentang keperluan fatwa zakat yang
kontem porari dengan m eletakkan peluasan sum ber zakat sebagaisyarat pertam a yangboleh
m enjam in kejayaan zakat dalam aplikasi sem asa adalah dengan m em perluaskan ruang
kewajipan berzakat. Beliau berpendapat setiap harta yang berkem bang boleh dikenakan
zakat m eskipun Nabi Muham m ad s.a.w tidak pernah m enyebutnya dengan terperinci.
Pendapat ini tentunya berbeza dengan pendapat para ulam a yang m engam bil pendekatan
m engam bil ayat al-Quran m ahupun hadis tanpa ta’wil dan m enggunakan qiyas dalam
m enyatakan pendapat m ereka dalam isu kewajipan berzakat seperti Ibn H azm dan yang
sependapat dengannya yang berpandangan bahawa zakat hanya diwajibkan ke atas lapan
jenis harta yang pernah dikutip zakatnya oleh Rasulullah s.a.w. Dalam kitab al-Muhalla,
beliau m enyebut bahawa jenis harta tersebut adalah unta, lem bu, kambing, gandum , biji
gandum , kurm a, perak dan em as. Bahkan Ibn H azm berpendapat anggur kering pun tidak
diwajibkan zakat kerana hadisnya tidak sahih.
Tetapi dari segi realitinya kini bentuk kekayaan m anusia telah berubah. Ekonom i
m anusia kini telah berubah daripada berasaskan pertanian kepada perkhidm atan dan
penternak tetapikonglom erat yangm em egangpelbagai jawatan tinggisebagai ahlilem baga
pengarah syarikat, ketua operasi eksekutif, pengurus besar, presiden syarikat hinggalah
kepada golongan eksekutifdan pegawai.Malah bentuk kekayaan m anusia jugatelah berubah
daripadaberasaskan em asdanperakkepadapelaburan-pelaburanyangkom pleks.
Banyak persoalan hukum yang perlu dijawab dan ia m em erlukan kom itm en para
cendekiawan m enjalankan kajian agar fatwa zakat adalah lebih kontem porari dan m am pu
m engejar segalaperm asalahanum m ahyangsem akinkom pleks.
7.3 Poten si Kutipan Zakat Masih Luas
Berdasarkan kepada statistik penduduk Islam di negeri Selangor terdapat seram ai 1.3 juta
penduduk Islam yang berum ur 25 tahun ke atas. Selain itu berdasarkan kepada bilangan
syarikat yang aktif di negeri Selangor yang diperoleh daripada Suruhanjaya Pendaftaran
Syarikat, terdapat sebanyak lebih kurang 20 ,0 0 0 buah syarikat aktif (angka ini tidak
term asuk syarikat yang berdaftar sebagai perniagaan tunggal). Individu dan syarikat ini
m erupakan populasi yang berpotensi untuk m enunaikan zakat. Berdasarkan kepada purata
pem bayaran zakat pada tahun 20 0 6, purata bayaran zakat individu adalah RM1,129.54 dan
purata pem bayaran zakat syarikat adalah RM5,513.29 dan ini m enjadikan potensi kutipan
zakat di negeri Selangor adalah RM1.2 billion! Untuk m aklum at lanjuk sila rujuk J adual 2 di
bawah:
J adu al2:Pot en siKu tip anZakatd en ganAn daian 10 0 % Pop u lasiLayakBer zakat
Pop u lasi Pu r at aBayar an (RM) Poten si(RM) In dividu 1,316,8 64 oran g 1,129.54 1,213,8 91,556 ,147 Syarikat 20 ,0 0 0 buah syar ikat 5,513.29 110 ,265,8 0 0
J UMLAH 1,214,0 0 1,8 21,9 47
Angka iniadalahsatu angka yangekstrem kerana realitisebenar adalah tidak sem ua
golongan dewasa dikenakan zakatbegitu jugadengan syarikat. Terdapat golongan yangtidak
layak m em bayarzakat kerana harta m erekabelum m em capaikadar m inim a yangdiwajibkan
zakat. Malah terdapat golongan yang fakir dan m iskin yang terdiri daripada golongan yang
layak m enerim a zakat. Dengan andaian bahawa hanya 30 peratus sahaja yang layak
m em bayar zakat, jum lah zakat yang sepatutnya dikum pulkan adalah RM479 juta. Ini adalah
J adu al 3: Poten si Ku tip an Zakat d en gan An daian 30 % Pop u lasiLayakBer zakat
Pop u lasi(30 %Layak Ber zakat) Pu r at aBayar an(RM) Sasar anKu tipan(RM) In dividu 395,0 59 oran g 1,129.54 446,235,168 .77 Syarikat 6,0 0 0 buah syarikat 5,513.29 33,0 79,740 .0 0
J UMLAH 479,314,90 8 .77
Cabaran yang dihadapi berdasarkan kepada dapatan potensi ini adalah analisa
jurangdiantara potensidan pencapaian sebenar.Berdasarkan kepada prestasi tahun 20 10 ,
berikutadalah jurangyangdiperolehi:
J adu al 4: J u r an g Poten si dan Pen cap aian Seb en ar Ku t ipan Zakat di Selan gor
Kat egor i Pem bayar Pen cap aian Poten si J u r an g Pen cap aian (%)
In dividu 155,0 0 0 395,0 59 240 ,0 59 39.24
Syarikat 2,0 0 0 6,0 0 0 4,0 0 0 33.33
Berdasarkan kepada potensi kutipan zakat, cabaran yang perlu ditangani adalah
usaha gigih bagi m encapai ke arah RM479 juta di m ana sehingga tahun 20 10 , jum lah
kutipan harta yang diraih adalah sebanyak RM273 juta iaitu dengan 57% pencapaian. Oleh
itu, sebanyak RM20 6 juta lagi perlu dicari bagi m encapai sasaran tersebut (rujuk Carta1di
bawah).
Car ta 1: Pen capaian Seben ar Ber b an d in g Baki Poten si Ku tip an Zakat H ar t a
7.4 Per bezaan Pen giraan Nisab an tar aNeger i-n egeri
Malaysia bukan m erupakan sebuah negara yang besar dengan 14 buah negeri yang
m em punyai pendekatan tersendiri di dalam m em ungut zakat. Pendekatan ini m enghasilkan
kaedah pelaksanaan yan g tidak seragam dan fenom ena ini m erupakan satu cabaran lantaran
m asyarakat kerap kali keliru dengan kaedah yang digunakan. Kekeliruan ini am at ketara
bagi negeri-negeri yang bersempadan terutam a di antara negeri Selangor dengan Wilayah
(a)Per bezaan Kadar Nisab
Bil Neger i Nisab (RM)
1 Wilayah Persekutuan 9 30 0 0 0
2 Selangor 9 0 0 0 0 0
3 Melaka 9,430 .0 0
4 Negeri Sembilan 9 350 0 0
5 Terengganu 9 196 8 0
(b)Per bezaan KadarZakat Fitr ah
Berikut adalah kadar zakat fitrah di seluruh negeri di Malaysia:
Bil Neger i Kadar (RM)
1 Wilayah Persekutuan 7.0 0
2 Kedah 7 0 0
3 Pahang 7 0 0
4 Perak 7.0 0
5 Selangor 7 0 0
6 Pulau Pinang 7 0 0
7 Terengganu 5.0 0 / 7.0 0 / 8.0 0
8 J ohor 5 0 0 / 7 70
9 Kelantan 6 8 0
10 Melaka 6.30
11 Negeri Sembilan 6 50
12 Perlis 6 0 0
13 Sarawak 6.0 0
14 Sabah 6 60
Usahaberterusan dijalankan oleh Sekretariat Pusat Zakat Negeri-negeri(SPZN) bagi
m em astikan jurangyangada dapatdidekatkan. J AWHARjugatelah dan sedangm engam bil
tindakanberkaitanisuini.
7.5 Pen gagih an ZakatSen dir i
Cabaran yang besar yang dihadapi oleh institusi zakat adalah sikap pembayar yang gem ar
m engagihkan sendiri zakat m ereka. Fenom en a agih zakat sendiri ini bukan sahaja
m elibatkan individu-individu tetapi juga syarikat-syarikat gergasi yang wujud di negara ini.
Terdapat juga golongan yang m engagihkan keseluruhan wang zakat m ereka, nam un terdapat
juga yang m engagihkan sendiri hanya sebahagian. Tiada statistik khas yang dapat
dikeluarkan bagi m engetahui tahap am alan ini. Terdapat juga golongan yang tam pil ke
kaunter LZS hanya untuk m endapatkan khidm at pengiraan zakat dan m ereka dengan jelas
m engatakan yang m ereka akan m engagihkan sendiri zakat yang dikira kepada golongan
Di dada-dada akhbar juga kita kerap dipaparkan m engenai syarikat-syarikat yang
m engadakan m ajlis agihan zakat kepada asnaf-asnaf yang m ereka dapati layak. Perkara ini
akan m enjadi lebih rancak m enjelang bulan Ram adan. Terdapat juga institusi, NGO atau
juga individu yang m enjadi ‘am il’tidak bertauliah yang m engum pul zakat daripada individu
atau syarikat dengan menggunakan kekuatan ‘nam a’ m asing-m asing untuk m engagihkan
kepada asnaf tertentu. Pem bayar m em bayar atas dasar kepercayaan tanpa dokum en yang
sah.
Majlis Fatwa Kebangsaan telah jelas m engatakan bahawa am alan ini adalah sah
tetapi berdosa. Malah am alan ini m erupakan satu ketirisan di dalam m elaporkan jum lah
zakat yangdikeluarkan sedangkan institusizakat am at m em erlukan statistik sebenar tentang
pem bayaran zakat oleh orang ram ai. Satu pendekatan yang lebih strategik diperlukan bagi
m engatasi m asalah ini agar ia tidak berleluasa walaupun pastinya amalan ini tetap akan
berterusan.
7.6 Per un tukan Un dan g-un dan g yan g Lon ggar
Aspek perundang m erupakan satu cabaran juga dalam m em ungut zakat. Peruntukan sedia
ada iaitu di dalam Enakm en Pentadbiran Agam a Islam Negeri Selangor hanya m enggariskan
tentang kewajipan um um untuk m em bayar zakat dan zakat fitrah. Selain itu, Enakm en
J enayah Syariah hanya m enggariskan denda yang boleh dikenakan jika tidak m em bayar
zakat. Peruntukan yang um um ini tidak m em beri kuasa yang jelas kepada institusi zakat
m enjalankan tugas m ereka disam pingia m em buka ruangyang luasuntuk um at Islam tidak
m enunaikanzakatsecaraform al.
Bagi m engatasi m asalah ini, MAIS m elalui LZS telah berusaha m ewujudkan
Peraturan-peraturan Zakat dan Fitrah Negeri Selangor. Peraturan ini di dalam peringkat
proses m endapat perkenan DYMM Sultan Selangor sebelum diwartakan. Peraturan ini
dijangka boleh m em bantu LZS di dalam m elaksanakan tugasnya agar lebih m antap dan
berkesan. Peraturan ini diharap akan dapat mem bantu m endisiplinkan um at Islam agar
m enunaikan zakat dengan tepat sam a ada dari aspek pengiraan zakat, pengagihan zakat dan
m elaksanakan ibadah zakat secara konsisten.
7.7 Tiada Rebet Zakat Per n iagaan
Rebet m erupakan satu insentif yang sangat m enarik bagi m em bayar zakat. Rebet zakat
pendapatan yang kini dinikm ati oleh individu m em berikan ruang kepada pem bayar zakat
tanpa m em buatkan m ereka m erasa terbeban. Masalah kini yang dihadapi adalah bagi
perniagaan,entiti korporat terpaksa m embayar dua kaliiaitu zakat dan cukai.Usaha untuk
m endapatkan rebet zakat perniagaan ini dilaksanakan secara berterusan dengan m enjadikan
topik ini sebagai subjek perbincangan sem asa Persidangan Zakat dan Cukai dan beberapa
kertas cadangan telah dikem ukakan kepada pihak berwajib terutam a kepada jawatankuasa
yang terlibat dengan penyediaan belanjawan tahunan negara. Usaha ini perlu diteruskan
kerana rebet yang dim ohon tidak seperti yang dinyatakan di dalam Akta Cukai Pendapatan
tetapiiadihadkan kepadaperatusantertentu daripadahartabersihsyarikatyangberkenaan.
8 . ISU DAN CABARAN DARI ASPEK AGIH AN ZAKAT
8 .1 Pem basm ian Kem iskin an
Isu pengagihan zakat telah banyak diperkatakan dan dibincangkan ketika ini, sebahagian
m asyarakat tidak yakin dengan pengagihan zakat yang dilakukan oleh institusi zakat
khususnya dalam konteks pem basm ian kem iskinan. Di pihak institusi zakat sendiri
khususnya LZS, pelbagai bantuan telah disalurkan bagi m em astikan asnaf fakir m iskin
m endapat pem belaan sewajarnya seperti bantuan kewangan/ m akanan bulanan, bantuan
pendidikan, bantuan rum ah m alah aktiviti-aktiviti ekonom i asnaf telah banyak dilakukan
bagi m em astikan peningkatan sosio ekonom i di kalangan asnaf.
Agenda pem basm ian kem iskinan telah m enjadi agenda nasional dan pihak kerajaan
sendiri telah m elakukan pelbagai program pem basm ian kem iskinan m elalui pelbagai agensi
sejak m erdeka lagi seperti rancangan FELDA, FELCRA dan sebagainya. Terdapat program
pem basm ian kem iskinan yang dilaksanakan oleh agensi kerajaan berjaya m encapai
m atlam atnya dan ada sebahagiannya kurang m encapai m atlam atnya ekoran pelbagai
m asalah dan cabaran yang dihadapi oleh agensi berkaitan sam a ada darisegi perm asalahan
golongan sasar m ahupun keberkesanan program tersebut. Begitu jugalah yang dihadapioleh
LZS dalam m elaksanakan agihan zakat, terdapat pelbagai perm asalahan dan cabaran yang
perlu dihadapi khususnya dalam m elaksanakan program pem basm ian kem iskinan yang
m enjurus m em astikan setiap asnaf fakir dan m iskin itu berdikari dan berusaha keluar dari
kepom pong kem iskinan.
Walaupun banyak cabaran yang perlu dilalui,usaha dan tawakal kepada Allah S.W.T
perlu digembleng bagi m em astikan agihan zakat dilaksanakan dengan berkesan dan berjaya
dalam m enjadikan asnaf berdikari. Antara cabaran yang dihadapi oleh LZS sendiri dalam
m enghadapigolongansasar (asnaffakir/ m iskin/ m uallaf)ialah;
(i) Sikap asnaf sendiriyangsentiasa m ahu dibantu oleh institusi zakat dan tidak m ahu
(ii) Kesulitan dalam penentuan fakir/ m iskin/ m uallaf: walaupun m enggunakan garis
panduan, m asih terdapat keraguan dalam penerim aan m aklum at. Sebagai contoh
pem ohon yangm elepasiH ad Kifayah tetapi m asih dalam keadaan susah dan m uallaf
yangm em ohonbantuan m uallafsedangkan tem poh telahtam at.
(iii) Perm asalahan dikalangan asnafyanghendakberniaga,tetapi tiada pengalam andan
m em erlukan m odal yang besar; beberapa proses tapisan perlu dilakukan untuk
m enentukan kelayakan m ereka, justeru m ereka perlu berm ula dari awal dengan
m enghadiri kursus dan baru diberi bantuan.
(iv) Terdapat juga asnaf yang telah diberi bantuan m odal tetapi gagal m eneruskan
perniagaannya dan m em ohon bantuan untuk perniagaan yang lain.
(v) Terdapat penerim a yang tidak m enghargai atau bersyukur di atas bantuan yang
diberikan sebagai contohnya m ereka m enjual peralatan bantuan perniagaan yang
diberi,tidakm enjagakebersihanrum ahyangdiberikan dansebagainya.
(vi) Terdapat asnafyang m engharapkan sem ata-m ata bantuan kewangan atau m akanan
bulanan tanpam ahuberusaham encaripendapatan.
(vii) Terdapat asnaf yang tidak m em anfaatkan bantuan yang diberi dengan sewajarnya
dengan m enggunakannyakepadaperkara-perkarayangtidakberfaedah.
(viii) Sebahagian ibu bapa yang tergolong dalam asnaf ini tidak m em beri perhatian kepada
anak-anak m ereka yang telah diberi bantuan pendidikan.
(ix) Terdapat pem ohon bantuan Zakat yang tidak bersikap jujur dan benar dalam
m elaporkanm aklum at yangdiberikan.
8 .2 Pen gagih an ZakatKh ususun tukAsn afFakir / Miskin
Terdapat sebilangan umat Islam m enganggap bahawa agihan zakat hanya untuk m em bantu
asnaf fakir dan m iskin, tidak wajar diagihkan kepada keperluan lain dari asnaf fisabilillah
yang boleh dibantu oleh pihak kerajaan m ahupun agensi-agensinya, sebagai contoh
pem bayaran elaun guru KAFA, elaun Ahli J awatankuasa m asjid, pem binaan atau baik pulih
institusi agam a seperti sekolah agam a,surau dan m asjid. Berikutan persepsi itu, ada
kalangan m ereka m em buat bayaran zakat sendiri kepada asnaf fakir/ m iskin, tanpa
m em ikirkan bahawa agihan yang dilakukannya hanya m elibatkan dua asnaf saja dari lapan
asnaf.
8 .3 H an yaIn stitusiZakatDipertan ggun gjawabkan kepada Isu Kem iskin an
Sejak akhir-akhir ini telah wujud satu persepsi m asyarakat bahawa apabila berlaku kes-kes
m elibatkan kem iskinan di kalangan um at Islam sam a ada yang dipapar dalam m edia
elektronik, m edia cetak atau sebaliknya, institusi zakat akan dipertanggungjawabkan dan
kepada pelbagai agensi kerajaan yang sedia ada sam a ada di peringkat Kerajaan Pusat
m ahupun Kerajaan Negeri. Tanggungjawab m enangani kem iskinan adalah tanggungjawab
bersam aantarapelbagaiagensikerajaan,swasta,institusizakatdanm asyarakat.
8 .4 Per sepsi Berken aan Takrifan Asn afFakir/ Miskin
Persepsi um at Islam kepada takrifan asnaf fakir/ m iskin bahawa m ereka m estilah terdiri
daripada orangtua, ibu tunggal,orang kurangupaya dan tidak m em ilikiaset.Tidak kesem ua
m ereka layak dikategorikan sebagai asnaf fakir/ m iskin, kerana penilaian adalah berdasarkan
had kifayah sesebuah keluarga. Terdapat kes-kes orang tua yang tinggal sendirian di
kam pung m em punyai anak yang berpendapatan tinggi atau ada hasil kebun atau sawah bagi
m enam pung keperluannya. Begitu juga bagi ibu tunggal dan orang kurang upaya yang
m em punyai keluarga atau harta yang boleh m enam pung kehidupannya. Ada juga persepsi
m enyatakan bahawa seseorangyang m em punyairum ah khusus didalam bandar,tidak layak
dikategorikan sebagai asnaf fakir/ m iskin. Ada kes yang m elibatkan seorang suri rum ah dari
ibu tunggal yang tinggal di rum ah teres atau apartm en yang ditinggalkan oleh arwah
suam inya, pihak LZS akan m elihat keperluan hidupnya dan pendidikan anak-anak.
8 .5 Pem belaan Asn af Fakir / Miskin Yan g Telah Ter keluar dar i Takrifan Pem belaan
dan bantuan berterusan pada peringkat awal adalah perlu kepada asnaf fakir/ m iskin yang
telah m elepasi takrifan berdasarkan had kifayah. Kebanyakan asnaf fakir/ m iskin telah
dibantu m elalui bim bingan dan bantuan berterusan dari agihan zakat yangdiperoleh
khususnyam erekayangm endapat bantuan m odalekonom i.Walau bagaim anapunapabila
m ereka telah terkeluar dari takrifan asnaf fakir/ m iskin dan tidak m endapat pem belaan
dari institusi zakat, ada di antara m ereka m ula tidak dapat m eneruskan kehidupan
m ereka sedia kala dan jatuh fakir/ m iskin sem ula. Kerjasam a dari agensi-agensi kerajaan yang
berkaitan am at diperlukan bagi m em beri suntikan/ pinjam an m odal agar aktiviti-aktiviti
ekonom i yang dilaksanakan dapat diteruskan. Kem ungkinan juga takrifan asnaf ar-riqab
boleh dikem bangkan bagi m em bantu m ereka yang telah terkeluar daritakrifan asnaf
fakir/ m iskin di kalangan um at Islam di peringkat pertengahan m endapatpem belaan
m elalui pinjam an qardhul Hassan dalam m engem bangkan ekonom inya bagim engelakkan
terjebakkepadaaktivitipinjam an along.
8 .6 Penin gkatan Agihan Zakat bagi Asn af Fisabilillah
Peningkatan agihan zakat bagi asnaf fisabilillah berlaku di kebanyakan negeri di Malaysia
pada setiap tahun dan terdapat pandangan agar institusi zakat perlu m engurangkan agihan
zakat bagi asnaf fisabillah. Tetapi jika diperhalusi agihan bagi asnaf fisabilillah adalah bagi
yangtidaksecara langsungm em bantum enanganikem iskinanjiwa,jatidiri,akhlakdanilm u
di kalangan um at Islam . Sebagai contoh pembayaran elaun guru KAFA di negeri Selangor
yang berjum lah RM26 juta setahun bagi m enam pung sebah agian pem bayaran elaun
RM1,0 0 0 sebulan m elibatkan lebih 6,0 0 0 orang guru KAFA yang dibiayai bersam a oleh
Kerajaan Negeri Selangor dan J abatan Kem ajuan Islam Malaysia. Guru-guru agam a inilah
yangm endidikilm uagam aIslamkepadaanak-anakdiperingkatsekolah rendah.
8 .7 Asn af Yan g Sam a Men er im a Bantuan
Budaya agihan zakat sendiri oleh pem bayar kepada asnaf sam a ada asnaf fakir/ m iskin,
fisabilillah dan sebagainya tanpa m elalui institusi zakat telah m enyebabkan berlaku
pertindihan dalam penerim aan bantuan. Niat m urni pem bayar zakat oleh individu atau
syarikat bagi m em bantu m ereka yangm em erlukan bantuan adalah suatu am alan yang m ulia
dan harus dipuji. Keinginan untuk m engagihkan zakat berikutan pem bayar zakat ingin
m erasai kepuasan pengagihan zakat m ereka sendiri dan bagi syarikat sebagai m em enuhi
tanggungjawab sosial. Walau bagaim anapun, usaha tersebut adalah lebih baik dilaksanakan
secara bersam a institusi zakat bagi m engelakkan berlakunya pertindihan penerim a yang
sam a m enerim a bantuan, m em astikan penerim a bantuan term asuk dalam takrifan asnaf,
m enyelaras penerim a bantuan dan m eningkatkan keyakinan m asyarakat kepada fungsi dan
tanggungjawab institusi zakat. Terdapat pembayar zakat yang tidak m em aham i takrifan
asnafdan tidak m erujuk kepada institusi zakat atau MAIN, m ereka telah m engagihkan zakat
kepada anak-anak yatim . Terdapat juga persoalan adakah tanggungjawab m enunaikan
kewajipan berzakat boleh disam akan dengan m em enuhi tanggungjawab sosial yang dim inta
oleh pihak kerajaan kepada institusi perbankan dan syarikat? Persoalan ini boleh
dibahaskan dan perlu diperhalusi oleh pihak yang berautoriti. Bagi m enangani cabaran ini,
beberapa institusi zakat dan MAIN telah m enawarkan skim agihan zakat sem ula kepada
pem bayar zakat berdasarkan kadar yang ditentukan dan dibincangkan bersam a penerim a
bantuan yangingindisalurkan.
8 .8 Pr om osiPr ogr am Agih an Zakat
Kebanyakan institusi zakat dan MAIN telah m em buat pelbagai prom osi program -program
agihan zakat yang dilaksanakan m elalui m edia elektronik dan cetak seperti televisyen,
m ajalah, akhbar, iklan billboard, pam flet, portal dan sebagainya. Walau bagaim anapun
m asih kedapatan um at Islam yang m asih tidak m aklum agihan zakat yang dilakukan oleh
institusi zakat atau MAIN. Sebagai contoh pada tahun 20 0 9, LZS telah m enerbitkan satu
program dokum entariberkaitan agihan zakat yangbertajuk“AL-BARAKAH ”diTV9 selam a
13 siriyangditayangkan selam a 2bulan,pem asangan 42 iklan dibillboar ddim asjid-m asjid
usaha yang dilakukan oleh J abatan Wakaf, Zakat dan Haji (J AWHAR) yang m enerbitkan
dokum entari agihan zakat yang bertajuk “INFAQ’ yang ditayangkan di TV1 pada tahun
20 0 8 . Kekurangan m aklum at berkaitan aktiviti-aktiviti agihan zakat telah m enyebabkan
wujudnya tanggapan ketidakpercayaan dan tiada ketelusan kepada institusi zakat.
Mem andangkan kos iklan m edia elektronik dan cetak agak tinggi m enyebabkan institusi
zakat terpaksa m elaburkan kos pem asaran dengan peruntukan agak terhad. Walau
bagaim anapun cabaran ini sedang ditangani bersam a institusi zakat dan MAIN dengan
kerjasam a J AWHAR m elalui perkongsian kos bagi pelaburan m enerbitkan dokum entari
agihan zakat.
9. CADANGAN
9.1 Mewujudkan For um Zakat
Satu forum zakat yang khas boleh diwujudkan dan digerakkan bagi m enyem arakkan lagi
usaha m eningkatkan syiar zakat. Forum ini boleh dianggotai oleh m ana-m ana pihak yang
berhasrat secara langsung m enyum bang idea dan tenaga bagi m embantu institusi zakat
sedia ada m elalui sesi diskusi ilm iah, sem inar, penulisan dan sebagainya. Institusi zakat
boleh m embantu kelangsungan forum ini dengan sumbangan dana atau sum ber-sum ber lain
agar lebih ram ai pihak yang akan terlibat m eningkatkan syiar zakat di Malaysia. Forum ini
boleh dijadikan salah satu wahana bagi m endapatkan m aklum balas daripada orang ram ai,
m em pertem ukan pihak-pihak yang berwajib, mencipta jaringan kom unikasi dan pelbagai
lagi. Ura-ura m enubuhkan forum ini telah ada dan usaha penubuhannya perlu diteruskan
agarlebihcepat institusizakatberkem bangdinegaraini.
9.2 Pem an tapan Peran an J AWH AR
Pihak kerajaan persekutuan telah m enubuhkan satu jabatan khas bagi m enyelaras aktiviti
zakat di Malaysia iaitu J abatan Wakaf, Zakat dan H aji (J AWHAR) sejak tahun 20 0 4 yang
berperanan untuk m erancang, m enyelaras, m em bangun dan m em antau pengukuhan
institusi zakat di Malaysia. Banyak usaha yang telah dilaksanakan nam un ia m asih boleh
dipertingkatkan dari sem asa ke sem asa. Pihak kerajaan perlu m em beri lebih peruntukan
kepada J AWH AR bagi m em bolehkan J AWHAR m em ainkan peranannya dengan peruntukan
penerbitan iklan atau dokum entari berkaitan zakat di m edia elektronik/ cetak dan billboard
