o
Se/asaXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
0
Rabu
•
Kamis
0
Jumat
o
Sabtu
0
Minggu
4 5 6 7 8
9
10
11
20
21
22
23
24
25
26
12
13
14
15
16
27
28
29
30
31
o
Mar OApr
OMei
OJun
OJul
0
Ags
OSep
OOkt
ONov
ODes
Astana Gede nu Nyimpen 6 Prasasti
Mimiti Kapendak ku Thomas Raffles
B i s a j a d i b e n e r s e r i n g d i u n g k a b k e u n d i n a M A N G L E , t a p i d a t a y a s a l a h n a l a m u n a y e u n a d i u n g k a b k e u n d e u i d u m a s a r k a n a P a n a l i t i a n S a j a r a h , k a b e n e r a n a n a P a n a l i t i a n S a j a r a h G a l u h a y e u n a m a h d i p u p u h u a n k u P r o f . D r . H j . N i n a H e r l i n a L u b i s ( K e t u a Y a y a s a n S e j a r a w a n I n d o n e s i a d i J a w a B a r a t ) . T e t e l a n u r u t k e u n I b u P r o f . l o b s k e n e h a n u t a c a n
k a u n g k a b , l o b a p e p e n d a k a n a n y a r a n u s a m i s t i n a m a h t i b a r e t o g e u s k a n y a h o a n .
P
a r a c a l o n s e j a r a w a n d i t a t a -h a r k e u n t i B a n d u n g m u l a k u d u s i a p ! I b u P r o f . t e u } L v s e n - b o s e n r n e p e l i n g a n k u d u k i t u k u d u k i e u , k u d u m a r a c a h e u l a b u k u - b u k u a n u g e u s a y a j e u n g s a j a b a n a j e u n g s a j a -b a n a . . . A w a h i n g k u p a l a y . s u k s e s , m a h a s i s w a n a b e n e r - b e n e r j a r a d i s e j a r a w a n a n u b a l e u n e u r n g e u s i , B u N i n a b e n e r - b c n e r t e m b o n g w e w e -s e n n a .
D i K a w a l i i m e u t n g a w a n o h k e u n p a r a m a h a s i s w a n a k a p r a s a s t i -p r a s a s t i j e u n g p a t i l a s a n k a t u t m a k a m a n u a y a , d i b a n t u k u I b u E t i n u k a l e m . N g a r a n n a g e b u d a k s a k o
-l a , k a j e u n c a l o n s e j a r a w a n t a p i a y a w a e p i k a p u s i n g e u n I b u P r o f e s o r n a , t a p ! s a w i o s , n u p e n t i n g . . . p a n a l i t i a n j a l a n l a n c a r .
K a m a n a h e u l a n y a ?
S a e n y a n a k a P a n j a l u h e u l a , s a r e -u p n a g e u s c l ! S i t u L e n g k o n g rp k
m e u n t a s k a N u s a l a r a n g , c a n n a n a o n g e u s t e m b o n g n a n j a k n a . T a p i m e n d -i n g k a K a w a l i h e u l a , o n g k o h m o r o n g e n d o n g . K u s a b a b n g e n d o n g d i b u m i p a n g g u n g a n u g a r e n a h d i K a w a l i t e u j a u h t i A s t a n a G e d e , r e b u n - r e b u n g e g e u s c u n d u k k a A s t a n a C e d e . T i n g k . .u r u m u y b a r u d a k k a l u a r t i a s t a n a . D i t a n y a t e h p o k n a , o l a h r a g a b a r i m a n d i d i C i k a w a l i , d a s a r b e b e n y i t t a y a k a s i e u n . T e u s i e u n p o k n a , c e u k b a p a g e d i j a g a k u p a r a k a r u h u n .
A s t a n a C e d e t e h k o m p l e k t i t i n g -g a l s a j a r a h j e u n g b u d a y a j a r n a n b a h e u l a , k a k a n t u n s a j a r a h G a l u h n u g e l a r a b a d k a 1 3 M a s e h i , B a h e u l a n a A s t a n a C e d e t e h p u s e u r K a r a j a a n
50
Prasasti Kawali2 , "Wangsit Mahaprabu Resi Niskala Wastu Kancana"
S u n d a - G a l u h .
R a j a - r a j a a n u k u n g s i n g a s t a k a p r a b o n S u n d a , P r a b u D e w a t a t a u n 1 3 1 3 - 1 3 3 3 , L i n g g a w i s e s a 1 3 3 3 - 1 3 4 0 , R a g a m u l y a ( A j i K o l o t ) 1 3 4 0 - 1 3 5 0 . S a d e r e k R a g a m u l y a n y a e t a S u r y a d e
-w a t a n g a d e g k e u n K a r a j a a n T a l a g a , s a t e r u s n a P r a b u L i n g g a b u a n a a n u g u g u r d i B u b a t , n y a d i g e n t o s k u H i y a n g N i s k a l a W a s t u k a n c a n a n u n g a n t u n k e u n s a j u m l a h p r a s a s t i d i A s t a n a G e d e , d i t e r a s k e u n k u p u t r a n a
Mangle No. 2310
n y a e t a D e w a N i s k a l a .
A r i A s t a n a C e d e p e r e n a h n a 2 7
k i l o m e t e r t i p u s e u r d a y e u h C i a m i s
a y e u n a , b e h k a l e r , d i I n d r a y a s a
K a c a m a t a n K a w a l i K a b u p a t e n
C i a m i s . L e g a A s t a n a G e d e m o a l
k u r a n g t i 5 h e k t a r d i p a g e r k u
t a t a n g k a l a n j a r a n g k u n g n u l o l o b a n a
k a i l a n g k a , a r i u h l a l i n d u k p i k a b e t a
-h e u n a n u j a r a h j e u n g a m e n g a n .
K a w a i i p e r e n a h n a d i s u k u G u n u n g
S a w a l k i d u l e u n w a l u n g a n C i b u l a n n u
n g o c o r t i k u l o n k a w e t a n , w e t a n e u n
-n a -n a a y a a n a k w a i u n g a n C i m u n t u r
n u n g o c o r t i k a l e r 'k a k i d u l . B e u l a h
k a l e r C i k a d o n g d o n g , b e h k u i o n
w a l u n g a n C i g a r u n g g a n g . L i n g k u n g
-a n s i t u s m a n g r u p a l e u w e u n g l i n
-d u n g . N u r u t k e u n p e p e n d a k a n
a r k e o l o g i r n a h , u p a m a d i t i n g a l t i n a
t i t i n g g a l b u d a y a , n u a y a d i A s t a n a
G e d e t e h m a n g r u p a k a w a s a n c a m p u
-r a n , t i j a m a n p r a s a j a r c l i , k l a s i k j e u n g
j a m a n I s l a m . W u j u d t r a n s f o r m a s i
b u d a y a a n u k a j a d i a n d i t a k s i r t i
j a m a n t r a d i s i . n e g a l i t i k c i r i n a , a y a
p u n d e n u m p a k , l u l u m p a n g b a t u ,
m e n h i r , t e r u s n g a n g s r o d t e p i k a t r a
-d i s i < ; a j a r a h ( k l a s i k ) , c i r i n a e t a
p r a s a s t i , s a t e r u s n a t e p i k a t r a d i s i
I s l a m , c i r i n a a y a m a k a m k u n o .
K u s a b a b k i t u k a w a s a n A s t a n a G e d e
m e r e n a h p i s a n j a d i k a w a s a n t u j u a n
w i s a t a ( w i s a t a s a j a r a h ) . B a r a n g
-b a r a n g c a g a r b u d a y a n u a y a d i
Mangle No. 2310
,,~akam Panqeran
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
r ; ~ • •u . m ,nu nyebarkeun agama Islamd iKausali.o g e d i n a e t a b u k u , f a k s i m i l p r a s a s t i
K a w a l i I j e u n g B a t u t u l i s B o g o r t a u n
1 8 1 7 ·
C e u k R a f f l e s , p r a s = s t i K a w a l i
s a b a g i a n , h i j i d i a n t a r a n a p r a s a s t i
j a m a n P a j a j a r a n a n u u m u m n a e u s i - .
n a p a n g h o r m a t a n k a r a j a .
P e d a r a n R a f f l e s n g e u n a a n
p r a s a s t i , n a r i k I i a t e u r a n g E r o p a
s e j e n n a . N u m i m i t i m a c a , n y i e u n
t r a n s k r i p s i s a r t a n a r j a m a h k e u n :
p r a s a s t i K a w a l i t e h F r i e d e r i c h t a u n
1 8 5 5 . C e u k F r i e d e r i c h , a t r i b u t d i j u r u
k e n e a b e u l a h l u h u r p r a s a s t i m a n g r u
-p a t r i s u l a , c a k r a d i d i n y a m a n g r u p a
t r i s u l a . E t a t e h r o d a c a k r a t i n a k a p e r
-c a y a a n a g a m a B u d h a , a r i T r i s u l a
a s a l n a t i a g a m a H i n d u S y i w a , e t a
n g a n d u n g h a r t i y e n j a m a n h a r i t a
g e u s a y a k a p e r c a y a a n B u d h a j e u n g
S y i w a d i S u n d a .
P a n a l i t i a n s a t e r u s n a d i l a k u k e u n
k u V e t h t a u n 1 8 9 6 . V e t h h a n j a k a l e u n
p r a s a s t i h e n t e u m a k e a n g k a t a u n t e p i
k a s u l i t n a n g t u k e u n n g a r a n r a j a - r a j a
a n u m a r e n t a h d i P a j a j a r a n .
S a j e r o n i n g k i t u P l e y t e n y e b u t k e
-u n y e n W a s t u k a n c a n a t e h r a j a
s a m e m e h P a j a j a r a n n u n g a s t a k a p r a
-b o n d i K a r a j a a n G a l u h . P l e y t e n g a
-b a n d i n g k e u n p r a s a s t i K a w a l i j e u n g
B a t u t u l i s B o g o r j e u n g N a s k a h C a r i t a
P a r a h i y a n g a n .
S a m e m e h P l e y t e . K F .H o l l e g e u s
n y o b a n g a y a k e u n p a n a l i t i a n k a
p r a s a s t i K a w a l i t a u n 1 8 6 7 , N o o d u y n
52
t a u n 1 8 8 8 . L i a n t i p a n a l i t i a n l u a r
n e g r i a n u g e u s n y o b a m a c a p r a s a s t i
K a w a l i , S a l e h D a n a s a s m i t a 1 9 3 4
j e u n g A t j a 1 9 9 0 j e u n g l o b a - l o b a d c u i
a n u n a l i t i p r a s a s t i K a w a l i t e h .
T a u n 1 9 9 5 , j a u h s a b a d a R a f f l e s ,
t e u j a u h t i l o k a s i p r a s a s t i a n u g e u s
a y a , S o p a r j u r u p i a r a P N S m a n g g i
-h a n p r a s a s t i s e j e n n a w a k t u m a n e -h n a
k e u r b e b e r e s i h . K u k i t u n a t e p i k a
a y e u n a j u m l a h p r a s a s t i d i A s t a n a
C e d e a y a 6 . D i n a M A N G L E w i n
-c i k a n n a n a p a r a n t o s d i p i d a n g k e n n
t a y a a n u d i l a n g k u n g .
S a p e r t i a n u s e r i n g d i u n g k a b k e u n ,
P r a b u L i n g g a o u a n a g u g u r d i B u b a t
i e u n g w a d i a b a l a d k a t u t p u t r a i s t n
n y a e t a D y a h P i t a l o k a C i t r a r e s m i
S u n d a .
. S a d i k a n t u n n a 1 ..'1 1 P r a b u L i r .g g a
-b u a n a , p a m a r e n t a h a n S u n d a - C a l u h
d i t e r u s k e u n s a h e u l a a n a n k u B u n i
-s o r a M a n g k u b u m i S u r a d i p a t i , r a i n a
L m g g a b u a n a , s a b a b p u t r a m a k u t a
g a d a n g r a j a m u r a u g k a l i h k e n e h ,
n y a e t a W a s t u k a n c a n a a n u y u s w a n a
n e r n b e 9 t a u n . W a s t u k a n c a n a t e h
r a i n a p u t r i C i t r a r e s m i . A r i B u n i s o r a
S a n g p a m a n , p i k e u n W a s t u k a n c a n a
m a h g u r u n a o g e , a n u n g a j a r k e u n
r u p a - r u p a e l m u p a n g a w e r u h k a a s u p
e l m u p e r a n g j e u n g e l m u p a m a r e n t a
-h a n . S a b a d a y u s w a n a 2 4 t a u n
W a s t u k a u c a n a d i a n g g a p g e u s p a n t e s
j e n e n g r a j a . W a s t u k a n c a n a d i i s t r e
-n a -n j a d i R a j a S u n d a - G a l u h a n u k a 2 6
d i n a y u i s w a 2 4 t a u n a n o m k e n e h
p i s a n . W a s t u k a n c a n a n i k a h j e u n g
p u t r i L a r a S a r k a t i p u t r i R e s i S U ~ U k
L a m p u n g , k a g u n g a n p u t r a j e n e n g a n
S a n g H a l i w u n g a r i / P a n g e r a n L a m
-p u g a t a w a S u s u k T u n g g a l . G a r w a n a
a n u k a d u a p u t r i M a y a n g s a r i p u t r i
B u n i s o r a S u r a d i p a t i . K a g u n g a n
p u t r a a n u j e n e n g a n n a N i n g r a t
K a n c a n a , S u r a w i j a y a S a k t i , G e d e n g
S i n d a n g k a s i h j e u n g G e d e n g T a p a .
W a s t u k a n c a n a a g e u n g j a s a n a s a p a n
-j a n g m a r e n t a h S u n d a - G a l u h . D i c a t e t
d i n a p r a s a s t i K a w a l i y e n W a s t u k a n
-c a n a n g e n d a h - n g e n d a h k a r a t o n
S u r a w i s e s a , N y u b u r k e u n d e s a - d e s a ,
n g a w a n g u n s o l o k a n p e r t a h a n a n
j e u n g s a j a b a n a . W a s t u k a n c a n a w a
-p a t t u r t a d i p e n d e m d i N u s a l a r a n g ,
n y a d i g e n t o s k u N i n g r a t K a n c a n a
j a d i r a j a a n u k a 3 8 .
*** (Hrs)