rekabentuk elektrik

(1)

REKABENTUK PEMASANGAN

ELEKTRIK

Oleh:

RAIS BIN MA’AT

Institut Latihan dan Pembangunan Infrastruktur Ikram (ITiDi)

(2)

Jun2002 ITiDi 2

CIRI-CIRI PEPASANGAN

• Kos effective

• Selamat digunakan

• Mengikut peraturan semasa • Praktikal, mesra pengguna • Mudah & murah disenggara • Mempunyai nilai estetik

(3)

PERATURAN BERKAITAN

• Peraturan IEE ke 16

• Akta Bekalan Elektrik 1990

• Peraturan-Peraturan Elektrik 1994 • Factories and Machinery Act 1967 • British Code of Practice

• British Standard/Malaysian Standard • Illumination Engineering Society (IES)

(4)

Jun2002 ITiDi 4

LANGKAH-LANGKAH

• Kira Jumlah Beban Tersambung (TCL) dan Kehendak Maksima (MD) pepasangan

• Tentukan bilangan dan kedudukan beban elektrik seperti lampu-lampu, kipas, soket outlet 13A, punca-punca kuasa yang lain dan sebagainya

• Tentukan lokasi suis, DB, SSB, MSB, Pencawang, dsb. supaya panjang kabel boleh ditentukan

• Tentukan jenis & kadaran arus (current rating) alat perlindungan/pemutus litar yang hendak digunakan

(5)

LANGKAH-LANGKAH

• Pilih jenis kabel, saiz dan bilangan untuk setiap bahagian pemasangan serta jenis pendawaian, periksa susut voltan kabel

• Untuk kabel litar akhir gunakan standad yang telah ditetapkan

• Tentukan jumlah watt beban (lampu) dan suis yang mengawalnya

• Tentukan bilangan soket dan pemutus litarnya • Sediakan lukisan-lukisan elektrik (site plan,

(6)

Jun2002 ITiDi 6

ANGGARAN BEBAN

• Lampu-lampu

• Kipas-kipas (siling/dinding/pelawas) • Soket alir keluar (13A & 15A)

• Alat hawa dingin • Motor elektrik

• Pengasing (Isolator) • Mesen-mesen

(7)

ANGGARAN BEBAN-BEBAN KECIL

Loceng Abaikan

Jam elektrik Abaikan

Mata lampu (tanpa lampu tersedia) 100 W

18W flourescent 25 W

36W flourescent 50 W

60W filament 60 W

(8)

Jun2002 ITiDi 8

BEBAN-BEBAN KECIL

Kipas siling/dinding 90 W

Mata kipas siling 100 W

Soket alir keluar 13A 250 W (domestik)

300 W (industri)

Soket alir keluar 15A 500 W

Mata alat hawa dingin 1.2 kW (1.5h.p), 1.5 kW (2h.p),

1.9kW (2.5h.p), 2.3kW (3h.p)

Isolator 30A 2.3 kW

Isolator 60A 3.7 kW

(9)

BEBAN LAMPU DISCHARGE

Untuk anggaraan beban lampu discharge

(flourescent, mercury, sodium, dsb.) kadaran wattnya hendaklah didharab dengan faktur 1.8 untuk mengambil kira faktur kuasa lampu, kehilangan didalam cok atau ballast dan kesan harmonic.

Lampu discharge berkuasa tinggi

(10)

Jun2002 ITiDi 10

BEBAN-BEBAN BESAR

Untuk beban besar nilai kuasa

sebenarnya (kW/kVA), voltan bekalan,

faktur kuasa dan kecekapannya

hendaklah diketahui terlebih dahulu dan

tidak boleh menganggarnya begitu

sahaja. Contohnya motor elektrik bersaiz besar, kW motor, faktur kuasanya, kecekapannya hendaklah diambilkira

(11)

JENIS-JENIS BEBAN

• Beban rintangan (Resistive Load)

• Beban induktif (Inductive Load) – mempunyai magnetising current, inrush current, faktur kuasa rendah dan high starting current

• Beban induktif seperti motor, discharge light, welding set, dsb boleh menyebabkan serious mementarily voltage drop during starting of the load, excessive voltage drop can cause tripping or contactor release its holding

(12)

Jun2002 ITiDi 12

TOTAL CONNECTED LOAD

Total Connected Load (TCL)

i

alah

jumlah

beban

anggaran

(kW)

dengan andaian kesemua

beban-beban elektrik didalam sesuatu

pemasangan

elektrik

digunakan

secara maksima dan serentak

(13)

FAKTUR KEPELBAGAIAN (D.F)

• Ialah satu angka atau peratus yang

menggambarkan kuasa tertinggi dari

TCL yang dijangkakan digunakan

serentak pada satu-satu masa tertentu

• Contohnya 100 buah lampu 100W yang

dipasang, dijangkakan hanya 80 buah sahaja di ON kan serentak pada satu-satu masa. Oleh itu D.F adalah 80% atau

(14)

Jun2002 ITiDi 14

D.F

• Tidak ada seorang pun perekabentuk boleh meramalkan dengan tepat D.F sesuatu pemasangan elektrik

• Walaupun beban yang sama dan untuk jenis bangunan yang sama, contohnya balai polis, namun D.F nya tak sama malah kadang-kadang jauh berbeza diantara satu balai polis dengan balai polis yang lainnya

• Panduan untuk D.F ada didalam buku Peraturan – Peraturan Elektrik tetapi untuk kegunaan pemasangan domestik sahaja

(15)

TYPICAL D.F

Types of Load Diversity Factor

General Lighting 66%

Socket outlet 13A 40%

Air Cond Plant 100%

(16)

Jun2002 ITiDi 16

KEHENDAK MAKSIMA (MD)

MD ialah jumlah Beban Maksima (kW) anggaraan yang diperlukan oleh sesuatu pepasangan tanpa mengira bila ianya akan berlaku. MD lazimnya adalah beban penuh dan mungkin jugak lebih dari itu. Ia lazimnya kurang atau paling tinggi sama dengan TCL jika D.F nya 100%.

(17)

(18)

Jun2002 ITiDi 18

MENENTUKAN MD

Dalam rekabentuk, MD lazimnya tidak dapat ditentukan dengan tepat. Dalam rekabentuk nilai MD hanyalah satu nilai anggaraan sahaja berdasarkan jadual atau pengalaman atau data-data tertentu. Namun bagi perekabentuk yang berpengalaman mereka boleh menentukan nilai MD dengan lebih baik dan realistik walaupun tidak seratus peratus tepat. Nilai MD pula boleh berubah apabila pola penggunaan berubah atau beban bertambah. Nilai MD penting untuk menentukan kadaran pemutus litar utama dan saiz kabel utama

(19)

PERTAMBAHAN BEBAN

Setelah MD dapat dianggarkan ia hendaklah ditambah 10% hingga 15% lagi

untuk mengambil kira pertambahan

beban dimasa akan datang. Jika anggaran

MD terlalu rendah mungkin pemutus litar tidak dapat menanggung arus beban penuh, sebaliknya jika anggaraan MD

terlalu tinggi pemasangan menjadi

(20)

Jun2002 ITiDi 20

BEBAN ALAT HAWA DINGIN

Jika pehak mekanikal lambat atau belum

dapat menganggarkan beban alat hawa dingin mereka, formula berikut boleh

digunakan, tetapi hanya untuk

ketinggian siling standard 9 kaki:

kW = 0.044615 x luas lantai (m²)

Beban sebenarnya hendaklah diperolehi

(21)

ESSENTIAL & NON-ESSENTIAL LOADS

• Essential Loads – Loads that need supply at all times especially during normal supply failure such as corridor lights, computers, servers, PABX, security system, life support equipment, operation room, etc.

• Non-Essential Loads – Less important loads that do not require supply during normal supply failure such as normal office lightings, general

(22)

Jun2002 ITiDi 22

SUPPLY FOR ESSENTIAL LOADS

Normally essential loads get immediate

supply from UPS system

(Uninterruptable Power Supply) for a short duration and will be taken over by

standby generator set after that.

Different busbar shall be used to supply these loads and change over contactor (C.O.C) shall be used

(23)

MENGIRA ARUS

Gunakan formula berikut:

Untuk beban satu fasa

P

(kW)

= V

ph

x I

ph

x Cos θ

dan untuk beban tiga fasa:

(24)

Jun2002 ITiDi 24

KEDUDUKAN LAMPU

• Bilangan lampu ditentukan menggunakan Lumen Method atau cara-cara lain yang sesuai. • Kedudukan dan susunan lampu hendaklah sesuai dengan pencahayaan samarata dan tidak bertindih dengan peralatan lain seperti grill air-cond, kipas siling, beam dsb.

• Kedudukan suis hendaklah ditempat senang di akses dan tidak terlindung / terhalang.

(25)

BILANGAN MATA KUASA 13A

• Mengikut kadaran fius/MCB yang mengawalnya, saiz kabel yang digunakan, sambungan jejari (radial) atau gelang (ring) dan keluasan lantai bilik atau ruang

• Disamping itu aspek senggaraan dan tahap gangguan bekalan semasa berlaku kerosakan perlu juga diambil kira

(26)

Jun2002 ITiDi 26

BIL SOKET TIDAK DIHADKAN

Litar Fius/MCB Kabel

(mm²) Luas Lantai Litar gelang (soket 13A) 30/32A 2.5 100m² Litar radial (soket 13A) 30/32A 4.0 50m² Radial

(27)

KEDUDUKAN MATA KUASA

• Didalam satu bilik mata kuasa hendaklah

dari fasa yang sama, jika dua mata kuasa dari fasa yang berlainan jaraknya hendaklah tidak kurang dari 2 meter.

• Jarak dari pili air dan dapor hendaklah

tidak kurang dari 2 meter.

• Tidak dibenarkan dipasang didalam bilik

(28)

Jun2002 ITiDi 28

KEDUDUKAN MATA KUASA

• Soket outlet 13A yang TIDAK dipasang

didinding hendaklah menggunakan

underfloor ducting/conduit/casing atau apa-apa cara yang sesuai dan diluluskan

• Cara ini diperlukan untuk bilik pejabat

yang luas, bilik komputer, makmal, woksyop, supermarket dan sebagainya

(29)

SOKET BILIK KOMPUTER

Bilik komputer selalunya memerlukan

bilangan soket 13A yang banyak, oleh itu lebih baik dikhaskan satu DB untuknya. Penggunaan RCCB 30mA mungkin menimbulkan masaalah disebabkan arus bocor yang tinggi, oleh itu RCCB 100mA boleh digunakan.

(30)

Jun2002 ITiDi 30

PERLINDUNGAN LITAR AKHIR

Fius/MCB Kabel Had Kuasa

5/6A 1.5mm² 10 mata lampu/kipas, TCL maksima 1000/1200W

15A 2.5mm² 1 bil s/s/o 13A

20A 2.5mm² 2 bil s/s/o 13A

30A (ring) 2.5mm² 10/Tiada had tetapi dalam ruang 100m persegi 30A

(radial)

4.0mm² 6 bil s/s/o 13A

15A 2.5mm² 1 bil cooker unit < 3kW

15A 4.0mm² 1 bil s/o 15A

15A 4.0mm² 1 bil 1.5kW water heater

15A 4.0mm² 1 bil 1.5h.p penghawa dingin

30A 6.0mm² 1 bil 2.5h.p penghawa dingin

(31)

LOKASI MSB, SSB, DB

• MSB (Main Switchboard) hendaklah

dekat dengan pusat beban (load centre) untuk mengelakkan susut voltan yang melebehi 4%.

• SSB (Sub-Switchboard) hendaklah

digunakan jika sekumpulan beban

berada agak jauh dari pusat beban untuk

(32)

Jun2002 ITiDi 32

AIR COND & WATER HEATER

POINT

• Setiap alat tetap elektrik seperti air cond, water heater atau electric cooker litarnya hendaklah dibuat berasingan setiap satunya, satu pemutus litar untuk satu alat tetap sahaja, tidak dibenarkan dua atau lebih didalam litar yang sama

• Air cond pula tidak boleh disambung kepada soket outlet 13A

(33)

DISTRIBUTION BOARD (DB)

• Jika bilangan lampu dan soket 13A

banyak eloklah DB yang berasingan untuk lampu dan soket digunakan bagi memudahkan kerja-kerja senggaraan.

• Penggunaan RCCB tiga fasa tidak

digalakkan disebabkan gangguan kepada fasa-fasa lain jika berlaku tripping. Gunakan tiga RCCB satu fasa untuk DB

(34)

Jun2002 ITiDi 34

PERINGKAT AGIHAN BEKALAN

• Bekalan dari TNB/Alatubah/Janakuasa • Ke Papan Suis Utama (PSU/MSB)

• Ke Papan Suis Kecil (PSK/SSB) • Ke DB atau beban besar

• Ke beban-beban melalui alat kawalan

(35)

JENIS-JENIS PSU/MSB

• Tiada kompartmen

• Sebahagian sahaja berkompartmen • Sepenuhnya berkompartmen

• Wall mounted

• Pedestal (floor mounted), front access • Cubicle (front & back access)

(36)

Jun2002 ITiDi 36

(37)

PEDESTAL SWITCHBOARD

(38)

Jun2002 ITiDi 38

WALL

MOUNTED

(39)

PEMILIHAN KABEL

• Jenis-Jenis Kabel:

– PVC, PVC/PVC, PVC/SWA/PVC

– PILC (Paper Insulated Lead Covered) – PILCDSTAS (… Double Steel Tape And

Serving)

– XLPE (Cross Link Polyethylene) – XLPE/SWA/PVC

– MICC (Mineral Insulated Copper Cable) – FRC (Fire Rated cable)

(40)

Jun2002 ITiDi 40

JENIS-JENIS PENDAWAIAN

• Permukaan (surface) • Terbenam (consealed)

• Pembuluh permukaan (surface conduit) • Pembuluh terbenam (consealed conduit) • Sesalur (trunking)

• Ducting

• Dulang (tray)

• Riser/duct/trench • Busduct/Ladder

(41)

PENDAWAIAN PERMUKAAN

(42)

Jun2002 ITiDi 42

PENDAWAIAN TERBENAM

(43)

PENDAWAIAN KONDUIT

(44)

Jun2002 ITiDi 44

(45)

SAIZ KABEL

Kabel hendaklah cukup saiznya supaya:

– Boleh menanggung arus beban penuh

dan arus pusuan (inrush current)

– Keupayaan membawa arusnya melebehi dari keupayaan membawa arus pemutus litar yang mengawalnya

(46)

Jun2002 ITiDi 46

KABEL LITAR AKHIR

Litar Fius/MCB Kabel (mm²) Luas Lantai Lampu &

kipas 5A/6A 1.5 -

Litar gelang

(soket 13A) 30/32A 2.5 100m²

Litar radial

soket 13A 30/32A 4.0 50m²

Radial soket

(47)

SAIZ KABEL PERLINDUNGAN

Saiz kabel fasa (S) Saiz kabel perlindungan

Kurang dari 16mm² S

16mm² - 35mm² 16mm²

Melebihi 35mm² Separuh dari S

(48)

Jun2002 ITiDi 48

KABEL PENGIKAT

• Kabel Pengikat (Bonding Conductor)

hendaklah sama saiz dengan kabel perlindungan tetapi minima 4.0mm².

• Ia digunakan untuk menyambungan

bahagian-bahagian logam berkonduktif dengan terminal bumi sepunya (common earthing terminal) untuk mengujudkan voltan samaupaya.

(49)

SAIZ KABEL-KABEL LAIN

Ib

In = ---

Ca + Cg + Ci Dimana : Ib = arus beban

Ca = faktur suhu ambient

(50)

Jun2002 ITiDi 50

SUSUT VOLTAN

V

d

= mV x I

b

x L

1000

Vd - jumlah susut voltan (tak melebihi 4%)

mV - susut voltan kabel (milivolt/A/m), dari Table I b - arus beban (A)

(51)

CARA CEPAT

m

V = 1000 x V

d

I

b

x L

Dimana nilai V

d

maksima

(52)

Jun2002 ITiDi 52

CONTOH

Satu beban 18kW, 415V, p.f 0.85 berada 90 meter dari MSB. Tentukan saiz kabel jenis PVC multicore tanpa perisai yang sesuai digunakan.

I = 18,000/1.732x415x0.85 = 30A

Dari jadual 4D1A, IEE 16, column 5 (3 atau 4 kabel tertutup dlm. konduit atau trunking) saiz kabel yang sesuai ialah 6mm²

(53)

CONTOH

• Keupayaan membawa arus kabel 6mm²

ialah 36A, oleh itu ia mampu membawa arus tadi (30A)

• Tetapi nilai susut voltannya ialah 6.4

milivolt/ampiar/meter (JADUAL 4D1B,

column 6 )

• Jumlah susut voltan Vd = 0.0064V x 30A x

(54)

Jun2002 ITiDi 54

CONTOH

• Oleh itu pilih saiz 10mm² atau 16mm², tetapi cara ini lambat dan membuang masa

• Oleh itu gunakan cara cepat:

• mV = 1000 x (susut voltan maksima 16V) = 5.9mV 30A x 90m

Dari JADUAL 4D1B, column no 6, reference method 3 or 4, nilai mV yang diperolehi tadi berada diantara 6.4mV(6mm²) dan 3.8mV(10mm²) dan saiz yang boleh dipilih ialah 10mm² sebab susut voltannya kurang dari 5.9mV. Lebih besar saiz kabel maka lebih kuranglah susut voltannya.

(55)

SAIZ KONDUIT

• Saiz konduit G.I atau PVC adalah terhad kepada maksima 32mm dan hanya boleh diisi dengan kabel sebanyak 40% sahaja

• Jadual 12A memberikan faktur kabel untuk konduit tiada bengkok kurang dari 3 meter

• Jadual 12B memberikan faktur kabel untuk konduit untuk digunakan dengan Jadual 12A • Jadual 12C memberikan faktur kabel untuk

(56)

Jun2002 ITiDi 56

SAIZ KONDUIT

• Gunakan appendix 12 IEE • Jadual 12A

• Jadual 12B • Jadual 12C • Jadual 12E • Jadual 12F

(57)

SAIZ-SAIZ KONDUIT

STANDARD

• 16mm²

• 20mm²

• 25mm²

• 32mm²

(58)

(59)

(60)

Jun2002 ITiDi 60

CONTOH

Tentukan saiz konduit untuk memuatkan 9 bilangan kabel PVC 1.5mm² stranded, anggapkan konduit terdapat satu bengkokan (one bend)

Dari Jadual 12A, kabel 1.5mm² PVC

fakturnya ialah 31, jumlah fakturnya ialah 9 x 31= 279, rujuk table 12D kita dapati angka yang paling hampir ialah 294, oleh itu saiz konduit yang paling sesuai ialah 20mm

(61)

SAIZ-SAIZ TRUNKING

(mm x mm)

50 x 37.5 75 x 75 50 x 50 100 x 75 75 x 50 150 x 75 100 x 50 100 x 100 150 x 50 150 x 150

(62)

Jun2002 ITiDi 62

PAPAN AGIHAN

• Kabel masuk

• Pengasing/Suis Utama Berfius/MCB • RCCB

• Palang bas hidup • Fius/MCB

• Terminal Neutral • Terminal bumi

(63)

(64)

(65)

(66)

Jun2002 ITiDi 66 PAPAN AGIHAN TIGA FASA DENGAN SATU RCCB 4 KUTUB

(67)

(68)

(69)

TYPICAL MAIN

SWITCH BOARD

(70)

Jun2002 ITiDi 70

(71)

(72)

Jun2002 ITiDi 72

(73)

BUSBAR SYSTEM

• Single busbar system

• Sectionalised single busbar system • Sectionalised ring busbar system • Duplicate busbar system

(74)

Jun2002 ITiDi 74

KADARAN ARUS BUSBAR

Saiz Busbar (mm x mm) Kadaran Arus (A)

6.3 x 40 400 6.3 x 50 500 6.3 x 63 600 6.3 x 70 700 6.3 x 80 800 6.3 x 90 900 6.3 x 100 1000 2 x 6.3 x 63 1200 2 x 6.3 x 80 1600

(75)

MINIMUM CLEARANCE INDOOR BUSBAR OPEN OR ENCLOSED Voltage (kV) Between Phase Min clearance to earth in air Min clearance to earth in air Min ClearanceBetween phase in air Min ClearanceBetween phase in air Open (in) Enclosed (in) Open (in) Enclosed (in)

0.44 0.75 5/8 1.0 0.75 0.66 1.0 0.75 1.25 1.0 2.2 1.5 1.5 1.5 1.5 3.3 2.0 2.0 2.0 2.0 6.6 2.5 2.5 3.5 3.5 11 3.0 3.0 5.0 5.0

(76)

Jun2002 ITiDi 76

MINIMUM CLEARANCE OUTDOOR BUSBAR IN AIR (OPEN TYPE)

Voltage (kV) Between Phase

Min clearance to earth (in)

Min clearance bet. phase (in)

6.6 6 8

11 7 11

22 9 17

(77)

(78)

Jun2002 ITiDi 78 MINIMUM CLEARANCE BETWEEN BUSBAR

IMMERSED IN COMPOUND OR OIL

Voltage (kV) Between Phase

Min clearance to earth (in)

Min clearance bet. phase (in)

0.66 0.5 0.75 3.3 0.5 0.75 6.6 0.75 1.0 11 1.0 1.5 22 1.75 2.5 33 2.5 3.5

(79)

MELTING POINT OF COPPER

Melting point of copper is at 1,084 degrees Centigrade

(80)

Jun2002 ITiDi 80

COPPER VS ALUMINIUM

PROPERTIES CU AL

Weight for equal conductivity 1.0 0.5 Conductivity for equal areas 1.0 0.61 Tensile strength (hard drawn) 1.0 0.4

Hardness (hard drawn) 1.0 0.44

Modulus of elasticity 1.0 0.55

Co-efficient of thermal expansion 1.0 1.39

(81)

SISTEM PERLINDUNGAN

• Overcurrent (O/C)/Litar pintas • Overload

• Earth Leakage (arus bocor kebumi) • Earth Fault (rosak ke bumi)

• Lightning • Surge

(82)

Jun2002 ITiDi 82

ALAT PERLINDUNGAN O/C

• Fius (fius suis, suis fius) • MCB (miniature c.b)

• MCCB (moulded case c.b) • ACB (air circuit breaker)

• RCCB (residual current c.b)

• Current Transformer (C.T) • Relay

(83)

ALAT PERLINDUNGAN ROSAK

KE BUMI

• Residual Current Circuit Breaker (RCCB) • Earth Leakage Relay (ELR)

(84)

Jun2002 ITiDi 84

PEMILIHAN ALAT PERLINDUNGAN

• Arus kadaran (current rating) • kA rating • Harga • Mudah disenggara • Trend terkini • Praktikaliti/Kesesuaian • Technical performance

(85)

FAKTUR FIUS

• Ialah arus minima yang akan meleburkan

elemen fius dibahagikan dengan arus kadaran fius.

• Fius dawai - 2 • Fius katrij - 1.5

(86)

Jun2002 ITiDi 86

KADARAN FIUS SUIS

• 100A • 160A • 250A • 300A • 400A • 600A

(87)

KADARAN MCB

• 6A • 10A • 15A • 20A • 32A

(88)

Jun2002 ITiDi 88

KADARAN MCCB

• 30A 300A • 60A 400A • 100A 500A • 125A 600A • 150A 800A • 200A 1000A • 250A 1200A

(89)

KADARAN ACB

• 600A 3000A • 800A 3500A • 1000A 4500A • 1250A 6300A • 1600A • 2000A • 2500A

(90)

Jun2002 ITiDi 90

BUS TIE/BUS COUPLER

Jika sesuatu pemasangan itu mendapat dua atau lebih punca bekalan TNB kedua-dua nya boleh dihubungkan menggunakan bus tie/bus coupler dan hendaklah dari jenis empat kutub. Sistem ini hendaklah dipasang dengan castle key untuk mengelakkan kedua-dua bekalan dari bertembung tanpa synchronising dibuat terlebih dahulu

(91)

CHANGE OVER CONTACTOR

Jika sesuatu pemasangan perlu

mempunyai janakuasa tunggusedia

bekalannya hendaklah disambungkan kepada MSB menggunakan change over contactor (C.O.C) untuk operasi secara otomatik dan hendaklah dari jenis empat kutub

(92)

Jun2002 ITiDi 92

DISKRIMINASI

Menentukan tahap arus atau arus &

masa disetiap bahagian litar supaya jika

berlaku gangguan bekalan akan

melibatkan hanya bahagian yang kecil dan tidak melibatkan bahagian-bahagian lain yang tidak berkaitan.

(93)

(94)

Jun2002 ITiDi 94

DISKRIMINASI

(95)

DISKRIMINASI ARUS & MASA

(96)

Jun2002 ITiDi 96

PERLINDUNGAN LITAR AKHIR

• Untuk perlindungan arus lebih/ beban

lebih - menggunakan fius berkadaran 5A, 10A, 15A, 20A,30A, 63A atau MCB berkadaran 6A, 10A, 15A, 20A, 32A, 60A

• Untuk perlindungan bocor ke bumi –

menggunakan RCCB berkepekaan 30mA atau 100mA

(97)

TINGKAT BAWAH

(98)

Jun2002 ITiDi 98

TINGKAT SATU

(99)

TINGKAT DUA

(100)

(101)

(102)

Jun2002 ITiDi 102 KIRAAN BEBAN Item _Qty _TCL _DF _{MD (kW)} 1x40W(F) ₃ _3x50W _100% _0.15 2x40W (F) _{14 14x50W 100%} _0.7 Exhaust fan ₆ _6x90W _100% _0.54 Soket 13A ₉ _9x250W _80% _1.8 Air cond 1hp ₁ _{1x1.2kW 100%} _1.2 Air cond 2hp ₂ _{2x1.5kW 100%} _3.0 Air cond 2.5hp ₂ _{2x1.9kW 100%} _3.8 JUMLAH _11.18kW

(103)

KIRAAN BEBAN

Jumlah MD = 11.18kW

Arus beban penuh (I):

(104)

Jun2002 ITiDi 104

BILANGAN HALA PAPAN AGIHAN

No Litar Kadaran Fius/MCB Beban Kabel (mm²) 1 6A 7nos 2x40W(F) + 3nos 1x40W(F) 1.5 2 6A 7nos 2x40W(F) 1.5

3 6A 6 nos exhaust fan 1.5

4 6A spare -

5 6A spare -

6 32A(ring cct.) 5nos 13A s/s/o 2.5

7 32A(ring cct.) 4nos 13A s/s/o 2.5

8 32A spare -

9 32A spare -

10 20A 1no 1.0hp air cond point 4.0

15 32A spare -

(105)

AGIHAN BEBAN

SEIMBANG ANTARA FASA

(106)

(107)

PERLINDUNGAN SUB MAIN

• Menggunakan Fius Suis (F/S) atau

MCCB dengan geganti ELR dan

alatubah arus Z

• Menggunakan ACB jika beban sub main

adalah besar (600A dan lebih)

• Menggunakan Oil Dash Pot relay • E/F relay jenis IDMT

(108)

Jun2002 ITiDi 108

OIL DASH POT

(109)

(110)

Jun2002 ITiDi 110

IDMT RELAY

(111)

IDMT RELAY

(112)

(113)

EARTH FAULT RELAY

(114)

Jun2002 ITiDi 114

PERLINDUNGAN SOLID

EARTHING

• Perlindungan earth leakage/earth fault

tanpa menggunakan geganti , ELCB atau RCCB

• Hanya menggunakan fius atau MCB • Sistem pembumian mestilah baik

• Rintangan elektrod bumi mestilah

serendah mungkin (< 1 ohm)

(115)

RCCB/ELCB

• 13A, 2 kutub, 10mA untuk alat

permainan kanak-kanak.

• 40A/43A, 2 kutub, 30mA untuk litar

soket alir keluar 13A secara individu atau berkumpulan.

• 60A/63A, 2 kutub, 100mA untuk DB satu

fasa lampu, kipas dan soket alir keluar.

(116)

Jun2002 ITiDi 116

(117)

SISTEM PEMBUMIAN

Sistem pembumian pusat sesuai dan baik digunakan kerana ia memudahkan kerja – kerja senggaraan dan mengelakkan perbezaan voltan diantara elektrod-elektrod bumi

(118)

Jun2002 ITiDi 118

PERLINDUNGAN KILAT

• Bangunan melebihi 2 tingkat atau • Bangunan ditempat tinggi atau

• Bangunan dikawasan lapang seperti

sawah padi

• Air finial, horizontal conductor, down

conductor, inspection point, earth

chamber, earth electrode. Copper tape, Aluminium tape or G.I wire.

(119)

ARUS/VOLTAN PUSUAN

• Apabila berlaku arus/voltan pusuan

(current/voltage surge) peralatan mudah rosak

• Surge suppressor • Lightning arrester • Surge diverter

(120)

Jun2002 ITiDi 120

LUKISAN ELEKTRIK

• Standard symbol • Schematic diagram • Workshop drawing • Wiring diagram • Layout diagram • Key plan/Site plan

(121)

KOD WARNA

• Merah untuk fasa merah atau wayer hidup

• Kuning untuk fasa kuning

• Biru untuk fasa biru

• Hitam untuk neutral (tiga fasa)

• Coklat untuk wayer hidup (satu fasa)

(122)

Jun2002 ITiDi 122

KETINGGIAN PERALATAN

Peralatan Ketinggian

Peralatan tergantung di siling 240cm (8ka)

Peralatan terlekat di dinding 205cm (6ka 9in)

Suis lampu/kipas 145cm (4ka 9in)

Soket alir keluar 13A 145cm (4ka 9in)

Soket alir keluar 13A 30cm (1ka)

(123)

P. FACTOR CAPACITOR BANK

Power Factor Capacitor Bank perlu dipasang untuk mempastikan faktur

kuasa pemasangan tidak rendah

daripada 0.85 kerana jika rendah

daripada itu pehak TNB akan

mengenakan denda kepada pengguna yang terlibat

(124)

Jun2002 ITiDi 124

BILL OF QUANTITIES (B.Q)

• Untuk memudahkan membuat anggaran

dan menyemak perubahan serta

penambahan/pengurangan kuantiti

• Memudahkan pemborong membuat sebutharga kerja

• Mengelakkan keraguan daripada perkara yang kurang jelas

(125)

(126)

Jun2002 ITiDi 126

TARIFF ELEKTRIK

• Caj kemasukan bekalan

• Sumbangan perkhidmatan • Cagaran

• kWh (unit) digunakan

• kW permintaan maksima (tarif C1) • Caj faktur kuasa rendah dari 0.85

(127)

SOALAN

Berdasarkan lukisan yang diberikan dapatkan TCL dan MD sertakan lakarkan rajah skema SSB bangunan tersebut lengkap dengan saiz kabel, saiz busbar, kadaran arus pemutus litar incoming dan outgoing serta, nisbah c.t dan julat (range) alat-alat pengukuran

(128)

Jun2002 ITiDi 128

SENARAI BEBAN SSB

Lokasi/Beban MD MCCB

1. Ground floor 19kW 63A

2. First floor 25kW 63A

3. Second floor 13kW 63A

4. Third floor 13kW 63A

5. Air cond central unit 50kW 200A

6. Water pump 5kW 63A

7. Fire fighting pump 5kW 63A

(129)

SENARAI BEBAN UNTUK MSB

Bangunan/Beban MD Jarak

1. Blok pentadbiran 120kW 90m 2. Bangunan akan datang 120kW 130m 3. Bengkel 100kW 210m 4. Dewan akan datang 150kW 120m 5. Kantin 8kW 180m 6. Surau 4kW 230m 7. Pam air 5kW 70m

(130)

Jun2002 ITiDi 130

MCCB & SAIZ KABEL

Beban Arus MCCB Kabel V.Drop

1. 120kW 196A 250A 120mm² o.k

2. 120kW 196A 250A 120mm² o.k

3. 100kW 164A 200A 70mm² 95mm²

4. 150kW 246A 300A 150mm² o.k

5. 8kW 14A 63A 16mm² o.k

6. 4kW 6.5A 30A 10mm² o.k

7. 5kW 8A 30A 10mm² o.k

(131)

KADARAN ACB & BUSBAR

• Jumlah MD = 510kW • I = 835A

• Kadaran ACB = 1250A

(132)

(133)

QUESTION

• A 4 core PVC/SWA/PVC copper cable is to be installed from SSB A to a 3 phase 415V motor with a full load current of 102A and a p.f of 0.75lagging, along with two similar fixed to a perforated cable tray, where sheaths would be touching. Circuit is to be protected by a BS HRC fuse. Cable is 100m, ambient temp. 30 deg C, voltage drop from MSB up to SSB A is 9V.

• Determine the normal rating of the fuse, size of cable if total voltage drop from MSB to load is not

(134)

(135)

(136)

(137)

(138)

(139)

(140)

(141)

(142)

(143)

(144)

Jun2002 ITiDi 144

JAWAPAN

• i. Let the design current Ib be the motor full load

current, then Ib = 102A, Because In ≥ Ib, choose from

the standard rating of BS 88 HRC fuses, therefore the nominal rating of the fuse In = 125A

• ii. Allowed voltage drop from MSB to load is 4% of

415V i.e 16.6V, therefore allowed voltage drop from SSB ‘A’ to the load is only 16.6V – 9V = 7.6V

• From Table 4C1, Ca = 1 (30 C)

• From Table 4B1, Cg = 0.81 (group of three circuits)

• Ci = not applicable

• It = Ix x 1/Ca x 1/Cg x 1/Ci x A

(145)

Cont.

• Therefore It = 125A x 1/1 x 1/0.81 = 154.32A

• From Table 4D4A, column 5, the minimum conductor cross

sectional area = 50mm sq.

• And Ita = 163A

• From Table 4D4B, column 4 • (mV/A/m) r = 0.8 miliΩ/m

• and (mV/A/m) x = 0.14 mili Ω/m • With cos θ = 0.75

• Sin θ = √ 1 – 0.75² = 0.6614

• The voltage drop = (mV/A/m)r cos θ x (mV/A/m) x sin θ x Ib x

Length divide by 1000

(146)

Jun2002 ITiDi 146

Cont.

• iii. Voltage drop = {(mV/A/m) z x Ib x L}/1000 • From Table 4D4B, column 4,

• (mV/A/m) z = 0.81 mili Ω/m and Ib = 102A and L =

100m

• Therefore Vd = {(0.81 x 102 x 100)}/1000 = 8.26V

• 8.26V exceeds that of 7.6V allowed, thus the next bigger

size i.e 70mm sq. is selected, so confirm this

• From Table 4D4B, column 4 • (mV/A/m) z = 0.57 mili Ω/m

(147)