UJIAN PRAKTIKUM KOROSI
UJIAN PRAKTIKUM KOROSI
SEMESTER GENAP TAHUN AJARAN 2014/2015
SEMESTER GENAP TAHUN AJARAN 2014/2015
M
MO
OD
DU
UL
L
::
Pelapisan Tembaga
Pelapisan Tembaga
P
PE
EM
MB
BIIM
MB
BIIN
NG
G
::
Ir. Yunus To
Ir. Y
unus Tonapa
napa Sarung
Sarungu,
u, MT
MT
O
Olleehh ::
N
Naammaa :: 1. 1. ReReni ni SSwawaa a MaMa!a!a""i#i#aa $1$121214242440202%% 2
2. . RRee&&''a a DDiiwwaann&&((aa! ! PP.. $$1122114422440022)) *
*. . AA++,,a a TTi i AAnnii&&&&aa $$11221144224400**** K
Keellaass :: *A*A
PRORAM STU!I !IP"OMA I# T$KNIK KIMIA PRO!UKSI %$RSI& PRORAM STU!I !IP"OMA I# T$KNIK KIMIA PRO!UKSI %$RSI&
JURUSAN TE-NI- -IMIA JURUSAN TE-NI- -IMIA POLITE-NI- NEGERI BANDUNG POLITE-NI- NEGERI BANDUNG
'()*
'()*
Tanggal U+ian
Tanggal U+ian : 22 Ai+ 2015: 22 Ai+ 2015 Tanggal Penerahan
Tanggal Penerahan : 2 Ai+ 2015: 2 Ai+ 2015 -"aporan
I. TUJUAN
1. Me+a##an e+ai&an e3aa a"a +a 3e&i 2. Men6e+a&#an &e& e+ai&an e3aa
/. Menea!i ena! 7aia&i wa# a"a &e& e+ai&an e3aa II. !ASAR T$ORI
II.). $le01ropla1ing 2u
-&i a"a+a! &e3a! &e& #e&a#an aeia+ (an "i&e3a3#an #aena a"an(a inea#&i "enan +in#nan. Lan#a!8+an#a! enen"a+ian #&i "ianaan(a a"a+a! e+ai&an +a "enan e"a e+e#+ain 9e+ai&an +i&i#. Pe+ai&an e3aa 9; ea#an +ai&an "a&a &e3e+ +a "i+ai&i "enan +a +ain (an +e3i! enai# "an a!an e!a"a e&e#an$ +ai&an "a&a #aena +ai&an ; en(ai &i,a "a(a e#a #a eai enai+an #an enai# aa "a! 3e3a! wana.
E+e#+ain aa e+ai&an &e<aa +i&i# a"a+a! &e& enen"aan in8in +a a"a #a"a "enan <aa e+e#+i&a. Se+aa &e& enen"aan e6a"i ea#&i #iia a"a e+e#"a "an e+e#+i$ 3ai# ea#&i e"#&i an #&i"a&i &e<aa e&8ene&. Un# i$ e+ "ie+a##an a& +i&i# &eaa!. Pe+ai&an "enan e3aa "a! "i+a##an. =an enin en<ea! 6anan &aai e6a"i "e&i <e+ a"a +a (an #an +ia$ #eena i"a# e+e#a 3ai#/e33#. ;aan(a "enan enani a#i7ia&n(a$ (ai en#+e#&#ann(a$ i&a+n(a ea#ai &iani"a.
Rea#&i : ;2> > M
; > M
2>
-eaan in +a "ien#an +e! #&ena&i aa +an(a$ "ea6a "i&&ia&i$ "an #n&ena&i n& +ain. Ha+8!a+ (an e+ "ie!ai#an "a+a &e& e+ai&an "enan enna#an e3aa a"a+a! &e3aai 3ei# :
1 Se3e+ "i+ai&i$ 3en"a !a& "i+e& !ina !a+& "an "i3e&i!#an. 2 Ben"a "i+a##an en<<ian a&a$ +ea#$ "an &"a.
* Pen!i+anan +ea# enna#an NaOH$ Na2;O*$ "++. 4 Hin"ai anan en(en! +an&n "enan +a.
Se+ain !a+ i #n"i&i ea&i !a& een!i &(aa &e3aai 3ei#: a. Raa A& 9current Density
Ma#in ini aa a&$ a#in ini aa #e<eaan e+ai&an "an ee#e<i+ #an 3en"a #e6a. Bi+a aa a& e+a+ ini a#a +ai&ann(a a#an #a&a "an naa# !ia.
3. Teanan a& 9Voltage.
Dina#an n(a *8 ?+. Un# e+ai&an 'in< "ina#an %8 ?+.
-enai#an &! +aan en(e3a3#an 3ea3a!n(a #an -i&a+. -ennann(a (ai e6a"i enanan aa +a$ enani e&ean(a H2.-eiann(a (ai 7i&#&ia& +aan enn$ +ai&an en6a"i #a&a. S! &ana enin n# #aena n# a&in8 a&in e+e#+ain a"a &! i. Pe+ai&an ; a"a a#i# ini a"a+a! &e#ia 50@;.
". H +aan
T6an enen#an "ea6a #ea&aan a"a+a! n# ene<e# #eaan +aan "a+a en!a&i+#an +aan (an 3ai#. Laan 3e&i,a 3a&a 3i+a Hn(a 11814 "an 3e&i,a a&a 3i+a Hn(a 4$58
5$%.
e. a# e+ai&an
a# e+ai&an &ana 3eena! a"a #ee3a+an +ai&an (an "i!aa#an. Sea#in +aa en<e+an$ a#a #ee3a+an +ai&an &ea#in 3ea3a!.
Pa"a &aa &e& e+e#+ain 3e+an&n$ ea#&i &e3aai 3ei#: -a"a : ;2> > 2e ; H2O > 2e H2 > 2OH 8 An"a : ; ; 2> > 2e H2O C O2 > 2H > > 2e
II.'. Perhi1ungan %era1 Menuru1 &u0um 3arra4a
H# aa"a( en(aa#an 3a!wa a&&a (an "i!a&i+#an "a+a &a &i&e &e+ e+e#+i&i& 3e3an"in +& "enan aan +i&i# (an ena+i "a+a &e+ e&e3. Be&an(a aan +i&i# (an e6a"i "a+a &e+ ea#an !a&i+ #a+i anaa #a a& (an "ia+i#an "enan +aan(a wa# e+e#+i&i&n(a. Pen(aaan ini ea#an in&i "a&a H# aa"a( (an "aa "i6e+a&#an &e3aai 3ei#:
a. Da+a &e+ e+e##iia$ a&&a 'a (an "ien"a#an a"a &a e+e#"e &e3an"in "enan 3e&an(a aan +i&i# 9a+ian e+e#n (an e+i3a "i "a+a &e+.
b. Ma&&a e#i7a+en 'a (an "ien"a#an a"a e+e#"e a#an &eaa "enan aan +i&i# (an "ia+i#an #e "a+a &e+.
W
=
Ar(
x)
× I ×t nF Bea "e&i "i!in "enan H# aa"a( 9 I Be&a a& (an "ina#an 9A
Laan(a &e& e+e<+ain 9"ei#
n Ban(a#n(a e+e<n (an e+i3a 92 n# ; Pe!inan E,i&ien&i A& (an Dina#an
W
(¿¿
praktik)
(
W teotitis)
×100 η=¿
a#i# Bea "e&i (an "ie+e! "ai a#i# 9 eii& Bea "e&i "i!in "enan H# aa"a( 9 II./. "ogam Murni 4an logam pa4uan
La ni (ai +a "enan &i,a8&i,a : 1. -a"a #enian $ .
2. -e#aan ai# en"a! *. Tii# +e3 ini
4. Da(a !ana +i&i# 3ai#
La a"an (ai +a <aan "ai "a a<a +a aa +e3i! (an "i<a &a &aa +ain "a+a #ea"aan <ai$ &e!ina en(ai &i,a8&i,a :
1. -e#ea&an "aa "iin#a#an "ai #e#ea&an +a a&a+n(a. 2. -e#aan ai# "aa "ie3e&a
*. Da(a eaian "aa "i#an#an
4. Tii# +e3 "aa "in#an aa "inai##an "i3an"in +a8+a a&a+n(a.
Da+a a#i# ini "ina#an +a a"an ; &e3aai an"a. ; (an "ina#an i"a#+a! ni #aena enan"n +a8+a +ain "i "a+an(a. La a"an e&e3 "i+ai&i +ai "enan +ai&an ;. Se!ina e+ "ie!ai#an 6i#a ; "i e#aan +a a"an e&e3 &"a! !a3i&.
Te3aa "an Pa"ann(a 9copper a"a+a! &a +a 3ewana #eea!an$ en(ai eea "i"i! 93i+in in 2%00@ ; "enan 3ea 6eni& F$% /<* 9&e"i#i +e3i! ini "ai 3a6a 9 ferro 3ea 6eni& )$F) /<*. Be&i,a +na#$ "aa "i3en###an 9bending "an "aa "i+ 9rolling, canai. Be3eaa <n! +a a"an e3aa (ai -ninan 9 Brass (an ea#an a"an e3aa "enan n& aa &en 9n +a+ Pen 9bronze$ ea#an a"an e3aa "enan n& aa ia! i!$ &e"an#an 9Sn &e3aai n& a"an.
III.M$TO!O"OI
). A"AT !AN %A&AN
A"AT %A&AN
Ge+a& -iia 1000 + 1 3a! Laan NaOH 10 Ge+a& -iia 250 + 4 3a! Laan H;+ 10
Pie # 10 + 1 3a! Laan na ;e 1 L Teee 1 3a! Aa"e&
i++e 1 3a! H +ae La ; 9#a"a La e Nea<a ana+ii# Re<i,ie '. "ANKA& K$RJA
Me3i+a& 3en"a #e6a "enan aa"e&
Mea&##an 3en"a #e6a #e "a+a +aan H;+ 10 &e+aa 10 eni
Me3i+a& 3en"a #e6a "enan aa"e&
Mea&##an 3en"a #e6a #e "a+a +aan NaOH 10 &e+aa 10 eni
Menein#an 3en"a #e6a
Me3i+a& 3en"a #e6a "enan ai (an ena+i
Menae+a& &ea 3en"a #e6a 9ea&# #awa "enan #ea& a3a&i,
Be&i!#an 3en"a #e6a "enan ai (an ena+i Me+a##an e+ai&an &e+aa 12 eni "an 25 eni
Menaai &e& (an e6a"i
Ha"a#an 3en"a #e6a a"a +a ; 9i"a# enee+ Menen#an 3e&a aa a& (an a#an "ina#an Men(iaan 3a# &e& e+ai&an "an ean#ai e<i,ie "an en(a3n#an 3en"a #e6a &e3aai #a"a "an +a ; &e3aai
an"a b. Proses Pelapisan
I#. P$NO"A&AN !ATA I#.). Tabel !a1a Pengu0uran
No Parame1er "ogam A "ogam % 1 La& Pe#aan 9< 20$F 21$4
2 Bea awa+ 9a $% 10$1 * Bea a#!i 9a 10$F2 10$4F5F 4 Se+i&i! 3ea 9a 1$22 0$*F
5 A& 9A 0$22 0$22
% a# e+ai&an 9"ei# )20 1500
I#.'. Perhi1ungan &u0um 3ara4a
Ma x I x t n x F a. "ogam A 3. 12 eni )20 "ei# <. I 0$22 A ". 63,5 gr
mol x0,22 A x720detik
2 x96.500Coulumb e. 0$0521 a 5. g. "ogam % !. 25 eni 1500 "ei# i. I 0$22 A 6. 63,5 gr
mol x0,22 A x1500detik
2 x96.500Coulumb
0. 0$10F a
I#./. Perhi1ungan $5isiensi $le01ropla1ing "ogam A I?.4. I?.5. E,i&ien&i Selisih Massa Massa Teoritis 100 I?.%. 1,22gram 0,0521gram 100 I?.). 2.*41$%5 "ogam % I?.F. I?.. E,i&ien&i Selisih Massa Massa Teoritis 100 I?.10. 0,38gram 0,108gram 100 I?.11. *51$F5
I#.)'. I#.)/.
#. P$M%A&ASAN
#.). Oleh Reni S6ara Mahar4i0a -NIM. )')7'7('8
?.2. Pin&i "a&a e+e#+ain a"a+a! e+ai&i e#aan 3en"a #e6a "enan +a 6eni& +ain n# ee3ai#i #a+ia& e#aan "ai 3en"a #e6a e&e3. Be&i ea#an +a (an "a! ena+ai #&i #ei#a #na# "enan "aa$ &e"an#an e3aa ea#an +a (an ei+i#i &i,a "a(a e#a (an #a &e!ina "aa "ina#an &e3aai 3a!an e+ai&. Nan$ e3aa (an "ina#an ea#an a"an e3aa "enan #ninan. Se!ina wana (an enee+ a"a 3e&i #an enai#. O+e! #aena i$ "i3!#an e+ai&an +e3i! +an6 "enan ni#e+ "an #.
?.*. Pe+ai&an +a ea#an &a+a! &a +an#a! n# en<ea! e6a"in(a #&i aa enani +a6 #&i. P&e& e+ai&an "aa 3e+an&n #aena e#n(a 3e"a en&ia+ anaa an"a "an #a"a "enan a"an(a +aan e+e#+i &e3aai en!anan(a. P&e& e&e3 3e+an&n "enan 3anan a& +i&i# D; "ai a+a rectifier "an eanan (an #n&an. E+e#n a#an ena+i e+ewai #a3e+$ &e"an#an in8in a#an e!ana e+ewai +aan e+e#+i.
?.4. Se3e+ e+ai&an +a "i+a##an$ e+e3i! "a!+ +a8+a "i3e&i!#an "enan enna#an #ea& a3a&i 9ea&# #awa en(ana. -e"ian +a 3e&i "i+a##an &e& degreasing a"a +aan NaOH 10 n# en!i+an#an &i&a8&i&a +ea# (an enee+ "i e#aan 3en"a #e6a. Se+an6n(a "i+a##an &e& pickling a"a +aan H;+ 10 aa #aa8#aa (an enee+ a"a +a 3a6a !i+an #aena a#an e&#an i#aan anaa +a "an #&i"an(a.
?.5. Laan e+e#+i (an "ina#an a"a+a! na ;e 9;SO4 (an &"a! "ia3a!#an 3i!ene. n&i 3i!ene a"a+a! &e3aai en#i+a "an e3ei wana (an enai# a"a +ai&an e3aa. Laan e+e#+i (an "ina#an e+e3i! "a!+ "iana&#an &aai 50⁰;$ #aena aa3i+a &!n(a +e3i!
ini a#a a#an e&a# in8in e3aa (an e+a &e!ina en6a"i e3a#a. n&i +aan ini (ai &e3aai en!ana +i&i# "an e"ia e+aan "ai in +a. Aa3i+a "iai#an$ a#a +aan e+e#+i "aa "iai#an "a+a e&aaan ea#&i #iia &e3aai 3ei#:
?.). -ei#a a& +i&i# "ia+i#an$ a#a aan in &ii, a#an "iai# #e #a"a$ &e"an#an in 3eaan neai, 3ein"a! #e aa! an"a. Da+a &e& ini$ +a (an 3ein"a# &e3aai an"a a"a+a! +a e3aa$ "an
+a 3e&i 3ein"a# &e3aai #a"a (an a#an "i+ai&i.
?.F. See+a! eana&an &e+e&ai$ +aan e+e#+i "ian#an a"a 3a!an (an e3a "ai +ii+en &e3aai 3a# e+e#+ain. Pa"a &aa a& +i&i# ena+i$ a"a an"a e6a"i ea#&i #&i"a&i$ &e!ina +a ; a#an eai en6a"i in ;2> "i&eai "enan e+ea&an e+e#n. Se+ain i$ e3en# +a a& #&ien a#i3a #&i"a&i ai "an ;9OH2 (an enee+ a"a e#aan an"a.
?.. Rea0si 4i ano4a : 2H2O O2 > 4H
> > 4e
?.10. ; ;
2> > 2e
?.11. Pa"a wa# (an 3e&aaan +a$ "i "aea! #a"a e6a"i ea#&i e"#&i "iana in +a ;2> (an 3ea&a+ "ai +a "an +aan e+e#+i ee"#&i a#an e+ai&i +a 3e&i. Se+ain i$ e6a"i e3en##an a& H2 (an "ian"ai "enan e+e3n "aa "i &e#ia #a"a a#i3a e"#&i ai.
?.12. Rea0si 4i 0a1o4a : H2O > 2e H2 > 2OH
8
?.1*. ;2> > 2e
;
?.14. A& (an "i3ei#an +e! e<i,ie a"a+a! &e3e&a 0$22 Aee$ "enan wa# e+ai&an &e+aa "a 3e+a& eni "an "a +! +ia eni. Se!ina "i"aa "a !a&i+ "aa (an 3e3e"a. Pa"a &aa &e& e+ai&an$ #e"a 3a! +a &a+in 3e!a"aan ana a"a (an en!a+ani. Penaan &i&i e&e3 a#an e3an eaa#an +ai&an "an ee<ea &e& e+ai&an. Lai&an +a (an e3en# en(ai #aa#ei&i# #!&&$ eann "ai #a"a #an"nan 3a!an #iia "a+a an"a "an e+e#+i$ #n"i&i &e&$ "an #a+ia& a& +i&i#. La 3e&i (an &"a! "i+ai&i 3e3a! wana en6a"i <#+a "a! #eea!an (an en#i+a 9&eei
e3aa.
#.)*. Dai !a&i+ e!inan !# ,aa"a($ e+ai&an #e"a +a "enan wa# (an 3e3e"a "i"aa#an 3a!wa &ea#in +aa wa# e+ai&an a#a +a ; (an e+ai&i 3e&i &ea#in 3an(a#. Nan$ aa3i+a "i!in
3ea +ann a"a &aa a#i#$ +a 3e&i (an "i+ai&i +e3i! +aa ei+i#i 3ea (an +e3i! #e<i+. Ha+ e&e3 3eenan "enan ei$ nan "aa "i#aena#an #a"a e3aa a"a a"an e3aa &"a! !a3i&$ aa #aena a+a e<i,ie (an #an a#a "a+a enn6##an a& (an e6a"i. #.)8. Oleh Res9a !i6ansah Pu1ra -NIM. )')7'7('
#.).
?.1F. E+e#+ain a"a+a! &a+a! &a <aa n# en<ea! &a +a "ai #&i. Pin&i "a&a "ai e+e#+ain ini a"a+a! e+e#+i&i& (an en(e3a3#an #&i"a&i a"a an"a "an e"#&i a"a #a"a &e!ina in8in +a !a&i+ #&i"a&i a"a an"a a#an e+ai&i e#aan #a"a. Se+ain i$ e+e#+ain 6a 3e,n&i &e3aai !ia&an "e#ai,. Pa"a e<3aan ini$ "a +een +a 3e&i a#an "ie+e#+ain "enan e3aa. La e3aa "i6a"i#an &e3aai an"a &e"an#an +een 3e&i "i6a"i#an &e3aai #a"a. A"an +aan aa (an "ina#an a"a+a! 'na <e 50 /L (an "iana&#an &aai 50⁰;$ #aena aa3i+a &!n(a +e3i!
ini a#a a#an e&a# in8in e3aa (an e+a.
?.1. Se3e+ ea&#i &e& e+e#+ain$ +een 3e&i e+e3i! "a!+ "i 3e&i!#an "ai #ea# "enan <aa "iae+a& aa en"aa#an !a&i+ (an 3ai# "an en#i+a. Ha+ (an &aa "i+a##an 6a a"a #awa e3aa (an eni#a +een 3e&i. Ha+ ini enin aa a+ian +i&i# "aa ena+i a"a #awa &e!ina e6a"i ea#&i e+e#+i&i&. See+a! i +een 3e&i
"ien"a "a+a +aan NaOH 10 &e+aa 10 eni n# en!i+an#an &i&a8&i&a +ea# a"a e#aan +een 3e&i. A"an n# in"&i &#a+a 3e&a$ 3ia&an(a "i3e&i!#an "enan ai &a3n. -e"ian$ +een 3e&i "ien"a #e "a+a H;+ 10 &e+aa 10 eni n# en!i+an#an &i&a #ea# (an a&i! enee+.
?.20. Bei#n(a a"a+a! e3a an#aian e+e#+ain$ P&e& e+e#+ain ini enna#an e<i,ie n# en3a! a& +i&i# A; "ai &3e +i&i# en6a"i a& D;. -aena e+e#+ain !an(a "aa "i+a##an "enan a& D;. -e"ian$ #3 neai, "i!3n#an "enan +een 3e&i &e3aai #a"a "an #3 &ii, "i!3n#an "enan +a e3aa &e3aai an"a. -e"ian &e& e+e#+ain "i+an&n#an "a+a +aan 'na
<e 50 /L "enan a& 0$22 A. A"an e<3aaan ini "i+a##an "a+a "a 7aia&i wa# e+e#+i&i& (ai &e+aa 12 eni "an 25 eni.
?.21. Pa"a &e& e+e#+ain ini 3e+an&n ea#&i &e3aai 3ei#. #.''. Rea0si 4i Ano4a ?.2*. 2H2O O2 > 4H> > 4e ?.24. ; ;2> #.'*. Rea0si 4i Ka1o4a ?.2%. ;2> > 2e ; ?.2). H 2O > 2e H2> 2OH8 ?.2F.
?.2. Se!ina "aa "i+i!a 3a!wa e3en# en"aan ; (an e+ai&i #a"a 9+een 3e&i. Dan e3en# a& H2 "an a& O2. A"an !a&i+ a#!i "ai e+e#+ain &e3aai
3ei#. #./(. #./). P arame1er #./'. "ogam A #.//. "ogam % ?.*4. 1 ?.*5. L a& Pe#a an 9< ?.*%. 20$F ?.*). 21$4 ?.*F. 2 ?.*. B ea awa+ 9a ?.40. $% ?.41. 10$1 ?.42. * ?.4*. B ea a#!i 9a ?.44. 10$F2 ?.45. 10$4F5F ?.4%. 4 ?.4). S e+i&i! 3ea 9a ?.4F. 1$22 ?.4. 0$*F ?.50. 5 ?.51. A & 9A ?.52. 0$22 ?.5*. 0$22 ?.54. % ?.55. a# e+ai&an 9"ei# ?.5%. )20 ?.5). 1500
?.5F.
?.5. Dai !a&i+ e +e#+ain a"a + a A an + a B $ e6a"i ena3a!an 3ea. Ha+ ini #aena enee+n(a +a ; a"a #a"a 9+a. Nan$ ena3a!an 3ea a"a eni3anan ini i"a# &aa "enan 3ea ; "ai !a&i+ e!inan eii& "enan !# ,aa"a(. Pa"a +a A &e!a&n(a e6a"i ena3a!an 3ea &e3e&a 0$0521 a &e"an#an a"a +a B &e!a&n(a e6a"i ena3a!an 3ea &e3e&a 0$10F a. -aena !a&i+ "ai e!inan eii& +e3i! #e<i+ "ai &e+i&i! 3ea a"a i3anan a#a e,i&ien&i e+e#+ain a"a +a A "an +a B 3e8 2.*41$%5 "an *51$F5.
?.%0. Ha+ ini e6a"i #aena a"a an"a +a e3aa &"a! !a3i& &e!ina (an e&i&a a"a+a! 3a!an <aann(a (ai #ninan 93a&&. Denan "ei#ian$ en"aan (an ene+e+ a"a +a &e&ien &e+ain e3aa 6a e"aa #ninan. Ha+ ini "aa "i+i!a "ai !a&i+ e+e#+ain en6a"i &e"i#i 3ewana #nin e+a.
#.8). #.8'. #.8/.
#.8*. Oleh Al5a Tri Anissa -NIM. )')7'7(// #.88. ?.%). ?.%F. ?.%. ?.)0. ?.)1.
?.)2. E+e#"a a"a "a 3aian (ai #a"a "an an"a. -e"a e+e#"a ini e<e+ "i "a+a &a +aan e+e#+i. -a"a "i&a3n#an #e #3 neai, "an an"a "i!3n#an #3 &ii, "ai &3e a& +i&i#. -a"a ea#an 3en"a #e6a 3ea +a e &e"an#an an"a ea#an +a ; (an "ina#an n# e+ai&i 3en"a #e6a. E+e#+i (an "ina#an &e3aai e"ia e#aan in8in a"a a"a+a! +aan 'nna <e.
?.)*. In8in e+e#+i zonnax copper 9;SO4 eai en6a"i ;2> "an SO428. Pa"a 3aian #a"a a#an ena+ai ea#&i e"#&i "an 3aian an"a a#an ena+ai ea#&i #&i"a&i. Pa"a 3aian #a"a e3en# a& H2 &e"an#an "i an"a e3en# a& O2. Ha+ ini "aa "i+i!a "ai e3en#n(a e+e3n8e+e3n a"a #a"a "an an"a &aa a#i# 3e+an&n.
?.)4. Pa"a an"a$ ; a#an e#&i"a&i en6a"i ;2>$ ;2> ini 3eea#&i "enan OH8 e3en# a"aan (an enee+ a"a an"a 3ea a"aan
3ewana #e!i6aan (ai ;9OH2. Se"an#an a"a #a"a in8in ;2> a#an ee"#&i en6a"i ; "an en"aan ; (an e3en# a#an enee+ a"a 3en"a #e6a "an e+ai&i 3en"a #e6a e&e3. Pe3a!an wana +a en6a"i ea! #e<#+aan 9ea! e3aa enn6##an 3a!wa +a e&e3 e+a! e+ai&i +e! ;.
?.)5. S3e a& +i&i# &e3e&a 0$22 Aee. Oea&i "i+a##an a"a wa# )20 "ei# "an 1500 "ei#. See+a! "i+a##an enanan a&&a 3en"a #e6a a#!i "i#ani a&&a 3en"a #e6a awa+ "i"aa ni+ai a&&a +ai&an (an e3en# a"a 3en"a #e6a$"i&e3 a&&a n(aa. Se"an#an en ei ,aa"a( en(aa#an 3a!wa a&&a (an "i!a&i+#an "a+a &a &i&e &e+ e+e#+i&i& 3e3an"in +& "enan aan +i&i# (an ena+i "a+a &e+ e&e3. Be&an(a aan +i&i# (an e6a"i "a+a &e+ ea#an !a&i+ #a+i anaa #a a& (an "ia+i#an "enan +aan(a wa# e+e#+i&i&n(a. Pen(aaan ini ea#an in&i "a&a H# aa"a( (an "aa "i6e+a&#an &e3aai 3ei#$ (an "i&e3 a&&a eii& :
?.)%.
?.)). Pa"a +a A (an "i+a##an elektroplating &e+aa )20 "ei# "i"aa a&&a n(aa9a"a &aa a#i# (ai 1$22 a "an a&&a eii& eii& 0$0521 a. Se!ina "i"aa e,i&ien&i &e& 2*41$%5. Se"an#an a"a +a B (an "i+a##an elektroplating &e+aa 1500 "ei# "i"aa a&&a n(aa 9a"a &aa a#i# (ai 0$*F a "an a&&a eii& 0$10F a. Se!ina e,i&ien&i &e& *51$F5. Ha+ ini i"a# &e&ai ei (ai &ea#in +aa wa# &e& a#a a&&a (an "i!a&i+#an &ea#in 3e&a.
?.)F. La (an "ina#an #en#inan 3#an ea&# +a ni #aena enan"n +a8+a +ain "i "a+an(a. La a"an e&e3 "i+ai&i +ai "enan +ai&an ;. Ha+ ini "aa e+i!a "ai +ai&an (an 3ewana ea! e3aa &"a! 3e#an. Se!ina e+ "ie!ai#an 6i#a ; "ie#aan +a a"an e&e3 &"a! !a3i&. Ja"i$ 3i&a "ie"i#&i 3a!wa (an enee+ a"a #a"a a"a+a! +a +ain (an 3ea&a+ "ai +a a"an ;. Se!ina a&&a (an "i!a&i+#an e+e3i!i a&&a &e<aa eii&. Pa"a 1500 "ei# 9ea&i #e"a a&&a ; (an e3en# a"a+a! &ea#in &e"i#i. -en#inan en (an enee+ "an
&i&a ; +e3i! 3an(a# enee+ a"a ea&i eaa (ai +a a"a &aa wa# ea&i )20 "ei#.
?.). Be3eaa <n! +a a"an e3aa (ai -ninan 9 Brass (an ea#an a"an e3aa "enan n& aa &en 9n +a+ Pen 9 bronze$ ea#an a"an e3aa "enan n& aa ia! i!$ &e"an#an 9Sn &e3aai n& a"an. Pe3en#an +ai&an +ain "i e#aan #a"a "aa "i+i!a e3en#n(a wana (an 3e3e"a "ai wana +a ;.
#.;(. #I. SIMPU"AN
#I.).
Dai !a&i+ e+e#+ain a"a +a A "an +a B$ #e"an(a ena+ai enin#aan 3ea.
Nan "ai !a&i+ e3an"inan a&&a e3aa (an &e3enan(a "enan a&&a (an een"a#an "ai e!inan eei&$ e,i&ien&i (an "i"aa#an a"a +a A "an +a B 3e8 a"a+a! 2.*41$%5 "an *51$F5.
Ha+ ini "i&e3a3#an +e! #an"nan e3aa "a+a +a an"a e+a! !a3i&$ &e!ina 3a!an <aan an"a 3ea #ninan i# e#&i"a&i "an enen"a a"a #a"a
9+a &e&ien #I.'.
#I./. !A3TAR PUSTAKA
?I.4. A+i""in$ Ra3iai. KE+e#+ain .2% Ai+ 2015. !://"niaaa1*.3+&.</2011/ 10/e+e#+ain.!+.
?I.5. Bi'$ A"a. KH# aa"a( Pa"a Rea#&i Se+ E+e##iia$ E+e#+i&i&. 2% Ai+ 2015. "a.3i'/&ain8e#n+i/i+8#iia/!#8,aa"a(8a"a8ea#&i8 &e+8e+e##iia8e+e#+i&i&/.
?I.%. ;!an$ =e,i. KLa Mni "an Pa"an. 2% Ai+ 2015. !://3+e<!ani<a+. 3+&.</2011/11/+a8ni8"an8+a8 a"an.!+.
?I.). H+i$ Meni#. 200F. Buku Petunjuk Pelaksanaan Praktikum Teknik Pencegahan Korosi Pelapisan Tembaga. Ban"n: J&an Te#ni# -iia
POLBAN ?I.F.
VI.9. Lampiran #I.)(. #I.)). Tahapan Prose s #I.)'. ambar #I.)/. Ke1erangan ?I.14. ?I.15. Pe&iaan Se<i en / Ben" a -e6a
?I.1%. ?I.1). P&e& "eea&in (an 3e6an n#
en!i+an#an &i&a &i&a +ea# (an
enee+ "i e#aan 3en"a
#e6a
?I.20. ?I.21. P&e& i<#+in (an 3e6an n# en!i+an#an #aa (an enee+ "i e#aan +a #e6a ?I.22. 2 ?I.2*. Pe&iaan La an
?I.24. ?I.25. Laan na ;e !a& "ia &!n(a (ai 500; &e3e+ "ina#an n# &e&
e+e#+ain
* E+e#+ ain e+e#+ain ?I.*0. 4 ?I.*1. P"#
?I.*2. ?I.**. Ha&i+ &e& e+e#+ain