DAFTAR ISI
DAFTAR ISI
D
D
A
A
F
F
T
T
A
A
R
R
I
I
S
S
I
I
1
1
KAT
KATA A PENGANTPENGANTAR....AR...2...2 BAB
BAB I I PENDAHULUAN...PENDAHULUAN...3...3 BAB II
BAB II PEMBAHASAN...PEMBAHASAN... 44 2.1
2.1 EmbriEmbriologologi i PayPay!ara..!ara...4...4 2.2
2.2 A"a#oA"a#omi mi Pay!Pay!ara....ara...$...$ 2.2.1
2.2.1 %%aa&'lar&'lari&a&i i&a&i Pay!Pay!ara....ara...(.( 2.2.2
2.2.2 Si&#)m Lim*a#i' Si&#)m Lim*a#i' PayPay!ara...!ara...+.+ 2.2.3
2.2.3 I")r,aI")r,a&i &i PayPay!ara..!ara...11...11 2.3
2.3 P)r')mP)r')mba"gaba"ga" !a" -"g&" !a" -"g&i Pay!ai Pay!ara....ra...12...12 2.4
2.4 D)*i"D)*i"i&i i&i -ibro-ibroy&#i y&#i /0a"g/0a"g)&....)&...1$.1$ 2.$
2.$ Ei!)Ei!)miolomiologi...gi...1$...1$ 2.
2. E#iolE#iologi..ogi...1.1 2.(
2.( Ma"i*)Ma"i*)&#a&i &#a&i Kli"iKli"i&....&...1...1 2.+
2.+ Kla&i*iKla&i*i'a&i 'a&i Hi&#oHi&#oalogialogi...1(...1( 2.+.1
2.+.1 Ki&#i' !Ki&#i' !a" -ibra" -ibro&i& Simo&i& Siml) -ibrl) -ibroy&#oy&#i /0a"gi /0a"g)& ...)& ...1(....1( 2.
2.+.+.22 HiHi))rrla&la&i i EEi#)i#)lialial l Epitheliosis Epitheliosis ...1(...1( 2.+.3
2.+.3 A!)"oA!)"o&i& &i& !a" !a" S'l)roS'l)ro&i"g A!)"o&i&i"g A!)"o&i&....&...1+...1+ 2.5
2.5 Diag"Diag"o&i&.o&i&...1+...1+ 2.5.1
2.5.1 A"am"A"am")&a...)&a...1+...1+ 2.5.2
2.5.2 P)m)ri'P)m)ri'&aa" &aa" -i&i'.-i&i'...15...15 2.5.3
2.5.3 P)m)ri'P)m)ri'&aa" &aa" )"")""6a"g.6a"g...21...21 2.17
2.17 Diag"Diag"o&i& o&i& ba"!iba"!i"g..."g...2....2 2.17.
2.17.11 -ibro-ibroa!)"oma!)"oma a Mama) Mama) --AMAM.......2...2 2.17.
2.17.22 Ki&#a Ki&#a Mama).Mama)...2...2(( 2.11
2.11 TaTa#ala'&a"#ala'&a"a....a...2(...2( 2.11
2.11.1.1 A&ira&A&ira&i....i...2(...2( 2.11.2
2.11.2 T)T)rai rai 0ormo"al...0ormo"al...2+...2+ 2.11
2.11.3.3 Mo!i*iMo!i*i'a&i 'a&i !i)#..!i)#...2+...2+ 2.11.4
2.11.4 %i#ami" %i#ami" E...E...2+...2+ 2.11
2.11.$.$ P)mb)P)mb)!a0a"!a0a"...25..25 2.12
2.12 Prog"Prog"o&i&..o&i&...25.25 BAB
BAB III III KESIMPULAN...KESIMPULAN...37...37 DA-TA
DA-TAR R PUSTPUSTAKA..AKA...31...31
1
1
KAT
KATA PEN
A PENGA
GANTAR
NTAR
P6i &y'r )"li& a"6a#'a"
P6i &y'r )"li& a"6a#'a" ') 0a!ira# T0a" 8') 0a!ira# T0a" 8a"g Ma0a E&a 'ar)"a !)"ga" ra0ma#a"g Ma0a E&a 'ar)"a !)"ga" ra0ma# !a" 'a&i0 'ar"ia Nya9 )"li& !aa# m)"y)l)&ai'a" )"li&a" ma'ala0 i"i !)"ga" !a" 'a&i0 'ar"ia Nya9 )"li& !aa# m)"y)l)&ai'a" )"li&a" ma'ala0 i"i !)"ga" la"ar. T6a" !ari )"li&a" ma'ala0 i"i a!ala0 &)bagai &ala0 &a# &yara# !alam la"ar. T6a" !ari )"li&a" ma'ala0 i"i a!ala0 &)bagai &ala0 &a# &yara# !alam m)
m)la'la'&a"&a"a'a'a" a" ')')aa"i"i#)#)raaraa" " 'l'li"i"i' i' !i !i D)D)aar#r#)m)m)" )" IlmIlm B)B)!a!a0 0 RRmama0 0 SaSa'i'i## B0aya"g'ara Ti"g'a# I Ra!)" Sai!
B0aya"g'ara Ti"g'a# I Ra!)" Sai! S'a"#o.S'a"#o.
Ma'
Ma'alaala0 0 i"i"i i b)b)riri&i &i m)m)"g"g)")"ai ai b)b)b)b)raraa a i"i"*o*ormrma&a&i i m)m)"g"g)")"aiai fibrocystic fibrocystic changechange )rba0a" *ibro'i&#i& ya"g &a"ga# &)ri"g #)r6a!i a!a :a"i#a &)ara mm9 ya"g )rba0a" *ibro'i&#i& ya"g &a"ga# &)ri"g #)r6a!i a!a :a"i#a &)ara mm9 ya"g m)
m)""a'a' a"a"a#a#omomi i !a!a" " *i*i&io&iolologi gi ayay!!arara9 a9 !)!)*i*i"i&"i&i9 i9 ))m)m)riri'&'&aa" aa" ))"""6"6a"a"g9g9 )")ga0a"
)")ga0a" !a" !a" )"a#ala'&a"aa". )"a#ala'&a"aa". P)"li& P)"li& b)r0ara b)r0ara agar agar ara ara )mbaa )mbaa m)"!aa#m)"!aa# )ma0ama"
)ma0ama" !a" !a" )"g)#a0a" )"g)#a0a" ya"g ya"g l)bi0 l)bi0 !alam !alam i"*orma&i i"*orma&i m)"g)"aim)"g)"ai fibrocystic fibrocystic change
change &)r#a !aa# m)"gali'a&i'a" "ya. &)r#a !aa# m)"gali'a&i'a" "ya.
T)rima 'a&i0 6ga )"li& a"6a#'a" ')a!a b)b)raa i0a' ya"g m)mba"# !a" T)rima 'a&i0 6ga )"li& a"6a#'a" ')a!a b)b)raa i0a' ya"g m)mba"# !a" m)"
m)"!'!'"g "g )"y)"y)l)&)l)&aiaaia" " #g#ga& a& ma'ma'alaala0 0 i"i i"i yaiyai# # !r!r..SmSmi!ii!i9S9SB B &)l&)la' a' !o'!o'#)r #)r )mbimbi"g9 ara #im !o'#)r b)!a0 lai""ya9
)mbimbi"g9 ara #im !o'#)r b)!a0 lai""ya9 ara )ra:a# !a" &#a**9 &)r#a r)'a";r)'a"ara )ra:a# !a" &#a**9 &)r#a r)'a";r)'a" oa&& !a" &)ma i0a' ya"g #)la0 i'# b)r)ra" !alam ro&)& )"y)l)&aia" ma'ala0 oa&& !a" &)ma i0a' ya"g #)la0 i'# b)r)ra" !alam ro&)& )"y)l)&aia" ma'ala0 i"i9
i"i9
P)"li& m)"ya!ari ba0:a ma'ala0 i"i ma&i0 6a0 !ari &)mr"a9 ol)0 'ar)"a i# P)"li& m)"ya!ari ba0:a ma'ala0 i"i ma&i0 6a0 !ari &)mr"a9 ol)0 'ar)"a i# )"li& m)")rima
)"li& m)")rima b)rbagai b)"#' 'ri#i' !a" b)rbagai b)"#' 'ri#i' !a" &ara" ya"g !aa# &ara" ya"g !aa# m)mba"# ma'ala0 i"im)mba"# ma'ala0 i"i m)"6a!i l)bi0 &)mr"a.
m)"6a!i l)bi0 &)mr"a.
A'0ir 'a#a9 &)moga ma'ala0 i"i
A'0ir 'a#a9 &)moga ma'ala0 i"i !aa# b)rg"!aa# b)rg"a a bagi )"li& !a" 6ga bagi )"li& !a" 6ga )mba)mbaa. Kiraa. Kira "ya T0a" m)mb)r'a#i 'i#a &)ma. Ami"
"ya T0a" m)mb)r'a#i 'i#a &)ma. Ami"
<a'ar#a9 21 <li 2714 <a'ar#a9 21 <li 2714
P)"li& P)"li&
KAT
KATA PEN
A PENGA
GANTAR
NTAR
P6i &y'r )"li& a"6a#'a"
P6i &y'r )"li& a"6a#'a" ') 0a!ira# T0a" 8') 0a!ira# T0a" 8a"g Ma0a E&a 'ar)"a !)"ga" ra0ma#a"g Ma0a E&a 'ar)"a !)"ga" ra0ma# !a" 'a&i0 'ar"ia Nya9 )"li& !aa# m)"y)l)&ai'a" )"li&a" ma'ala0 i"i !)"ga" !a" 'a&i0 'ar"ia Nya9 )"li& !aa# m)"y)l)&ai'a" )"li&a" ma'ala0 i"i !)"ga" la"ar. T6a" !ari )"li&a" ma'ala0 i"i a!ala0 &)bagai &ala0 &a# &yara# !alam la"ar. T6a" !ari )"li&a" ma'ala0 i"i a!ala0 &)bagai &ala0 &a# &yara# !alam m)
m)la'la'&a"&a"a'a'a" a" ')')aa"i"i#)#)raaraa" " 'l'li"i"i' i' !i !i D)D)aar#r#)m)m)" )" IlmIlm B)B)!a!a0 0 RRmama0 0 SaSa'i'i## B0aya"g'ara Ti"g'a# I Ra!)" Sai!
B0aya"g'ara Ti"g'a# I Ra!)" Sai! S'a"#o.S'a"#o.
Ma'
Ma'alaala0 0 i"i"i i b)b)riri&i &i m)m)"g"g)")"ai ai b)b)b)b)raraa a i"i"*o*ormrma&a&i i m)m)"g"g)")"aiai fibrocystic fibrocystic changechange )rba0a" *ibro'i&#i& ya"g &a"ga# &)ri"g #)r6a!i a!a :a"i#a &)ara mm9 ya"g )rba0a" *ibro'i&#i& ya"g &a"ga# &)ri"g #)r6a!i a!a :a"i#a &)ara mm9 ya"g m)
m)""a'a' a"a"a#a#omomi i !a!a" " *i*i&io&iolologi gi ayay!!arara9 a9 !)!)*i*i"i&"i&i9 i9 ))m)m)riri'&'&aa" aa" ))"""6"6a"a"g9g9 )")ga0a"
)")ga0a" !a" !a" )"a#ala'&a"aa". )"a#ala'&a"aa". P)"li& P)"li& b)r0ara b)r0ara agar agar ara ara )mbaa )mbaa m)"!aa#m)"!aa# )ma0ama"
)ma0ama" !a" !a" )"g)#a0a" )"g)#a0a" ya"g ya"g l)bi0 l)bi0 !alam !alam i"*orma&i i"*orma&i m)"g)"aim)"g)"ai fibrocystic fibrocystic change
change &)r#a !aa# m)"gali'a&i'a" "ya. &)r#a !aa# m)"gali'a&i'a" "ya.
T)rima 'a&i0 6ga )"li& a"6a#'a" ')a!a b)b)raa i0a' ya"g m)mba"# !a" T)rima 'a&i0 6ga )"li& a"6a#'a" ')a!a b)b)raa i0a' ya"g m)mba"# !a" m)"
m)"!'!'"g "g )"y)"y)l)&)l)&aiaaia" " #g#ga& a& ma'ma'alaala0 0 i"i i"i yaiyai# # !r!r..SmSmi!ii!i9S9SB B &)l&)la' a' !o'!o'#)r #)r )mbimbi"g9 ara #im !o'#)r b)!a0 lai""ya9
)mbimbi"g9 ara #im !o'#)r b)!a0 lai""ya9 ara )ra:a# !a" &#a**9 &)r#a r)'a";r)'a"ara )ra:a# !a" &#a**9 &)r#a r)'a";r)'a" oa&& !a" &)ma i0a' ya"g #)la0 i'# b)r)ra" !alam ro&)& )"y)l)&aia" ma'ala0 oa&& !a" &)ma i0a' ya"g #)la0 i'# b)r)ra" !alam ro&)& )"y)l)&aia" ma'ala0 i"i9
i"i9
P)"li& m)"ya!ari ba0:a ma'ala0 i"i ma&i0 6a0 !ari &)mr"a9 ol)0 'ar)"a i# P)"li& m)"ya!ari ba0:a ma'ala0 i"i ma&i0 6a0 !ari &)mr"a9 ol)0 'ar)"a i# )"li& m)")rima
)"li& m)")rima b)rbagai b)"#' 'ri#i' !a" b)rbagai b)"#' 'ri#i' !a" &ara" ya"g !aa# &ara" ya"g !aa# m)mba"# ma'ala0 i"im)mba"# ma'ala0 i"i m)"6a!i l)bi0 &)mr"a.
m)"6a!i l)bi0 &)mr"a.
A'0ir 'a#a9 &)moga ma'ala0 i"i
A'0ir 'a#a9 &)moga ma'ala0 i"i !aa# b)rg"!aa# b)rg"a a bagi )"li& !a" 6ga bagi )"li& !a" 6ga )mba)mbaa. Kiraa. Kira "ya T0a" m)mb)r'a#i 'i#a &)ma. Ami"
"ya T0a" m)mb)r'a#i 'i#a &)ma. Ami"
<a'ar#a9 21 <li 2714 <a'ar#a9 21 <li 2714
P)"li& P)"li&
BAB I
BAB I
PENDAHULUAN
PENDAHULUAN
Ma&&a a!a ay!ara m)ra'a" &ala0 &a# ')l0a" #)r&)ri"g a!a bi!a"g gi")'ologi. Ma&&a a!a ay!ara m)ra'a" &ala0 &a# ')l0a" #)r&)ri"g a!a bi!a"g gi")'ologi. Ma&&a a!a ay!ara i"i !aa# !i&)bab'a" ol)0 !a )"y)bab #ama yai# 6i"a' Ma&&a a!a ay!ara i"i !aa# !i&)bab'a" ol)0 !a )"y)bab #ama yai# 6i"a' b)
b)"ig"ig" " !a" !a" ga"ga"a& a& mamaliglig"a""a"#=a#=a")")r. r. NamNam"9 "9 ya"ya"g g alali"g i"g &)ri&)ri"g "g a!aa!ala0 la0 #m#mor or 6i"a'=b)"ig"
6i"a'=b)"ig" ya"g ya"g !aa# !aa# !i&)bab'a" !i&)bab'a" ol)0 ol)0 )mb)"#' )mb)"#' 'i&#i'=y	 'i&#i'=y	 ob&#r'&i ob&#r'&i !'#&9!'#&9 i"*lama&i9 a#a i"*)'&i.
i"*lama&i9 a#a i"*)'&i.
-ibroy&#i 0a"g) = -ibroy&#i br)a&# !i&)a&) m)ra'a" 'o"!i&i ya"g ali"g &)ri"g -ibroy&#i 0a"g) = -ibroy&#i br)a&# !i&)a&) m)ra'a" 'o"!i&i ya"g ali"g &)ri"g #)r6
#)r6a!i a!i a!a!a a b)bb)b)ra)raa a :a":a"i#ai#a. . -ib-ibroyroy&#i &#i 0a0a"g) "g) m)rm)raa'a" 'a" #)rm#)rmi"oi"ologlogy y yaya"g"g !ig"a'a" "#' m)"ggambar'a" )rba0a" *i&iologi& a!a 6ari"ga" ay!ara9 yai# !ig"a'a" "#' m)"ggambar'a" )rba0a" *i&iologi& a!a 6ari"ga" ay!ara9 yai# a!ala"y
a!ala"ya a roli*roli*)ra&i 6ari"ga" i'a# )ra&i 6ari"ga" i'a# !a" )mb)"#'!a" )mb)"#'a" a" 'i&#a ya"g 'i&#a ya"g b)rma"b)rma"i*)&#a&i !alami*)&#a&i !alam b)"#' ma&&a a#a b)"6ola" a!a ay!ara.
b)"#' ma&&a a#a b)"6ola" a!a ay!ara.
-ibro
-ibroy&#i 0a"g)& m)ra'y&#i 0a"g)& m)ra'a" 0al a" 0al ya"g la>im #)r6a!i a!a ya"g la>im #)r6a!i a!a :a"i#a b)r&ia a"#ara 37:a"i#a b)r&ia a"#ara 37 &amai $7 #a0"9 "am" !aa# 6ga #)r6a!i a!a &ia l)bi0 m!a a#a a!a :a"i#a &amai $7 #a0"9 "am" !aa# 6ga #)r6a!i a!a &ia l)bi0 m!a a#a a!a :a"i#a la"6# &ia o&#m)"oa&) ya"g m)"gg"a'a" #)rai )"gga"#i 0ormo") 0ormo") la"6# &ia o&#m)"oa&) ya"g m)"gg"a'a" #)rai )"gga"#i 0ormo") 0ormo") r)
r)la)la)m)"m)"# # #0)#0)rayray. . G)6aG)6ala la !ar!ari i 'o"'o"!i&!i&i i i"i i"i &a"&a"ga# ga# b)rb)ragamagam. . B)bB)b)ra)raa a :a":a"i#ai#a m)"
m)"g)lg)l0'0'a" a" "y"y)ri )ri 0)b0)ba# a# a!a!a a ayay!a!ara ra !a" !a" b)"b)"6ol6ola" a" yaya"g "g mlml#i#il) l) a!a!a a ')!')!aa ay!ara"ya9
ay!ara"ya9 "am" "am" a!a a!a 6ga 6ga :a"i#a :a"i#a ya"g ya"g 0a"ya 0a"ya m)"g)l0'a" m)"g)l0'a" &)!i'i# &)!i'i# "y)ri "y)ri #a"a#a"a a!a
a!a"ya b)"6"ya b)"6olaola" " ya"ya"g g #)ra#)raba !i ba !i ayay!a!ara. ra. Pa!Pa!a a &)b&)bagiagia" ora"ga" ora"g9 9 g)6g)6ala i"i ala i"i !a!aa#a# 'o"&#
'o"&#a" a" "am" &)bagia" lai""ya g)6ala "am" &)bagia" lai""ya g)6ala !ira&a'!ira&a'a" a" 0ila"g0ila"g;#imb;#imbl l b)r'aib)r'ai#a" #a" !)"ga!)"ga"" &i'l& bla"a".
&i'l& bla"a".
-ibroy&#i 0a"g)& m)ra'a" &ala0 &a# #mor 6i"a' &)0i"gga ')il ')m"g'i"a" -ibroy&#i 0a"g)& m)ra'a" &ala0 &a# #mor 6i"a' &)0i"gga ')il ')m"g'i"a" m)"gara0 ') ')ga"a&a" = br)a&# a")r. Ha"ya &)'i#ar $? !ari 'a&& *ibroy&#i m)"gara0 ') ')ga"a&a" = br)a&# a")r. Ha"ya &)'i#ar $? !ari 'a&& *ibroy&#i 0a"g)& ya"g b)r)&i'o b)r')mba"g m)"6a!i #mor ga"a&. Nam"9 'o"!i&i i"i !aa# 0a"g)& ya"g b)r)&i'o b)r')mba"g m)"6a!i #mor ga"a&. Nam"9 'o"!i&i i"i !aa# m)"y
m)"y)bab)bab'a" 'a" 'al'al&i*i&i*i'a&'a&i i ya"ya"g g !a!aa# a# m)"m)"6a!6a!i i &ala&ala0 0 &a# &a# #i#i) ) l)&i l)&i r) r) malmalig"ig"a"#a"#99 &)0i"gga !ib#0'a" )m)ri'&aa" USG a#a mamogra*i &)ara b)r'ala a!a a&i)". &)0i"gga !ib#0'a" )m)ri'&aa" USG a#a mamogra*i &)ara b)r'ala a!a a&i)".
BAB II
PEMBAHASAN
2.1Embriologi Payuara
P)r')mba"ga" ay!ara !imlai &)6a' mi"gg '))"am )r')mba"ga" )mbrio9 #)r6a!i )")bala" )'#o!)rm &)a"6a"g gari& && mammary ridges9 milk lines ya"g #)rb)"#a"g bila#)ral. Normal"ya9 &)a&a"g ay!ara a'a" b)r')mba"g !i !a)ra0 i"i9 yai# &)a"6a"g r)gio a'&ila fore limb &amai ') r)gio" i"gi"al hind limb. Da )r#iga !ari gari& #)r&)b# &)g)ra m)"g0ila"g !a" #i"ggal bagia" !a!a )#oral &a6a ya"g b)r')mba"g m)"6a!i i'al ba'al ay!ara. Saa# m)"aai mi"gg ') &)mbila"9 gari& && m)"6a!i a#ro*i ')ali a!a !a)ra0 )'#orali&.Pa!a bagia" &)rior b)r')mba"g m)"6a!i ##i"g && !a" bagia" lai" m)"6a!i a#ro*i. Pay!ara a#a ##i"g #amba0a" olyma&#ia !a" oly#0)lia !aa# #)rb)"#' &)a"6a"g gari& && aabila r)gr)&i "ormal #i!a' #)r6a!i. 1
Gambar 1 Embriologi Payudara2
B)b)raa 0ari &)#)la0 ')la0ira"9 !aa# #)r6a!i )mb)&ara" ay!ara "ila#)ral a#a bila#)ral !ii'#i !)"ga" &)'r)&i aira" ')r0. K)a!aa" ya"g !i&)b# ma&#i#i& ")o"a#orm i"i !i&)bab'a" ol)0 b)r')mba"g"ya &y&#)m !'#& !a"
#mb0"ya a&i"& &)r#a ,a&'lari&a&i a!a &#roma ya"g !ira"g&a"g &)ara #i!a' la"g&"g ol)0 #i"ggi"ya 'a!ar )&#rog)" ib !alam &ir'la&i !ara0 bayi. S)#)la0 la0ir9 #)r6a!i )"r"a" 'a!ar )&#rog)" ya"g m)ra"g&a"g 0io*i&i& "#' m)mro!'&i rola#i". Prola'#i" i"ila0 ya"g m)"imbl'a" )rba0a" a!a ay!ara.3
Pay!ara a!a :a"i#a #i!a' b)r')mba"g &amai a!a &aa# b)r#a&. Saa# b)r#a&9 ay!ara b)r')mba"g 'ar)"a m)"!aa# ra"g&a"ga" !ari )&#rog)" !a" rog)&#)ro") ya"g !i0a&il'a" ol)0 o,arim ya"g ')m!ia" m)"gi"i&ia&i )roli*)ra&i )i#)l !a" 6ari"ga" i'a# ay!ara. Nam" !)mi'ia"9 ay!ara #)#a
!alam ')a!aa" b)lm b)r')mba"g &)mr"a &amai &aa# #)r6a!i ')0amila".1
2.2A!a"omi Payuara
Pay!ara m)ra'a" &a# ')l)"6ar 'li# ya"g #)r!iri a#a& l)ma'9 ')l)"6ar9 !a" 6ari"ga" i'a#9 ya"g #)r!aa# !i ba:a0 'li# !a" !i a#a& o#o# !a!a. Ba#a&;ba#a& ay!ara ya"g #ama' !ari lar a!ala0 &)bagai b)ri'# @
; S)rior @ Iga II ; III ; I"*)rior @ Iga %I ; %II
; M)!ial @ ba#a& la#)ral &#)r"m ; La#)ral @ li")a a'&ilari& a"#)rior
Pa!a bagia" la#)ral a#a&"ya9 6ari"ga" ')l)"6ar i"i ')lar !ari bla#a""ya ') ara0 a'&ila9 ya"g !i&)b# )"o"6ola" S)") a#a )'or ay!ara. Da )r#iga bagia" a#a& ay!ara #)rl)#a' !i a#a& o#o# )'#orali& mayor9 &)!a"g'a" &))r#iga bagia" ba:a0"ya #)rl)#a' !i a#a& o#o# &)ra#& a"#)rior9 o#o# obli'& )'&#)r"&
ab!omi"i&9 !a" o#o# r)'#& ab!omi"i&.
Pay!ara ma"&ia b)rb)"#' ')r# !a" &)ri"g 'ali b)r'ra" #i!a' &ama a"#ara 'a"a" !a" 'iri. B)ra# ay!ara !):a&a 'ra"g l)bi0 'ira;'ira 277 gram9 ya"g !aa# m)mb)&ar a!a &aa# 0amil m)"aai 77 gram !a" m)"aai +77 gram &aa# m)"y&i. Pay!ara #)r!iri !ari 1$;27 lob& ya"g ma&i"g;ma&i"g #)r!iri !ari b)b)raa lobl&;lobl&.1 Ma&i"g;ma&i"g lobl)& i"i m)m"yai
&alra" ') ailla mamma)9 ya"g !i&)b# !'#& la'#i*)r&. U"i# #)r')il ya"g a!a !alam ay!ara a!ala0 al,)ol& ya"g b)r*"g&i "#' m)mro!'&i &&. Al,)ol& #)r!iri !ari b)b)raa &)l Ai")r9 6ari"ga" l)ma'9 &)l la&ma9 &)l o#o# olo& !a" )mbl0 !ara0. B)b)raa al,)ol& i"i m)"g)lomo' m)mb)"#'
lobl&. Dari al,)ol&9 ASI !i&alr'a" ') !alam &alra" ')il !'#l&9 ')m!ia" b)b)raa &alra" ')il b)rgab"g m)mb)"#' &alra" ya"g l)bi0 b)&ar !'#& la'#i*)r&9 !a" !i ba:a0 ar)ola #)r!aa# &alra" b)&ar ya"g m)l)bar yai# &i"& la'#i*)r&. Di !alam !i"!i"g al,)ol& ma" &alra";&alra" #)r!aa# o#o# olo& ya"g bila b)r'o"#ra'&i !aa# m)moma ASI ')lar. Dia"#ara ')l)"6ar && !a" *a&ia )'#orali&9 6ga !ia"#ara 'li# !a" ')l)"6ar #)r&)b# #)r!aa# 6ari"ga" l)ma'.3 Di a"#ara lobl&;lobl& #)r&)b# #)r!aa# 6ari"ga" i'a# ay!ara
Ligam)"#m /oo)r ya"g ma&' ') !alam !)rmi& &)ara )r)"!ilar &)0i"gga m)mb)ri'a" ra"g'a &#r'#ral "#' ay!ara. 193
Gambar 3 Anatomi Payudara Sagital dan Anterior View 5
Pay!ara ma"&ia !ibagi m)"6a!i 4 'a!ra" ol)0 gari& 0ori>o"#al !a" ,)r#i'al ya"g m)lali ailla mamma)9 yai# @
; Ka!ra" lar a#a& = upper outer quadrant = S)rola#)ral ; Ka!ra" !alam a#a& = upper inner quadrant = S)rom)!ial ; Ka!ra" lar ba:a0 = lower outer quadrant = I"*)rola#)ral ; Ka!ra" !alam ba:a0 = lower inner quadrant = I"*)rom)!ial
Ka!ra" lar a#a& ay!ara m)ra'a" bagia" !)"ga" ,olm) 6ari"ga" #)rba"ya' !iba"!i"g'a" 'a!ra" lai""ya.
Bagia" )i!)rmi& !ari
'oml)'& ##i"g;ar)ola b)rigm)" !a" b)r')r#;')r#. Saa# b)r#a&9 igm)" m)"6a!i l)bi0 g)la !a" ##i"g m)"galami )rba0a" 'o"*igra&i yai# m)"6a!i l)bi0 #)r)l),a&i. Saa# ')0amila"9 ar)ola m)mb)&ar !a" igm)"#a&i m)"6a!i &)ma'i" m)"i"g'a# l)bi0 g)la. Ar)ola m)"ga"!"g ')l)"6ar &)ba&)a9 ')l)"6ar ')ri"ga#9 !a" ')l)"6ar a&)&ori& ya"g m)mb)"#' )"o"6ola" ')il a!a )rm'aa" ar)ola ya"g !i&)b# &)bagai Mo"#gom)ry& #b)rl)&. Pailla mamma) a!a 6"g ##i"g m)"ga"!"g ba"ya' &)'ali 6"g &ara* &)"&ori' !a" ba!a" m)i&&")r ya"g ')!a"ya m)m)ga"g )ra"a" )"#i"g "#' *"g&i ay!ara9 'ar)"a ')#i'a bayi m)"y)!o# ##i"g a'a" #)r6a!i ra"#ai ")ro0moral
ya"g b)ra'0ir a!a ')lar"ya air &&.1
2.2.1.1.1 #a$%ulari$a$i Payuara P)r!ara0a" ay!ara b)ra&al !ari @
; Ar#)ri )r*ora"#)& aba"g !ari ar#)ri mammary i"#)r"a
/aba"g;aba"g I9II9III9I%9% !ari Ar#)ri mammaria i"#)r"a m)")mb& !i"!i"g !a!a !)'a# i"ggir &#)r"m a!a i"#)ro&#al ya"g &)&ai9 m)")mb& M.P)'#orali& mayor !a" m)mb)ri )"!ara0a" #)i m)!ial gla"!lla mamma.
; Rami )'#orali& Ar#)ri T0ora'oa'romiali&
Ar#)ri i"i b)r6ala" #r" !i a"#ara M. P)'#orali& mi"or !a" M. P)'#oralli& mayor. P)mbl0 i"i m)ra'a" )mbl0 #ama M.P)'#orali& mayor. Ar#)ri i"i a'a" m)"!ara0i gla"!la mamma) bagia" !alam.
; Ar#)ri #0ora'ali& la#)rali& A. Mamma) E'&#)r"al
P)mbl0 !ara0 i"i b)r6ala" #r" m)"y&ri #)i la#)ral M. P)'#orali& Mayor "#' m)"!ara0i bagia" la#)ral ay!ara
Gambar 5 Vaskularisasi Payudara
Alira" ,)"a !ari ay!ara !a" !i"!ig !a!a m)"gi'#i alr ar#)ri9 !)"ga" alira" !rai"a&) ,)"a m)"6 ') ,)"a a'&ilari&. Tiga ,)"a #ama yai# @
; %)"a #ora&i'a i"#)r"a
; %)"a i"#)r'o&#ali& o&#)rior ; %)"a a'&ilari&
2.2.1.1.2 Si$"&m Lim'a"i% Payuara Si&#)m lim*a#i' ay!ara
1. P)mbl0 g)#a0 b)"i"g
; P)mbl0 g)#a0 b)"i"g a'&ila
P)mbl0 g)#a0 b)"i"g a'&illa i"i m)"galir'a" g)#a0 b)"i"g !ari !a)ra0;!a)ra0 &)'i#ar ar)ola mamma9 'a!ra" la#)ral ba:a0 !a" 'a!ra" la#)ral a#a& ay!ara
Salra" lim*) i"i m)"galir'a" g)#a0 b)"i"g !ari bagia" !alam !a" m)!ial ay!ara.
2. K)l)"6ar;')l)"6ar g)#a0 b)"i"g
; K)lomo' ,)"a a'&ilari& La#)ral = Hm)ral
T)r!iri !ari 4; ')l)"6ar lim*) ya"g #)rl)#a' m)!ial a#a o&#)rior !ari ,)"a a'&ilari& !a" m)")rima 0amir &)ma !rai"a&) lim*a#i' !ari )'&#r)mi#a& a#a&.
; K)l)"6ar g)#a0 b)"i"g mammary )'&#)r"a P)#oral
K)l)"6ar i"i #)rl)#a' !i ba:a0 #)i la#)ral M. P)'#orali& mayor9 &)a"6a"g #)i m)!ial a'&illa. Dibagi m)"6a!i !a ')lomo' yai# ')lomo' &)rior &)#i"ggi i"#)ro&#al II;III !a" ')lomo' i"*)rior &)#i"ggai i"#)ro&#al I%;%I. M)")rima 0amir &)ma !rai"a&) lim*a#i' !ari bagia" la#)ral ay!ara.
; K)l)"6ar g)#a0 b)"i"g &ala=&b&alar Po&#)rior
T)r!iri !ari $;( ')l)"6ar lim*) ya"g #)rl)#a' &)a"6a"g &b&'alari& !a" #0ora'o!or&ali&9 mlai !ari )raba"ga" ,)"a a'&illari& m)"6a!i ,)"a &b&'alari&9 &amai ') #)ma# ma&' "ya ,)"a #0ora'o;!or&ali& ') !alam M. La#i&&im& !or&i. M)")rima !rai"a&) lim*a#i' !ari l)0)r b)la'a"g9 "gg"g9 !a" ba0 b)la'a"g.
; K)l)"6ar g)#a0 b)"i"g &)"#ral
T)r!iri !ari 3;4 ')lomo' ')l)"6ar lim*a ya"g #)rl)#a' !i !alam 6ari"ga" l)ma' !i &a# a'&illa9 #)rl)#a' #)a# !i o&#)rior !ari m&'l& )#orali& mi"or. K)l)"6ar g)#a0 b)"i"g i"i a!ala0 ')l)"6ar g)#a0 b)"i"g ya"g ali"g m!a0 !iraba !a" m)ra'a" ')l)"6ar a'&illa ya"g
#)rb)&ar !a" #)rba"ya' 6mla0"ya. M)")rima !rai"a&) lim*a#i' !ari ,)"a a'&ilari&9 mammaria )'&#)r"a9 &alar=&b&alar9 !a" la"g&"g !ari ay!ara.
; K)l)"6ar g)#a0 b)"i"g i"#)r)'#oral ro##)r& "o!)&
T)rl)#a' a"#ara M. P)'#orali& mayor !a" mi"or9 &)a"6a"g rami )'#orali& ,)"a #r0ora'o a'romiali&. <mla0 "ya 1;4 ')l)"6ar. M)")rima !rai"a&) la"g&"g !ari ay!ara. /aira" lim*a ya"g m)l):a#i ')lomo' i"#)r)'#orali& a'a" m)"galir m)"6 ')l)"6ar lim*) &b'la,i'la !a" ')l)"6ar lim*) &)"#ral.
; K)l)"6ar g)#a0 b)"i"g &b'la,i'la Aial
T)r!iri !ari ;12 ')lomo' ')l)"6ar lim*) ya"g #)rl)#a' a!a o&#)rior !a" &)rior !ari ba#a& a#a& m&'l& )#orali& mi"or !a" m)")rima
!rai"a&) !ari &)lr0 ')lomo' ')l)"6ar lim*) a!a r)gio a'&ilari& lai""ya.
Gambar 6 Sistem im!atik Payudara
K)lomo';')lomo' ')l)"6ar lim*) #)r&)b# !i')lomo''a" b)r!a&ar'a" 0b"ga"""ya #)r0a!a m&'l& )'#orali& mi"or &)ara a"a#omi&. K)l)"6ar lim*) ya"g #)rl)#a' la#)ral !ari a#a !i ba:a0 ba#a& m&'l& )'#orali& mi"or &)bagai ')l)"6ar lim*) l),)l I9 ya"g #)rma&' !i !alam"ya a!ala0 ')lomo' ,)"a a'&ilari&9 mammaria )'&#)r"a9 !a" ')l)"6ar lim*) &alar. K)l)"6ar lim*) ya"g #)rl)#a' &)r*i&ial !ari a#a !i !alam m&'l& )'#orali& mi"or &)bagai l),)l II9 ya"g #)rma&' !i !alam"ya a!ala0 ')l)"6ar lim*) &)"#ral !a" i"#)r)'#orali&. K)l)"6ar lim*) ya"g #)rl)#a' m)!ial !ari a#a !i a#a& ba#a& a#a& m&'l& )'#orali& mi"or !i&)b# &)bagai l),)l III9 #)rma&' !i !alamya a!ala0 ')l)"6ar lim*) &b'la,i'la.
Gambar " e#el kelen$ar geta% bening aksilla
Pl)'&& !ari ')l)"6ar lim*) a!a ay!ara ')lar a!a 6ari"ga" i'a# i"#)rloblar !a" a!a !i"!i"g !ari !'#r la'#i*)r& !a" b)r0b"ga" !)"ga" l)'&& ')l)"6ar lim*) &bar)ola. K)l)"6ar lim*) )*)r)" m)l):a#i i"ggir la#)ral
!ari m&'l& )'#orali& mayor9 *a&ia 'la,i)'#oral !a" b)ra'0ir a!a ')l)"6ar lim*) mammaria )'&#)r"a. B)b)raa ')l)"6ar lim*a !aa# b)r6ala" la"g&"g ') ')lomo' ')l)"6ar lim*a &b&'ala. Bagia" a#a& ay!ara b)r6ala" la"g&"g ') ')lomo' aial = &b'la,i'la9 bagia" m)!ial b)r6ala" &)ara0 !)"ga" ar#)ri )r*ora"#)& aba"g !ari ar#)ri mammaria i"#)r"a !a" ma&' ') ')l)"6ar ara
&#)r"al a#a ya"g !i&)b# &)bagai ')lomo' ')l)"6ar mammaria i"#)r"a.
2.2.1.1.( I!&r)a$i Payuara
P)r&ara*a" &)"&ori& ay!ara !ir& ol)0 lateral cutaneous branches ya"g m)ra'a" aba"g !ari ")r,& i"#)r'o&#ali& ');3 &amai ');. S)lai" i#9 &ara* #)r&)b# 6ga m)m)r&ara*i !i"!i"g !a!a a"#)rola#)ral. /#a")o& bra"0)& ya"g b)ra&al !ari l)'&& &)r,i'ali&9 #)r#ama aba"g a"#)rior !ari ")r,&
&rala,ilar9 m)m)r&ara*i &)bagia" 'li# a!a bagia" a#a& ay!ara.1
A!a b)b)raa &ara* lagi ya"g )rl !ii"ga# &)0b"ga" !)"ga" )"yli# arali&i& !a" ma#i ra&a a&a b)!a09 ya'"i ")r,& i"#)r'o&#abra'iali& !a" ")r,&
m)!ial l)"ga" a#a&. Pa!a !i&)'&i a'&ila9 &ara* i"i &)!aa# m"g'i" !i&i"g'ir'a" &)0i"gga #i!a' #)r6a!i ma#i ra&a !i !a)ra0 #)r&)b#.1
<ari"ga" ')l)"6ar ay!ara !i)r&ara*i &ara* &ima#i&.
2.(P&r%&mba!ga! a! Fu!g$i Payuara
Pay!ara m)"galami #iga maam )rba0a".P)rba0a" )r#ama !imlai !ari ma&a 0i! a"a' m)lali ma&a b)r#a&9 lal ma&a *)r#ili#a&9 &amai 'lima'#)rim9 0i"gga m)"oa&).3 P)r')mba"ga" !a" *"g&i ay!ara
!ira"g&a"g ol)0 b)rbagai &#iml& 0ormo"al9 yai# )&#rog)"9 rog)&#)ro")9 rola#i"9 o'&i#o&i"9 #iroi!9 'or#i&ol9 !a" gro:#0 0ormo"). E&#rog)"9 rog)&#)ro")9
!a" rola#i" m)mili'i )*)' #ro0i ya"g )&)"&ial !alam )r')mba"ga" "ormal !a" *"g&i ay!ara. E&#rog)" m)"gi"i&ia&i )r')mba"ga" !'#&9 &)!a"g'a" rog)&#)ro") b)r#a"gg"g 6a:ab #)r0a!a !i*)r)"&ia&i )i#)l !a" )r')mba"ga"
lobl. Prola'#i" m)ra'a" &#iml& 0ormo"al rim)r "#' la'#og)")&i& &aa# a'0ir ')0amila" !a" )rio!) o&#;ar#m.
Gambar & 'ormon yang ber(eran (ada (ayudara
Gambar !i a#a& m)""6''a" &)'r)&i !ari 0ormo";0ormo" ")ro#ro*i' ol)0 0io#alam&9 ya"g b)r#a"gg"g 6a:ab #)r0a!a r)gla&i !ari &)'r)&i 0ormo"; 0ormo" lai" ya"g m)m)"gar0i 6ari"ga" ay!ara.
S)l ba&o*ili' !ari 0io*i&i& a"#)rior m)"&)'r)&i G"RH Go"a!o#roi"; r)l)a&i"g 0ormo"). G"RH ')m!ia" m)r)gla&i &)'r)&i LH !a" -SH ya"g ')m!ia" m)r)gla&i &)'r)&i )&#rog)" !a" rog)&#)ro") !ari o,arim. S)!a"g'a" )&#rog)" !a" rog)&#)ro") &)"!iri m)mb)ri'a" *))!ba' ")ga#i,) !a" o&i#i* ya"g ')m!ia" m)r)gla&i &)'r)&i LH9 -SH9 !a" G"RH. Pa!a ")o"a#)& )r)ma"9 )&#rog)" !a" rog)&#)ro") !i !ara0 m)"r" &)#)la0 la0ir !a" #)r& b)ra!a !alam ')a!aa" r)"!a0 &)lama ma&a a"a';a"a' 'ar)"a &)"&i#i*i#a& 0io#alam&; i#i#ary ai& #)r0a!a *))!ba' ")ga#i,) !ari 0ormo") #)r&)b#. D)"ga" o"&)# b)r#a&9 #)r6a!i )"r"a" &)"&i#i*i#a& HP; Ai& #)r0a!a *))!ba' ")ga#i,) )&#rog)" !a" rog)&#)ro")9 !a" #)r6a!i )"i"g'a#a" &)"&i#i*i#a& #)r0a!a o&i#i,) *))!ba'. K)6a!ia" i"i ')m!ia" m)"y)bab'a" #)r6a!i"ya )"i"g'a#a" &)'r)&i G"RH9 LH9 !a" -SH ya"g m)ra"g&a"g o,arim m)"&)'r)&i'a" l)bi0 ba"ya' )&#rog)" !a" rog)&#)ro"). P)"i"g'a#a" )&#rog)" !a" rog)&#)ro") ')m!ia" m)"y)bab'a" #)r6a!i"ya &i'l& m)"&#ra&i.
Pa!a a:al &i'l& m)"&#ra&i9 #)r6a!i )"i"g'a#a" !)"&i#a& !a" 'ra" !ari 6ari"ga" ay!ara !ii'#i !)"ga" )"gog)rm)"# b)"g'a' ya"g !i'ar)"a'a" aira" &))r#i !ara09 air9 a#a" aira" lai" !ari 6ari"ga" ay!ara !i&)r#ai roli*)ra&i )i#)l. T)r'a!a"g !aa# 6ga #imbl b)"6ola" ya"g "y)ri !a" #i!a' ra#a &)lama m)"&#ra&i. Pa!a o"&)# m)"&#ra&i9 )"gorg)m)"# m)r)!a !a" roli*)ra&i b)r'ra"g. 193
Pa!a &aa# #)r6a!i ')0amila" #)r6a!i )"i"g'a#a" ya"g !rama#i& )&#rog)" !a" rog)&#)ro") !ari o,arim !a" la)"#a9 ya"g ')m!ia" m)"gi"i&ia&i )rba0a" !rama#i& la a!a b)"#' !a" 'a"!"ga" ay!ara. Pay!ara b)r#amba0 b)&ar 'ar)"a roli*)ra&i )i#)lial !'#& !a" lobl&9 'li# ar)ola m)"6a!i l)bi0 g)la9 !a" ')l)"6ar Mo"#gom)ry m)"6a!i l)bi0 6)la& #)rli0a#. Pa!a #rim)&#)r )r#ama !a" ')!a9 aba"g mi"or !ari !'#& #)rb)"#'. Saa# #rim)&#)r ')#iga9 l)ma' #)ra'mla&i a!a )i#)l al,)ol& !a" olo&#rm m)"gi&i ro"gga Gambar ) *es(on 'ormon
al,)ol& !a" !'#&. Pa!a a'0ir ')0amila"9 rola#i" m)"&#imla&i &i"#)&i& !ari l)ma' !a" ro#)i" &&.
S)#)la0 m)la0ir'a" la&)"#a9 )&#rog)" !a" rog)&#)ro") !ara0 m)"galami )"r"a" 'a!ar9 ya"g ')m!ia" m)mb)ri'a" a'&)& )"0 #)r0a!a )'&r)&i
la'#og)"i' !ari
rola#i". Pro!'&i !a"
)'&'r)&i && !ia#r ol)0 l)"g'"g r)*l)'& ")ral ya"g b)rmla !ari 6"g &ara* a!a 'oml)'& ##i"g; ar)ola. S#imla&i #)r& m)")r& #)r0a!a r)*l)'& ")ral #)r&)b# !i)rl'a" "#' m)m)r#a0a"'a" la'#a&i
'ar)"a a'a" #)r& m)"&#imla&i &)'r)&i rola#i" !a" )'&r)&i air &&. S)'r)&i o'&i#o&i" !aa# !ira"g&a"g !)"ga" ra"g&a"g a!i#ori'9 ,i&al9 !a" ol*a'#ori& &aa# ib m)ra:a# bayi"ya. C'&i#o&i" m)"gi"i&ia&i 'o"#ra'&i !ari &)l;&)l myo)i#)l ya"g m)"y)bab'a" 'omr)&i !ari al,)oli !a" )'&l&i air && m)"6 ') &i"& la'#i*)r&. K)#i'a a"a' mlai m)"g'o"&m&i ma'a"a" lai" &)lai" air &&9 &)'r)&i rola#i" !a" o'&i#o&i" mlai m)"r". Dorma" !ari air && !i !alam al,)oli !a"
!'#& m)"y)bab'a" )")'a"a" #)'a"a" ya"g ')m!ia" m)"y)bab'a" a#ro*i )i#)lim.
Saa# m)"oa&)9 )"r"a" &)'r)&i )&#rog)" !a" rog)&#)ro") ol)0 o,arim !a" i",ol&i !'#& !a" al,)oli !ari ay!ara m)"y)bab'a" )"i"g'a#a" !)"&i#a& !ari 6ari"ga" i'a# &)'i#ar. S)lai" i#9 6ari"ga" ay!ara mlai !iga"#i'a" ol)0 6ari"ga" l)ma'.
2.*D&'i!i$i Fibro+y$"i+ ,-a!g&$
-ibroy&#i 0a"g)& a!ala0 ')lai"a" a!a ay!ara ya"g !i&)bab'a" ol)0 a!a"ya )rba0a" &i'l& 0ormo"al ya"g #)r6a!i &)ara *i&iologi& a!a &aa# m)"&#ra&i ya"g &)ara 'li"i& b)rma"i*)&#a&i !alam b)"#' ma&&a ya"g 'o"&i&#)"&i"ya ')ra& !a" !ira&a'a" "y)ri. S)b)"ar"ya9 *ibroy&#i 0a"g)& i"i
b'a"la0 m)ra'a" &a# ')lai"a".3 P)rba0a" *ibro'i&#i' i"i !aa# #imbl a!a
b)rbagai &ia9 #)r6a!i a'iba# ')#i!a'&)imba"ga" 0ormo"al9 !a" #)r'ai# !)"ga" ro&)& )"aa" alami. -ibroy&#i 0a"g)& i"i 6ga !aa# !i&)b# &)bagai diffuse cystic mastopathy ; chronic cystic mastitis; fibrocystic mastopathy ; mammary dysplasia a#a bila !i&)r#ai roli*)ra&i )i#)l !i"ama'a" &)bagai fibrosclerosis of the breast.
2.E/i&miologi
-ibroy&#i 0a"g) m)ra'a" 'o"!i&i ya"g la>im !a" !ialami ol)0 37; 7? :a"i#a9 !a" !i!aa#i a!a l)bi0 'ra"g $7? :a"i#a &ia ro!'#i*. -ibroy&#i 0a"g)& ali"g &)ri"g !ialami ol)0 :a"i#a r)m)"oa&) yai# a"#ara &ia 27;$7 #a0". Nam" !aa# 6ga #)r6a!i a!a :a"i#a !)"ga" &ia l)bi0 m!a a#a ba0'a" :a"i#a la"6# &ia o&#m)"oa&) ya"g m)"gg"a'a" #)rai )"gga"#i 0ormo") = 0ormo") r)la)m)"# #0)ray.(
2.0E"iologi
P)"y)bab a&#i !ari ')lai"a" *ibro'i&#i' ma&i0 b)lm !i')#a0i. Nam" )")li#ia" ma&i0 m)r6' a!a 0b"ga" "ya !)"ga" &i'l& m)"&#ra&i !a" & i'li'
#)r0a!a )r#mb0a" !a" )r')mba"ga" 6ari"ga" ')l)"6ar9 m)"i"g'a#'a" a'#i,i#a& )mbl0 !ara09 !a" lai" lai". Pa!a &aa# m)"&#ra&i #)r6a!i *l'#a&i 0ormo") '0&&"ya )&#rog)" !a" rog)&#)ro")9 r)&o" &)#ia :a"i#a #)r0a!a *l'#a&i 0ormo"al i"i b)rb)!a;b)!a. Nam" 'ar)"a r)&o" #)r0a!a )rba0a" 0ormo"al i"i !aa# m)"y)bab'a" #)r6a!i"ya r)#)"&i aira" a!a al,)oli !a" !'#& a!a ay!ara ya"g ')m!ia" m)mb)"#' 'i&#a ')il9 &)lai" i# *l'#a&i 0ormo"al ya"g #)r6a!i b)r#a0";#a0" #)r&)b)# 6ga !aa# m)"y)bab'a" )"i"g'a#a" !)"&i#a& !ari 6ari"ga" i'a# ay!ara.
Saa# ro&)& m)"&#ra&i &)l)&ai9 &)l &)l ay!ara a'a" m)"galamai program cell death = ao#o&i&. Saa# #)r6a!i ao#o&i& i"ila09 )"&im )"&im !ia'#i,a&i "#' digest &)l;&)l #)r&)b#9 ya"g ')m!ia" &)l #)r&)b# a'a" 0a"r !a" m)"g0a&il'a" *ragm)";*ragm)" &)l. Pa!a ro&)& i"i9 *ragm)"# #)r&)b# !a" ro&)& i"*lama&i m)"y)bab'a" #)r6a!i"ya &ari"g = *ibro&i& ya"g !aa# m)"gga"gg !'#& !a" lobl& !ari 6ari"ga" ')l)"6ar ay!ara. S)l;&)l i"*lama&i !a" *ragm)" &)l #)r&)b# !aa# m)"g)lar'a" 0ormo") li') &b&#a") ya"g m)m)"gar0i 6ari"ga" ')l)"6ar9 !'#&9 !a" 6ari"ga" )"yo'o"g !i &)'i#ar"ya.
Pro&)& i"i m)ra'a" ro&)& a'mla&i !ari #)rb)"#'"ya 'i&#a;'i&#a ')il ml#il) ya"g baia&a"ya bar m)"imbl'a" g)6ala "y)ri a!a &ia 37a". S)iri"g :a'# 'i&#a #)r&)b# 'ar)"a )"gar0 &i"yal !ari gro:#0 *a#or !aa# m)"galami )rba0a";)rba0a" g)")#i !a" 'aryo#ii' &)0i"gga #)r6a!i )rba0a" )'&r)&i
r)&)#or 0ormo") ya"g a'0ir"ya !aa# m)"y)bab'a" lo&& o* 0)#)ro>ygo&i#y.
2.Ma!i'&$"a$i Kli!i$
P)rba0a" *ibro'i&#i' i"i !aa# #)r6a!i ml#i*oal !a" bila#)ral. G)6ala ya"g ali"g &)ri"g #)r6a!i a!ala0 @
; B)"6ola" a!a ay!ara
G)6ala ya"g ali"g &)ri"g !i')l0'a" a!ala0 a!a"ya b)"6ola" = "o!l ya"g #)raba a!a ay!ara. B)"6ola" i"i b)rba#a& #)ga& !)"ga" )rm'aa" ya"g ra#a !a" #i!a' m)l)'a# a!a 6ari"ga" &)'i#ar"ya.
B)"6ola" i"i ali"g &)ri"g !i#)m'a" a!a 'a!ra" a#a& lar. ; Ny)ri = ra&a #i!a' "yama" a!a ay!ara
Pa&i)" 6ga &)ri"g m)"galami ra&a #a' "yama" &)ara m)")#a a#a b)r'ala ya"g !ira&a'a" a!a ay!ara "ya. Pay!ara !ira&a'a" )"0
!a" m)"g)ra& ya"g #)r'ai# !)"ga" &i'l& 0ai!9 yai# bia&a"ya g)6ala ali"g &)ri"g #)ra&a &)&aa# &)b)lm m)"& !a" b)r'ra"g &)#)la0 &i'l&
m)"& &)l)&ai.
2.Kla$i'i%a$i Hi$"o/alogi
Fibrocystic changes memiiki berbagai variasi secara
histopatologis. Pemeriksaan patologis kelainan fbrokistik dapat
memiliki lima belas macam gambaran antara lain adenosis
epiteliosis fbrosis stroma kista m!ltiple yang disertai fbrosis
hingga metaplasia dan hyperplasia epithelial. "am!n terdapt #
gambaran yang paling sering ter$adi pada fbrocystic changes %
2..1.1.1 Ki$"i% a! Fibro$i$ 3 Sim/l& Fibro+y$"i+ ,-a!g&$ 4
&istik mer!pakan str!kt!r yang berisi cairan b!lat dan
dapat ditem!kan pada 1 dari # 'anita !sia #()(* tah!n. &istik
mer!pakan yang paling !m!m ter$adi. &ondisi ini adalah
akibat meningkatkan $aringan fbro!s yang mengakibatkan
dilatasi d!kt!s dan pembent!kan kistik m!ltiple yang m!ngkin
dapat menyebabkan obstr!ksi. &ista yang tidak pecah
berisikan cairan kental+ker!h semi)transl!sen dan ber'arna
coklat ata! bir!. &ista dikelilingi oleh sel)sel apokrin dengan
sitoplasma bergran!lar disertai kalsifkasi l!minal. &ista)kista
terseb!t sering kali pecah mengel!arkan materi)materi
sekretorik terhadap stroma sekitar. ,al ini menyebabkan
ter$adinya in-amasi kronik dan akhirnya ter$adi fbrosis.
2..1.1.2 Hi/&r/la$i E/i"&lial 3 Epitheliosis 4
,iperplasia ini ter$adi pada d!kt!s mammary bila
hyperplasia disertai dengan tanda atipia dapat meningkatkan
resiko ke keganasan. Secara mikroskopik prolierasi ini
menyebabkan peningkatan lapisan epitel d!kt!s yang
mengakibatkan terisinya l!men dengan str!kt!r solid.
2..1.1.( A&!o$i$ a! S%l&ro$i!g A&!o$i$
Adenosis
mer!pakan
kondisi
dimana
ter$adinya
pembesaran lob!l ata! pembent!kan lob!l)lob!l bar!. &ondisi
ini dapat mer!pakan kondisi yang fsiologis ter$adi pada !sia
reprod!kti dan selama masa kehamilan. Pada 'anita yang
tidak hamil adenosis dapat ter$adi sebagai kelainan okal.
Terdapat beberapa $enis adenosis yait! sklerosing adenosis
adenosis mikrogland!lar adenosis apokrin dan adenosis
t!b!lar.
Sklerosing adenosis mer!pakan salah sat! varian dari
fbrocystic changes yang secara morologi mirip dengan
carcinoma. Secara mikroskopik terlihat fbrosis intralob!lar
dan prolierasi d!kt!s dan acini.
Gambar 11 Sklerosing Adenosis
2.5Diag!o$i$
Diag"o&i& !ari )rba0a" *ibro&i&#i' i"i a!ala0 b)r!a&ar'a" g)6ala !a" &)#)la0 m)"yi"g'ir'a" ')m"g'i"a" a!a"ya ')ga"a&a" a#a 'a"')r ay!ara.
2.5.1.1.1 A!am!&$a
K)l0a" #ama ya"g ali"g &)ri"g m)mba:a a&i)" !a#a"g a!ala0 #imbl"ya b)"6ola" = "o!l a!a ay!ara "ya9 !a" 'a!a"g !i&)r#ai !)"ga" "y)ri a#a )ra&aa" )"0 a!a ay!ara "ya. A"am")&a ya"g !ila''a" #)r#ama a!ala0 "#' m)"yi"g'ir'a" ')m"g'i"a" #)r6a!i"ya 'o"!i&i ')ga"a&a". Dalam a"am")&a ya"g )rl !i#a"ya'a" a!ala0 m)"g)"ai :a'# )r#ama #)r6a!i "ya ')l0a" = o"&)# #)r6a!i"ya9 'ra" !a" b)"#' b)"6ola"9 !a" aa'a0 ')l0a" "ya i"i b)r'ai#a" !)"ga" &i'l& m)"&#ra&i "ya. S)lai" i# )rl 6ga
Sklerosing adenosis meru(akan (roli!erasi kelen$ar yang
ber%ubungan dengan
mikrokalsi,kasi-!i#a"ya'a" aa'a0 a!a )rba0a" ya"g &ig"i*i'a" #)r0a!a b)"6ola" "ya !a" aa'a0 a!a g)6ala #amba0a" lai" !ari ay!ara "ya &))r#i )rba0a" 'li# &)'i#ar ay!ara9 )rba0a" b)"#' ay!ara a#a" ##i"g9 !a" aa'a0 a!a aira" = !i&0arg) ya"g ')lar !ari ##i"g.
S)#)la0 i#9 )rl 6ga !i#a"ya'a" m)"g)"ai b)rbagai *a#or r)&i'o 'a"')r ay!ara &))r#i ri:aya# )"ya'i# ')larga9 ri:aya# )"ya'i# !a0l9 ola
ma'a"9 !a" &)bagai"ya.
2.5.1.1.2 P&m&ri%$aa! Fi$i%
S)#)la0 !ila''a" a"am")&a9 )rl !ila''a" )m)ri'&aa" *i&i' ay!ara9 ya"g m)"a' @
; I"&)'&i
I"&)'&i !ila''a" !alam 4 o&i&i yai# ')!a l)"ga" !i &ami"g9 l)"ga" !i a#a& ')ala9 #a"ga" m)")'a" i"ggl9 !a" m)mb"g'' ') !)a".
Hal ya"g )rl !i)ri'&a = !i i"&)'&i @
• U'ra" !a" &im)#ri&i#a& • Ko"#r
• P)"amila" 'li# • P##i"g
o Ba"!i"g'a" 'ra"9 b)"#'9 !a" ara0 ##i"g
o P)r0a#i'a" &)#ia ram99 l'&9 !i&0arg)9 !a" l)&i lai".
Pa&i)" !alam o&i&i #)l)"#a"g !a" ay!ara !alam o&i&i !a#ar. Ar)a ya"g !iala&i a!ala0 ar)a r)#a"glar ya"g m)la& !ari 'la,i'la &amai lia#a"i"*ramamari !a" !ari gari& mi!&#)r"m &amai gari& a'&ila o&#)rior &)r#a ') bagia" !alam a'&il "#' m)li0a# 6"g S)").
Hal ya"g )rl !i)ri'&a = !iala&i @
• Ko"&i&#)"&i • Ny)ri #)'a"
• No!l 6i'a a!a )r0a#i'a" l)#a'9 'ra"9 b)"#'9 'o"&i&#)"&i9 ba#a&9
"y)ri #)'a" !a" mobili#a&
• Pala&i ##i"g
; P)m)ri'&aa" A'&ila
• I"&)'&i #)r0a!a ram9 i"*)'&i9 !a"
igm)"#a&i • Pala&i o K)lomo' )'#orali& o K)lomo' la#)rali& o K)lomo' &b&'alari& 2.5.1.1.( P&m&ri%$aa! /&!u!6a!g
P)m)ri'&aa" )""6a"g ya"g !aa# !ila''a" "#' m)")ga''a" !iag"o&i& a!ala0 !)"ga" @
2.5.1.1.(.1.1 Mamogra'i
Pa!a !a&ar"ya9 )m)ri'&aa" mamogra*i !ia"6r'a" "#' :a"i#a b)r&ia !i a#a& 37 #a0" "#' ro&)& &'ri"i"g. T6a" #ama !ila''a""ya mamogra*i a!ala0 "#' m)"g)"al &)ara !i"i #a"!a ')ga"a&a" 'ar)"a 6ari"ga" #mor m)"gab&or&i &i"ar l)bi0 ba"ya'. Nilai ')#)a#a" !iag"o&#i !ari )m)ri'&aa" mamogra&i a!ala0 54?.
P)m)ri'&aa" mamogra*i #)r#ama !ila''a" "#' ay!ara !)"ga" 6ari"ga" l)ma' !omi"a" !a" *ibrogla"!lar &)!i'i# :a"i#a &ia 37
#a0"
Gambar 12 Gambaran .amogra,
I"!i'a&i !ila''a""ya mamogra*i a!ala0 @
• T)r!aa# b)"6ola"
• K)l0a" ra&a #i!a' "yama" a!a ay!ara • Ri:aya# r)&i'o #i"ggi ')ga"a&a"
• P)mb)&ara" KGB a'&ila
• A!a"ya #mor m)#a&#a&i ya"g #i!a' !i')#a0i a&al #mor
2.5.1.1.(.1.2 Ul"ra$o!ogra'i
K)"#"ga" USG !iba"!i"g'a" mamogra*i a!ala0 #i!a' a!a"ya ba0aya ra!ia&i &)0i"gga b)r&i*a# "o";i",a&i*.
Nilai ')#)a#a" !iag"o&#i'"ya &)ara mm a!ala0 (+?. P)m)ri'&aa" USG i"i 6ga l)bi0 !ia"6r'a" "#' :a"i#a &ia F37 #a0".
Pa!a ay!ara :a"i#a !)"ga" &ia m!a ya"g #i!a' &)!a"g m)"y&i9 6ari"ga" ar)"'im ay!ara #)r#ama #)r!iri !ari 6ari"ga" *ibrogla"!lar !)"ga" &)!i'i# l)ma' &b'#a". S)iri"g b)r#amba0"ya &ia9 a'a" &)ma'i" ba"ya' !)o&i&i l)ma' !i &b'#a" !a" lai&a" r)#romammary. Pa!a )m)ri'&aa" USG a'a" #ama' 6ari"ga" *ibrogla"!lar ya"g )0og)"i !a" !i')lili"gi ol)0 6ari"ga" l)ma' 0io)0oi.
Gambar 13 Gambaran Payudara /ormal
Tamila" USG a!a 'o"!i&i *ibroy&#i 0a"g)& &a"ga# b)r,aria&i #)rga"#"g !ari &#agi"g !a" )rba0a" mor*ologi ya"g #)r6a!i. Pa!a &#ag) a:al9 #amila" USG m"g'i" !aa# #)rli0a# "ormal9 :ala" &!a0 #)r!aa# b)"6ola" ya"g #)raba a!a )m)ri'&aa" *i&i'. S)lai" i#9 !aa# 6ga #)r6a!i )")bala" ar)"'im a!a &ala0 &a# ar)a9 ya"g !aa# a#a #a"a !i&)r#ai )0og)"ii#y9 !aa# 6ga "ama' &a# a#a b)b)raa 'i&#i' a#a" ma&&a &oli!. Bila #)r!aa# ma&&a &oli!9 bia&a"ya a'a" !ila"6#'a" ') )m)ri'&aa" bio&y.
Gambar 14 Gambaran 0SG ibroysti %anges
Kara'#)ri&#i' l)&i 6i"a' = b)"ig" a!a )m)ri'&aa" USG @ 5 • T)i rai = 0al& !a" #)ga&
• Hy)r)0oi9 i&o)0oi9 a#a &)!i'i# 0io)0oi • T)r!aa# 'a&l )0og)"i ya"g #ii&
• B)rb)"#' )lli&9 !)"ga" !iam)#)r ma'&imal a!a )"ama"g
#ra"&,)r&)
• 3 a#a 'ra"g lobl
• Ti!a' !i#)m'a" #a"!a;#a"!a malig"a"
Bio&i bia&a"ya !ila''a" bila #)r!aa# &a# b)"6ola" ya"g #i!a' bia&a a!a ay!ara. Pa!a )m)ri'&aa" i"i9 a'a" !iambil &am)l !ari 6ari"ga" ay!ara ya"g a'a" !ili0a# !iba:a0 mi'ro&'o9 ya"g ')m!ia" a'a" !ia"ali&i& aa'a0 6ari"ga" ay!ara #)r&)b# 6i"a' a#a ') ara0 ')ga"a"a&a". S)lai" i#9 !)"ga" )m)ri'&aa" !iba:a0 mi'ro&'o9 !aa# l)bi0 m)"#'a" 'omo")" a&#i !ari ma&&a=b)"6ola" a!a ay!ara #)r&)b# &))r#i 'i&#i'9 *ibro&i&9 6ari"ga" 0y)rla&ia a#a
a!)"o&i&. T)r!aa# )ma# #i) #)'"i' bio&y ay!ara ya"g !aa# !ila''a" @
2.5.1.1.(.1.(.1 Fi!& !&&l& a$/ira"io! bio/$y
T)'"i' i"i !ila''a" bila b)"6ola" ya"g a!a l)bi0 m)"gara0 a!a 6)"i& 'i&#i'. T)'"i' -NAB a!ala0 !)"ga" m)"gg"a'a" 6arm ya"g &a"ga# ')il ya"g !ig"a'a" 6ga "#' a&ira&i.
2.5.1.1.(.1.(.2 ,or& !&&l& bio/$y
T)'"i' i"i !ila''a" !)"ga" m)"gg"a'a" loal a")&#)&i #)rl)bi0 !a0l. <arm ya"g !ia'ai r)la#i,) l)bi0 b)&ar !iba"!i"g 6arm ya"g !ia'ai "#' *i") "))!l) a&ira#io".
T)'"i' i"i m)"gg"a'a" ba"#a" &i"ar; #iga !im)"&i ya"g m)mba"# m)"gara0'a" a!a ma&&a=b)"6ola" ya"g &li# #)raba.
2.5.1.1.(.1.(.* Surgi+al bio/$y
T)'"i' i"i !ila''a" !)"ga" m)"ga"g'a# &)bagia" a#a &)lr0 ma&&a=b)"6ola" "#' !ila''a" )m)ri'&aa" 0i&#oa#ologi. T)r!aa# !a 6)"i& yai# bio&y i"&i&io"al m)"ga"g'a# 0a"ya bagia" ya"g !iragai &a6a !a" bio&y )'&i&io"al m)"ga"g'a# ')&)lr0a" ma&&a a#a ar)a ya"g ab"ormal
2.17
Diag!o$i$ ba!i!g
2.17.1.1.1 Fibroa&!oma Mama& 3FAM4
-ibroa!)"oma mama) -AM m)ra'a" ")ola&ma 6i"a' ya"g #)r#ama !i6mai a!a )r)ma" m!a yai# &)'i#ar &ia 1$;2$ #a0" !a" b)r0b"ga" !)"ga" i"*)'&i EB%. S)#)la0 m)"oa&)9 #mor #)r&)b# #i!a'
&imai lii"9 b)ba& !ig)ra''a"9 !a" 'o"&i&#)"&i"ya ')"yal a!a#. Tmor i"i #i!a' m)l)'a# ') 6ari"ga" &)'i#ar"ya !a" ama# m!a0 !ig)ra''a". Bia&a"ya -AM #i!a' "y)ri. -AM !aa# &a"ga# )a# b)r#mb09 'a!a"g a!a ya"g #mb0 ba"ya' !a" b)ro#)"&i 'amb0 &aa# ra"g&a"ga" )&#rog)" m)"i"ggi.3
Pa!a l#ra&o"ogra*i !i#)m'a" l)&i 0yo)0oi b)rba#a& #)ga&9 0alo o&i#i*9 !)"ga" o&#)rior a##)"a#i"=)"0a")m)"#9 !a" i"#)r"al )0o o&i#i* 0omog)"y. B)&ar l)&i a!a )"ama"g #ra"&,)r&) l)bi0 a"6a"g !i&ba"!i"g a"#)roo&#)rior. -ibroa!)"oma 0ar& !i)'&i&i 'ar)"a #mor 6i"a' i"i a'a" #)r& m)mb)&ar.
Gambar 15 'asil 0SG ibroadenoma .ammae
2.17.1.1.2 Ki$"a Mama&
Ki&#a mm"ya #)r!aa# a!a a&i)" :a"i#a &ia 4$;$7 #a0"9 !a" bi&a b)r0b"ga" !)"ga" 0i)r)&#rog)"i&m. Ki&#a ay!ara i"i b)ra&al !ari !)&#r'&i !a" !ila#a&i lobl& !a" !'#& #)rmi"ali& ay!ara. Ki&#a !aa# #"ggal a#a ml#il)9 "ila#)ral a#a bila#)ral !a" bia&a"ya #)ra&a "y)ri bila !iala&i. Ki&#a !i#)m'a" &)bagai b)"6ola" lii" ya"g b)rba#a& #)ga&9 m!a0 !ig)ra''a"9 'o"&i&#)"&i ')"yal9 !a" #)r!aa# "y)ri a!a )")'a"a". Ma&&a 'i&#a !aa# !ia&#i'a" !)"g"a a&ira&i !a" l#ra&o"ogra*i. Pa!a l#ra&o"ogra*i
!i#)m'a" l)&i a")0oi b)rba#a& #)ga& !)"ga" i"#)r"al )0o ")ga#i,)9 b)rb)"#' o,al a#a bla#. Ki&#a bia&a"ya b)ri&i aira" ')r0 !a" !)bri&. /aira" 'i&#a ya"g #ama' 0)moragi& a#a 'i&#a ya"g r)'r)" 0ar& !i)ri'&a &i#ologi"ya. P)mb)!a0a" !ila''a" bila a&ira# 'i&#a m)"riga'a" a#a 'i&#a r)'ra" :ala #)la0 !ia&ira&i.
2.11
Ta"ala%$a!a
2.11.1.1.1 A$/ira$i
A&ira&i !ila''a" "#' m)"g0ila"g'a" "y)ri !a" "#' 'o"*irma&i !iag"o&i&. Diag"o&i& *ibroy&#i 0a"g)& !aa# !i#)ga''a" !)"ga" a&ira&i aabila &)#)la0 !ila''a" a&ira&i9 ma&&a m)"g0ila"g. Aabila a!a a&ira&i #i!a' !i#)m'a" a!a"ya aira"9 a#a aira" b)r!ara09 &)r#a aabila &)#)la0 a&ira&i ma&&a #i!a' m)"g0ila"g9 ma'a !ii"!i'a&i'a" #i"!a'a" bio&y
.
2.11.1.1.2 T&ra/i -ormo!al
/e$ala)ge$ala yang timb!l erat kaitannya dengan per!bahan
hormonal yang ter$adi oleh karena it! men!r!t penelitian
terapi hormonal dapat membant! meng!rangi ge$ala yang
timb!l.
•
&ontrasepsi oral
Pasien dengan fbrocystic change seringkali mendapat
pengobatan ber!pa kontrasepsi oral yang dapat
membant! menstabilkan -!kt!asi hormonal yang ter$adi.
0en!r!t
st!di
pemberian
kontrasepsi
oral
ini
memberikan dampak positi dalam meng!rangi ge$ala
seperti nyeri pada pay!dara dan pembengkakan
kh!s!snya pada 'anita !sia m!da.
•
Tamoien
2bat ini mer!pakan obat yang beker$a memblok eek dari
hormone estrogen di t!b!h. 2bat ini sering dipakai
sebagai salah sat! pengobatan kanker pay!dara. Pada
kas!s fbrocystic changes obat ini dapat meng!rangi
ge$ala nyeri pada pay!dara.
•
Terapi s!lih hormone + ,ormone replacement therapy
3,RT4
Pada
pasien
postmenopa!se
yang
mengg!nakan
hormone replacement therapy har!s menghentikan ,RT
nya ata! dapat dit!r!nkan dosis pengobatan !nt!k
meng!rangi gela$a.
2.11.1.1.( Moi'i%a$i i&"
ala" 0b"ga" 'o"&m&i 'a*)i" !)"ga" )"i"g'a#a" ri&i'o #)r6a!i"ya *ibroy&#i 0a"g)& ma&i0 'o"#ro,)r&ial9 b)b)raa )")li#ia" m)""6''a" ba0:a a!a )rbai''a" g)6ala a!a a&i)" ya"g m)"g)limi"a&i 'a*)i" !ari
!i)#"ya.
2.11.1.1.* #i"ami! E
Ba"ya' a&i)" m)laor'a" g)6ala m)mbai' !)"ga" 'o"&m&i ,i#ami" E &)ba"ya' 477 i=0ari. Nam" b)lm a!a )")li#ia" ya"g m)""6''a" 0b"ga" !ari )"gg"aa" ,i#ami" E !)"ga" )"r"a" g)6ala *ibroy&#i 0a"g)&9 &)0i"gga )"gg"aa" ,i#ami" E i"i ma&i0 b)r&i*a# a")!o#al 'ar)"a 0a"ya b)r!a&ar'a" laora" &b6)'#i* !ari &)6mla0 a&i)".
2.11.1.1. P&mb&a-a!
5nt!k kas!s fbrocystic changes tindakan pembedahan sangat
$arang dilak!kan karena siat nya yang cyclic dan relative tidak
$inak dan tidak berbahaya. "ormalnya segala ge$ala pada
kondisi ini akan menghilang saat menopa!se. "am!n dapat
dilak!kan pembedahan eksisi !nt!k menghilangkan ben$olan
kistik ber!lang setelah dilak!kan aspirasi.
2.12
Prog!o$i$
Prog"o&i& "#' a&i)" !)"ga" *ibroy&#i 0a"g)& mm"ya a!ala0 bai' 'ar)"a bia&a"ya a&im#oma#i' !a" &i'li'al. Pa&i)" !)"ga" *ibroy&#i 0a"g)& 6ga #i!a' m)m)rl'a" #)rai9 'ar)"a &)#)la0 m)"oa&) a'mla&i aira" ya"g m)mb)"#' 'i&#a mlai b)r0)"#i9 !a" a!a mm"ya ')lai"a" m)"r" &)iri"g b)r#amba0"ya &ia. S)lai" i#9 *ibroy&#i 0a"g)& m)ra'a" ma&a b)"ig" "o"roli*)ra#i,) &)0i"gga #i!a' m)"i"g'a#'a" ri&i'o #)r6a!i"ya 'a"')r ay!ara.
BAB III
KESIMPULAN
-ibroy&#i 0a"g) -// a!a ay!ara a!ala0 ')lai"a" a!a ay!ara ya"g !i&)bab'a" ol)0 a!a"ya )rba0a" &i'l& 0ormo"al ya"g #)r6a!i &)ara *i&iologi& a!a &aa# m)"&#ra&i ya"g &)ara 'li"i& b)rma"i*)&#a&i !alam b)"#' ma&&a ya"g 'o"&i&#)"&i"ya ')ra& !a" !ira&a'a" "y)ri.
Pa&i)" !)"ga" -// !a#a"g !)"ga" ')l0a" a!a"ya b)"6ola" = ma&&a a!a ay!ara ya"g !aa# "y)ri a#a" #i!a'9 !aa# ya"g )r&i&#)" a#a" i"#)rmi#)"
#)r'ai# !)"ga" )mb)"g'a''a" ya"g )rio!i. Daa# la ')l0a" #)r&)b# !i'l)0'a" &)bagai b)"6ola" ya"g 'ra""ya b)r*l'#a&i &)iri"g &i'l& m)"&#ra&i. Pay!ara !a" ##i"g !aa# "y)ri a#a" ga#al. Bia&a"ya g)6ala;g)6ala" #)r&)b# !i#)m'a" &)&ai
!)"ga" &i'l& m)"&#ra&i !i ma"a g)6ala ali"g #)ra&a &)&aa# &)b)lm m)"& !a" b)r'ra"g &)#)la0 &i'l& m)"& &)l)&ai. Diag"o&i& ya"g "#' 'o"!i&i i"i a!ala0 b)r!a&ar'a" !ari a"am")&i&9 )m)ri'&aa" *i&i'9 !a" )m)ri'&aa" )""6a"g ))r#i
mamogra*i9 USG9 !a" 6ga bio&y "#' m)"g)#a0i gambara" 0i&#oa#ologi' "ya. Diag"o&i& ba"!i"g "#' *ibroy&#i 0a"g)& a"#ara lai" a!ala0 *ibroa!)"oma mamma) -AM !a" 'i&#a mamma).
Ta#ala'&a"a "#' a&i)" !)"ga" -// !aa# b)ra ob&)r,a&i9 a&ira&i9 #)rai 0ormo")9 )mb)ria" NSAID #oial9 %i#ami" E9 a#a" mo!i*i'a&i !i)#. Pa!a mm"ya a&i)" !)"ga" -// #i!a' m)m)rl'a" i"#)r,)"&i 'ar)"a g)6ala a'a" m)"g0ila"g a#a b)r'ra"g &)ara )rio!i &)&ai &i'l& m)"&#ra&i. S)lai" i# ')l0a" !aa# m)"g0ila"g )rma")" &)#)la0 m)"oa&).
Prog"o&i& "#' a&i)" !)"ga" -// bai' 'ar)"a a&i)" mm"ya a&im#oma#i' !a" &i'li'al. Pa&i)" !)"ga" -// 6ga #i!a' m)m)rl'a" #)rai9 'ar)"a &)#)la0 m)"oa&) a'mla&i aira" ya"g m)mb)"#' 'i&#a mlai b)r0)"#i9 !a" a!a mm"ya ')lai"a" m)"r" &)iri"g b)r#amba0"ya &ia. S)lai" i#9 -// m)ra'a" ma&a b)"ig" "o"roli*)ra#i* &)0i"gga #i!a' m)"i"g'a#'a" ri&i'o #)r6a!i"ya 'a"')r ay!ara.