ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΟΥ KRIEGSMARINE · Η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨ Η ((ARCADIA)) KAI Ol ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΙ · ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΣΑΙΝ ΝΑΖΑΙΡ · Ο ΡΟΜΜΕΑ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ - Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΤΙΓΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ «Α ΛΕΠ Ο Υ ΤΗΣ ΕΡΗΜ Ο Υ» · Η ΜΑΛΤΑ ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ · ΑΝ ΑΚΑΤΑΤΑΙΕΙΣ ΣΤΟ ΡΟΣΙΚΟ ΜΕΤΟΠΟ · Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ
ΤΗΣ ΣΕΒΑΣΤΟΥΠΟΛΗΣ · ΤΟ ΟΝΕΙΛΟΣ ΤΗΣ ΣΙΓΚΑΠΟΥΡΗΣ · ΚΑΤΑΧΤΗΣΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΙΝΔΙΩΝ, ΒΙΡΜΑΝΙΑΣ, ΦΙΛΙΠΠΙΝΩΝ · Η ΕΠΙΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΝΤΟΥΛΙΤΛ • ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΝ ΚΟΡΑΛΛΙΩΝ ΚΑΙ ΜΙΝΤΓΟΥΕΗ - ΟΙ ΔΥΟ ΑΕΡΟΝΑΥΜΑΧΙΕΣ ΠΟΥ ΑΛΛΑΙΑΝ ΤΟΝ ΡΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΟΝ ΕΙΡΗΝΙΚΟ
Περιεχόμενα
3 Επιτυχίες ίου Kriegsmarine -
Οι Σύμμαχοι αντιδρούν
Η Συνδιάσκεψη «Arcadia» και οι στρατηγικοί βομβαρδισμοί
Επιχειρήσεις «Paukenshlag» και «Neuland»
Επιχείρηση «Zerberus» - Αγώνας δρόμου στο Στενό της Μάγχης
Επιχείρηση «Chariot» - Δράμα στο Σαίν Ναζαίρ
22
Ο Ρόμμελ αντεπιτίθεται -
Η Μάλτα ανθίσταται
Η μεγάλη σ τιγμ ή για την «Αλεπού της Ερήμου»
Η Μάλτα στο στόχαστρο
Επιχείρηση «Ironclad»
40
Ανακατατάξεις στο ρωσικό μέτωπο
Οι δύο μονομάχοι ανα διοργα νώ νοντα ι
Το νέο σχέδιο δράσης
Ο ι επιχειρήσεις
Η πολιορκία της Σεβαστούπολης
56
Οι Ιάπωνες παγιώνουν τις κατακτήσεις
τους στην Ανατολή
Οι Αμερικανοί απαντούν στον ιαπωνικό επεκτατισμό
Τ ο όνειδος της Σιγκαπούρης
Ολοκληρώνεται η κατάκτηση των Α νατολικώ ν Ινδιών
και της Β ιρμανίας
Επιδρομές στην Κεϋλάνη
Η πτώ ση των Φ ιλιπ π ινώ ν
Εισβολή σ τις Ν ότιες Θάλασσες
Η επιδρομή του Ντούλιτλ
Θάλασσα των Κ οραλλίων και Μιντγουέη:
οι δύο αεροναυμαχίες που άλλαξαν
τον ρου του πολέμου στον Ειρηνικό
82
Χρονολόγιο
ΕΞΩΦΥΛΛΟ
Σ ο β ιε τ ικ ο ί σ τρ α τιώ τε ς μ ε υποπολυβόλο PPSh κα ι η μ ια υ τό μ α το τυ φ έ κ ιο SVT-40.ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Γεώργιος Κουφογιώργος
ΕΚΔΟΤΗΣ Σταύρος Πανέλης ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Βασίλης Καμπάνης Στέλιος Δεμηράς ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ Richard Caruana Vincenzo Auletta Δημήτρης Χαδούλας Malcolm McGregor Pierre Turner ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γεωργία Λουκά ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΧΑΡΤΩΝ Δήμητρα Μητσού, Δήμητρα Λαδά θωμάς Νούσιας, Γεωργία Λουκά ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Χαράλαμπος Δημόπουλος Ειρήνη Τζελέπη ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Κική Μιχαλοπούλου Λίνα Κατσαρού Βίκυ Βασιλοπούλου Πρώτη έκδοση: Σεπτέμβριος 2008 Copyright ©: Εκδόσεις “ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ" ISSN: 1791-2784 ISBN: 978-960-6740-52-7 Απαγορεύεται η μ ε οποιοσδήποτε τρόπο αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή μέρους ή όλου του βιβλίου χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη ΓΡΑΦΕΙΑ Γ Σεφέρη 8,17234, Δάφνη, Αθήνα Τηλ. Κέντρο: 210.92.73.620 fax: 210.92,73.622 e-mail: [email protected] www.periscopio.gr ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Εκδόσεις “ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ” 10.3951,10210, Αθήνα ΙΔΙΟ ΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥΘΥΝΟ Σ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ Σταύρος Πανέλης ΕΚΤΥΠΩΣΗ I. Ξυνός - 1. Ευστράτογλου O.E. ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ Οκτωράτος Βιβλιοδετική Α.Ε.Επιτυχίες του Kriegsmarine -
Οι Σύμμαχοι αντιδρούν
Η Συνδιάσκεψη «Arcadia»
και οι στρατηγικοί
βομβαρδισμοί
Μια από τις συνδιασκέψεις που σημάδεψαν την πορεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η πρώτη μεταξύ ΗΠΑ και Βρετανίας μετά την είσο δο των ΗΠΑ στον πόλεμο, έγινε στην Ουάσιν- γκτον από τις 22 Δεκεμβρίου 1941 μέχρι τις 14 Ια- νουαρίου 1942 και έμεινε γνωστή ως Συνδιάσκε ψη «Arcadia». Σε αυτή συμμετείχαν φυσικά οι Τσώρτσιλ και Ρούζβελτ με τα πολιτικά και τα στρα τιωτικά επιτελεία τους. Ενα από τα κύρια συμπε ράσματα τα οποία εξήχθησαν, ήταν η ανάγκη να τε θ εί ως προτεραιότητα των Συμμάχων η ήττα της Γερμανίας. Η στρατηγική αυτή ονομάστηκε «Πρώτα η Ευρώπη». Επιπλέον, αποφασίσθηκε να συνεργαστούν οι δύο πλευρές κατά τις επιχειρή σεις στην Ευρώπη δρώντας υπό κοινή διοίκηση και να συνεννοούνται διαρκώς για τις κατευθύν σεις που έπρεπε να ακολουθήσει η πολεμική Βιο μηχανία και για την ορθή διαχείριση του πολεμι κού υλικού. Η πιο σημαντική ίσως απόφαση ήταν η Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών, την 1η Ιανου- αρίου 1942, η οποία έφερε την υπογραφή 26 ε θνών και άνοιξε τον δρόμο για την ίδρυση του ΟΗΕ μετά τον πόλεμο. Οι Σύμμαχοι εκδήλωσαν έ μπρακτα τη θέλησή τους να πολεμήσουν μέχρι το τέλος για τη νίκη, χωρίς να υπογράψουν ξεχωρι στές συμφωνίες με τον εχθρό. Ανάλογο σύμφωνο είχαν υπογράψει μερικές εβδομάδες πριν η Γερ μανία, η Ιαπωνία και η Ιταλία. Η αλήθεια είναι ότι χρειάστηκε πολλή υπομο νή, θέληση και άσκηση προσωπικής επιρροής από τους Τσώρτσιλ και Ρούζβελτ για να λειτουργήσει η συμμαχία κατά τους πρώτους δύσκολους μήνες του 1942, όταν οι Σύμμαχοι δέχονταν απανωτά κτυπήματα στην Γκαζάλα, στο Τομπρούκ, στις Φι λιππίνες, στη Σιγκαπούρη και στον Ατλαντικό. Εξάλλου, λόγω καχυποψίας, αλληλοσυγκρουόμε- νων φιλοδοξιών και συμφερόντων, προκαταλήψε Οι Τσώτσιλ κα ι Ρ ο ύ ζ β ε λ τ κα τά τη δ ιά ρ κ εια τη ς δ ιά σ κεψ ης «Arcadia». Το μ ε γ α λ ύ τε ρ ο μ έρ ο ς τη ς Κολω νίας ισ ο π εδ ώ θη κε κ α τά το ν Β ’ Π α γκό σ μιο Π ό λεμο . Η αρχή έ γ ιν ε μ ε τη ν επ ιδ ρο μ ή των 1.000 βο μ β αρ δισ τικώ ν το ν Μ άιο το υ 1942. 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ 3Το πρώτο β ρ ετα νικ ό βαρύ β ο μ β α ρ δ ισ τικ ό S h o rt Stirling. Ο ναύαρχος Ερνεστ Γζόζεφ Κ ινγκ, ε π ικ εφ α λ ή ς το υ Α μ ερ ικα νικο ύ Ν α υτικο ύ . ων και διαφωνιών πάνω στη στρατηγική, οι τριβές δεν έλειψαν. Αλλωστε, ούτε οι δυνάμεις του Αξο να φημίζονταν για την τήρηση μιας ενιαίας στρα τηγικής, ούτε εμφορούντο από τα ίδια οράματα, ούτε είχαν παράλληλες φιλοδοξίες, ως επί το πλείστον. Στην περίπτωση των Συμμάχων, η καλή συνεργασία του Βρετανού στρατάρχη σερ Τζων Ντιλ, επικεφαλής της βρετανικής αντιπροσωπεί ας στις ΗΠΑ, με τον Αμερικανό στρατηγό Μάρ- σαλ, εγγυάτο ότι οι δύο αντιπροσωπείες στην Ουάσινγκτον θα ακολουθούσαν κοινή πολιτική σε γενικές γραμμές. Η αποστολή αμερικανικών στρατευμάτων κρί- θηκε επιτακτική, τόσο στην Ισλανδία και στην Ιρλανδία, για να αποδεσμευτούν βρετανικές δυ νάμεις και να προωθηθούν σε κρίσιμα και ανοικτά μέτωπα, όσο και στη βόρεια Αφρική. Εκεί το ζη τούμενο ήταν η κοινή δράση για να εξαλειφθεί η παρουσία του Αξονα, αποστολή που οι Βρετανοί δεν έδειχναν ικανοί να φέρουν σε πέρας μόνοι τους. Παράλληλα, εγκρίθηκε η λειτουργία ενός Μικτού Επιτελείου στην Ουάσινγκτον για την πιο εύρυθμη καθοδήγηση των επιχειρήσεων. Αυτό α παιτούσε να υιοθετήσουν και οι Αμερικανοί ένα μικτό γενικό επιτελείο (Joint Chiefs of Staff).
Οσον αφορά την τακτική των βομβαρδισμών, τα πράγματα άλλαξαν όταν ανέλαβε τη Διοίκηση Βομβαρδισμού της RAF μια αμφιλεγόμενη μέχρι σήμερα προσωπικότητα, ο αντιπτέραρχος σερ Αρθουρ Τράβερς Χάρις, ο επικαλούμενος και «Μπόμπερ» (Βομβιστής) Χάρις. Ο Χάρις ανέλαβε καθήκοντα στις 22 Φεβρουάριου 1942 και είχε στη διάθεσή του 400 αεροσκάφη, δηλαδή 100 λιγότε- ρα από όσα διέθ ετε τον Δεκέμβριο του 1941 ο προκάτοχός του, αντιπτέραρχος σερ Ρίτσαρντ Πιρς. Μετά από μια σύντομη υπηρεσιακή θητεία (8 Ιανουαρίου - 21 Φεβρουάριου 1942) του υπο πτεράρχου Τζων Αρθουρ Μπόλντουιν στη θέση του επικεφαλής της Διοίκησης Βομβαρδισμού, το πηδάλιο δόθηκε στον Χάρις. Το πρώτο πρόβλημα που έπρεπε να αντιμετω πιστεί ήταν η κριτική την οποία δεχόταν η Διοίκη ση για την αποτελεσματικότητα των επιχειρήσε- ών της. Ο ίδιος ο Χάρις υποστήριζε τη στρατηγική του βομβαρδισμού ακρίβειας (precision bombing), ωστόσο αναγνώριζε ότι τα πληρώματα και τα αε ροσκάφη που διέθ ετε δεν είχαν ακόμη τις δυνα τότητες για να εφαρμόσουν μια τέτοια στρατηγι κή, γ ι’ αυτό άλλαξε στάση και υποστήριξε τους μαζικούς βομβαρδισμούς περιοχής (area bom bing). Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Χάρις πρόδιδε εύ κολα τις αρχές του αλλά ότι εκτίμησε πως τη δε δομένη στιγμή δεν ήταν αποτελεσματικές. Αλλω στε ο πείσμων χαρακτήρας του, ειδικά όταν είχε πεισθεί για την ορθότητα των θέσεών του, ήταν παροιμιώδης. Η νέα στρατηγική σήμαινε ότι στο εξής ολό κληρες πόλεις μαζί με τον άμαχο πληθυσμό τους θα ετίθεντο στο στόχαστρο της RAF, χωρίς να γί νεται διάκριση μεταξύ στόχων στρατιωτικής αξίας (εργοστάσια κλπ.) και αστικών συγκροτημάτων. Οικιστικές ενότητες κάθε είδους που βρίσκονταν κοντά σε μεγάλα βιομηχανικά συγκροτήματα θ ε ωρούντο πλέον στόχοι και ο σκοπός ήταν να κα- ταστραφούν οι λειτουργικές υποδομές οι οποίες υποστήριζαν την πολεμική παραγωγή του εχθρού (παροχές νερού, ηλεκτρικού ρεύματος και αερί ου, επικοινωνίες κλπ.). Το εργατικό δυναμικό ετί 4 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ
θετο επίσης στο στόχαστρο, διότι μέσω αυτού θα μπορούσε να πληγεί η παραγωγική ικανότητα των εχθρικών Βιομηχανικών μονάδων και να καμφθεί το φρόνημα της κοινής γνώμης. Μια από τις πρώτες εφαρμογές της νέας στρατηγικής, ήταν η επιδρομή στην ιστορική χαν- σεατική πόλη του Λύμπεκ, το βράδυ της 28ης Μαρτίου 1942. Το 75% των 191 αεροσκαφών που έλαβαν μέρος στην επιχείρηση μετέφερε εμπρη στικές βόμβες, με αποτέλεσμα να καταστραφούν 328 στρέμματα της πόλης. Επειτα από αυτή την ε πιτυχή εφαρμογή της νέας στρατηγικής παρέμει- ναν κάποιοι σκεπτικιστές, όμως δύο μήνες μετά οι επιδρομές στην Κολωνία τους αποστόμωσαν. Ο Χάρις εκμεταλλεύθηκε τις επιτυχίες για να προ σπαθήσει να βελτιώσει τις υποδομές της Διοίκη σης Βομβαρδισμού. Συνεχώς ζητούσε περισσότε ρα πληρώματα, περισσότερα αεροσκάφη και πιο σύγχρονο εξοπλισμό. Από τον Απρίλιο του 1942 η σύνθεση των ε- πταμελών πληρωμάτων περιελάμβανε έναν κυ βερνήτη, έναν πλοηγό, έναν ιπτάμενο μηχανικό, έναν βομβαρδιστή, έναν ασυρματιστή και δύο πο λυβολητές. Από τον προηγούμενο μήνα είχαν ει- σαχθεί σε υπηρεσία νέα όργανα ναυτιλίας, όπως το H2S και το Gee, που διευκόλυναν αρκετά την α ποστολή του πληρώματος. Ωστόσο σε αυτό τον τομέα ήταν καταλυτικός ο σχηματισμός της Pathfinder Force - PFF (Δύναμη Ανιχνευτών). Απο στολή των πληρωμάτων του σχηματισμού αυτού ήταν η κατάδειξη των στόχων, για να είναι πιο α ποτελεσματικό το έργο των βομβαρδιστικών. Η δημιουργία της PFF συνάντησε πολλές αντιδρά σεις, ακόμη κι από τον ίδιο τον Χάρις. Αρκετοί ή ταν αυτοί που πίστευαν ότι η εν λόγω δύναμη θα επιδρούσε αρνητικά στο ηθικό των άλλων μονά δων και θα διέλυε την οργάνωσή τους, αποσπώ- ντας έμπειρους άνδρες από αυτές. Ο έμπειρος σε επιχειρήσεις σμήναρχος Σίντνεϋ Οσμπορν Μπά- φτον, έπεισε τα ανώτερα κλιμάκια της ιεραρχίας για την ανάγκη δημιουργίας ενός τέτοιου σχημα τισμού και τελικά ο Χάρις έλαβε την εντολή να τον δημιουργήσει. Αυτό κατέστη δυνατό τον Αύ γουστο του 1942 και διοικητής της PFF (8η Αερο πορική Ομάδα της RAF) ορίστηκε ο 32χρονος Αυ στραλός αντισμήναρχος Ντόναλντ Κλίφορντ Τί- νταλ Μπένετ, ο οποίος αργότερα, στα 33 του χρό νια, έγινε ο νεώτερος υποπτέραρχος της RAF. Στο Λύμπεκ χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φο ρά η τακτική της κοινής πορείας των βομβαρδι στικών προς και από τον στόχο, με πτήση σε δια φορετικά ύψη και καταβλήθηκε προσπάθεια να μειωθεί ο χρόνος παραμονής των αεροσκαφών πάνω από αυτόν, προκειμένου να δυσχερανθεί το έργο της αντιαεροπορικής άμυνας. Με αυτό τον τρόπο αυξανόταν η επιβιωσιμότητα των πληρω μάτων και εξασφαλιζόταν η μεγαλύτερη δυνατή συγκέντρωση των πυρομαχικών που ρίπτονταν στον στόχο. Οι Γερμανοί βομβάρδισαν το Εξετερ στις 24 Απριλίου, ως αντίποινα για την επιδρομή στο Λύμπεκ. Ο Χίτλερ διέταξε «επιδρομές αντι ποίνων» (Vergeltungsangriffe) εναντίον κάθε ιστο ρικής βρετανικής πόλης η οποία συμπεριλαμβα- νόταν στους γνωστούς τουριστικούς οδηγούς του γερμανικού εκδοτικού οίκου Baedeker, γ ι’ αυ τό οι επιδρομές αυτές ονομάστηκαν «επιδρομές Μπαίντεκερ». Από την 23η Απριλίου μέχρι την 6η Ιουνίου βομβαρδίστηκαν το Εξετερ, το Μπαθ, το Νόριτς, η Υόρκη και το Καντέρμπουρυ. Μάλιστα μερικές από αυτές τις πόλεις δέχθηκαν δύο επι δρομές. Ο απολογισμός των επιδρομών ήταν 1.637 πολίτες νεκροί και 1.760 τραυματίες. Πενή ντα χιλιάδες κτίρια καταστράφηκαν, μεταξύ αυ τών και ορισμένα με ιδιαίτερη καλλιτεχνική και ι στορική αξία. Η Luftwaffe αντιπαρέτασσε ένα πυκνό δίκτυο ραντάρ, που κινητοποιούσε τον στόλο των μαχη τικών μόλις εντοπίζονταν οι επιδρομείς. Η χώρα είχε διαιρεθεί σε τομείς και οι χειριστές των ρα ντάρ μακράς και βραχείας εμβέλειας προσπαθού σαν να υπολογίσουν τη θέση και την πορεία των
ΑΡΘΟΥΡ ΤΡΑΒΕΡΣ
«ΜΠΟΜΠΕΡ» ΧΑΡΙΣ
1
Γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1892 στο Τοέλτενχαμ. Ηταν γιός μηχανικού και φοίτησε στο Ντέβον, στη Σχολή Ωλ Χάλοους. Το 1909 πήγε να εργαστεί σε μια φάρμα στη Ροδεσία (σημερινή Ζιμπάμπουε) και με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου έγινε σαλπιγκτής στο 1ο Σύνταγμα Ροδεσίας, στο οποίο υπηρέτησε κατά την εκστρατεία στη Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική (σημερινή Ναμίμπια). Αργότερα εντάχθηκε στο Βασιλικό Ιπτάμενο Σώμα και υ πηρέτησε σε μοίρες μαχητικών, μετά το 1915, στη Γαλλία και στη Βρετανία. Η λήξη του πολέμου τον βρήκε διοικητή της 44ης Μοίρας, μιας μονάδας νυκτερινών μαχητικών. Το 1919 εντάχθηκε μόνιμα στη RAF, με τον βαθμό του επι- σμηναγού. Κατά τη δεκαετία του 1920 υπηρέτησε σε μοί ρες βομβαρδιστικών και μελέτησε τακτικές βομβαρδι σμού και ειδικά τακτικές νυκτερινού βομβαρδισμού. Το 1933 υπηρετούσε στο Υπουργείο Αεροπορίας, στη θέση του αναπληρωτή διευθυντή Επιχειρήσεων και Πληροφο ριών. Κατά το διάστημα 1934 -1937 κατείχε τη θέση του α ναπληρωτή διευθυντή Σχεδιασμού, από την οποία υπο στήριξε θερμά την ιδέα κατασκευής τετρακινητήριων βα ρέων βομβαρδιστικών. Το 1937 επέστρεψε σε επιχειρησια κή θέση ως διοικητής της 4ης Ομάδας Βομβαρδιστικών και προήχθη σε ταξίαρχο της Αεροπορίας. Μετά από σύντομο διάστημα μετέβη στις ΗΠΑ για να μελετήσει την παραγωγή αεροσκαφών και από εκεί πρότεινε την αγορά του εκπαιδευτικού Harvard και του αναγνωριστικού Hudson. Με τον βαθμό του υποπτεράρχου υπηρέτησε ως διοικητής στην Παλαιστίνη και στην Υπεριορδανία αλλά αντιμετώπισε προβλήματα υγείας και αποχώρησε. Επέ στρεψε ως διοικητής της 5ης Ομάδας Βομβαρδιστικών πριν ξεσπάσει ο πόλε μος. Η απόδοση του Χάρις στη διοίκηση της μονάδας αυτής ήταν το εισιτήριο για τη θέση του αναπληρωτή διοικητή του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας. Αργότερα ταξίδεψε πάλι στις ΗΠΑ, πριν ανακληθεί στη Βρετανία για να αναλά- βει την ηγεσία της Διοίκησης Βομβαρδισμού. Ο αντιπτέραρχος σερ Αρθουρ Τράβερς «Μπόμπερ» Χάρις, επικεφαλής της Διοίκησης Βομβαρδισμού της RAF. ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ 5Α π ο τελ έσ μ α τα τη ς «Επιδρομής Μ π α ίντεκερ » που έ γ ιν ε σ τη ν Υόρκη σ τις 29 Απ ριλίου το υ 1942. εχθρικών βομβαρδιστικών για να κατευθύνουν ε ναντίον τους τα μαχητικά. Η εφαρμογή του κλει στού σχηματισμού δυσχέραινε το έργο των επί γειων ελεγκτών αναχαίτισης, διότι τα γερμανικά αεροσκάφη που περιπολούσαν σε κάθε τομέα, δεν μπορούσαν να εντοπίσουν βομβαρδιστικά τα οποία εκινούντο σε άλλον τομέα από τον δικό τους και έτσι δεν κινητοποιείτο ο μέγιστος δυνα τός αριθμός μαχητικών. Το πρόβλημα της εξεύρεσης ικανοποιητικού αριθμού πληρωμάτων, ήταν για τον Χάρις δυσκο λότερο από αυτό της εξασφάλισης επαρκών ιπτά μενων μέσων. Τα νεώτερα βομβαρδιστικά Halifax, Stirling και Lancaster χρειάζονταν μεγαλύτερα πλη ρώματα από αυτά που απαιτούσαν οι παλαιότεροι τύποι και την άνοιξη του 1942 η προσφορά πλη ρωμάτων από τις σχολές εκπαίδευσης δεν αντα- ποκρινόταν στη ζήτηση. Η λειψανδρία εντεινόταν από τις μεταθέσεις έμπειρων πληρωμάτων σε άλ λα θέατρα επιχειρήσεων και αντιμετωπίστηκε ικα νοποιητικά μόλις το 1943. Χωρίς αμφιβολία, το «καμάρι» της Διοίκησης Βομβαρδισμού ήταν το Avro 683 Lancaster. Το τετρακινητήριο αεροσκά φος με το επταμελές του πλήρωμα μπορούσε να μεταφέρει 6.350 kg φορτίου σε αποστάσεις μέχρι 2.675 km ή σχεδόν 101 βομβών με τις κατάλληλες μετατροπές. Οι πρώτες παραδόσεις έγιναν νωρίς το 1942 στην 44η Μοίρα (Rhodesia) που έδρευε στο Ουάντινγκτον και η πρώτη τους αποστολή έ- γινε στις 3 Μαρτίου 1942, με τη ρίψη ναρκών στην Ελιγολάνδη. Ο Χάρις τα εμπιστευόταν τόσο πολύ ώστε στις 17 Απριλίου 1942 μια μικτή ομάδα από δώδεκα αεροσκάφη της 44ης και της 97ης Μοί ρας, με επικεφαλής τον επισμηναγό Τζων Νέτλε- τον, εκτέλεσε μια παράτολμη ημερήσια επιδρομή στο Αουγκσμπουργκ για να βομβαρδίσει το εργο στάσιο της εταιρίας MAN AG (Maschinenfabrik Augsburg Nürnberg) που βρισκόταν εκεί. Η συγκεκριμένη επιδρομή συσχετιζόταν και με τον αμείλικτο πόλεμο του Ατλαντικού. Οι ΗΠΑ και η Βρετανία έβλεπαν τα επιβατικά τους πλοία να αποδεκατίζονται από το Kriegsmarine και η Δι οίκηση Βομβαρδισμού διατάχθηκε να συνεισφέ ρει στην επίλυση του προβλήματος. Ο Χάρις πί στευε ότι τα Lancaster είχαν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν ημερήσιες επιδρομές, οι ο ποίες μπορεί να ήταν σχεδόν αυτοκτονικές, από την άλλη πλευρά όμως έφερναν καλύτερα αποτε λέσματα. Το συγκεκριμένο εργοστάσιο της MAN επιλέχθηκε διότι κατασκεύαζε μεγάλο αριθμό πε- τρελαιοκινητήρων για το Kriegsmarine. Κάθε Lancaster θα μετέφερε τέσσερις βόμβες των 454 kg και έπρεπε να διασχίσει 800 km πάνω από ε χθρικά εδάφη υπό το άπλετο φως της ημέρας, γε γονός που δεν ενθουσίασε τα πληρώματα. Τουλά χιστον ήλπιζαν ότι η Luftwaffe θα παρασυρόταν από τις επιθέσεις αντιπερισπασμού που θα πραγ ματοποιούντο - ταυτόχρονα με την επιδρομή - ε ναντίον γερμανικών αεροδρομίων στη Γαλλία και δεν θα έστρεφε την προσοχή της στα Lancaster. Παρά τα μέτρα που ελήφθησαν και μολονότι τα Lancaster προσέγγισαν τον στόχο πετώντας πολύ χαμηλά, επέστρεψαν μόλις πέντε και επτά καταρ- ρίφθηκαν: πέντε πριν και δύο μετά τον βομβαρδι σμό. Ο στόχος επλήγη αλλά όχι καίρια. Σύντομα το εργοστάσιο επέστρεψε στους κανονικούς ρυθ μούς παραγωγής. Το κόστος των 49 ζωών και των επτά Lancaster που χάθηκαν ήταν υπερβολικά υ ψηλό. Οι επιδρομές σε επιλεγμένους στόχους έ παυσαν μέχρι να εξασφαλιστεί ικανοποιητικό πο σοστό επιβιωσιμότητας και αποτελεσματικότη- τας, για να αποφευχθεί η σπατάλη ανθρώπινων και υλικών πόρων. Ο Νέτλετον ανταμείφθηκε με τον Σταυρό της Βικτωρίας, τον πρώτο από τους δέκα που κέρδισαν τα πληρώματα των Lancaster. Οι επιδρομές της Διοίκησης Βομβαρδισμού άρχισαν στα τέλη του α’ εξαμήνου του 1942, με τις λεγάμενες «επιδρομές των 1.000 βομβαρδιστι κών», στις οποίες συμμετείχαν και αεροσκάφη της Διοίκησης Εκπαίδευσης, της Διοίκησης Στρα τιωτικής Συνεργασίας και της Παράκτιας Διοίκη σης (για την επιδρομή στη Βρέμη). Στις 30 Μαϊου διενεργήθηκε η πρώτη, επιδρομή των «1.000 βομ βαρδιστικών» με στόχο την Κολωνία. Με αντίτιμο 40 αεροσκάφη, τα πληρώματα των 1.046 βομβαρ διστικών του Χάρις έριξαν πάνω από την πόλη 1.4551 βομβών μέσα σε 75 λεπτά, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Millennium» (Χιλιετία). Σκοτώθηκαν 486 πολίτες και άλλοι 59.000 έμειναν άστεγοι. Η καταστροφή εξαπλώθηκε σε 2,43 τετραγωνικά χι λιόμετρα της πόλης. Το Εσσεν, έδρα του βιομηχα νικού κολοσσού Krupp, ήταν τυχερό στις 2 Ιουνί ου, καθώς τα αποτελέσματα δεν ήταν τόσο σαρω-6 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ
τικά όπως στην Κολωνία, διότι τα 956 βομβαρδι στικά που έστειλε πάνω από την πόλη ο Χάρις δεν βρήκαν στόχο λόγω κακής ορατότητας. Χάθηκαν 31 από τα αεροσκάφη τα οποία συμμετείχαν. Ακολούθησε παρόμοια μαζική επιδρομή στη Βρέμη, στις 25 Ιουνίου, με 1.067 αεροσκάφη. Αυτή διήρκεσε 65 λεπτά και άφησε πίσω της 85 νε κρούς, 497 τραυματίες και 6.680 κτίρια κατε στραμμένα ολοσχερώς ή μερικώς. Εκτός από το Lancaster, ένα άλλο αεροσκάφος που διακρίθηκε στις τάξεις της Διοίκησης Βομβαρδισμού ήταν το περίφημο de Havilland Mosquito, χωρίς να παραλεί- πεται η πολύτιμη αρωγή των - λιγότερο προβε βλημένων - Handley Page Halifax και Short Stirling, όταν βέβαια ξεπέρασαν τα αρχικά προβλήματα που παρουσίασαν στην «παιδική» τους ηλικία. Τα πληρώματά τους τα συνέκριναν χωρίς φόβο με τα Lancaster, τονίζοντας ιδιαίτερα την αντοχή τους, δηλαδή την ικανότητά τους να επιβιώνουν παρά τα πλήγματα που είχαν υποστεί.
Επιχειρήσεις
«Paukenshlag»
και «Neuland»
Τα νέα δεδομένα που διαμόρφωσε η ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ και η είσοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο, άλλαξαν και τις προτεραιότη τες του Kriegsmarine. Τον Ιανουάριο του 1942 υ πήρχαν 91 επιχειρησιακά υποβρύχια στη διάθεση του αντιναυάρχου Καρλ Νταίνιτς, διοικητή του κλάδου των υποβρυχίων (Befehlshaber der Unterseeboote), από τα οποία βρίσκονταν μακριά από τη βάση τους τα 42. Μέχρι τον Ιούλιο του ίδι ου έτους ο ναύαρχος - από τον Μάρτιο του 1942 - Νταίνιτς μπορούσε να υπολογίζει σε 138 επιχειρη σιακά υποβρύχια, εκ των οποίων τα 70 επιχειρού σαν μακριά από τις βάσεις τους, επιχειρώντας συ νήθως ομαδικά και υιοθετώντας τον σχηματισμό που αποθανατίστηκε με τον όρο «Wolfsrudel» (α γέλη λύκων). Ο «Πόλεμος του Ατλαντικού», όπως τον απο- κάλεσε ο Τσώρτσιλ τον Μάρτιο του 1941, έλαβε νέα τροπή μετά τα γεγονότα στη Χαβάη. Οι «λύκοι του Νταίνιτς» άρχισαν να επιχειρούν εγγύτερα στα ανατολικά παράλια των ΗΠΑ, αν και δεν εκμε- ταλλεύθηκαν άμεσα το πλεονέκτημα της εμπλο κής των ΗΠΑ σε διμέτωπο αγώνα και στους δύο ω κεανούς. Χρειάστηκε να περάσει πάνω από ένας μήνας από την επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ (7-12- 41) για να δραστηριοποιηθούν τα γερμανικά υπο βρύχια στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ και του Κα ναδά, αρχικά, ενώ αργότερα η δράση τους επε- κτάθηκε στον κόλπο του Μεξικού και στην Καραϊ- βική. Η περίοδος που εγκαινιάσθηκε τον Ιανουά ριο του 1942 και διήρκεσε περίπου μέχρι τον Αύ γουστο του ίδιου έτους, ονομάστηκε χαρακτηρι στικά «δεύτερη ευτυχισμένη περίοδος», λόγω των μεγάλων επιτυχιών τις οποίες είχαν τα γερμα νικά υποβρύχια μέσα στο 1942, παρόμοιων με αυ τές του διαστήματος 1940-41. Το έναυσμα για τη «δεύτερη ευτυχισμένη περίοδο» έδωσε η «Unternehmen Paukenschlag» (Επιχείρηση «Χτύπη μα του Τύμπανου»), που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1942. Αντιμέτωπος με τους ενδοιασμούς του Χίτλερ, ο Νταίνιτς δεν είχε την έγκριση να διατά ξει νωρίτερα επιχειρήσεις κοντά στις αμερικανι κές ακτές, όσο τουλάχιστον οι ΗΠΑ έμεναν ουδέ τερες. Ομως αυτό το εμπόδιο δεν υπήρχε πλέον. Το κύριο βάρος της επιχείρησης σήκωσαν τα ωκεανοπόρα υποβρύχια Typ IX των εκδόσεων «Β» και «C», τα οποία κατασκευάστηκαν κυρίως από την εταιρία AG Weser στη Βρέμη. Τα υποβρύχια της βασικής έκδοσης «C» εκτόπιζαν συνολικά 1.5401 και είχαν μήκος 76,8 m και αντίστοιχα συνο λικό πλάτος 6,8 m. Ο περιορισμένος χώρος που διέθ ετε το πλήρωμα των 48 έως 56 ανδρών, οριο- θ ετείτο από το εσωτερικό κυλινδρικό κέλυφος, το οποίο είχε διαστάσεις 58,7 m χ 4,4 m. Στην επι φάνεια οι δύο υπερτροφοδοτούμενοι 9-κύλινδροι πετρελαιοκινητήρες MAN M9V40/46 (3.300 kW) τους έδιναν ανώτατη ταχύτητα 18,3 kts (33,7 km/h), ενώ η αυτονομία τους - με ταχύτητα 10 kts - έφθα νε τα 24.880 km. Κάτω από την επιφάνεια της θά λασσας την πρόωση ανελάμβαναν δύο ηλεκτροκι νητήρες SSW GU345/34, που απέδιδαν 740 kW και μπορούσαν να επιτύχουν ανώτατη ταχύτητα 7,3 kts (13,5 km/h). Τα Typ IX μπορούσαν να καταδυ- θούν σε μέγιστο βάθος 230 m και στο κατάστρω μά τους φιλοξενούσαν ένα πυροβόλο Utof 10,5cm/45 διαμετρημάτων. Φυσικά ο κύριος οπλι-Το υπ οβρύχιο U-68 το υ πιο επ ιτυ χ η μ ένο υ κ υ β ερ ν ή τη στην Κ αραϊβική, πλωτάρχη Κ αρλ-Φ ρίντριχ Μ έρτεν. ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ 7Ο επ ικ εφ α λ ή ς το υ 2ου Σ το λ ίσ κ ο υ Υποβρυχίων (2. Unter s e e b o o ts flo ttille ), πλω τάρχης Β ίκ το ρ Σ ύ τσ ε. σμός τους ήταν οι 22 τορπίλες των 550 mm, γνω στές και ως «χέλια», οι οποίες μπορούσαν να ε- κτοξευθούν από έξι τορπιλοσωλήνες, τέσσερις πρωραίους και δύο πρυμναίους. Ο Νταίνιτς ζήτησε δώδεκα Typ IX από την Ανώ τατη Διοίκηση Ναυτικού (ΟΚΜ) αλλά έλαβε μόλις έξι, τέσσερα Typ IXC (U-66, U-125, U-128, U-130) και δύο Typ ΙΧΒ (U-109, U-123), πλαισιωμένα από επτά υποβρύχια Typ VIIC. Μολονότι ενεπλάκησαν σε μι κρούς αριθμούς, τα Typ IX κατόρθωσαν να βυθί σουν αξιοσημείωτο αριθμό συμμαχικών πλοίων, αρχής γενομένης τη 12η Ιανουαρίου 1942, όταν το U-123 του υποπλοιάρχου Ράινχαρντ Χάρντεγκεν βύθισε το βρετανικό φορτηγό «Cyclops». Τη 13η Ιανουαρίου το υποβρύχιο του υποπλοιάρχου Χάρ- ντεγκεν βύθισε ένα πετρελαιοφόρο 10.0001 νότια του Λονγκ Αϊλαντ. Πριν βυθισθεί, το καταδικα σμένο πετρελαιοφόρο έστειλε ένα αγωνιώδες σή μα SOS αναφέροντας ότι κτύπησε νάρκη. Πέντε ημέρες μετά την επιτυχία του U-123, ο κυβερνή της του U-66, υποπλοίαρχος Ρίχαρντ Τσαπ, και το πλήρωμά του βύθισαν το πετρελαιοφόρο «Allen Jackson». Για ευνόητους λόγους, τα πετρελαιοφό ρα αποτελούσαν στόχους πρώτης προτεραιότη τας για τα U-boote. Μέσα σε δύο μόλις εβδομάδες οι Γερμανοί είχαν βυθίσει 20 εμπορικά πλοία, με συνολικό εκτόπισμα που υπερέβαινε τους 150.000 t. Συνολικά 30 γερμανικά υποβρύχια επιχειρούσαν στα ανοικτά των αμερικανικών ακτών μεταξύ Ια- νουαρίου και Μαϊου 1942 και μέσα σε αυτό το διά στημα βύθισαν 360 πλοία που εκτόπιζαν πάνω από 2.250.000 t. Μόνο το υποβρύχιο του Χάρντεγκεν βύθισε οκτώ πλοία 53.8601 μέσα σε λίγες ώρες. Το αντίτιμο για το Kriegsmarine ήταν η απώλεια οκτώ υποβρυχίων. Η δράση των U-boote δεν είχε γίνει ακόμη α ντιληπτή και διευκολύνθηκε από δύο παράγο ντες: την έλλειψη οργανωμένων νηοπομπών και την ανεπαρκή έως ανύπαρκτη προστασία που μπορούσαν τότε να προσφέρουν τα αμερικανικά εναέρια μέσα. Μπορεί οι Γερμανοί να αιφνιδιάστη- καν από τα νέα δεδομένα, ωστόσο ο αιφνιδιασμός των Αμερικανών γενικά ήταν πολύ μεγαλύτερος, καθώς δεν εκτίμησαν ορθά τον κίνδυνο που
αντι-ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΚΩΝ
ΚΑΙ ΟΥΔΕΤΕΡΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΤΟ 1942
ΑΙΤΙΑ ΑΠΩΛΕΙΑΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΟΙΩΝ
ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ
(σε τόννους)
% Αεροσκάφη 146 700.020 9 Βοηθητικά καταδρομικά 30 194.625 2 Νάρκες 51 104.588 3 Υποβρύχια 1.160 6.266.215 70 Τορπιλάκατοι -Τορπιλοβόλα 23 71.156 1 Άλλα πολεμικά πλοία 31 130.461 2 Αλλες αιτίες 223 323.632 13 ΣΥΝΟΛΟ 1.664 7.790.697 100 | προσώπευαν τα γερμανικά υποβρύχια. Είναι χα ρακτηριστικό ότι δεν λαμβάνονταν ούτε τα στοι χειώδη μέσα συσκότισης, ενώ αρκετά εμπορικά πλοία ταξίδευαν μόνα τους, συνεπώς το έργο των Γερμανών διευκολυνόταν σε μεγάλο βαθμό. Ο ναύαρχος Ερνεστ Τζόζεφ Κινγκ, αρχηγός του Αμερικανικού Ναυτικού (US Navy) με υπηρεσία στον κλάδο των υποβρυχίων κατά τη δεκαετία του 1920, δεν υιοθέτησε το σύστημα των νηοπο μπών, προτιμώντας άλλα μέτρα, όπως οι επιθετι κές περιπολίες, για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο, αλλά οι απολογητές του υποστηρίζουν ότι απλώς δεν διέθ ετε επαρκή αριθμό αντιτορπιλικών για να προχωρήσει σε μια τέτοια ενέργεια. Η αλήθεια εί ναι ότι το US Navy και το Royal Navy χρειάζονταν σχεδόν 1.300 πλοία συνοδείας για να καλύψουν τις ανάγκες τους, όμως άμεσα διαθέσιμο ήταν μό λις το 38% αυτού του αριθμού. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι η Παράκτια Διοίκηση της RAF είχε απογυμνωθεί από μέσα, π.χ. τορπιλοπλάνα, τα ο ποία είχαν αποσπασθεί σε άλλα μέτωπα (π.χ. στην Ασία), όπου χρειάζονταν περισσότερο. Η Παρά κτια Διοίκηση έφθασε να χρησιμοποιεί, ως τορπι λοπλάνα, τροποποιημένα αεροσκάφη Handley Page Hampden που είχαν αποδεσμευτεί από τη Δι οίκηση Βομβαρδισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι η Πα ράκτια Διοίκηση είχε βυθίσει μόλις οκτώ υποβρύ χια του Αξονα, τα δύο σε συνεργασία με πλοία του Royal Navy, κατά το διάστημα Ιουνίου 1941 - Ιουνί ου 1942. Μέχρι να τεθούν το 1943 σε υπηρεσία α εροσκάφη μεγάλης ακτίνας δράσης, οι νηοπο μπές ή τα μεμονωμένα πλοία δεν είχαν την πολυ τέλεια της αεροπορικής κάλυψης στο κέντρο του Ατλαντικού, εκεί όπου σχηματιζόταν το λεγόμενο «Atlantic Gap» (Κενό του Ατλαντικού). Αυτό το κε νό στην ανθυποβρυχιακή «ομπρέλα» των Συμμά χων βρισκόταν μεταξύ Γροιλανδίας, Ισλανδίας και Βρετανίας. Ηταν ένας χώρος που γνώρισε πολλές απώλειες πλοίων. Μάλιστα ένα μέρος του, όπου σημειώθηκαν οι περισσότερες απώλειες, ονομά στηκε εύγλωττα «Black Pit» (Μαύρο Πηγάδι). Το αποτέλεσμα, σε κάθε περίπτωση, ήταν ότι από τις 8 Ιανουαρίου έως τις 12 Φεβρουάριου 12 υποβρύχια Typ VIIC βύθισαν 21 πλοία στα ανοικτά της Νιουφάουντλαντ. Με την έναρξη της δράσης των γερμανικών υποβρυχίων στις ανατολικές α κτές των ΗΠΑ, από τις 12 Ιανουαρίου έως τις 7 Φε βρουάριου πέντε μόλις υποβρύχια βύθισαν 26 πλοία και προκάλεσαν ζημιές σε πολλά άλλα. Στην ίδια περιοχή έδρασε και δεύτερο κύμα υποβρυ χίων Typ IX, από την 21η Ιανουαρίου έως την 6η Μαρτίου, με συνολική λεία 19 εμπορικά στα ανοι κτά των ΗΠΑ, ενώ άλλα οκτώ στα ανοικτά του Κα ναδά έπεφταν θύματα των Typ VIIC. Η προσπά θεια των Συμμάχων να αντιμετωπίσουν τα υπο βρύχια δυσχεραινόταν και από τη χρήση του γερ μανικού συστήματος κρυπτογράφησης το οποίο 8 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥοι Σύμμαχοι ονόμαζαν «Triton» ή «Shark» και προο ριζόταν αποκλειστικά για τα υποβρύχια που δρού- σαν στον Ατλαντικό. Επρόκειτο για μια συσκευή Enigma με τέσσερις στροφείς που υιοθετήθηκε από το Kriegsmarine τον Φεβρουάριο του 1942 και χρειάστηκαν δέκα μήνες - και αρκετή δόση τύχης - για να αποκρυπτογραφήσουν οι Σύμμαχοι τα μυ στικά της. Πολύτιμη για τους «λύκους του Νταίνιτς» ή ταν η βοήθεια των «Milchkühe» (υποβρυχίων - «α γελάδων»), δηλαδή των υποβρυχίων ανεφοδια σμού Typ XIVA. Το πρώτο από αυτά τα σκάφη ήταν το U-459, το οποίο καθελκύσθηκε στα ναυπηγεία της εταιρίας Deutsche Werke στο Κίελο τον Σε πτέμβριο του 1941 και η διοίκησή του ανατέθηκε έπειτα από δύο μήνες στον πλωτάρχη Γκέοργκ φον Βιλάμοβιτς-Μέλεντορφ, που ήταν γνωστός με το προσωνύμιο «Ο άγριος Μόριτς». Τα Typ XIVA άρχισαν να επιχειρούν από την 29η Μαρτίου 1942. Ο οπλισμός τους περιελάμβανε μόνο τρία πυρο βόλα, δύο των 37 mm και ένα των 20 mm, ούτως ή άλλως όμως η αποστολή τους δεν ήταν επιθετική. Σκοπός τους ήταν να καταστήσουν πιο αποτελε σματική τη δράση των άλλων υποβρυχίων, δίδο ντας λύση στο δυσεπίλυτο πρόβλημα του ανεφο διασμού των «λύκων» που δρούσαν χιλιάδες χι λιόμετρα μακριά από τις βάσεις τους. Οση ικανό τητα κι αν διέθεταν ο κυβερνήτης και το πλήρωμα ενός υποβρυχίου, θα ήταν ακίνδυνοι και ευάλωτοι χωρίς καύσιμα και «χέλια». Τα πλοία εφοδιασμού που πλέουν στην επιφάνεια μπορούσαν εύκολα να γίνουν λεία των συμμαχικών πλοίων και αερο σκαφών, ωστόσο τα υποβρύχια-«αγελάδες» μπο ρούσαν να περάσουν απαρατήρητα, μεταφέρο- ντας στα υποβρύχια τα οποία εκτελούσαν πολεμι κή περιπολία 500-700 t κάθε είδους εφοδίων, από καύσιμα μέχρι τορπίλες και από ανταλλακτικά μέ χρι φρέσκο ψωμί, φρούτα και αλληλογραφία. Από τον Απρίλιο μέχρι τα μέσα Ιουνίου τα υποβρύχια που δρούσαν στον Ατλαντικό εφοδιάζονταν από τρία υποβρύχια-«αγελάδες», τα U-459, U-460 και U-116 (Typ ΧΒ). To U-459 ανεφοδίασε 12 υποβρύ χια (Απρίλιος - Μάιος 1942) και άλλα 16 κατά το δεύτερο ταξίδι του τον Ιούνιο. To U-116, με κυ βερνήτη τον πλωτάρχη Βέρνερ φον Σμιντ, ανεφο δίασε έξι υποβρύχια στα τέλη Μαϊου, ενώ το U-460 του υποπλοιάρχου Φρίντριχ Σέφερ ανεφοδίασε άλλα 14. Αργότερα, τον Αύγουστο, άρχισαν τις ε πιχειρησιακές τους αποστολές τα U-462 και U-463. Οι Σύμμαχοι δεν έμειναν με σταυρωμένα χέ ρια. Οι ΗΠΑ άρχισαν να υιοθετούν το σύστημα των συνοδευόμενων νηοπομπών από τον Μάιο και μετά. Η Βρετανία άρχισε από τα τέλη του 1941 να εγκαθιστά σε πολεμικά πλοία το νέου τύπου ε- κατοστομετρικό ραντάρ, μια παραλλαγή του οποί ου, το ASV III, άρχισε να εγκαθίσταται ευρέως και σε αεροσκάφη από το 1943, Μέχρι την άνοιξη του 1942 η παραγωγή εμπορικών πλοίων από τα συμ μαχικά ναυπηγεία δεν αντιστάθμιζε τις απώλειες από τη δράση του Kriegsmarine. Σύντομα όμως ο αμερικανικός βιομηχανικός κολοσσός μπόρεσε να υπερκαλύψει τα κενά που δημιουργούσαν οι α πώλειες πλοίων. Η προσοχή των «λύκων» άρχισε να στρέφεται σταδιακά προς νότο, στα ζεστά νε ρά της Καραϊβικής. Σε πρώτη φάση τέθηκε σε εφαρμογή η επιχεί-7ο υπ οβρύχιο U-123 το υ υποπλοιάρχου Ράινχαρντ Χ άρντεγκεν. ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ 9
Η γ ερ μα νική α ρμάδα δ ια π λέει τη Μ άγχη μ έσ α σε κα κο κα ιρία . Ο υπ οναύαρχος Ο ττο Κ ίλια ξ, ιβύνω ν νους τη ς επ ιχείρ ησ η ς «Zerberus». ρηση «Westindien» (Δυτικές Ινδίες), από τον Φε βρουάριο έως τον Μάρτιο του 1942. Πρώτα ρίχτη κε στη μάχη η ομάδα «Neuland», δηλαδή τα υπο βρύχια U-67, U-129, U-161 και U-502 του 2ου Στολί σκου Υποβρυχίων, γΓ αυτό και η επιχείρηση συχνά αναφέρεται ως επιχείρηση «Neuland» (Νέα Γη). Ολα αυτά τα σκάφη ανήκαν στον τύπο IXC και αρ γότερα ακολούθησαν άλλα υποβρύχια του ίδιου στολίσκου, όπως το U-156 του πλωτάρχη Βέρνερ Χάρτενσταϊν. Στις 15 Φεβρουάριου το U-156 έπλη- ξε τρία πετρελαιοφόρα («Oranjesrad», «Arkansas», «Pedernales») στο λιμάνι Σαν Νίκολας της νήσου Αρούμπα των Αντιλλών. Στη συνέχεια προσπάθη σε να βάλει με το πυροβόλο των 10,5 cm εναντίον των διυλιστηρίων του λιμανιού, αλλά δεν το κα τόρθωσε λόγω απρόσεκτης χρήσης του πυροβό λου που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο δύο αν- δρών της ομοχειρίας και τη μερική καταστροφή του όπλου. Την ίδια ημέρα το U-67 του πλωτάρχη Γκύντερ Μίλερ-Στέκχαϊμ βύθισε το πετρελαιοφό ρο «Rafaela» στο νησί Κουρακάο και το U-502 του υποπλοιάρχου Γιούργκεν φον Ρόζενστιλ βύθισε άλλα δύο («San Nicholas», «Tia Juana») στην ανοι κτή θάλασσα. Το παράδειγμά τους μιμήθηκε δύο ημέρες μετά το U-161 του υποπλοιάρχου Αλμπρε- χτ Ακίλες, βυθίζοντας τα «Mohicana» και «British Consul» στο λιμάνι Πορτ οφ Σπαίην της νήσου Τρι νιντάντ. Κατά το δεύτερο 15ήμερο του Φεβρουάριου επιχειρούσαν επίσης στα νερά της Καραϊβικής τα ιταλικά υποβρύχια «Morosini» (κλάσης «Marcello»),
«Pietro Calvi», «Giuseppe Finzi», «Enrico Tazzoli» (κλάσης «Calvi»), «Luigi Torelli»Kai «Leonardo da Vinci» (κλάσης «Marconi»), To «Luigi Torelli» βύθισε το «Scottish Star» στις 19 Φεβρουάριου και το «Giuseppe Finzi» άλλα δύο συμμαχικά πλοία την 7η Μαρτίου. Την ίδια ημέρα τα «Barbara» και «Cadona» έπεσαν θύματα του U-126, που είχε ως κυβερνήτη τον πλωτάρχη Ερνστ Μπάουερ. Ενα α κόμη υποβρύχιο του Αξονα σημείωσε μεγάλες ε πιτυχίες από τις 7 έως τις 9 Μαρτίου. Ηταν το LI- 161, που βύθισε τα μεγάλα πετρελαιοφόρα «Uniwaleco» και «Hanseat», καθένα από τα οποία εκτόπιζαν σχεδόν 10.000 t. Ο υποπλοίαρχος Ακί λες κατευθύνθηκε στη συνέχεια προς το λιμάνι της νήσου Σάντα Λουτσία, στα όρια Ατλαντικού - Καραϊβικής, όπου βύθισε τα «Lady Nelson» και το «Umtata». Επειτα από τέσσερις εβδομάδες η επιχείρηση «Neuland» έληξε, με απολογισμό τη βύθιση 41 ε μπορικών πλοίων (κυρίως πετρελαιοφόρων) με συνολικό εκτόπισμα 222.650 t και την πρόκληση ζημιών σε άλλα 11 πλοία. Η δεύτερη φάση ξεκίνη σε με μία ακόμη αγέλη να καταφθάνει στις αρχές Απριλίου και να βυθίζει 14 εμπορικά πλοία συνολι κού εκτοπίσματος 90.0001 μέσα σε έναν μήνα. Τα υποβρύχια που αντικατέστησαν το πρώτο κύμα «λύκων», το οποίο επέστρεψε στη Γαλλία, ήταν τα U-66, U-108, U-130, U-154, U-125 και U-507. Ολα ή ταν Typ IXC, εκτός από το U-108 που ήταν Typ ΙΧΒ, και ανήκαν στον 2ο Στολίσκο Υποβρυχίων (2. Unterseebootsflottille) του πλωτάρχη Βίκτορ Σύτσε. Ο στολίσκος αυτός είχε τη βάση του στο γαλλικό λιμάνι του Λοριάν. Τον Μάιο του 1942 στάλθηκαν ακόμη περισσότεροι «λύκοι» στην περιοχή και ο απολογισμός του μήνα για τους Συμμάχους έγινε πιο θλιβερός: 78 απώλειες εμπορικών πλοίων. Ο πιο επιτυχημένος κυβερνήτης που επιχειρούσε στην Καραϊβική ήταν ο πλωτάρχης Καρλ-Φρίντριχ Μέρτεν του U-68, ο οποίος από την 5η μέχρι την 23η Ιουνίου βύθισε επτά πλοία συνολικού εκτοπί σματος 50.7741. Ο Ιούνιος αποδείχθηκε ο χειρότερος μήνας του α’ εξαμήνου του 1942 για τους Συμμάχους. Μέχρι το τέλος του είχαν χάσει 64 πλοία στην Κα- ραϊβική, ενώ συνολικά η επιχείρηση «Pauke nschlag» είχε στείλει στον βυθό του Ατλαντικού πλοία συνολικού εκτοπίσματος 700.0001 μόνο από τη δράση των υποβρυχίων. Το πρώτο εξάμηνο του 1942 δεν σημαδεύτηκε, όμως, μόνο από επιτυχίες, αλλά και από την απώλεια 15 υποβρυχίων για το Kriegsmarine (U-93, U-581, U-82, U-656, U-503, LI- 655, U-587, U-585, U-702, U-85, U-252, U-74, U-352, U-157 και U-158) σε όλη την έκταση του Ατλαντι κού, από τις Αζόρες και την Καραϊβική μέχρι τη Νιουφάουντλαντ και τη θάλασσα του Μπάρεντς. Ειδικά η 27η Ιουνίου αποδείχθηκε μαύρη ημέρα για τις νηοπομπές. Η νηοπομπή PQ17, που ξεκίνη-10 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ
σε εκείνη την ημέρα από την Ισλανδία για τη Ρω σία, απώλεσε 26 από τα 37 πλοία της. Η επιχείρηση έληξε τον Ιούλιο, όταν ο Νταί νιτς απέσυρε τα υποβρύχιά του από τις ακτές των ΗΠΑ, καθώς οι συμμαχικές νηοπομπές ήταν πλέ ον καλύτερα οργανωμένες και περισσότερο προε τοιμασμένες. Σταδιακά αυξήθηκε ο αριθμός των πλοίων συνοδείας, ενώ, εκτός από το ραντάρ, τα νεότευκτα πλοία εισέρχονταν στη μάχη του Ατλα ντικού και με το σύστημα ASDIC. Παράλληλα βελ τιώθηκε και το επίπεδο της ανθυποβρυχιακής εκ παίδευσης, με εξειδικευμένα σχολεία που δημι- ουργήθηκαν κατά το α’ εξάμηνο του 1942 και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Επιχείρηση «Zerberus» -
Αγώνας δρόμου στο
Στενό της Μάγχης
Πολλές φορές στη στρατιωτική ιστορία η επι τυχία γεννιέται από τον συνδυασμό του αιφνιδια σμού με μια τολμηρή ενέργεια. Κατά τον Β’ ΠΠ αυτό είχε ήδη αποδειχθεί, όπως στην περίπτωση της γερμανικής εισβολής στη Γαλλία. Γενικά, δεν είναι σώφρων επιλογή για τους στρατιωτικούς η γέτες να αποκλείουν δογματικά μια ενέργεια του αντιπάλου, βασισμένοι πάντα στην παράδοση. Ο διάπλους του μήκους 560 χιλιομέτρων στενού της Μάγχης, μάλιστα χωρίς την κάλυψη της νύκτας, συνιστά πράξη αυτοκτονίας, υπό φυσιολογικές συνθήκες, για ένα ναυτικό εχθρικό προς τη Βρε τανία. Επειδή, όμως, ο εφησυχασμός στις πιθανό τητες ενίοτε αποδεικνύεται καταστροφικός, τρεις μεγάλες μονάδες επιφανείας του Krieg smarine και η συνοδεία τους επιχείρησαν αυτό το παράτολμο ταξίδι και κατόρθωσαν να φθάσουν α σφαλείς στον προορισμό τους, τον Φεβρουάριο του 1942. Τον Μάρτιο του 1941 τα αδελφά καταδρομικά μάχης «Gneisenau» και «Scharnhorst» είχαν κατα- πλεύσει στο γαλλικό λιμάνι της Βρέστης έπειτα από δίμηνη επιτυχημένη περιπολία στον Ατλαντι κό, κατά τη διάρκεια της οποίας βύθισαν 22 πλοία με συνολικό εκτόπισμα που υπερέβαινε τους 115.0001. Με μήκος το οποίο έφθανε τα 235 m και εκτόπισμα που πλησίαζε τους 39.000 t, τα δύο πλοία υστερούσαν μόνο απέναντι στα μεγάλα θω- ρηκτάτου Kriegsmarine, όπως το «Bismarck». Μπο ρούσαν να αναπτύξουν ταχύτητα 31,5 kts, κινού μενα από τους 160.000 hp των μηχανών τους. Εκτός από τη θωράκισή τους, που σε ορισμένα σημεία έφθανε τα 360 mm, ο κύριος οπλισμός τους ήταν εννέα πυροβόλα SK C/34 των 28 cm, τα οποία φιλοξενούντο σε τρεις τριπλούς πύργους, δύο στην πλώρη και έναν στην πρύμνη. Ο δευτε- ρεύων οπλισμός περιελάμβανε 52 πυροβόλα με διαμέτρημα από 15 έως 2 cm, έξι τορπιλοσωλήνες των 533 mm, καθώς και τρία υδροπλάνα Arado Ar 196Α-3. Ο πλοίαρχος Οττο Φάιν διοικούσε τους 1.669 άνδρες του «Gneisenau», ενώ ο πλοίαρχος Κούρτ Κέζαρ Χόφμαν ήταν υπεύθυνος για το πλή ρωμα των 1.968 ανδρών που διέθ ετε το «Scharnhorst». Η παρουσία των δύο σκαφών στο λιμάνι της Το κ α τα δ ρ ο μ ικ ό μ ά χ η ς Βρέστης δεν πέρασε απαρατήρητη από τους Βρε- « S c h arn h o rs t». ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ 11Το κ α τα δ ρ ο μ ικό μάχης «Scharnhorst» δ ια κ ρ ίν ε τα ι «κάτω» από τα πυροβόλα το υ «Prinz Eugen». τανούς. Οταν αυτά συμπλήρωσαν μία εβδομάδα επισκευών στις εγκαταστάσεις του λιμανιού, δέ χθηκαν την «επίσκεψη» της RAF. Οι βρετανικές αεροπορικές επιθέσεις εναντίον των πλοίων διε ξάγονταν ημέρα και νύκτα, ανάλογα και με τις και ρικές συνθήκες, κατά τα τέλη Μαρτίου και μέσα στον Απρίλιο. Το πιο καίριο κτύπημα σημειώθηκε στις 6 Απριλίου 1941, όταν ο 24χρονος σκωτικής καταγωγής υποσμηναγός Κένεθ Κάμπελ έπληξε με τορπίλη τη δεξιά πλευρά της πρύμνης του «Gneisenau», προκαλώντας ένα μεγάλο άνοιγμα στα ύφαλα του πλοίου και καταστρέφοντας τη μία από τις τρεις τρίφυλλες έλικες μαζί με τον άξονά της. Ο Κάμπελ πετούσε με ένα Bristol Beaufort I (Ν1016) της 22ης Μοίρας, που ανήκε στην Παρά κτια Δοίκηση, μαζί με τους σμηνίες Σκοτ, Χίλμαν και Μάλις. To Beaufort, κατά την προσπάθειά του να αφήσει την τορπίλη από ιδανικό ύψος και να ε- κτελέσει ελιγμό διαφυγής, καταρρίφθηκε από το πυκνότατο αντιαεροπορικό πυρ που εξαπέλυσαν εκατοντάδες όπλα, με αποτέλεσμα να συντρίβει χωρίς επιζώντες. Οι Γερμανοί έθαψαν το πλήρωμα με πλήρεις στρατιωτικές τιμές και ο Κάμπελ τιμή- θηκε μετά θάνατον με τον Σταυρό της Βικτωρίας. Ηταν ένας από τους μόλις τέσσερις κυβερνήτες της Παράκτιας Διοίκησης που τιμήθηκαν με αυτή τη διάκριση. Στις 10 Απριλίου το «Gneisenau» επλήγη εκ νέ ου από βόμβες που σκότωσαν 50 μέλη του πλη ρώματος και προκάλεσαν ζημιές στις υπερκατα σκευές. Την 1η Ιουνίου τα «Gneisenau» και «Scharnhorst» απέκτησαν «συντροφιά» όταν στο λιμάνι της Βρέστης κατέπλευσε το βαρύ κατα δρομικό (schwere kreuzer, κλάσης «Admiral Hipper») «Prinz Eugen» με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Χέλ- μουτ Μπρίνκμαν. Το «Prinz Eugen» επιχειρούσε μόνο του στον Ατλαντικό μετά την απώλεια του «Bismarck» και είχε καταφύγει κι αυτό στη Βρέστη για επισκευές. Είχε μήκος 208 m και εκτόπισμα πε ρί τους 19.000 t. Ο κύριος οπλισμός του ήταν οκτώ πυροβόλα SK των 20,3 cm σε τέσσερις διπλούς πύργους με μέγιστο πάχος θωράκισης 160-170 mm, ενώ ο δευτερεύων οπλισμός περιελάμβανε δώδεκα πυροβόλα L765 C/33 των 10,5 cm σε έξι δι πλούς πύργους. Δεκάδες πυροβόλα με διαμέτρη μα από 4 έως 2 cm εξασφάλιζαν αντιαεροπορική προστασία, ενώ στα επιθετικά του μέσα περιλαμ βάνονταν και δώδεκα τορπιλοσωλήνες των 533 mm. Οι μηχανές ισχύος 136.000 hp επέτρεπαν στο πλοίο να αναπτύξει μέγιστη ταχύτητα 33,5 kts. Το «Prinz Eugen» εξυπηρετούσαν και τρία υδροπλάνα Arado Ar 196Α-3 και είχε πλήρωμα 1.550-1.600 αν- δρών. Ο αρχηγός του Kriegsmarine, ναύαρχος Εριχ Ραίντερ, ήλπιζε να χρησιμοποιήσει τις πολύτιμες αυτές μονάδες στον Ατλαντικό, διότι, εκτός των άλλων, όσο παρέμεναν στη Βρέστη προκαλούσαν παρά έλυναν προβλήματα. Ακόμη και το «Prinz Eugen» δέχθηκε πλήγματα από τους Βρετανούς και τέθηκε αρκετούς μήνες εκτός δράσης. Τα πλοία έπρεπε να μετακινηθούν σε ασφαλέστερο αγκυροβόλιο. Το «Scharnhorst» αναχώρησε για το λιμάνι Λα Παλίς, 450 χλμ. νοτίως της Βρέστης, στις 23 Ιουλίου. Σκοπός ήταν να δοκιμασθούν τα όπλα και οι μηχανές του, μετά τις επισκευές που είχαν πραγματοποιηθεί. Αν και οι δοκιμές στέ- φθηκαν από επιτυχία, οι παρενοχλήσεις συνεχίζο νταν από τη RAF. Στις 24 και στις 25 Ιουλίου η RAF επιτέθηκε στη Λα Παλίς και στη Βρέστη. Από τις επιδρομές αυτές τα «Gneisenau» και «Prinz Eugen» βγήκαν αλώβητα αλλά το «Scharnhorst» δέχθηκε πέντε πλήγματα και έπρεπε να επισκευασθεί. Σε μια συνάντησή τους στο Ράστενμπουργκ της Πρωσίας ο Χίτλερ πίεσε τον Ραίντερ να απο- μακρύνει τα τρία πλοία από τα γαλλικά λιμάνια και να τα στείλει στη Νορβηγία, όπου ο πρώτος πί στευε ότι σίγουρα θα εκδηλωνόταν συμμαχική α πόβαση. Ο φύρερ δήλωσε μάλιστα έτοιμος να πα ροπλίσει τα πλοία, να αφαιρέσει τα πυροβόλα τους και να τα πουλήσει ως παλιοσίδερα, εάν δεν επέστρεφαν άμεσα στη Βόρεια θάλασσα. Αναπό φευκτα το Kriegsmarine συναίνεσε και στις 12 Ια- νουαρίου 1942 ο Χίτλερ ενέκρινε την «Unterne hmen Zerberus» (επιχείρηση «Κέρβερος»), για την παλιννόστηση των πλοίων. Η πρόταση να επιστρέψουν τα πλοία από το συντομότερο - αλλά πολύ πιο επικίνδυνο - δρομο λόγιο μέσω της Μάγχης είχε ήδη απορριφθεί, από τα τέλη της άνοιξης του 1941. Το δρομολόγιο που θα τα έφερνε στη Γερμανία μέσω του βόρειου Ατλαντικού ήταν πιο μακρύ, αλλά ασύγκριτα α σφαλέστερο. Οι Βρετανοί είχαν πληροφορηθεί από τη γαλλική Αντίσταση ότι οι Γερμανοί σχέδια ζαν την έξοδο των πλοίων τους από τη Βρέστη και 12 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ
