INTRODUCTION TO SANSKRIT LANGUAGE

Dr.Justin George

Asst.Professor, Department of Sanskrit Little Flower College Guruvayoor

MA MALAYALAM THIRD SEM.

COURSE TO SANSKRIT BEGINNERS

INTRODUCTION TO SANSKRIT LANGUAGE

मा ा

 सं कृतम् – स् अं स् क् ऋ त् अं

 अ ह् अम्

 पु तकम् – प् उ स् त् अ क् अं

 ल् ए ख् अ न् ई

 प् उ ष् प् अं

 क् अ म् अ ल् अं

 अ त् र् अ

 क् उ त् र् अ



मम नाम ...



तव नाम...



अहम ् सं कृतम् पठा म।



अहम ् मलयालम ् लखा म।



सः गृहम् ग छ त।



सा गृहम् ग छ त।



वम ् भोजनं खाद स।



वम ् पाठं पठ स।

केचन श दाः



बालः बा लका बालकः लता रामः



रमा फलम ् काननम ् ये ठः अनुजः



वृ ः भोजनम् क वः राजन् गु ः सीता



वनम ् रेणुका



पठ त ग छ त लख त प य त

वचनािन िलङ्गािन च

िलङ्गः एकवचनम् ि वचनम् बहवचनम्

पुि लङ्गः बालः बालौ बालाः

ीिलङ्गः बािलका बािलके बािलकाः

नपुंसकिलङ्गः फलम् फले फलािन

गृहकायम्



काकः - -



वृ ः - -



पाठः - -



लता - -



माला - -



वनम ्



प म ्

पु षाः (PERSONS)

 थमपु षः – सः तौ ते ,सा ते ताः,तत् ते तािन बालः

बालौ बालाः, लता लते लताः etc…..

 म यमपु षः – वम् युवाम् यूयम्।

 उ मपु षः - अहम् आवाम् वयम्

VERBS ACCORDING TO PERSONS

पु षः एक ि बह

थम पठित पठतः पठि त

म यम पठिस पठथः पठथ

उ म पठािम पठावः पठामः

गृहकायम्

 िलख्

 खाद्

 पच्

 गम् (ग छ्)

SUBJECTS & VERBS ACCORDING TO PERSONS

थमपु षः

बालः पठित बालौ पठतः बालाः पठि त सः िलखित तौ िलखतः तौ िलखि त लता डित लते डतः लताः डि त।

म यमपु षः

वम् पठिस युवां पठथः यूयम् पठथ वम् िलखिस युवां िलखथः यूयम् िलखथ वम् डिस युवां डथः यूयम् डथ उ मपु षः अहम् पठािम आवां पठावः वयम् पठामः

अहम् िलखािम आवां िलखावः वयम् िलखामः

HOME WORK ASSESSMENT

 I AM STUDYING-

अहम् पठािम।

 WE ALL R STUDYING- वयम ् पठामः।

 HE IS WRITING- सः लख त।

 THEY R PLAYING- ते डि त।

 YOU R GOING- वम ् ग छ स।

 YOU BOTH R WRITING- युवां लखथः।

 THEY BOTH R PLAYING- तौ डतः।

 WE BOTH R COOKING- आवां पचावः।

 YOU BOTH R GOING- युवां ग छथः

 WE ALL R GOING- वयम ् ग छामः

ि याः कालभेदाः च

 लट् वतमाने – पठित...

 भूते लङ् - अपठत्

 भिव याथ लृट् – पिठ यित

 Discussion.

 ड्, गम्, पच्,

पठ् धातु लङ् (भूतकालः)

प षः एक ि बह

थम अपठत् अपठतां अपठन्

म यम अपठः अपठतम् अपठत

उ म अपठम् अपठाव अपठाम

पठ् धातु लृट्

प षः एक ि बह

थम पिठ यित पिठ यतः पिठ यि त

म यम पिठ यिस पिठ यथः पिठ यथ

उ म पिठ यािम पिठ यावः पिठ यामः

सवनामः



सः तौ ते



सा ते ताः



तत ् ते ता न

CASES-

CASES- वभ तयः

MEANING OF 7 CASES

1 थमा- NO PARTICULAR MEANING 2-TO, 3-BY, 4-FOR,5- FROM, 6-

OF(‘S),7-IN

सं. - हे( TO CALL SOMEONE)

2/4 FROM OF IN

MEANING OF 7 CASES

SECOND CASE . ि तीया िवभि . EXAMPLES

 रामः पशुम् ताडयित।

 माजारः मूषकम् पीडयित।

 बालः जलम् िपबित।

 रामः रावणम् हतवान्।

 राजा जनान् पालयित।

 अ यापकः छा ान् पाठयित।

 छा ः पाठं पठित।

 छा ाः पाठान् पठि त।

SECOND CASE . ि तीया िवभि . EXAMPLES



भटः चोरम ् तजय त।



भटाः चोरान ् तजयि त।



युवकः वृ म् आरोह त।

तृतीया

 क वः तू लकया लख त।

 सः कलमेन लख त।

 मनु यः पादा यां चर त।

 अहम ् पादा यां चला म।

 वयम ् पादैः चलामः।

 बालकः क दुकेन ड त।

 सः ह तेन कायम ् करो त।

 वयम ् ने ैः प यामः।

 अहम ् ने ा याम ् प या म।

चतुथ

 अ यापकः छा ाय िव ाम् ददाित।

 गु ः िश ये य़ः पु तकं ददाित।

 माता पु ा याम् मोदकं ददाित।

 वृ ः वृ ाय न फलित।

प चमी

 ते िव ालयात् आग छि त।

 सः गृहात् िव ालयम् ग छित।

 वृ ात् फलम् पतित।

 ने ा यां अ ुिब दवः पति त।

 ह तात् पु तकम् पतित।

ष ी

 वृ य शाखायां वानरः अि त।

 मम िव ालय य नाम...।

 मम गृह य नाम...।

 मम िम य नाम...।

 तव अनुज य नाम...।

 पवतयोः म ये गतम् िव ते।

 िहमालयः पवतानां राजा भवित।

स मी



बािलका गृहे अि त।



पवते धूमः यते।



मागषु यानािन सि त।



खगाः वृ ेषु वसि त।



मम ह ते पु तकम् अि त।



अहम् िलिटल् लवर् कलालये पठािम।



वम् िलिटल् लवर् कलालये पठिस।



वयम् सव मलयालिवभागे पठामः।

SPECIFIC USES OF SKT. CASES

SPECIFIC USES OF SKT. CASES

 जलम् िवना म याः न जीवि त।

 भोजनम् िवना जीवनं असा यं भवित।

 गृहम् प रतः वृ ाः सि त।, अिभतः, उभयतः

 िव ालयं प रतः उ ानं वतते।

 रामेण सह सीता वनम् अग छत्।

SPECIFIC USES OF SKT. CASES



मा ा साकं अहम् िव ालयम् ग छािम।



िप ा साध वयम् आपणं ग छामः।



मया समं अनुजः डित।



बालके यः मोदकं रोचते



तु यम् कथा रोचते।



म म् सं कृतपठनं रोचते।



िपता पु ाय लेखं िलखित।



गृहात् बिहः मागः अि त।



िव ालयात् बिहः वृ ाः सि त।

SPECIFIC USES OF SKT. CASES

 िशवाय नमः।

 गुरवे नमः।

 बािलका पु पे यः पृहयित।

 िशशुः माजारात् िबभेित।

 सूयात् ऋते कः अ धकारम् नाशयित?

भू धातू लट्-भव्

पु षः एक ि बह

थमा भवित भवतः भवि त

म यम भविस भवथः भवथ

उ म भवािम भवावः भवामः

अस् धातू लट्

पु षः एक ि बह

थमा अि त तः सि त

म यम अिस थः थ

उ म अि म वः मः

गम् धातु लट्-ग छ्

एक ि बह

पु ग छित ग छतः ग छि त

म,पु ग छिस ग छथः ग छथ

उ.पु ग छािम ग छावः ग छामः

उपसगाः

 . परा, अप, सम्, अनु, अव, िनस्, िनर्, दुस्, दुर्, िव, प र, आ ...

 हरित-

 हरित

 आहरित

 संहरित

 िवहरित

 प रहरित

सं याः-

 एकः, एका, एकम्

 ौ, े, े

 यः, ित ः, ीिण

 च वारः, चत ः, च वा र

 प च, षट् , स , अ , नव, दश

ि षु िलंगेषु सं यावाचकश दाः

पुि लङ्गः ीिलंगः नपुंसकिलंगः

एकः बालकः एका बािलका एकम् फलम्

एकः वृ ः एका लता एकम् प म्

ौ बालकौ े बािलके े फले

ौ वृ ौ े लते े प े

यः बालकाः ित ः बािलकाः ीिण फलािन

यः वृ ाः ित ः लताः ीिण प ािण

च वारः बालकाः चत ः बािलकाः च वा र फलािन

िवशेषणािन िवशे यािण च

 कृ णः मातुलम् कंसम् हतवान्।

 रा सराजेन रावणेन सीता अप ता।

 दीनाय िभ ुकाय भोजनम् ददाित।

 िछ नात् घटात् जलम् िनग छित।

 ल मणः ये य राम य साहा यम् अकरोत्।

 िवमले जले म याः िवहरि त।

वाचकश दाः



कः कौ के –WHO, WHAT,WHICH



का के काः



िकम् के कािन



कम् – कान् – TO WHOM



केन – कैः- BY WHOM BY WHAT



कया – के यः- FOR WHOM , FOR WHAT



क मात् – के यःFROM WHOM , FROM WHAT



क य – केषाम् – WHOSE, OF WHOM



कि मन् – केषाम् – IN WHOM , IN WHAT

वाचकश दाः

 कु - WHERE

 कुतः- FROM WHERE, WHY

 िकमथम् – FOR WHAT

 कित – HOW MANY

 कदा - WHEN

 कथम् - HOW

 क शः – WHAT TYPE OF

SVO/…….SOV…. खगाः



This is a garden. There are many creepers and trees in the garden. Trees are shining with branches and sub-branches. Trees and creepers are shining with flowers. Birds are sitting on the branches of the trees. One boy is climbing the treee. Two boys are climbing other tree. One another boy climbing down the tree. There is playing facility for the children in the garden. Gardner keeps the garden.

People come to the garden in the evening. At the

sunset people go back from garden.

TRANSLATION- भाषा तरीकरणम्

इदम् उ ानम् भवित। उ ाने तरवः लताः च सि त। तरवः शाखािभः

उपशाखािभः च शोभ ते। वृ ाः लताः च कुसुमैः शेभ ते। वृ ाणां शाखासु

खगाः उपिवशि त। एकः बालः वृ म् आरोहित। ौ बालौ अ यम् वृ म्

आरोहतः। अपरः क न बालः वृ ात् अवरोहित। उ ाने बालानां

डासौकय अि त। उ ानपालकः उ ानं र ित। जनाः सायंकाले उ ानम्

ग छि त। सूय य अ तमये जनाः उ ानात् ितिनवत ते।

ािन

1. उ ाने के के सि त?

2. तरवः कैः शोभ ते?

3. कुसुमैः के शोभ ते?

4. बालौ िकम् कु तः?

5. उ ाने िकम् अि त?

6. कः उ ानम् र ित?

7. जनाः कदा उ ानम् ग छित?

8. जनाः कदा उ ानात् ितिनवत ते?

TRANSLATION- भाषा तरीकरणम्

गजः मृगेषु महाकायः भवित। त य थाणवः इव च वारः थूलाः पादाः सि त। त य कण शूप इव

िवशालौ तः। त य ने े कृशे भवतः। पर तु ता यां सः भूमौ ि थतां सूिचकाम् अिप प यित।

ल बमानः त य करः नािसका एव। ताम् शु डा इित वयम् यवहरामः। शु डायाः अ े े िववरे

तः।ता यां सः जलम् गृही वा व ेण िपबित। अत एव गज य ि प इित सं ा। गज य शृङ्गवत्

यमानौ ौ दीघ द तौ तः। गजानां द ताः बहमू याः भवि त। गजाः दु करािण कमािण कुवि त।

गजाः पणादीिन खादि त। इ ुका डेषु त य महती ीितः अि त। गज य ी करेणुः भवित।

 Elephant is the biggest animal . It has four fat legs like pillars. Its two ears are very big like winnowing baskets.

Its eyes are small. But with that it can see even a needle on the earth. Its nose is his lengthy hand. We call it as trunk. There are two holes at the edge of trunk. Having taken water with that it drinks wih its mouth. That’s why it is called as Dvipa.Elephant has two long teeth look like horns. So its name is Danthvala. Its horns are very expensive. Elephants do very hardworks. Elephant eat leaves. It like sugar cane very much. She elephant is caleed as karenu. It doesn’t have long teeth.

ािन

1.गजः मृगेषु क शः भवित

2.गज य पादाः क शाः भवि त 3.गज य कित पादाः सि त

4.गज य कण क शौ तः

5.गज य ने े क शे भवतः

6.गजः कािन खादित

7.गज य केषु महती ीितः अि त

8.गज य ी का भवित

आिदकिवः वा मीिकः

ीवा मीिकः रामायण य कता भवित। वा मीिकः आिदकिवः इित रामायणम् आिदका यम्

इित च भारतीयानां िव ासः। रामायणे ीराम य कथा िव तरेण विणता। आिदका यकता

अयं मुिनपुङ्गवः पूवम् क न त करः आसीद् इित ऐित म्। त करः सः पिथके यो धनम्

अप य वकुटु बम् पुपोष। एकदा सः मागगतान् ऋषीन् सं य तेषां व कला यपहतुम्

उ तः। ऋषयः तम् अवदन्-भो त कर, वम् पापमाचरिस। अिप तव कुटु बमिप अ य पाप याः अंशं भजते। त करः गृहम् ग वा प न पु ान् च िमिल वा यागतः दुःिखतः

अवदत्- भो तपि वनः, मम कुटु बम् मम पाप याः अंशं न भजते। र मां पापाद मात्।

इित। ऋषीणाम् उपदेशेन सः तप कार। िचरकानम् समाधौ ि थतम् तं व मीकः

आ छादयामास। व मीकं िभ वा बिहरागतः सः वा मीिक रित िथतो बभूव।

ािन

 रामायण य कता कः?

 भारतीयानां िव ासः कः?

 रामायणे का िव तरेण विणता?

 आद्का यकता पूव कः आसीत्?

 त करः कथं कुटु बम् पुपोष?

 ऋषयः त करम् िकम् अवदन्?

 ऋषीणां उपदेशेन त करः िकम् अकरोत्?

 व मीिक रित िथतो बभूव- कः कथम्?

सि धः- वरसि धः-दीघसि धः

 धम + अथः- धमाथः

 वेद अ तः – वेदा तः

 च अिप –चािप

 िहम आलयः –िहमालयः

 दया आन दः – दयान दः

 िसंह + आसने - िसंहासने

सि धः- वरसि धः-दीघसि धः

 मुिन + इ ः – मुनी ः

 किव + इ ः कवी ः

 िग र + ईशः – िगरीशः

 ी + ईशः – ीशः

 गु + उपदेशः – गु पदेशः

 भानु + उदयः – भानूदयः

 सु + उि ः – सूि ः

 वधु + उि ः - वधूि ः

सि धः- वरसि धः- गुणसि धः

 देव + इ ः – देवे ः अ + इ = ए व् अ - इ

 उप + इ ः – उपे ः

 नर + इ ः – नरे ः

 सुर + ईशः – सुरेशः

 सूय + उदयः – सूय दयः अ उ - ओ

 च उदयः च ोदयः

 पु ष उ मः - पु षो मः

वृि सि धः

 तव + एव – तवैव अ/आ + ए = ऐ कै, तै, पै

 मम + एव - ममैव

 सदा + एव - सदैव

 तथा + एव – तथैव

 तव ऐ यम् – तवै यम् अ + ऐ = ऐ

 मम ओषिधः – ममौषिधः अ ओ औ

 जन औदायम् - जनौदायम्

पूव पसि ध

 को + अ = कोऽ

 साधो +अ = साधोऽ ऽ -

ेषम्

 भावो +अ =भावोऽ

 जले +अ =जलेऽ

 वने+ अ =वनेऽ

 रा ये+ अिभषे ु म् =रा येऽिभषे ु म्

अयािद सि ध

 ने + अनम् = नयनम्

 नै अकः – नायकः, गै अकः गायकः

 पौ अकः- पावकः प् आव् अकः - पावकः

 ए ओ ऐ औ

 अय् अव् आय् आव्

 वागथािवव – वागथ् आव् इव

िवसगसि ध

 कः + अिप - कोऽिप----कः अिप

 सः अिप - सोऽिप

 रामः अवदत् - रामोऽवदत्

 सः अभवत् - सोऽभवत्

 प रला यमानः अिप - प रला यमानोऽिप

िवसगसि ध



भानुः + अयम् - भानु र यम् र् + अ - र



किवः इित - किव रित



गु ः अवदत् - गु रवदत्



गु ः उ म् - गु म्



नृपतेः अनु या - नृपतेरनु या



नृपतेः अिप - नृपतेरिप

 मुिनः + य - मुिनय ---- मुिनर् य -

 िशशुः + हसित - िशशुहस ित

िवसगसि ध

 मनः + तापः = मन तापः

 ोिषतयोः+ तयोः = ोिषत तयोः

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

अयो या ये तु गुवथ य वा रा यम् िगरौ वसन्।

पादुके भरतायादात् स रामः शरणं मम।।

अयो या + आ ये, भरताय + अदात्

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

१. कृतो ाहं भािगनेयं भरतं वगृहम् नेतुकामो

युधािजदयो यां पेदे। नृपतेरनु या भरतः श ु नेनानुगतो

मातुलगृहं ययौ। त च मातुलेन पु नेहेन प रला यमानोऽिप स स ततं जरठं जनकमेव मनसा

मर नवतत। नृपतेरिप ोिषतयो तयो तनययो सुकं

दयमासीत्।

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

 कृत + उ ाहम्

 युधािजत् + अयो यां

 नृपतेः + अनु या

 श ु नेन + अनुगतो

 मरन् +अवतत

 नृपतेः +अिप

 ोिषतयोः + तयोः + तनययोः + उ सुकम्

 दयम् + आसीत्

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

२.अ ा तरे नरपितः सिचवैः पौरै संम य सवगुणानामाकरम्

जानामनुरागभाजनमा मन ि यतमं रामच म् यौवरा येऽिभषे ु म् अचीकत।

जा राम यािभषेकम् सवा मना पृहयामासुः। अिभषेकवाता कृ नामयो यानगर

मोदसागरे लावयामास। गृहेषु च वरेषु र यासु चतु पथेषु िवपिणषु राजमागषु च

म डनिविधः सम ततः ववृते। सव ािप रामािभषेक य कथैव शु ुवे। । बालाः अिप

सं डमाना रामािभषेकमिधकृ यैव कथाः कथयामासुः

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।



अ अ तरे



पौरैः च



सवगुणानाम् आकरम्



जानाम् अनुरागभाजनम् आ मनः च



यौवरा ये अिभषे ु म् अचीकमत



जाः च



कथा एव



रामािभषेकम् अिधकृ य -एव

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

३.राजा सुम म् सं े य राममानाययामास। पादयोः िणपत तं रामं

स ेमभरमाि य राजा जानामा मन तमिभलाषं त मै

कथयामास। ो भािव रामच , तव यौवरा यािभषेक इित सान दमाच ाण य महीपतेरा ां िशरसा धारयन् रघुवरः वमि दरं

िनववृते। अिभषेकोिचतम् च तिनयमं जगृहे।

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

 रामम् आनाययामास

 ाजानाम् आ मनः च

 महीपतेः आ ाम्

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

४. य छया ासाद योप रतलमा ढा कैके या दासी वपुषीव मन यिप कुिटला म थरा ता शमयो यानगरे म डनिविधं सा ा कृ य िकं

िनिम ोऽयमु सवार भ इित राम य धा प छ। सा त यै रामािभषेकं

भािवनमाचच े। ु वैव राम य िवभूितं कोपेन द माना सा पाप दया

शयानां कैकेय स वरमुपग य गरकलुषां िगरमेवमु जगार-

उपि थतमनथमबु वा िकमेवं मु धा शेषे। अहो महीयसी ते िवपदापितता।

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

 ासाद योप रतलमा ढा – ासाद य -उप रतलम् –आ ढा

वपुषी इव

 मन यिप- मनिस अिप

 ता शमयो यानगरे- ता शम् अयो यानगरे

 िनिम ोऽ यमु सवार भ – िनिम ः अयम् उ सवार भ

 ु वैव – वा- एव

 िगरमेवमु जगार- िगरम् - एवम् - उ जगार

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

ो राजा रामं यौवरा येऽिभषे यित। रामेऽिभिष े कौस या महतीमहणामवा यित। वां

पुनः सव ऽिप लोकोऽनादरपा ं क र यित। रामो राजा, भरतो दास भिव यतीित।

रामािभषेक य वातया थमं मुिदतां कैकेय मुहमुहदु पदेशशतैम नती म थरा

कथमिप त य ाितकू यं ापयामास। साऽिप रामिमतो वनं थापिय यामीित दा णां

ित ां च े । त चेममुपायं म थरा िनजगाद।

 यौवरा येऽिभषे यित – यौवरा ये - अिभषे यित

 रामेऽिभिष े – रामे - अिभिष े

 महतीमहणामवा यित – महतीम् अहणाम् अवा यित

 सव ऽिप – सवः अिप

 लोकोऽनादरपा ं – लोकः अनादरपा म्

 दास – दासः च

 भिव यतीित – भिव यित इित

 मुहमुहदु पदेशशतैम नती – मुहः मुहः दु पदेशशतैः म नती

 चेममुपायं – च इमम् उपायम्

 सा अिप

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

५.पुरा िकल देवासुरसं ामे श साहा यं कतु गतो दशरथोऽनुगताया ते शु ूषया संतु ो वर यं ते

ाय छत्।त च यदे छािम तदा ही यामीित ति म नेव स य ित े वया यासीकृतमा ते।

तयोरेकेन चतुदशव सरान् राम य वने ाजनम येन भरत यािभषेचनं च या यतामीित । तथा

ो सािहता कैकेयी कोपािव ेव ोधागारं िव य धरणीतले संिववेश। दशरथ तु ेय यै

ि यवातामा यातुिम छ न त:पुरं िव तथाभूतां तामिभल य भृशमुि नो बभूव।

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।



दशरथः अनुगतायाः ते



तत् च



यदा इ छािम



तयोः एकेन



कोपािव ा इव



दशरथः तु



ि यवाताम् आ यातुम् इ छन् अ त:पुरं



िव ः तथाभूतां



भृशम् उि नो

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

६. अथ तां सा वियतुकामो राजा, देिव! केन वा हेतुनैवं

िवमनीभूतािस इित बहकृ वः पयपृ छत्। केनािभयु ाऽिस, केन वा िवमािनताऽसीित भूयोभूयः प रपृ छ तं तं सा ू र दयैवं

जगाद – राजन्! नाहं केनािप िव कृता िवमािनता वाऽि म।

अि त मे कि दिभ ायः । तं यिद क र यमाणं ितजानीषे तिह

याह र यािम इित।

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

 हेतुना एवम्

 केन अिभयु ा अिस

 िवमािनता अिस इित

 ू र दया एवम्

 न अहम्

 वा अि म

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

७. तथेित कृतशपथं नरनाथं द पूव वर यमु ोधय ती राम य वासनं भरत यािभषेचनं च सा ययाचे। त याः

सुदा णं त चनं िनश यैव स महीपितरशिनहत इव न सं ो बभूव। ततः कथमिप ल धसं ो राजा तथा तं

िन रं िन यमु चावचै पदेशवचनै याजियतुं बहधा येते। नरपते तािन सामवचनािन पाप दयायां

त यामूषर इवो ािन बीजािन िवफलािन प रणेमुः। सा तु यिद मदीयाम यथनामितलङ् य राममिभषे यिस तिह िनयतं प यत एव भवतः िवषं वा पी वा पावके वा पित वा ाणां य यामीित सशपथं कथयामास।

स यपाशेन िनयि तः वर यं दातुं या यातुम यपारय ननुतापपरवशो राजा बहशो िवलिपतै तां रजन

िनिन ो िननाय।

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

 तथा इित, वर यम् उ ोधय ती

 भरत य अिभषेचनं

 िनश य एव, महीपितः अशिनहत

 िन यम् उ चावचैः उपदेशवचनैः याजियतुं

 इव उ ािन , मदीयाम् अ यथनाम् अितलङ् य

 ाणान् य यािम इित

 या यातुम् अिप अपारयन् अनुतापपरवशो

 िवलिपतैः ताम्

बालरामायणम्- ।।अयो याका डः।।

1. युधािजत् कः?

2. ोिषतयो तनययो सुकं दयमासीत्। तनयौ कौ?

3. दशरथः कम् यौवरा ये अिभषे ु मचीकमत?

4. कैके याः दासी का?

5. वर यं कः क यै य छत्?

6. तां रजन िनिन ो िननाय- कः? कुतः?

7. रामािभषेकवाता ुतव याः कैके याः यापारान् िवशदयत?

8. सा सशपथं कथयामास - का? िकम् कथयामास ?

Annotation….



स स ततं जरठं जनकमेव मनसा मर नवतत।



ो भािव रामच , तव यौवरा यािभषेक इित



उपि थतमनथमबु वा िकमेवं मु धा शेषे।



यदे छािम तदा ही यामीित ति म नेव स य ित े वया यासीकृतमा ते।



केनािभयु ाऽिस, केन वा िवमािनताऽसीित



तं यिद क र यमाणं ितजानीषे तिह याह र यािम इित।



त याः सुदा णं त चनं िनश यैव स महीपितरशिनहत इव न सं ो बभूव।