ĸn»
¹Â¸
ÊY½ZÅZ̳
½YËY
ÃÁ{
, ÃZ¼
,
µÂX»Ã|ÀË¿*
dy{ Z^|̼u
¾¨¸e
E-mail:
{°¸¼]ÃÁY{¯¦¸fz»sÂÁ~]²À̼ËYaÌiZe
c}|Ë^ÌÅÁ{{°¸¼ÉYmYÁ
dy{ Z^|̼u
ÄÌad·Y|Z|¼v»Á
, , ̿Y{
{ÁÅZÊf ÀÃZ´¿Y{|Y ZÀZ¯ÁZ d§ZË{xËZe
\ËÂexËZe
Ã|̰q
aÌiZeÊ]ÂÀ»Ä]
Á{/°¸¼/]½Á/fÌ¿{Â/¯¦/¸fz»sÂÁ~]²À̼ËY
s/\·Z«{¶ËÂf¯Z§cÔad̸ÌbYcÂÄ]ÊËZ»M,c}|Ë^ÌÅÁ{{°¸¼ÉYmY Z]ʧ{Ze¶»Z¯Â¸]
Êf À/ÃZ´/¿Y{ÉÁZ/¯Ã|°/¿Y{ÊeZ/¬Ì¬veÄ»{Y°e
ÊYµZ{{ÁÅZ
|Ë{³YmY
ËZ»MÉZÅZ¼Ìe
½Á/fÌ¿¥»s¶»Z
tÄ{ÃÁY{¯cÂ]
, Á
Zf°Å{¹³Â¸Ì¯
ÁʸYÂf¯Z§½YÂÀÄ]
~]²À̼ËYa
½{¯ºËYa¹|ÁºËYa
¶»Zc}ÉZÅ|Ë^ÌÅÁ SC704
Á KOSS444
Å
|¿|Äf§³¿{¶ËÂf¯Z§cÂÄ]ʧÂf¯Z§½YÂÀ ]tÁ{{¹Y|¯
Z/f¿
½Z/¿lË
½Á,µÔ]¦Ë{{Ä¿Y{{Y| e,µÔ]{Ä¿Y{¦Ë{{Y| e,Ä¿Y{{°¸¼½YÌ»¾ËeÓZ]į{Y{
ºËYa½ZÅZ̳{µÔ]«ÁµÂ,Ä¿Y{YÅ º«Ã|
SC704 dY{{ÂmÁ
ÃÁY{¯sÂ
Â]»½M½YÌ»¾ËfÌ]İËÂ]dY{½MÉYmYÁ{°¸¼]ÉY{ÊÀ »ÌiZeÌ¿
Z¼ÌeÄ]
¥»
{Â]ÃÁYZf°Å{¹³Â¸Ì¯
Z/Æ¿M~/]įʿZÅZ̳{µÔ]{Ä¿Y{¦Ë{{Y| e
¹Z/¼e{{Â/]Ã|/ºËY/aZÆ¿M~]įʿZÅZ̳Á{Â]Ã|¿ºËYa½ZÅZ̳YfÌ]|¿|ºËYa Y/a¹|/Z/¼ÌeZ]ÄËZ¬»{ÉfÌ]µÔ]{Ä¿Y{¦Ë{{Y| eÉYY{{¯¥»sÂ
ºË
|¿{Â]
ºËY/aÉZÅ~/]Y¶Zu½ZÅZ̳{\ÌeeÄ]¦Ë{{Ä¿Y{{Y| e¾Ëf¼¯Á¾ËfÌ]
º«Ã|
SC704
¥»Á
ÉZÅ~/]Y¶/Zu½Z/ÅZ̳ÁÃÁY{¯Zf°Å{¹³Â¸Ì¯
º«Ã|¿ºËYa KOSS444
¥»Y|¬»Á
|Ë{³¶ZuÃÁY{¯Zf°Å{¹³Â¸Ì¯
Z]
»½YÌ»ËY§Y
½Á¾ËfÌ]Ád§ZËËY§Y|Ë^ÌÅÁ{Å{Ä¿Y{YŽÁ,ÃÁY{¯¥
Ã|ºËYaº«{Ä¿Y{YÅ SC704
¥»Z]
|Ë{³¶ZuZf°Å{ÃÁY{¯¹³Â¸Ì¯
ÉY/mYÁ{°¸¼{Â^Æ]hZ]~]²À̼ËYaÁ|ÌÅį{Y{½Z¿ÅÁa¾ËYlËZf¿Ê¸¯Â]
|Ë^ÌÅÁ{{°¸¼
{³Ê»
{
|Ë^ÌÅÁ SC704
Ä]d^¿
KOSS444 Ée]
{Y{
É|̸¯ÉZÅÃYÁ
{°¸¼,ÃÁY,c},~]²À̼ËYa ,
{°¸¼ÉYmY
Ä»|¬»
{Â/^Æ]h/Z]Ä/¯d/YÊ/°ÌÀ°e~]²À̼ËYa {ÂÊ»Ìv»{ÄrÅZ̳Y¬fY
ÊËY/¾Ì/Àq{
ÁÄ/ËÂÆe,d/]Â/¿YÃ|/µ/fÀ¯ËY/{Á~]
m{
|/¿Ì´Ì»Y/«cY/uÄ
µZ°/YÉYY{²/À̼ËYa ///À̼ËYa¼Y,²À̼ËYaÁ|//ÌŶ»Z//ÊÂ//Àf»
/ ,²
eZ»
////
¿YÁ²//À̼ËYa®Ë
////
{Â//Ê//»//´Ë{ÊYÂ
,
Abbasdokht Edalatpishe, 2008
YÌ/]Ä¿ÓZ
{{/³Ê/»|/Ì·Âe½ZÆm{Ä¿Y{¾e½Â̸Ì]
2005
FAO,
//v»ÁÃÂ//Ì»ÉZÀjf//YÄ//]Ä//¯
ÁÊ//fy{cÓÂ
mÌ£cÂ]įÊeÓÂv»
//
Ìj°eÊÀ //
|/¿{³Ê/»
{Á|u{
|{
Ê»]{YÊËY~£cÓÂv»¶¯Y
{̳ c|«Z]Ê»Z«YÄ]½YÁZ¯¾ËY]ZÀ]
ÉYÄ/rÅZ̳
Ì¿ÓZ/]
////
|/¿Y{Z Radford S, 1989;Soman et al.
1987;
Harris, 1996; Brar et al., 1992;
Y~/·
{
\ZÀ»Z¿ËYÁ̬§ÉZž̻
, ÃZ/̳[Â/yY¬f/Y
{Y{É{ZËd̼ÅYÊY
¹Zn¿YÉZÅÊ]ÁcY|ÅZ»
´¿Z/Ì]®/yÄ/¼Ì¿ÁÉYÄÌZuªZÀ»{ÃËÂ],Ã|
¦Ì /Y¬fY /y]
YÊ Ê/Y½Z/ÅZ̳
¾/ËY{l/ËY
Ã{Â]ªZÀ»
dY
¾ËeʸYį,
¶»Z
{/°¸¼ÅZ/¯
À»¾ËY{cÓÂv»
|Z]Ê»ªZ
(Soman et al. 1984
ÁÀËYYÁ
\/ZÀ»Y¬f/Y Ê/Y½Z/ÅZ̳
cÔ°/»Y
|/Ì·Âe/]É{Z/Ë/iYÄ/¯Ã{Â/]ªZ/À»¾ËY{Ê¿Yv]
ÉZůµÂv»
µZu{
{Y{Ä /Âe
Harris, 1991
;Howarth et al, 1997
¾Ì///Àr¼Å ]Y¬f///Y
f///Ì
½Z///ÅZ̳ Ê///Y
{
ËZ»M ÉZÆ
{ÊeZ¬Ì¬ve
Y½YÁZ/¯Y/»Z/]ÄËZ¬»
¾/ËY{{°¸¼ÉÓZ]¥ÔfyYʸY¶»YÂ
ËY/
Ê/»
|/Z]
Shumba et al., 1990
cÁZ/¨f»½Y/Ì»
Y¬f/Y
ÄÌZuªZÀ»{
\¸£YÉY
¹|d¸Ä]
Ë/½|^
ÅZ̳dyYÂÀ°ËÁ ZÅÄr
|Z]Ê»
¾ÌËZa{°¸¼
Ê/y]
Y
ÊY½ZÅZ̳
½{Â^¿Ê§Z¯d¸ ] {Y|/ e
~/]
ÉZÅ Ä/¿YÂm
Äf/ÅM½|/^,Ã{
Ä/rÅZ̳ dÌZ/u¹Zn¿Y/Á
Ê/»Z/ÆËZ¼Ì]ÁcZ§M,ʰy]Y]{Ã|^½ZÅZ̳
|Z]
ÅÁ/a Z/Y]
/Âec}ÉÁÃ|/¹Z/n¿Y
Murungu et al., (2004a)
²/À̼ËYaÄ/¯|/Y³ ,
~]½|^d
ÉZÅ
/Ì£ÉZÅ~]Ä]d^¿Yc}
{ºËYa YµZ
µZ
ËZ/»M {Y{ËY/§Y
{
¾/ËY
ÉÁ²À̼ËYaiYZfY
{Â^Æ]
ÊYÃZ̳ÊËZÆ¿Y¬fY
Á
ËY§Y
|d
CGR1
½Z/»ÅZ¯¾ÌÀr¼ÅÁ
YËZ/»MµZÁ{Å{ʳ|Ì
Ä/]
ÁÁ
ËY§Y {Â]Y{ÊÀ »Ô»Z¯{°¸¼ÉYmY
Murungu et
al. (2004b)
Ì¿
¿{¯|ÌWZe
ËY/§YhZ]²À̼ËYaį|
Ê//¨À»cY//iY½{Â//¼¿Ê//jÀyÁ{//°¸¼,ÃZ//̳Y¬f//Y {{³Ê»ÊÌv»
Harris et al. (2004)
Y¶ZulËZf¿
²À̼ËYaËZ»M
~]
c}
YÄ»{
½Zf¯Za{
1. Crop Growth Rate
Ä]
c|»
ÁÊ]µZ
|ÀfY{ZÆY
½Z/»c|/»Ä/¯
Ze dZ
,
¼ËYaÉY/][Â/¸»½Z/»c|/»
²/ÀÌ
Ê/À »cÂ/Ä/]YÄ/¿Y{{°¸¼Ä¯{Â]c}ÉZÅ~]
ÉY{
¾Ì///]
Z///e
|///{
{
YËZ///»M
M
» {Y{ËY§YÃ|¹Zn¿YËZ
½YÁZ¯
½|/^
Ze ºËYaÉZÅ~]e{ÁÁ
YÃ|
ÉZÅ~/]Ä/]d^/¿
ºËYa Ã|¿
ZÆ¿MedyYÂÀ°ËÁfÆ]Y¬fYÁ Y
Y/³
eÂ]Á|¿{Y{
ÉZÅ~/]Y¶/ZuÉZÅÄ ºËY/a
Ã|/
ÉYY{
,fÌ]|
eÉ«ÄÌÀ]
,/ÅÉZ/Ŧ¸Z]fÆ]d]Z«,
±]µÔ],e{Áʳ|ÌÁÊÅ|¸³
eÓZ/]{°¸¼Áe
|¿{Â]
Harris et al., 1999
]¾ÌÀr¼Å Ê
/ÂeÃ|/¹Z/n¿Y Harris et al.
(2001)
{
,ËZ»M {Y{½Z¿
ËY§Y¾Ì´¿ZÌ»
½Á
µÔ]
|/¿{Â/]Ã|/ºËYaZÆ¿M~]įÊËZÅÄeÂ]ÉZÅ
{Â]
Á d/»ÁZ¬»ËY/§YhZ]²À̼ËYa
½Y/Ì»Ä/]
ºËYa½ZÅZ̳ Ã|
|Ë{³Ê°yÄ]
¾ÌÀr¼Å Harris et
al. (2002)
e˽|a Z/ÅÄ¿Y{
ºËY/a½Z/ÅZ̳{
Ã|
Y³Y
|¿{¯
ĸÌÂ]lËZf¿¾ËYÄ]Z»
Chivasa
et al. (1998)
|Y³ Á
À̼ËYa
² {/°¸¼¾Ì´¿ZÌ»
{Ã|ÄfZ¯c}º«
½Y/Ì»Ä/]YÊ·YÂ/f»µZ
|/{
{Y{ËY/§Y
Harris et al. (2005)
Y/³
Z/]Ä/ËZ¬»{ºËY/a½Z/ÅZ̳Ä/¿Y{{/°¸¼Ä/¯|¿{¯
f/Ì]½Á/fÌ¿{¯s¹Z¼e{Ã|¿ºËYa½ZÅZ̳ d/YÃ{Â]
/mYY¥|/Å
/iYÄ/ ·Z»ÅÁ/a¾/ËYÉY
/]ÃÁY{Â/¯¥/»¦/¸fz»sÂ/Á~/]²À̼ËYa Ä//¬À»{c}|//Ë^ÌÅÁ{{//°¸¼ÉY//mYÁ{//°¸¼
{Â]{ÁÅZ
ZÅÁÁ{Y»
Ê/YµZ{ËZ»M¾ËY
Â/À»Ä/]
Á½Á//fÌ¿{Â//¯¥//»¦//¸fz»sÂ////iYÄ// ·Z»
¸¼ÉYmYÁ{°¸¼]~]²À̼ËYa ÉZ/Å|/Ë^ÌÅ{°
ÃZ´/¿Y{ÉÁZ/¯Ã|°/¿Y{ÊeZ/¬Ì¬veÄ»{c}
¹Z/]{/«YÁ{ÁÅZÊf À
ÊËZ/̧Y¤mµÂ/
ÁÄm{
ÊËZ/̧Y¤m,Ê·Z¼Ä¬Ì«{
ÁÄ/m{
Z¨eYÁʫĬ̫{
Z/Ë{t/Y/f»
duZ»Ä]ÊÀÌ»{
|/Ë{³Y/mY/]»f»
/]
̬e ZY ÉYY{¹Z/]Ä/¬À»Ê/¼Ì¸«YÉZÅÉ|À]º
¾Ì/]Ä¿ÓZʳ|¿Z]¾Ì´¿ZÌ»ÁdY®yÁ{ºÌ¸«Y
|Z]Ê»f»Ê¸Ì»
½Â/»MlËZ/f¿ Z/Y/]
Zy µÁ|m
|/Ë{³¥»ÄZfaÁÄeZ¨§ÉZÅ{¯
Z//yÊ//·M{YÂ//»½Y//Ì»ÁÊ»Â//·Ä//»Z//yd//§Z]
Á|{
̿ZypH
{Â]
µÁ|m
Zy{{Âm»ZÀ½YÌ»
ËZ»M¶v»
ZÀ
N
P K
½YÌ»
|{
½Â̸̻{d¼«
½Â̸̻{d¼«
Y¯¶´ÀÌc}|Ë^ÌÅÁ{ËZ»M¾ËY{
Y YÁYZ¯Á
ÃZ´ËZ»M{Ä¿Z³Y|mcÂÄ]Y
ºËYa
²/À̼ËYaÁ|/ÌÅ
|/
YZÅ~/]Â/À»¾Ë|/]
|//¼]
c dZ//
Ä//],Ã{//¯ÁÄ//£//¬»[M{
[MtįÊeÂ
{Â]ZÅ~]ÉÓZ]f»Êf¿Z
|/ ]
c|/»ÉY/]ÁÃ{¯kZy[MYYZÅ~]
{dZ/
bÁÄËZ
ZÆ¿Md]ÂZeÃ{Y{Y«[Zf§M{dZ
|]ÄÌ·ÁYd]½YÌ»Ä]
Rashid et al, 2006
//»McÂ//Ä//]Ä// ·Z»¾//ËY cÔ//ad̸b//YËZ
¶ËÂf¯Z§
¶/»Z¯ÉZ/Ư¸]Ä/ËZas\·Z«{Á
Z]ʧ{Ze
|Ë{³YmYY°e
Ê/]{»ÉZÅÂf¯Z§
¶»Z
Ì»
////
¯¥/»½Y
////
f̿{ ///
cÂ/]½Á
ÃÁY , Á
\///Ìef]ÁZ//f°Å{¹³Â//¸Ì¯
µ{Z » , Á
·Z/y½Á/fÌ¿¹³Â/¸Ì¯
Ä/]
½YÂÀ
c}ÉZÅ|Ë^ÌÅÁʸY¶»Z SC704
Ë{
Á KOSS444
Âf»
ºËY/a¹|/Á½{¯ºËYaÁ
|¿|/Ä/f§³/¿{Ê/§¶/»Z½YÂ/À ]~/]½{¯
ÊËZ/§/ËYMÃÂ/v¿ÃËÂ],ÄeÂ]ÊZÀdzË¥ÔfyY ÉY|/ËZaÁ½Á/fÌ¿{Â/¯¥/»ÊËYZ/¯cÁZ¨e,ZƳ]
Ë^ÌžËY[Zzf¿Y¶ËÓ{Y{°¸¼
|¿{Â]ZÅ|
|{
Ád/Z¯YasÂY®ËÅ{ʧ»{¯Y
|Ã{Z¨fYʳ]dÅĸu»{Ã|¿Z¼Ì«Z]|{
/Å
¶»Zʧc¯
µÂ/Ä/]d/Z¯¦/Ë{
Z/]/f»
¶Y§
ÁÊ^¿Z/m¦/Ë{Á{Ä/¯{Â/]/f»Êf¿Z/
{ÄÌ/Zu½YÂ/ÀÄ]¦Ë{ÅÉZÆf¿YÁY|f]Yf»Êf¿Z
³¿
|¿|/Äf§
¶»Z/Y/°e/Å
ÁÊ/§c/¯
1. SC704 2. KOSS444
ZÆe¯¾Ì]ĸZ§
Ä/mÂeZ/]ZÅY°e¾Ì]ĸZ§Áf»
/ÅʧZ/Y[MkÁ/ydÆmʰÅÁÉZÌ]MÉÂmÄ]
Y°e
|Äf§³¿{f»
µZ/{Ê/ËZ»MÄ «
{Â]ËM ºz/Z/]¾Ì/»µZ/½Z¼ÅÌËZa{Á
¶§{d¯ÉY]ªÌ¼Ä¼Ì¿
|Ë{³Ã{Z»MZÆ]
º¯Y/e
Á½Z°ËÄeÂ]
|/Ä/f§³/¿{/]»f»{ÄeÂ]
/YÁYY/¿{»ĬÀ»{c}dZ¯¹Â»½Z»
¾/ËY{Z/»Y,|/Z]Ê/»{Y{/y¶/ËYÁYZ/eÃZ»dÆ^Ë{Y Á|/¶uY»]~]²À̼ËYaiYÊ]ÉY]ÅÁa
/ycÂ/Ä/]d/Z¯cZ/̸¼c}¹Z«Y{°¸¼
İ
{ÉZ//¯
{Y{//y ª//¼{
É//f»Êf¿Z//
d§³cÂ
,ʼ¸/¶»ZÄ»{ºÆ»ÅÉZƨ¸
¾ÌmÁZ]Á{Âeį|¿{Â]ÊËYv®rÌaÁÉËkZe
|ÃZ^»ZÆ¿MZ]Êf{
{/°¸¼Ê/]{Â/»cZ¨
{Y|/ e,¦/Ë{{Ä/¿Y{{Y|/ e¶»Z/½MÉYmYÁÄ¿Y{
Ä¿Y{YŽÁÁ¦Ë{
|/¿{Â]µÔ/]/«ÁµÂÁ
Ã{Y{
Y/§Y¹/¿Âe¶ZuÉZÅ ÁSAS
MSTAT-C {Â/»
Z/]/Ì¿Zž̴¿ZÌ»ÄËZ¬»Ád§³Y«¶Ì¸veÁÄËne ÉZyt{¾°¿Y{½Â»M
|/¹Zn¿Y|{
º/
Y§Y¹¿ÂeZÅY{¼¿
Excel d§³cÂ
hv]ÁlËZf¿
Ä¿Y{{°¸¼
YÁÄËnelËZf¿
¿ZË
µÁ|m
/iYn]{Y{½Z¿
Áʸ/YcY/iYËZ/,~/]²/À̼ËYaÁ|Ë^ÌŶ]Z¬f»
µZ/¼fuYt/{Ä/¿Y{{/°¸¼ÉY]¶]Z¬f»
|/{
|¿{Â]Y{ÊÀ »
¥/»sÂ/ËY/§YZ]Ä¿Y{{°¸¼
|Ë^ÌÅÁ{Å{ÃÁY{¯
SC704 Á KOSS444
{Ä/q
¿ºËYaÁ~]{ÄqÁÃ|ºËYaÁ~]
d/§ZËËY/§YÃ|
YÌ//]Ã|//ºËY//aÉZÅ~//]{ËY//§Y½Y//Ì»Ê//·Á {Â]Ã|¿ºËYaÉZÅ~]
¶°
µÁ|m É̳ÃY|¿Y{»cZ¨¿ZËYÁÄËneµÁ|mÄÔy± c}{
|{®ËÁlÀaÉZyZ]Y{ÊÀ »ÁY{ÊÀ »Ì£\ÌeeÄ],,ns
Ä¿Y{{°¸¼¾ËfÌ]įÊeÂÄ]
ºËYa|Ë^ÌÅ{
Ã|///
Sc704
¥///»Á
ÁÃÁY{Â///¯¹³Â///¸Ì¯
Ã|/¿ºËY/a|Ë^ÌÅ{Ì¿{°¸¼¾Ëf¼¯
KOSS444
|Ë{³Ã|ÅZ»
ºËY/aÉZÅ~]į|Ã|ÅZ»¾ÌÀr¼Å
ÉYY{/e¾ÌËZ/a{Â/¯¥/»sÂ{ZÅ|Ë^ÌÅÃ|
{Z/Æ¿MÃ|/¿ºËY/aÉZÅ~]YfÌ]ZË]Y]É{°¸¼
»sÂ
|¿{Â]eÓZ]{¯¥
{/°¸¼Ä/¯ÊeÂ/Ä]
ÁÊ/]{Â/»ÉZÅ|Ë^ÌÅÃ|ºËYaÉZÅ~]{Ä¿Y{
~//]Ä//¿Y{{//°¸¼Yf//Ì]ÃÁY{Â//¯¹³Â//¸Ì¯
{Â/¯¥/»t/{Ã|/¿ºËY/aÉZÅ|Ë^ÌÅ
{Â]Zf°Å{¹³Â¸Ì¯
¶°
~]²À̼ËYaÁº«,ÃÁY{¯¶]Z¬f»iY
Pr
a ,²À̼ËY NP
²À̼ËYa¹|
Ä¿Y{{°¸¼]
c}
ÂeÃ|»Md{Ä]lËZf¿Z]lËZf¿¾ËY Harris et al.
(2005) {Y{d¬]Z»
Harris et al. (2004) Ê/]Z/]
Y¶ZulËZf¿
c|/»{Ã|¹Zn¿YËZ»M
µZ/
ÉZŵZÊ
Z/e ,c}¦/¸fz»¹Z/«Y{
aį|¿{¯½ZÌ]
ÉY{Ê/À »cÂ/Ä/]~/]²/À̼ËY
½YÌ»Ä]YÄ¿Y{{°¸¼
Ze
|ÅZ/Ä/]d^¿|{
d/YÃ{Y{ËY/§YºËY/a¹|/
Harris et al. (2001)
|¿|/ºËY/aZ/Æ¿M~/]Ä/¯Ê¿Z/ÅZ̳Ä/¯|¿{Y{Y³
|¿YÂeʻį|ÀÀ¯Ê»[~mZyYYÉfÌ]½ÁfÌ¿
³ÁÃZ̳ËʸÌyÄÌ·ÁY|d¸Ä]
Z/ÅÄËf
|/Z]Z/y¦¸fz»ÉZŪ§Y{
/Ì¿É/´Ë{½Z/¬¬v»
/ZÀeYZ/¯[~/m¶/»ZYÄ/Ë\/ZÀ»f³
|/¿YÃ{/¯/e³ÊËY~/£
;Bhati & Rathore, 1986
Dayanand et al. 1997
¾Ì//Àr¼Å Harris et al.
(2005) Ä/¯Ê¿Z/ÅZ̳{Ä/¿Y{{°¸¼Ä¯|¿{Y{Y³
]Ã|ºËYaZÆ¿M~]
{Ã|/¿ºËY/a½ZÅZ̳Ä]d^¿{Â
Ê/À »cÂ/Ä/]½Á/fÌ¿É{Â/¯¥»s¹Z¼e dYÃ{Â]fÌ]ÉY{
Á¦/Ë{{Ä/¿Y{{Y| e,µÔ]{Ä¿Y{¦Ë{{Y| e Ä¿Y{YŽÁ
¿ZËYÁÄËnelËZf¿
µÁ|m
/mÄ/]Ä/¯{Y{½Z¿
/iYÁ~/]²/À̼ËYa/iYÁÃÁY{Â/¯¥/»½YÌ»iY
¬f»
ÁÃ{Z/cY/iYËZ/,~/]²À̼ËYaÁÃÁY{¯¶]Z
{Ä/¿Y{¦/Ë{{Y| ed¨]Ê]{»¶]Z¬f»cYiY {Â^¿Y{ÊÀ »µÔ]
{Y|/ eÃÁY{Â/¯½Y/Ì»ËY/§YZ/]
|]ZËÊ»ËY§YµÔ]{Ä¿Y{¦Ë{
{½Á/fÌ¿{Â/^¼¯
ʨÀ»ÌiZeµÔ]{Ä¿Y{¦Ë{{Y| e]|ÄÌ·ÁY¶uY»
Y{
ÌiZ/e|¿YÂeʼ¿É| ]¶uY»{½ÁfÌ¿ËY§YÁ{
|/À¯½Y/^mYÄ/Ì·ÁY¶uY»{ʨÀ»
Á¹ÁY|/»{Â/^¼¯
ZÌ]½YÌ»Ä]|¿YÂeÊ»YÄ¿Y{{°¸¼½Áf̿ʿÓÂ
Ä]½Áf̿įʿZ»Z]ÄËZ¬»{É{ZË
{ʧZ/¯Y|¬»
|/Å{ÅZ/¯{/̳Ê/»Y«ÃZ̳ f{
Clement,
1992 Harris et al. (2007)
²/À̼ËYaį|¿{¯½ZÌ]
|/Ë{³µÔ/]{Ä/¿Y{¦/Ë{{Y|/ eËY/§YhZ]~]
Zž̴¿ZÌ»ÄËZ¬»
¶°
{Y|/ eÄ/¯|Å{Ê»½Z¿
|/ºËY/aZ/Æ¿M~/]įʿZÅZ̳{µÔ]{Ä¿Y{¦Ë{
Z/Æ¿M~/]įʿZÅZ̳Á{Â]Ã|¿ºËYa½ZÅZ̳YfÌ]
{{Â]Ã|ºËYa {Y|/ eÉYY{{Â/¯¥»s¹Z¼e
µÔ]{¦Ë{{Y| e¾ËfÌ]į|¿{Â]fÌ]Ä¿Y{¦Ë{
¥»t{Ã|ºËYaZÆ¿M~]įʿZÅZ̳{
|/Ã|ÅZ/»ÃÁY{¯Zf°Å{¹³Â¸Ì¯
Ä/ËnelËZ/f¿
¿ZËYÁ µÁ|m
¶/]Z¬f»/iY/mÄ/]Ä/¯{Y{½Z/¿
^ÌÅÁÃÁY{¯¥»½YÌ»
Á|/Ë^ÌŶ/]Z¬f»iYÁ|Ë
{Â/»¶/]Z¬f»cY/iYÁʸYcYiYËZ,~]²À̼ËYa
|¿{Â]Y{ÊÀ »¦Ë{{Ä¿Y{{Y| ed¨ÉY]Ê]
²À̼ËYa¹|NP,²À̼ËYaPr~]²À̼ËYa¶]Z¬f»iY¶°
µÔ]{Ä¿Y{¦Ë{{Y| e]ÃÁY{¯½YÌ»Á c}
Harris et al. (2007) Ä//¯|//¿{Y{Y//³//Ì¿
{{´Ì»¦Ë{{Ä¿Y{{Y| eËY§YhZ]~]²À̼ËYa
½Y/Ì»¶/]Z¬f»/iYÉZž̴¿ZÌ»ÄËZ¬»Y¶ZulËZf¿
~/]²/À̼ËYaÁ|/Ë^ÌÅ,ÃÁY{Â/¯¥»
¶°/
Ä/]¦Ë{{Ä¿Y{{Y| e¾Ëf¼¯Á¾ËfÌ]į{Y{½Z¿
ÉZÅ~/]Y¶/Zu½Z/ÅZ̳{\Ìee º/«Ã|/ºËY/a
SC704
¥//»Á
ÁÃÁY{Â//¯Z//f°Å{¹³Â//¸Ì¯
º/«Ã|¿ºËYaÉZÅ~]Y¶Zu½ZÅZ̳ KOSS444
Á
¥»Y|¬»
¶/ZuÃÁY{Â/¯Z/f°Å{¹³Â/¸Ì¯
|Ë{³ µÁ|m{įĿ´¿Z¼Å
» Ä]{{³Ê»Ã|ÅZ
,ÃÁY{Â/¯¥/»½Y/Ì»¶/]Z¬f»/iYÁ¸]iYYÌ£
^ÌÅ
/]¶/]Z¬f»Áʸ/YcYiYËZ~]²À̼ËYaÁ|Ë
|/¿{Â]Y{Ê/À »Ä/¿Y{YŽÁ
Ä/ËZ¬»Ä/]Ä/mÂeZ/]
ÁÃÁY{¯¥»½YÌ»¶]Z¬f»iYZÅZ¼Ìe¾Ì]¾Ì´¿ZÌ»
|Ë^ÌÅ
¶°
¥/»½Y/Ì»ËY§YZ]į{Y{½Z¿
YŽÁ,ÃÁY{¯
d§ZËËY§Y|Ë^ÌÅÁ{Å{Ä¿Y{
Á ËfÌ]
º/«{Ä¿Y{YŽÁ¾ SC704
¥/»Z/]
̯
//
³Â¸
//
¯¹
//
f°Å{ÃÁY{Â //
|Ë{³¶ZuZ
²À̼ËYa¹|NP,²À̼ËYaPr~]²À̼ËYaÁº«,ÃÁY{¯¶]Z¬f»iY¶°
¦Ë{{Ä¿Y{{Y| e]
c}
c}Ä¿Y{YŽÁ]º«ÁÃÁY{¯¶]Z¬f»iY¶°
ÉZÆ»Y|/¿Y|/½|/¦«Âf»hZ]½ÁfÌ¿{Â^¼¯
{{³Ê»ZÅÄ¿Y{Âz]ÊËYÂÅ
ÉZ/ž̴¿ZÌ»ÄËZ¬»
½Á/]~/]²/À̼ËYaÁ½ÁfÌ¿{¯½YÌ»¶]Z¬f»iY Ä/¿Y{YÅ
¶°/
½Y/Ì»ËY/§YZ/]Ä/¯{Y{½Z/¿
¾/ËYZ/»Yd§ZËËY§Y̿ĿY{YŽÁ½ÁfÌ¿¥»
½ZÅZ̳{ËY§Y
\eY»Ä]Ã|ºËYaÉZÅ~]Y¶Zu
{Â]Ã|¿ºËYaZÆ¿M~]į{Â]Ê¿ZÅZ̳YfÌ]
»Y¾ËY
f/Ì]ÃÁY¥/»Á[~/mÊËYZ/¯¶/Ì·{Ä]|¿YÂeÊ»
½Z/ÅZ̳Ä/]d^/¿Ã|ºËYaÉZÅ~]Y¶Zu½ZÅZ̳
|Z]Ã|¿ºËYaÉZÅ~]Y¶Zu
Harris et al. 2005
²À̼ËYa¹|NP,²À̼ËYaPr~]²À̼ËYa¶]Z¬f»iY¶°
Ä¿Y{YŽÁ]ÃÁY{¯½YÌ»Á c}
Y/ŽÁ/]~/]²/À̼ËYaÁZÅ|Ë^ÌŶ]Z¬f»iY /¿ZÌ»Ä/ËZ¬»Y¶/ZulËZ/f¿Ä/]ÄmÂeZ]Ä¿Y{
/ Z/ž̴
¶°
ÉZÅ~/]Y¶/Zu½Z/ÅZ̳Ä/¯{¯z»
|//Ë^ÌÅÃ|//ºËY//a SC704
YY{
Ä//¿Y{Y//ŽÁÉ
Éf/Ì]
¹/³
Y¶/Zu½Z/ÅZ̳Ä/]d^/¿,
|Ë^ÌÅÃ|ºËYaÉZÅ~]
KOSS444
¹/³
|¿{Â]
ºËY/a½ZÅZ̳{Ä¿Y{YŽÁ¾ËfÌ]¾ÌÀr¼Å º«
SC704
Y¶/Zu½Z/ÅZ̳{½M½Y/Ì»¾Ëf¼¯Á
Ã|ºËYaÉZÅ~]
KOSS444
|Ë{³Ã|ÅZ»
²À̼ËYa¹|NP,²À̼ËYaPr~]²À̼ËYa¶]Z¬f»iY¶°
Ä¿Y{YŽÁ]º«Á
µÔ]«ÁµÂ
¿Z/ËYÁÄËnelËZf¿
µÁ|/m Ê»Z/¼e{Y{½Z/¿
Ê/À »ÌiZ/eÊ/]{»¶»Y¶]Z¬f»ÁʸYcYiY {Â/¯¥/»½YÌ»¶]Z¬f»iYn]ÁµÔ]µÂ]ÉY{
»iYÁ|Ë^ÌÅÁÃÁY ,ÃÁY{Â/¯¥/»Ä/¿Z³Ä/¶]Z¬f
Ê/À »iY¶]Z¬f»ÁʸYcYiYËZ²À̼ËYaÁ|Ë^ÌÅ d¸Ä]|¿YÂeʻ»¾ËYį|ÀfY{µÔ]«]Y{
½Z/ÅZ̳/ÂeÊËY~£{Y»ËZÁ½ÁfÌ¿fÌ][~m
|Z]ºËYaÌ£½ZÅZ̳Z]ÄËZ¬»{ºËYa
Murungu et
al. (2004a) Ä// ·Z»{
,c}//]~//]²//À̼ËYa//iY
«ÁµÂ//ËY//§Y ////
]
/////
//¯YÁ{YµÔ /
Ä//]À
À̼ËYa //
]² //
³~
//
¯Y
//
|¿{
Harris et al. (2007)
/«ÁµÂ/Ê]Z/ËY{Ì¿
ÁÊËZ̼Ì/ÂÌ]cY/Ì̤eÄ/]YµÔ/]µÂ/ËY§YµÔ]
^e//»~//]²//À̼ËYaÄ//]À//¯YÁ{ʼ//Ì·Â]Zf»
|Àf¿Y{
Ê]ZÌf{
Y¶Zu½ZÅZ̳{fÌ]½ÁfÌ¿Ä]
¾/ËYf/Ì]fÀ/Âf§¾Ì/Àr¼ÅÁÃ|/ºËY/aÉZÅ~]
{Â]Ã|¿ºËYaZÆ¿M~]įʿZÅZ̳Z]ÄËZ¬»{½ZÅZ̳ ÁµÔ/]µÂËY§Y{ÉYÃ|ÀÀ¯¾ÌÌ e¬¿|¿YÂeÊ»
|Z]ÄfY{µÔ]«
½Y/Ì»¶]Z¬f»iY¾Ì´¿ZÌ»ÄËZ¬»
//Ë^ÌÅ,ÃÁY{Â//¯¥//»
{Y{½Z//¿~//]²//À̼ËYaÁ|
µÔ//]µÂ//j¯Y|//u
¶°//
Y¶//Zu½Z//ÅZ̳{
|//Ë^ÌÅÃ|//ºËY//aÉZÅ~//]
SC704
¥//»Á
|Ë{³Ã|ÅZ»ÃÁY{¯Zf°Å{¹³Â¸Ì¯
²À̼ËYa¹|NP,²À̼ËYaPr~]²À̼ËYaÁº«,ÃÁY{¯¶]Z¬f»iY¶°
µÔ]µÂ]
̳ÄnÌf¿
É Ê¸¯
~/]²/À̼ËYaį{Y{½Z¿ÅÁa¾ËY¼n»{
~]²À̼ËYaİ¿M¾¼,|Ä¿Y{{°¸¼ËY§YhZ]
sÂ/Ä]d^¿{¯e¾ÌËZasÂ{YÄ¿Y{{°¸¼
|Ìz]{Â^Æ]²À̼ËYa¹|ËY{ÁÃÁY{¯eÓZ]
REFERENCES
1. Abbasdokht, H., and Edalatpishe, M.R. (2008). Priming and it's role in agronomy. First Iranian Seed Technology Conference. Gorgan University. (In Farsi).
2. Bhati, D. S., and Rathore, S. S. (1986). Effect of seed soaking treatment with agro-chemicals on germination and seedling attributes of wheat. Madras Agric. J. 73(7), 378–380.
3. Brar, G. S., Steiner, J. L., Unger, P. W., & Prihar, S. S. (1992). Modelling sorghum seedling establishment from soil wetness and temperature of drying seed zones. Agron. J. 84, 905–910.
4. Chivasa, W., Harris, D., Chiduza, C., Nyamudeza, P., & Mashingaidze, A. B. (1998). Agronomic practices, major crops and farmers’ perceptions of the importance of good stand establishment in Musikavanhu Communal Area, Zimbabwe. J. Appl. Sci. Southern Africa. 4(2), 109–125.
5. Clement, E. (1992). Effect N supply and spatial arrengment on the grain yield of maize / soybean intercrop in ahumid subtropical climate. Canadian Journal of Plant Science.72(1),57-66.
6. Dayanand, M. K., Singh, K. N., & Agrawal, K. N. (1997). Effect of varieties, soil covers, forms of nitrogen and seed soaking on the uptake of major nutrients (NPK) in late sown wheat. Indian J. Agron.
22(2), 96–98.
7. FAO STAT. (2005). http://faostat.fao.org/
8. Harris, D. (1991). Seedbeds and crop establishment. In ‘‘Proceedings of the Second Annual Research Programme,’’ Scientific Conference of the SADDC-Land and Water Management pp. 165–172. October 7–9, 1991, Mbabane, Swaziland.
9. Harris, D. (1996). The effects of manure, genotype, seed priming, depth and date of sowing on the emergence and early growth of Sorghum bicolor (L.) Moench in Semi-arid Botswana. Soil Till. Res. 40, 73–88.
10. Harris, D., Joshi, A., Khan, P. A., Gothkar, P., & Sodhi, P. S. (1999). On-farm seed priming in Semi-arid agriculture: Development and evaluation in maize (Zea mays L.), rice (Oryza sativa) and chickpea (Cicer arietinum) in India using participatory method s. Exp. Agric. 35, 15–29.
11. Harris, D., Pathan, A. K., Gothkar, P., Joshi, A., Chivasa, W., & Nyamudeza, P. (2001). Onfarm seed priming: Using participatory methods to review and refine a key technology. Agric. Syst. 69(1–2), 151–
164.
12. Harris, D., Rashid, A., Hollington, P. A., Jasi, L., & Riches, C. (2002). Prospects of improving maize yields with ‘on-farm’ seed priming. In ‘‘Sustainable Maize Production Systems for Nepal’’ (N. P.
Rajbhandari, J. K. Ransom, K. Adikhari, and A. F. E. Palmer, Eds.), pp. 180–185. Proceedings of a Maize Symposium, December 3–5, 2001, Kathmandu, Nepal. Kathmandu: NARC and CIMMYT.
13. Harris, D., Rashid, A., Ali, S., & Hollington, P. A. (2004). ‘On-farm’ seed priming with maize in Pakistan. In ‘‘Proceedings of the 8th Asian Regional Maize Workshop: New Technologies for the New Millennium’’ (G. Srinivasan, P. H. Zaidi, B. M. Prasanna, F. Gonzalez, and K. Lesnik, Eds.), pp. 316–
324. August 5–8, 2002, Bangkok, Thailand, Mexico, D.F. CIMMYT
14. Harris, D., & Mottram, A. (2005). Practical hydration of seeds of tropical crops: ‘On-farm’ seed priming.
In ‘‘Handbook of Seed Science and Technology’’ (A. S. Basra, Ed.), pp. 724–734. The Howarth Press, New York.
15. Harris, D. , Rashid, A., Miraj, G., Arif, M., & Shah H. (2007). ‘On-farm’ seed priming with zinc sulphate solution—A cost-effective way to increase the maize yields of resource-poor farmers. Field Crop Reasearch.102, 119-127.
16. Howarth, C. J., Weltzien Ratunde, E., Bidinger, F. R., & Harris, D. (1997). Seedling survival of abiotic stress: Sorghum and pearl millet. In ‘‘Proceedings of the International Conference on Genetic Improvement of Sorghum and Pearl Millet,’’ pp. 379–399. ICRISAT/INTSORMIL, September 22–27, 1996, Lubbock, Texas
17. Murungu, F. S., Chiduza, C., Nyamugafata, P., Clark, L. J., & Whalley, W. R. (2004a). Effect of on-farm seed priming on emergence, growth and yield of cotton and maize in a semi-arid area of Zimbabwe. Exp.
Agric. 40, 23–36.
18. Murungu, F. S., Chiduza, C., Nyamugafata, P., Clark, L. J., & Whalley, W. R. (2004b). Effects of ‘on- farm seed priming’ on consecutive daily sowing occasions on the emergence and growth of maize in a semi-arid Zimbabwe. Field Crops Res. 89, 49–57.
19. Radford, B. J., Wood, I. M., Beavis, C. H., Walsh, P. A., Vieritz, A. M., Hazard, W. J. L., Wade, L. J., Hughes, P. J., Robertson, L. N., Page, J. R., Wollin, A. S., & Spackman, G. B. (1989). A survey of the establishment of commercial sorghum and sunflower crops in the Central Highland of Queensland and analysis of the effects of level of and evenness of establishment on grain sorghum. Occasional Publication 43. Australian Institute of Agricultural Science, Brisbane.
20. Rashid, A., Harris, D., Hollington, P. A., & Rafiq, M. (2006). Improving the yield of mungbean (Vigna radiata) in the North West Frontier Province of Pakistan using onfarm seed priming. Exp. Agric. 40(2), 233–244.
21. Shumba, E. M., Bernstein, R. H., & Waddington, S. R. (1990). Maize and groundnut yield gap analysis for research priority setting in the smallholder sector of Zimbabwe. Zimbabwe J. Agric. Res. 28(2), 105–
113.
22. Soman, P., Jayachandran, R., & Bidinger, F. R. (1987). Uneven variation in plant-to-plant spacing in pearl millet. Agron. J. 79(5), 891–895.
23. Soman, P., Jayachandran, R., Bidinger, F. R., & Peacock, J. M. (1984). Factors affecting seedling emergence and stand establishment: Studies in farmers’ fields in Aurepally and Dhandhan during 1981, 1982 and 1983. Millet and Sorghum Physiology Program, Progress Report. ICRISAT, Patancheru, India.