هرود
23 هرﺎﻤﺷ
1 رﺎﻬﺑ 1400
ﻪﺤﻔﺻ يﺎﻫ 168 - 155
:ﯽﺸﻫوﮋﭘ ﻪﻟﺎﻘﻣ
تاﺮﺛا ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻮﻧﺎﻧ يﺎﻫدﻮﮐ ﯽﮔﺮﺑ
هروا و نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺑ
ﯽﮔﮋﯾو يﺎﻫ ﯽﻤﮐ و ﻪﻧاوﺪﻨﻫ ﯽﻔﯿﮐ ﻞﻬﺟﻮﺑا
) Citrullus colocynthis L.
(
ﺪﻤﺤﻣ ﺖﺨﺒﮑﯿﻧ ﯽﮐﻮﻠﺳ دﻮﻤﺤﻣ ،1
نارآ يﺪﻬﻣ ،2 3
*
1 ﺶﻧاد . ﻪﺘﺧﻮﻣآ ﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ ،ﺪﺷرا هوﺮﮔ .ناﺮﯾا ،ﻞﺑاز ،ﻞﺑاز هﺎﮕﺸﻧاد ،يزروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻧاد ،ﺰﺒﺳ يﺎﻀﻓ و ﯽﻧﺎﺒﻏﺎﺑ مﻮﻠﻋ
.ناﺮﯾا ،ﻞﺑاز ،ﻞﺑاز هﺎﮕﺸﻧاد ،يزروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻧاد ،يژﻮﻟﻮﻨﮑﺗﻮﯿﺑ و تﺎﺗﺎﺒﻧ حﻼﺻا هوﺮﮔ ،دﺎﺘﺳا .2 3 ،رﺎﯾدﺎﺘﺳا . هوﺮﮔ مﻮﻠﻋ ،ﻞﺑاز هﺎﮕﺸﻧاد ،يزروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻧاد ،ﺰﺒﺳ يﺎﻀﻓ و ﯽﻧﺎﺒﻏﺎﺑ .ناﺮﯾا ،ﻞﺑاز
1399/06/01 :ﻪﻟﺎﻘﻣ شﺮﯾﺬﭘ ﺦﯾرﺎﺗ 1399/02/27 :ﻪﻟﺎﻘﻣ ﺖﻓﺎﯾرد ﺦﯾرﺎﺗ
هﺪﯿﮑﭼ ﯽﺳرﺮﺑ فﺪﻫ ﺎﺑ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا تاﺮﺛا
ﻪﯾﺬﻐﺗ ﯽﮔﺮﺑ ﺮﺼﻨﻋ نژوﺮﺘﯿﻧ زا ﻊﺑﺎﻨﻣ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ و دﻮﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﺮﺑ هروا ﯽﮔﮋﯾو يﺎﻫ ﯽﻤﮐ و ﯽﻔﯿﮐ ﻪﻧاوﺪﻨﻫ ﺐﻟﺎﻗ رد ﻞﻬﺟﻮﺑا حﺮﻃ
كﻮﻠﺑ ﺎﻫ ي ﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻣﺎﮐ ﯽ زروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻫوﮋﭘ رد راﺮﮑﺗ ﻪﺳ ﺎﺑ و ي
لﺎﺳ رد ﻞﺑاز هﺎﮕﺸﻧاد 1398
.ﺪﺷ اﺮﺟا يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺶﯾﺎﻣزآ لﻮﻠﺤﻣ ﻞﻣﺎﺷ
دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﯽﺷﺎﭘ
) نژوﺮﺘﯿﻧ 1
و راﺰﻫ رد ود ،(
دﻮﮐ ) هروا 1 و 2 (ﺪﺻرد ﻌﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ .دﻮﺑ ﺪﻫﺎﺷ و ﯽﻨ
ﻪﺧﺎﺷ لﻮﻃ و ﻪﺗﻮﺑ ﺮﻫ رد هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ يراد
ﯽﺗرﻮﺻرد ،ﺖﺷاد ﺶﯿﺑ .ﺖﺷاﺪﻧ هﻮﯿﻣ ﺮﻄﻗ و لﻮﻃ ،نزو ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﺮﺑ يﺮﯿﺛﺄﺗ ﻪﮐ
ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ رﺎﻤﯿﺗ رد دﺮﮑﻠﻤﻋ ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗ راﺰﻫ رد ود
) 08 / 961 و (مﺮﮔ
هروا دﻮﮐ 2 ) ﺪﺻرد 66 / 864 ﺶﯿﺑ و (مﺮﮔ ﺗﻮﺑ ﺮﻫ رد هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ ﻦﯾﺮﺗ
) ﻪ 12 ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ رﺎﻤﯿﺗ رد (دﺪﻋ راﺰﻫ رد ود
ﻪﺑ ﺶﯿﺑ .ﺪﻣآ ﺖﺳد ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗ
ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﺮﺛا رد رﺬﺑ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ و رﺬﺑ ﺪﺻ نزو راﺰﻫ رد ود
هروا دﻮﮐ و 2 .ﺪﺷ ﻞﺻﺎﺣ ﺪﺻرد ﻣﯿ
ناﺰ رﺬﺑ ﻞﻨﻓ ، ﻫﻮﺑﺮﮐ ﯿ تارﺪ رﺬﺑ لﻮﻠﺤﻣ و
ﻦﻏور ﺪﺻرد ﻧ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ لﺎﻤﻋا ﺎﺑ
.ﺖﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ ﺪﻫﺎﺷ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ نژوﺮﺘﯿ لﻮﻠﺤﻣ
ﯽﻟﺎﺣرد ،ﺪﺷ گﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺖﻈﻠﻏ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﺷﺎﭘ ﺮﺑ يﺮﯿﺛﺄﺗ ﻪﮐ
.ﺖﺷاﺪﻧ گﺮﺑ يور و ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ ،ﺮﻔﺴﻓ ﺮﺻﺎﻨﻋ ﺖﻈﻠﻏ ﻦﯾا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ
ﻤﮐ تﺎﻔﺻ ﺮﺜﮐا رد ﻪﮐ ﯽ
ﮐ و ﯿﻔ ﯽ ا رد ﯽﺳرﺮﺑدرﻮﻣ ﯾ
ﻦ ﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ دﺮﺑرﺎﮐ ﺶﻫوﮋﭘ ﯿ
نژوﺮﺘ ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ ود
راﺰﻫ رد ﺎﺳ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﯾﺮ
ﺗﯿ ﺎﻫرﺎﻤ ﺎﺘﻧ ﯾ ﺞ ﺮﺘﻬﺑ ي ﻣ ،داد نﺎﺸﻧ ار ﯽ
ناﻮﺗ اﯾ ﻦ ﺗﯿ رﺎﻤ ﻪﺑ ار ﺰﻫ ﺶﻫﺎﮐ رﻮﻈﻨﻣ ﯾ
ﻪﻨ ﺎﻫ ي دﺎﺼﺘﻗا ي و ﯽﮔدﻮﻟآ زﯾ ﺖﺴ ﺤﻣ ﯿﻄ ﯽ ﺻﻮﺗ ﯿﻪ دﻮﻤﻧ .
هژاوﺪﯿﻠﮐ ﺎﻫ : .يژﻮﻟﻮﻨﮑﺗﻮﻧﺎﻧ ،لﻮﻠﺤﻣ تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ ،دﺮﮑﻠﻤﻋ ،هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ ،رﺬﺑ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ
Effects of Foliar Application of Nano-Nitrogen and Urea Fertilizers on Quantity and Quality Properties of Bitter Apple (Citrullus colocynthis L.)
Mohamad Nikbakht1, Mahmoud Solouki2, Mehdi Aran3*
1. Former M.Sc. Student, Department of Horticulture and Landscape, Faculty of Agriculture, University of Zabol, Zabol, Iran.
2. Professor, Department of Plant Breeding and Biotechnology, Faculty of Agriculture, University of Zabol, Zabol, Iran.
3. Assistant Professor, Department of Horticulture and Landscape, Faculty of Agriculture, University of Zabol, Zabol, Iran.
Received: May 16, 2020 Accepted: August 22, 2020
Abstract
In order to study the effects of foliar application of nitrogen with nano-and urea chemical fertilizers on quantitative and qualitative characteristics of bitter apple, an experiment has been conducted in a randomized complete block design with three replications at the Agricultural Institute, University of Zabol during 2019. The experimental treatment includes foliar application of nano-N (1000 and 2000 mg/l), urea (1% and 2%), and control. Results show that foliar application of N has had a significant effect on yield and number of fruit per bush, and shoot length, whereas it has had no effect on fruit average weight, fruit length and diameter. The highest yieldper bush belongs to nano-N at 2000 mg/l concentration (961.08g) and urea at 2%
concentration (864.66g) and, the highest amount of fruit number per bush (12) is found in nano-N at 2000 mg/l concentration. The highest weight of 100 seeds and seed protein are obtained from the foliar application of nano-N at concentration of 2000 mg/l and urea at 2% concentration. Seed phenol content, seed soluble carbohydrates, and oil percentage have been reduced by applying nitrogen treatments to the control. Foliar application of N has increased leaf N concentration, while having no effect on the leaf concentrations of P, K, and Zn. Given that in most measured quantitative and qualitative traits, the application of nano-N fertilizer at 2000 mg/l concentration shows better results than other treatments, this treatment can be recommended to reduce economic and environmental costs.
Keywords:Fruit number, nanotechnology,seed protein, soluble carbohydrate, yield.
1 ﻪﻣﺪﻘﻣ .
) ﻞﻬﺟﻮﺑا ﻪﻧاوﺪﻨﻫ
Citrullus colocynthis L.
ﮔ ( ﯿ ﻫﺎ ﯽ وراد ﯽﯾ
ﯾ ﮏ ﻪﻟﺎﺳ ﯾﺎ ﻤﺋاد ﯽ هداﻮﻧﺎﺧ ﻪﺑ ﻖﻠﻌﺘﻣ نﺎﯿﺋوﺪﮐ
ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ ا . ﯾ ﻦ ﮔ ﯿ هﺎ
مﺎﻧ ﺎﺑ ﺎﻫ ي ﺳ ،هﺎﺑور هﺰﺑﺮﺧ ،ﻞﻬﺟﻮﺑا ﻪﻧاوﺪﻨﻫ ﯿ
ﺐ وﺪﮐ و ﺦﻠﺗ ي
ﺸﺣو ﯽ ﻣ رﻮﻬﺸﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ اﯾ.
ﻦ ﮔ ﯿ هﺎ ﻪﺑ هﺪﻤﻋ رﻮﻃ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد
ﺑ و ﮏﺸﺧ ﯿ
ﻧﺎﺑﺎ ﯽ ﻣ ﺪﺷر ﯽ ﺪﻨﮐ
، ﻪﺑ رﻮﻃ ي ﻪﮐ بﻮﻨﺟ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد
ﺳ ،سرﺎﻓ ،نﺎﻣﺮﮐ نﺎﺘﺳا ﯿ
نﺎﺘﺴ ،نﺎﮔﺰﻣﺮﻫ ،نﺎﺘﺴﭼﻮﻠﺑ و ﯾ
دﺰ و
ﻪﺑ نﺎﺳاﺮﺧ ﺸﺣو ترﻮﺻ
ﯽ ﻣ ﯽ ور ﯾﺪ )
Javadzadeh et al.,
2013; Rahimi et al., 2012
.(
ﻪﻧاوﺪﻨﻫ رد ﻞﻬﺟﻮﺑا ﺮﺳاﺮﺳ
ﻪﺑ نﺎﻬﺟ ناﻮﻨﻋ ﯾ ﮏ ﮔ ﯿ هﺎ وراد ﯽﯾ دﺪﺿ ﯾ ﺖﺑﺎ ﻣ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ ﯽ دﻮﺷ
)
Heydari et al., 2019
ماﺪﻧا .(
ﺎﻫ ي ﻞﻬﺟﻮﺑا ﻪﻧاوﺪﻨﻫ ﻒﻠﺘﺨﻣ
اراد ي ﺻﺎﺧ ﯿ ﺖ وراد ﯽﯾ ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ
، ﻪﺑ رﻮﻃ ي ﻪﮐ ﺎﻫرﺬﺑ ي اﯾ ﻦ هﺎﯿﮔ
رز نﺎﻣرد ياﺮﺑ نآ گﺮﺑ ،ﺖﺑﺎﯾد نﺎﻣرد ﺖﻬﺟ رد و ﻢﺳآ و يد
ﻪﺸﯾر زا نآ رد نﺎﻣرد ﻞﺻﺎﻔﻣ درد و يدرز ،ﻪﻨﯿﺳ بﺎﻬﺘﻟا
دﻮﺷ ﯽﻣ هدﺎﻔﺘﺳا )
Al-Ghaithi et al., 2004
.(
رﺎﻨﮐ رد يزروﺎﺸﮐ تﻻﻮﺼﺤﻣ دﺮﮑﻠﻤﻋ ناﺰﯿﻣ ﺶﯾاﺰﻓا رد هﺮﻬﺑ ﺰﺋﺎﺣ ﺎﻫدﻮﮐ زا ﻪﻨﯿﻬﺑ هدﺎﻔﺘﺳا ،ﯽﮑﯿﺘﻧژ ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ زا يﺮﯿﮔ
ﯽﻣ ﺖﯿﻤﻫا ﻪﺑ ،ﺪﺷﺎﺑ
يرﻮﻃ ﻪﺑ ﯽﻫﺎﯿﮔ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻪﮐ ﯾ ناﻮﻨﻋ
زا ﯽﮑ
ﻢﻬﻣ يﺎﻫرﻮﺘﮐﺎﻓ ﻦﯾﺮﺗ ﺮﺛﺆﻣ
رد ﺪﯿﻟﻮﺗ تﻻﻮﺼﺤﻣ يزروﺎﺸﮐ
ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ )
Fageria, 2007
يزروﺎﺸﮐ ﺶﺨﺑ رد ﻮﻧﺎﻧ يروﺎﻨﻓ .(
رﺎﺒﻧا ،لﻮﺼﺤﻣ يروآﺮﻓ ،ﺪﯿﻟﻮﺗ ﻞﺣاﺮﻣ رد) ﻪﺘﺴﺑ ،ندﺮﮐ
و يﺪﻨﺑ
رد ﯽﻓﺎﮐ ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ ياراد ،(يزروﺎﺸﮐ تﻻﻮﺼﺤﻣ لﺎﻘﺘﻧا ﯽﻣ دﻮﺟﻮﻣ تﻼﮑﺸﻣ ﻊﻓر ﺖﻬﺟ ﻢﻬﻣ زا ﯽﮑﯾ .ﺪﺷﺎﺑ
ﻦﯾﺮﺗ
دﺮﺑرﺎﮐ ﺎﻫدﻮﮐﻮﻧﺎﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا يزروﺎﺸﮐ رد يژﻮﻟﻮﻨﮑﺗﻮﻧﺎﻧ
ﯽﻣ ) ﺪﺷﺎﺑ
Agrawal & Rathore, 2014
زا هدﺎﻔﺘﺳا .(
ﯽﻧزو ﺪﺣاو ﺮﻫ رد تارذ داﺪﻌﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﻖﯾﺮﻃ زا ﺎﻫدﻮﮐﻮﻧﺎﻧ نآ هﮋﯾو ﺢﻄﺳ ﺶﯾاﺰﻓا و تارذ هزاﺪﻧا ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺠﯿﺘﻧ رد ﺎﻫ
ﯽﻣ ﻪﺑ و هﺎﯿﮔ ﺎﺑ دﻮﮐ سﺎﻤﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ ﺪﻧاﻮﺗ نآ ﻊﺒﺗ
ﺶﯾاﺰﻓا ﺶﯾاﺰﻓا و دﻮﮐ زا يروﺮﺿ ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ بﺬﺟ
ﻦﯾا زا .دﻮﺷ دﻮﮐ ﯽﯾارﺎﮐ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﮐ ﺖﺳا هﺪﺷ شراﺰﮔ ور
ﻪﺑ ﺎﻫدﻮﮐﻮﻧﺎﻧ هدﺎﺳ زا ﯽﮑﯾ ناﻮﻨﻋ
شور ﻦﯾﺮﺗﺮﺛﺆﻣ و ﻦﯾﺮﺗ ﺎﻫ
ﺶﯾاﺰﻓا ،هﺎﯿﮔ يروﺮﺿ ﺮﺻﺎﻨﻋ تﺎﻔﻠﺗ ﺶﻫﺎﮐ ﺖﻬﺟ رد ﯽﯾارﺎﮐ ﺶﯾاﺰﻓا و ﺮﺻﺎﻨﻋ ﻪﺑ ﯽﺳﺮﺘﺳد ﺎﻫدﻮﮐ
ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ
)
Naderi & Danesh-Shahraki, 2013; Suppan, 2013
.(
ﺎﻘﻣ رد هروا دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﯾ
ﻪﺴ ﺘﻨﺳ هروا دﻮﮐ ﺎﺑ ﯽ
ﻣ مﻮﺳﺮ ﻪﺑ ﻨﻌﻣ رﻮﻃ ﯽ راد ي اﺰﻓا ار ﺞﻧﺮﺑ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯾ
ﺶ و هداد
ﻧ ﺖﻓررﺪﻫ ﺶﻫﺎﮐ ﺐﺟﻮﻣ ﯿ
نژوﺮﺘ ﺮﺜﮐاﺪﺣ ﺎﺗ 74
ﺪﺻرد هﺪﺷ
) ﺖﺳا
Huang et al., 2015
.(
دﻮﮐ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﯽﺳرﺮﺑ رد
ﺮﺑ هروا دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ و هروا ﯽﮔﮋﯾو
نﺎﺑزوﺎﮔ ﻞﮔ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﻓرﻮﻣ يﺎﻫ
ﯽﯾﺎﭘورا لﻮﻠﺤﻣ ﻪﮐ ﺪﺷ شراﺰﮔ 1
ﺚﻋﺎﺑ هروا دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﯽﺷﺎﭘ
ﺺﺧﺎﺷ و ﺲﻧﺎﺳا دﺮﮑﻠﻤﻋ ،گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ،ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ) ﺪﺷ هروا دﻮﮐ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻞﯿﻓوﺮﻠﮐ
Mahmoodi et al., 2018
.(
ﺎﺑ ﺳرﺮﺑ ﯽ ﺮﯿﺛﺄﺗ يوﺎﺣ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ
ﯿ نژوﺮﺘ و
هروا ﺞﻧﺮﺑ هﺎﯿﮔ رد ،2
ﺶﯿﺑ ﺮﺗ ﯾ ﻦ ﻣ ﯿ ناﺰ دﺮﮑﻠﻤﻋ
، ﮔ عﺎﻔﺗرا ﯿ
،هﺎ
ﻪﺠﻨﭘ داﺪﻌﺗ ﮔ ﺮﻫ رد ﺎﻫ
ﯿ هﺎ و ﮔ ﮏﺸﺧ نزو ﯿ
هﺎ ﻃ رد ﯽ ﻪﻠﺣﺮﻣ
ﺳر ﯿ نﺪ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺛا رد ﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ
ﯿ نژوﺮﺘ ﻪﺑ ﺪﻣآ ﺖﺳد
)
Rathnayaka et al., 2018
( .
ﺶﻫوﮋﭘ مﺎﺠﻧا ﺎﻫ
ي ﻗد ﯿ ﻖ روﺎﻨﻓ زا هدﺎﻔﺘﺳا و ي
ﺎﻫ ي ﻒﻠﺘﺨﻣ
ﻪﺑ اﺰﻓا رﻮﻈﻨﻣ ﯾ
ﺶ ارﺎﮐ ﯽﯾ ﻪﺑ و ﺎﻫدﻮﮐ اﺰﻓا نآ ﻊﺒﺗ
ﯾ ﺶ ﻤﮐ ﯿ ﺖ و
ﮐﯿ ﻔﯿ ﺖ زروﺎﺸﮐ تﻻﻮﺼﺤﻣ ي
ﯽﮔدﻮﻟآ ﺶﻫﺎﮐ و يﺎﻫ
زﯾ ﺖﺴ ﺤﻣ ﯿﻄ ﯽ روﺮﺿ ي ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ . ﻤﻫا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﯿ
ﺖ وراد ﯽﯾ و
ﺻﺎﺧ ﯿ ﺖ ﻧﺎﻣرد ﯽ ﻣ ﯿ هﻮ ا ،ﻞﻬﺟﻮﺑا ﻪﻧاوﺪﻨﻫ ﯾ
ﻦ ﻪﺑ ﺶﻫوﮋﭘ رﻮﻈﻨﻣ
ﺳرﺮﺑ ﯽ ﺎﻘﻣ و ﯾ ﻪﺴ ﺬﻐﺗ تاﺮﺛا ﯾﻪ
ﮔﺮﺑ ﯽ ﺮﺼﻨﻋ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا
ﺷ دﻮﮐ و ﺎﻫدﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﯿﻤ
ﯿﺎ ﯽﯾ هروا و ﺮﺑ ﯾ ﮔﮋ ﯽ ﺎﻫ ي ﻤﮐ ﯽ ﮐ و ﯿﻔ ﯽ
ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﻞﻬﺟﻮﺑا ﻪﻧاوﺪﻨﻫ .
2 شور و داﻮﻣ . ﺎﻫ
ﯽﻋارز لﺎﺳ رد ﺶﯾﺎﻣزآ ﻦﯾا 1398
يزروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻫوﮋﭘ رد
كﻮﻠﺑ حﺮﻃ ﺐﻟﺎﻗ رد ﻞﺑاز هﺎﮕﺸﻧاد ﺎﺑ و ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻣﺎﮐ يﺎﻫ
.ﺪﺷ اﺮﺟا راﺮﮑﺗ ﻪﺳ
1. Borago officinalis L.
2. Oryza sativa L.
لوﺪﺟ 1 ﯽﮔﮋﯾو . يﺎﻫ ﺶﯾﺎﻣزآ مﺎﺠﻧا ﻞﺤﻣ كﺎﺧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ و ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ
ﺖﻓﺎﺑ
EC
pH
SAR T.N.V
ﯽﻟآ ﻦﺑﺮﮐ ﻞﮐ تزا
ﺮﻔﺴﻓ ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ ﻦﻫآ ﺰﻨﮕﻨﻣ يور ﺲﻣ
-
(dS/m)
- - (%)
)
(ppm
ﯽﻣﻮﻟ ﯽﻨﺷ 75
/2 85 /7 2 /4 1 / 15 24
/0 042
/0 3 / 15 170 94 /0 92 /5 09 /0 16 /0
هﺎﮕﺸﻧاد يزروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻫوﮋﭘ هﺎﭼ) ﻞﺑاز
رد (ﻪﻤﯿﻧ
ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ﺖﯿﻌﻗﻮﻣ 61
و ﻪﺟرد 41
و ﯽﻗﺮﺷ لﻮﻃ ﻪﻘﯿﻗد
ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ضﺮﻋ 30
و ﻪﺟرد 54
رد و ﯽﻟﺎﻤﺷ ﻪﻘﯿﻗد
عﺎﻔﺗرا 481 .دراد راﺮﻗ ﺎﯾرد ﺢﻄﺳ زا ﺮﺘﻣ
يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺶﯾﺎﻣزآ
لﻮﻠﺤﻣ ﻞﻣﺎﺷ
ﯽﺷﺎﭘ ﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﯿ نژوﺮﺘ
)
Nano- N
رد ( ود ) ﺖﻈﻠﻏ 1 و راﺰﻫ رد ود دﻮﮐ و (
ﺷ ﯿﻤ ﯿﺎ ﯽﯾ ) هروا
CO(NH2)2
رد ( ود ) ﺖﻈﻠﻏ 1 و 2 (ﺪﺻرد
لﻮﻠﺤﻣ) ﺪﻫﺎﺷ و لﻮﻠﺤﻣ .دﻮﺑ (بآ ﺎﺑ ﯽﺷﺎﭘ
ﻪﺳ رد ﯽﺷﺎﭘ
ﻪﺑ و ﻪﻠﺣﺮﻣ نﺎﻣز رد ﻪﻠﺣﺮﻣ ﻦﯿﻟوا) ﻪﺘﻔﻫ ود ﻞﺻاﻮﻓ
10 - 8
.ﺪﯾدﺮﮔ اﺮﺟا (ﯽﮔﺮﺑ ﻢﻫ و ﻞﺑاز ﯽﻣﻮﺑ هدﻮﺗ روﺬﺑ زا ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا رد ﻦﯿﻨﭼ
دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﻪﯿﻬﺗ يﺎﻫ ﺮﻬﭙﺳ ﺖﮐﺮﺷ زا هﺪﺷ
هدﺎﻔﺘﺳا ﺲﯿﻣرﺎﭘ
ﮔ يوﺎﺣ هدﺎﻔﺘﺳادرﻮﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ .ﺪﯾدﺮ 20
ﺪﺻرد
تارذ ﺮﻄﻗ ﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ 80
- 23 ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ و ﺮﺘﻣﻮﻧﺎﻧ 50
هزاﺪﻧا .دﻮﺑ ﺮﺘﻣﻮﻧﺎﻧ ﯽﮔﮋﯾو يﺮﯿﮔ
ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ و ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ يﺎﻫ
لوﺪﺟ) ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ ﺶﯾﺎﻣزآ مﺎﺠﻧا زا ﻞﺒﻗ كﺎﺧ 1
.(
اﺮﺟا ﺖﻬﺟ ي
هدﺎﻣآ زا ﺲﭘ ،ﺶﻫوﮋﭘ زﺎﺳ
ي ﻣز ﯿ
،ﻦ روﺬﺑ
ﺧ ﯿ ﺎﺴ هﺪﻧ ﻪﺑ) هﺪﺷ تﺪﻣ
48 ور (بآ رد ﺖﻋﺎﺳ ي
در ﯾ ﻒ ﺎﻫ ﯽﯾ ور ﻪﻠﺻﺎﻓ و ﺮﺘﻣ ود ﺖﺷﺎﮐ ﻞﺻاﻮﻓ ﺎﺑ ي
در ﯾ ﻒ
50 ﺘﻧﺎﺳ ﯽ ﺮﺘﻣ ﺪﻧﺪﺷ ﻪﺘﺷﺎﮐ ﻞﻣﺎﺷ ﯽﺸﯾﺎﻣزآ تﺮﮐ ﺮﻫ و
دﻮﺑ ﺮﺘﻣ ﻪﺳ لﻮﻃ ﻪﺑ و ﻒﯾدر رﺎﻬﭼ رد ﺖﺷﺎﮐ نﺎﻣز رد .
ﻢﻫ و هﺪﺷ هداد راﺮﻗ رﺬﺑ دﺪﻋ ﻪﺳ ﻪﭙﮐ ﺮﻫ ﻞﺧاد ﺎﺑ نﺎﻣز
ﻟوا ﯿ ﻦ ﺟو ﻪﻠﺣﺮﻣ ﯿ
ﻦ ﮏﻨﺗ ﻞﻤﻋ ندﺮﮐ
مﺎﺠﻧا ﺬﭘ ﯾ ﺖﻓﺮ ﺑآ . ﯿ رﺎ ي
ﮔﯿ نﺎﻫﺎ ﻪﺑ ﻮﺟ ترﻮﺻ ي
ﻪﺘﺸﭘ و ا ي ﻪﺑ مزﻻ .دﻮﺑ ﺖﺳا ﺮﮐذ
ﻠﻤﻋ ﻪﮐ ﯿ تﺎ ﺑآ ﯿ رﺎ ي
، ﺟو ﯿ ﻦ ﻒﻠﻋ ﺎﻫ ي تﺎﻓآ ﺎﺑ هزرﺎﺒﻣ و زﺮﻫ
ﺑ و ﯿ رﺎﻤ ي ﺎﻫ ﺎﻣزآ هرود لﻮﻃ رد ﯾ
ﺶ اﺮﺑ ي ﮔ ﻪﻤﻫ ﯿ نﺎﻫﺎ ﻪﺑ
رﻮﻃ ﯾ نﺎﺴﮑ ﺬﭘ مﺎﺠﻧا ﯾ ﺖﻓﺮ . كﺎﺧ نﻮﻣزآ سﺎﺳاﺮﺑ
، دﻮﮐ
) هروا 50 ﮐ ﯿ مﺮﮔﻮﻠ (رﺎﺘﮑﻫ رد
، ﺮﺗ تﺎﻔﺴﻓﺮﭘﻮﺳ ﯾ
ﻞﭙ ) 50
ﮐﯿ ﺮﮔﻮﻠ م ﺳﺎﺘﭘ تﺎﻔﻟﻮﺳ و (رﺎﺘﮑﻫ رد ﯿ
ﻢ ) 100 ﮐ ﯿ مﺮﮔﻮﻠ رد
ﺎﭘ دﻮﮐ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺖﺷﺎﮐ نﺎﻣز رد (رﺎﺘﮑﻫ ﯾﻪ
هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ
.ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ
،ﻪﺗﻮﺑ ﺮﻫ يور هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ ،لﻮﺼﺤﻣ ﺖﺷادﺮﺑ نﺎﻣز رد ،هﻮﯿﻣ ﺮﻄﻗ و لﻮﻃ ،هﻮﯿﻣ نزو ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ،ﻪﺗﻮﺑ ﺮﻫ دﺮﮑﻠﻤﻋ
.ﺪﺷ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا رﺬﺑ ﺪﺻ نزو و ﻪﺧﺎﺷ لﻮﻃ
رﺬﺑ ﻦﻏور ﺪﺻرد ﻪﺑ
ﻪﻠﺴﮐﻮﺳ شور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ و
) ﻪﻄﺑار 1 هزاﺪﻧا ( ) ﺪﺷ يﺮﯿﮔ
Joshi et al., 1998
.(
) ﻪﻄﺑار 1 ( ﻪﻧﻮﻤﻧﻦﻏورﺪﺻرد=(( − )−)× 100
ﻪﻧﻮﻤﻧ نوﺪﺑ ﯽﻓﺎﺻ ﺬﻏﺎﮐ نزو :a
ﻦﻏور يوﺎﺣ ﻪﻧﻮﻤﻧ +ﯽﻓﺎﺻ ﺬﻏﺎﮐ نزو :b
ﻦﻏور نوﺪﺑ ﻪﻧﻮﻤﻧ +ﯽﻓﺎﺻ ﺬﻏﺎﮐ نزو :c
ﻪﺑ هزاﺪﻧا رﻮﻈﻨﻣ يﺮﯿﮔ
نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد اﺪﺘﺑا ﻪﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ
) لاﺪﻠﺠﮐ هﺎﮕﺘﺳد زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ
Gerhardt-Germany
(
) ﻪﻄﺑار زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺲﭙﺳ و ﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ 2
ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ناﺰﯿﻣ (
ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﻪﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻞﯾﺪﺒﺗ ﺐﯾﺮﺿ .ﺪﺷ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ﻪﻧاد 2/
6
) ﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد
Emami, 1996
.(
) ﻪﻄﺑار 2 د = ( ﻪﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﺪﺻر
ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﻞﯾﺪﺒﺗ ﺐﯾﺮﺿ ×
نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد
هزاﺪﻧا ﺖﻬﺟ ،رﺬﺑ لﻮﻠﺤﻣ تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ يﺮﯿﮔ
100
ﯽﻠﯿﻣ بﺎﯿﺳآ و ﮏﺸﺧ روﺬﺑ زا مﺮﮔ ﺎﺑ و هﺪﺷ ﻦﯾزﻮﺗ هﺪﺷ
لﻮﻧﺎﺗا 80 هرﺎﺼﻋ ﺪﺻرد هرﺎﺼﻋ ﯽﯾور لﻮﻠﺤﻣ .ﺪﺷ يﺮﯿﮔ
ﻪﺑ) نﺪﺷژﻮﯿﻔﯾﺮﺘﻧﺎﺳ زا ﺲﭘ تﺪﻣ
10 ﺖﻋﺮﺳ ﺎﺑ ﻪﻘﯿﻗد 3500
ﺎﺑ (ﻪﻘﯿﻗد رد رود ﻢﺠﺣ ﻪﺑ لﻮﻧﺎﺗا
25 ﯽﻠﯿﻣ .ﺪﺷ هﺪﯿﻧﺎﺳر ﺮﺘﯿﻟ
ﯽﻠﯿﻣ ﮏﯾ ﻪﺑ ﺲﭙﺳ ﯽﻠﯿﻣ ﮏﯾ ﻪﻠﺻﺎﺣ هرﺎﺼﻋ زا ﺮﺘﯿﻟ
ﻞﻨﻓ ﺮﺘﯿﻟ
18 ﯽﻠﯿﻣ ﺞﻨﭘ و ﺪﺻرد ﻪﻓﺎﺿا ﻆﯿﻠﻏ ﮏﯾرﻮﻔﻟﻮﺳ ﺪﯿﺳا ﺮﺘﯿﻟ
ﺪﺷ ﻢﻫ زا ﺲﭘ) ﻪﻧﻮﻤﻧ بﺬﺟ ناﺰﯿﻣ . هﺎﮕﺘﺳد زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ (ندز
) ﺮﺘﻣﻮﺘﻓوﺮﺘﮑﭙﺳا
UV/Vis 6405 Jenway-England
( لﻮﻃ رد
جﻮﻣ 490 ﺎﻧ هزاﺪﻧا ﺮﺘﻣﻮﻧ ناﺰﯿﻣ ﺖﯾﺎﻬﻧرد و يﺮﯿﮔ
ﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﺰﮐﻮﻠﮔ ﯽﻨﺤﻨﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ لﻮﻠﺤﻣ تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ )
Dubois et al., 1956
.(
هزاﺪﻧا ﻦﯿﻟﻮﻓ شور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ رﺬﺑ ﻞﻨﻓ ناﺰﯿﻣ يﺮﯿﮔ -
ﯽﻠﯿﻣ ﺐﺴﺣﺮﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ و ﺖﻓﺮﯾﺬﭘ مﺎﺠﻧا ﻮﯿﺘﻟﺎﮐﻮﯿﺳ مﺮﮔ
) ﺪﺷ نﺎﯿﺑ ﮏﺸﺧ نزو مﺮﮔ رد ﮏﯿﻟﺎﮔﺪﯿﺳا
Slinkard &
Singleton, 1977
.(
هزاﺪﻧا ﺖﻬﺟ رد يور و ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ ،ﺮﻔﺴﻓ ﯽﻧﺪﻌﻣ ﺮﺻﺎﻨﻋ يﺮﯿﮔ
ﮏﺸﺧ زا ﺲﭘ ،گﺮﺑ ندﺮﮐ
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﺑ) ﺎﻫ تﺪﻣ 48 رد ﺖﻋﺎﺳ
آو يﺎﻣد ﺎﺑ ن 80
ﯽﺘﻧﺎﺳ ﻪﺟرد داﺮﮔ
،(
ﻪﻧﻮﻤﻧ زا مﺮﮔ ﮏﯾ
يﺎﻣد ﺎﺑ هرﻮﮐ رد هﺪﺷردﻮﭘ 550
ﯽﺘﻧﺎﺳ ﻪﺟرد ﻪﺑ داﺮﮔ
تﺪﻣ ﺞﻨﭘ
ﻪﺑ ،ﺪﻌﺑ ﻪﻠﺣﺮﻣ رد .ﺪﺷ هداد راﺮﻗ ﺖﻋﺎﺳ ﻞﻤﻋ مﺎﺠﻧا رﻮﻈﻨﻣ
ﺎﺑ هﺪﺷ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ ﻪﻧﻮﻤﻧ ،ﻢﻀﻫ 10
ﯽﻠﯿﻣ ود ﮏﯾرﺪﯾﺮﻠﮐﺪﯿﺳا ﺮﺘﯿﻟ
ﺖﺴﺷ لﺎﻣﺮﻧ ﺮﺸﺑ نورد ﺲﭙﺳ و ﺪﺷ هداد ﻮﺷو
100
ﯽﻠﯿﻣ ﻪﺑ ﺮﺸﺑ و ﺪﺷ ﻪﺘﺨﯾر يﺮﺘﯿﻟ تﺪﻣ
10 - 5 تراﺮﺣ ﻪﻘﯿﻗد
رد .ﺪﻨﮐ اﺪﯿﭘ ﺮﯿﯿﻐﺗ يدوﺪﺣ ﺎﺗ لﻮﻠﺤﻣ ﮓﻧر ﺎﺗ ﺪﺷ هداد بآ ﺎﺑ ﯽﻓﺎﺻ ﺬﻏﺎﮐ ﺎﺑ نﺪﺷ فﺎﺻ زا ﺲﭘ لﻮﻠﺤﻣ ﻪﻣادا ﻢﺠﺣ ﻪﺑ ﺮﻄﻘﻣ 100
ﯽﻠﯿﻣ هزاﺪﻧا ﺖﻬﺟ و هﺪﯿﻧﺎﺳر ﺮﺘﯿﻟ يﺮﯿﮔ
ﻪﺑ ﺮﺻﺎﻨﻋ ) ﺪﺷ هدﺮﺑ رﺎﮐ
Chapman & Pratt, 1961
ﺖﻈﻠﻏ .(
شور ﺎﺑ ﺮﻔﺴﻓ ﺮﺼﻨﻋ هزاﺪﻧا ،يﺮﺘﻣﻮﺘﻓوﺮﺘﮑﭙﺳا
ﺮﺼﻨﻋ يﺮﯿﮔ
) ﯽﻤﺗا بﺬﺟ هﺎﮕﺘﺳد ﺎﺑ يور
Shimadzu AA-670-Japan
و (
هزاﺪﻧا ) ﺮﺘﻣﻮﺘﻓ ﻢﯿﻠﻓ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ يﺮﯿﮔ
JENWAY
PFP7-England
) ﺖﻓﺮﯾﺬﭘ مﺎﺠﻧا (
Cottenie, 1980
.(
هداد ﺰﯿﻟﺎﻧآ مﺮﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺎﻫ
راﺰﻓا ﻪﺨﺴﻧ)SAS
3/
9 و (
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ هداد
ﺎﻫ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻪﻨﻣاد ﺪﻨﭼ نﻮﻣزآ
يا
ﻦﮑﻧاد ﺞﻨﭘ لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﺪﺻرد
3 ﺚﺤﺑ و ﺞﯾﺎﺘﻧ .
3 . 1 ﺮﻫ رد هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ ،ﻪﺗﻮﺑ ﺮﻫ دﺮﮑﻠﻤﻋ . ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ،ﻪﺗﻮﺑ
ﻪﺧﺎﺷ لﻮﻃ و هﻮﯿﻣ ﺮﻄﻗ و لﻮﻃ ،هﻮﯿﻣ نزو
ﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﯾ
ﺞ ﺰﺠﺗ ﯾﻪ راو ﯾ ﺲﻧﺎ هداد ﺗ ﺎﻫ ﯿ ﺎﻫرﺎﻤ ي
لﻮﻠﺤﻣ ﺷﺎﭘ ﯽ ﻧﯿ نژوﺮﺘ ﺮﺑ و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻣ داﺪﻌﺗ
ﯿ هﻮ ﻪﺗﻮﺑ ﺮﻫ رد
لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد ﯾ
ﮏ ﺢﻄﺳ رد ﻪﺧﺎﺷ لﻮﻃ ﺮﺑ و ﺪﺻرد
لﺎﻤﺘﺣا ﻨﻌﻣ ﺪﺻرد ﺞﻨﭘ ﯽ
راد دﺮﮔ ﯾ
،ﺪ رد ﻟﺎﺣ ﯽ ﻪﮐ ظﺎﺤﻟ زا
رﺎﻣآ ي ﺮﯿﺛﺄﺗ ي ﺺﺧﺎﺷ ﺮﺑ ﺎﻫ
ي ﻣ ﯿ ﮕﻧﺎ ﯿ ﻦ ﺮﻄﻗ و لﻮﻃ ،نزو
ﻣﯿ هﻮ لوﺪﺟ) ﺖﺷاﺪﻧ 2
.(
هداد ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳاﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﻫددﻮﮐ ،ﺎﻫ
ﻪﺗﻮﺑ ﺮﻫ رد هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺮﺑ ﯽﺘﺒﺜﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ دﺮﺑرﺎﮐ ﺎﻬﻨﺗ دﻮﺟو ﻦﯾا ﺎﺑ ،ﺖﺷاد ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ راﺰﻫ رد ود
هروا و 2 ﻈﻧ زا ﺪﺻرد يرﺎﻣآ ﺮ
ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ زوﺮﺑ ﺐﺟﻮﻣ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯾا راد
ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺎﻫ
.ﺪﻧﺪﺷ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ
لوﺪﺟ 2 ﻪﺧﺎﺷ لﻮﻃ و هﻮﯿﻣ لﻮﻃ و ﺮﻄﻗ ،نزو ،داﺪﻌﺗ ،دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ و هروا دﻮﮐ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﺮﺛا ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ .
ﻞﻬﺟﻮﺑا ﻪﻧاوﺪﻨﻫ
تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ
يدازآ ﻪﺟرد تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ
ﻪﺧﺎﺷ لﻮﻃ
هﻮﯿﻣ لﻮﻃ هﻮﯿﻣ ﺮﻄﻗ هﻮﯿﻣ نزو هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ دﺮﮑﻠﻤﻋ
51 /
538 ns 22/15ns 10/88ns 32/62ns /060ns 1619/72ns 2 كﻮﻠﺑ
11*
/
2999 55/73ns 105/44ns 39/09ns /976** 52377/44** 4 رﺎﻤﯿﺗ
14 / 657
43/93 78/89 33/3 /126 1518/3 8 هﺎﺒﺘﺷا
05 /
12 11/31 14/86 /666 12/2 /496 - (%) تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺐﯾﺮﺿ
ﻪﺑ ** و * ،ns ﺐﯿﺗﺮﺗ
ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا دﻮﺒﻧ ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا و راد
راد لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد 5
و 1 .ﺪﺻرد
ﺶﯿﺑ ) ﻦﯾﺮﺗ 08 / 961 ﻢﮐ و (مﺮﮔ ) ﻦﯾﺮﺗ
58 / 629 (مﺮﮔ
ﻪﺑ ﻪﺗﻮﺑ ﺮﻫ رد دﺮﮑﻠﻤﻋ ناﺰﯿﻣ رﺎﻤﯿﺗ رد ﺐﯿﺗﺮﺗ
دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﻧﯿ نژوﺮﺘ
ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ راﺰﻫ رد ود نآ زا ﯽﮐﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ .ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺪﻫﺎﺷ و
ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﻪﮐ ﺖﺳا راﺰﻫ رد ود
ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ
ﺶﯾاﺰﻓا 6/
52 رد ،ﺪﺷ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ دﺮﮑﻠﻤﻋ يﺪﺻرد
ﯽﻟﺎﺣ زا ﯽﺷﺎﻧ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﮐ ود ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ هروا دﻮﮐ
ﺪﺻرد 34 / 37 لوﺪﺟ) دﻮﺑ ﺪﺻرد 3
.(
ﺑ رد ﯿ ﻦ ﺗﯿ رﺎﻤ ﺎﻫ ي
ﯽﺳرﺮﺑدرﻮﻣ
، ﺶﯿﺑ ﺮﺗ ﯾ ﻦ ﻣ ﯿ ﮕﻧﺎ ﯿ ﻦ ﻣ داﺪﻌﺗ ﯿ هﻮ ) ﻪﺗﻮﺑ ﺮﻫ رد 12
رد (دﺪﻋ ﺘﻧ ﯿ ﻪﺠ ﺬﻐﺗ ﯾﻪ ﮔﺮﺑ ﯽ ﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﯿ نژوﺮﺘ ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ رد ود
راﺰﻫ ﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﮐ ﺪﺷ ﻞﺻﺎﺣ ﯿ
رﺎﻤ اﺰﻓا ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﺪﻫﺎﺷ ﯾ
ﺶ
63 / 63 ﺪﺻرد ي ﻣ داﺪﻌﺗ رد ﯿ
هﻮ ﺪﺷ لوﺪﺟ) 3 .(
لﻮﻠﺤﻣ هروا دﻮﮐ ﺎﺑ ﯽﺷﺎﭘ 2
نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ و ﺪﺻرد
ﺮﻫ رد ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺧﺎﺷ لﻮﻃ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ﺖﻈﻠﻏ ود توﺎﻔﺗ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ ﺎﺑ رﻮﮐﺬﻣ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻦﯿﺑ ﯽﻟو ﺪﺷ ﺪﻫﺎﺷ
ﯽﻨﻌﻣ لوﺪﺟ) ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ يراد 3
.(
ﺬﻐﺗ ﯾﻪ ﮔﺮﺑ ﯽ هروا دﻮﮐ ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ
6 /4 و 2/
9 ﻟ رد مﺮﮔ ﯿ ﺮﺘ
ﻧﯿ نژوﺮﺘ ﺎﻫدﻮﮐﻮﻧﺎﻧ و ي
ﻧﯿ نژوﺮﺘ ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ 25
/0 و 50 /0 مﺮﮔ
ﻟ رد ﯿ ﺮﺘ ﻧﯿ نژوﺮﺘ ﺐﺒﺳ ﺶﯾاﺰﻓا ﻣ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯿ
هﻮ
1رﺎﻧا ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ
ﺪﻫﺎﺷ ﺪﺷ ، ا ﺎﺑ ﯾ ﻦ ﻈﻧ زا دﻮﺟو ﺮ
رﺎﻣآ ي ﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﯽ
راد ي ﺑﯿ ﻦ
دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﺎﺑ ﺖﻈﻠﻏ 50 /0 ﻟ رد مﺮﮔ ﯿ ﺮﺘ ﻧﯿ نژوﺮﺘ رد هروا دﻮﮐ و
ﺖﻈﻠﻏ 6/
4 ﻟ رد مﺮﮔ ﯿ ﺮﺘ ﻧﯿ نژوﺮﺘ ا .ﺖﺷاﺪﻧ دﻮﺟو ﯾ
ﻦ ﻘﻘﺤﻣ ﯿ ﻦ
ﻢﻫ ﺑ ﻦﯿﻨﭼ ﯿ نﺎ ﺶﯿﺑ ﻪﮐ ﺪﻧدﻮﻤﻧ ﺮﺗ
ﯾ ﻦ ﻣ داﺪﻌﺗ ﯿ هﻮ ﺖﺧرد ﺮﻫ رد
ﺘﻧرد ﯿ ﻪﺠ لﻮﻠﺤﻣ ﺷﺎﭘ ﯽ ﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﯿ نژوﺮﺘ ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ 50 /0 رد مﺮﮔ
ﻟﯿ ﺮﺘ ﻞﺻﺎﺣ ) ﺪﺷ
Davarpanah et al., 2017
.(
Rathnayaka et al.
) (2018
ﺎﺑ ﺳرﺮﺑ ﯽ ﺎﻘﻣ و ﯾ ﻪﺴ ﺮﯿﺛﺄﺗ
يوﺎﺣ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ
ﯿ نژوﺮﺘ ﺮﺑ هروا و ناﺰﯿﻣ
هﺎﯿﮔ يﺪﺷر تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺞﻧﺮﺑ
ﺪﻧدﻮﻤﻧ شراﺰﮔ ﻪﮐ
ﺶﯿﺑ ﺮﺗ ﯾ ﻦ ﻣ ﯿ ناﺰ دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﮔ عﺎﻔﺗرا ﯿ هﺎ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺛا رد دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ
ﻧﯿ نژوﺮﺘ رﺎﻤﯿﺗ) 100 ﺪﺻرد ﻧ ﻮﻧﺎﻧ ﯿ نژوﺮﺘ ﻪﺑ ( ﺪﻣآ ﺖﺳد .
ﺶﯾاﺰﻓا رد نژوﺮﺘﯿﻧ ﺖﺒﺜﻣ ﺶﻘﻧ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ زا يرﺎﯿﺴﺑ رد
1. Punica granatum cv. Ardestani
رد .ﺖﺳا هﺪﺷ شراﺰﮔ ﻒﻠﺘﺨﻣ تﻻﻮﺼﺤﻣ دﺮﮑﻠﻤﻋ ناﺰﯿﻣ ،ﺎﺘﺳار ﻦﯾا
Niyokuri et al.
) دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺳرﺮﺑ ﺎﺑ (2013
ﯽﮔﮋﯾو ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ر يﺎﻫ
وﺪﮐ يﺪﺷ ﻪﮐ ﺪﻧدﻮﻤﻧ شراﺰﮔ 2
ﻪﺑ لﻮﺼﺤﻣ ﻦﯾا دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯽﻨﻌﻣ رﻮﻃ
ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ يراد
دﺮﺑرﺎﮐ و ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ نژوﺮﺘﯿﻧ 120
و 160 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ
ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ 99
دﺮﮑﻠﻤﻋ يﺪﺻرد
دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺳرﺮﺑ ﺎﺑ ﺰﯿﻧ يﺮﮕﯾد ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد .ﺖﺳا هﺪﺷ ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ) هروا دﻮﮐ ﯽﮔﺮﺑ 1
و 2 وﺪﮐ ﺮﺑ (ﺪﺻرد
3ﻞﺒﻨﺗ
هﺎﯿﮔ ﻦﯾا دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ هروا دﻮﮐ ﻪﮐ ﺪﺷ نﺎﯿﺑ ) ﺖﺳا هﺪﺷ
El-Aal et al., 2010
.(
و گﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺖﻈﻠﻏ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ دﺮﺑرﺎﮐ ﻪﺑ ﯽﻣ ﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ ﺪﻨﯾاﺮﻓ ﺶﯾاﺰﻓا نآ ﻊﺒﺗ رد ﯽﻤﻬﻣ ﺶﻘﻧ ﻪﮐ دﻮﺷ
ﻢﻫ .دراد لﻮﺼﺤﻣ دﺮﮑﻠﻤﻋ دﻮﺒﻬﺑ ناﺰﯿﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺑﺎﯾزرا ﻦﯿﻨﭼ
ﯿﻧ دﺮﺑرﺎﮐ نﺎﻣز و ) نژوﺮﺘ
75 ، 150 و 225 نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ
ﻻرﺎﮐ هﺎﯿﮔ يور ﺮﺑ (رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ دﺮﺑرﺎﮐ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ4
ﺶﯾاﺰﻓا ﻦﯾا و ﺖﺳا هﺪﺷ هﻮﯿﻣ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ داﻮﻣ بﺬﺟ ﺶﯾاﺰﻓا ﺮﺛا رد هﻮﯿﻣ ﺮﺘﻬﺑ ﻮﻤﻧ ﻪﺑ ار دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﻣا ﻦﯾا ﻪﮐ ﺖﺳا هﺪﺷ هداد ﺖﺒﺴﻧ نﺎﻫﺎﯿﮔ ﻂﺳﻮﺗ ﯽﯾاﺬﻏ ﻪﻨﯿﻣز اﺪﻘﻣ ﺶﯾاﺰﻓا زﺎﺳ ،تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ ﺰﺘﻨﺳ ،ﻞﯿﻓوﺮﻠﮐ ر
ﺶﯿﺑ ﻊﻤﺠﺗ نآ ﻊﯾزﻮﺗ و يﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ داﻮﻣ ﺮﺗ
هﻮﯿﻣ نورد ﻪﺑ ﺎﻫ
) ﺖﺳا هﺪﺷ
Heidari & Mohammad, 2012
.(
ﮏﯾ زا ﻪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻮﺳ ﺖﺳد
،ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا رد هﺪﻣآ
ﻪﺑ هﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا رد هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﻞﯿﻟد
ﺎﺑ ﺮﮕﯾد يﻮﺳ زا و ﺖﺳا هدﻮﺑ ﻪﺗﻮﺑ ﺮﻫ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺶﻘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ
هدﺮﮔ يﺎﻫﺪﻨﯾاﺮﻓ رد ﻪﺑ اﺬﻟ ،حﺎﻘﻟ و ﯽﻧﺎﺸﻓا
ﯽﻣ ﺮﻈﻧ رد ﻪﮐ ﺪﺳر
لﻮﻠﺤﻣ ﺮﺛا ﻞﮔ نﺎﻣز رد ﯽﻓﺎﮐ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﺷﺎﭘ
هﺪﺷ ﻦﯿﻣﺄﺗ ﯽﻫد
هدﺮﮔ يﺎﻫﺪﻨﯾاﺮﻓ ﺮﺑ يراﺬﮔﺮﯿﺛﺄﺗ ﺐﺟﻮﻣ ﺮﻣا ﻦﯾا ﻪﮐ و ﯽﻧﺎﺸﻓا
ﺶﯾاﺰﻓا ،هﻮﯿﻣ ﻞﯿﮑﺸﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﻖﯾﺮﻃ زا ﺖﯾﺎﻬﻧرد ﻪﮐ هﺪﺷ حﺎﻘﻟ ا هﺪﺷ ﻞﺻﺎﺣ دﺮﮑﻠﻤﻋ .ﺖﺳ
2. Cucurbita pepo cv. Diamant
3. Cucurbita pepo L.
4. Momordica charantia
لوﺪﺟ 3 لﻮﻃ و هﻮﯿﻣ لﻮﻃ و ﺮﻄﻗ ،هﻮﯿﻣ نزو ،هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ ،دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ و هروا دﻮﮐ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﺮﺛا ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .
ﻞﻬﺟﻮﺑا ﻪﻧاوﺪﻨﻫ ﻪﺧﺎﺷ
) ﻪﺧﺎﺷ لﻮﻃ (cm
(mm) هﻮﯿﻣ لﻮﻃ (mm) هﻮﯿﻣ ﺮﻄﻗ (g) هﻮﯿﻣ نزو هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ (g) دﺮﮑﻠﻤﻋ رﺎﻤﯿﺗ 92
/
161 b 57/83a 56/75a 86/13a /733c 629/58c (بآ ﺎﺑ ﯽﺷﺎﭘلﻮﻠﺤﻣ) ﺪﻫﺎﺷ 75
/
206 ab 55/75a 56/00a 88/72a 8bc 694/16bc ﺪﺻرد1 هروا
42 /
231 a 59/92a 68/00a 89/90a /966b 864/66ab ﺪﺻرد2 هروا
33 /
219 a 54/16a 54/08a 86/33a 9bc 776/08abc راﺰﻫ رد ﮏﯾ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ 16
/
244 a 65/25a 63/91a 80/47a 12a 961/08a راﺰﻫ رد ود نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﻣ نﻮﺘﺳ ﺮﻫ رد ﯿ
ﮕﻧﺎ ﯿ ﻦ ﺎﻫ ي اراد ي لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد ﻦﮑﻧاد نﻮﻣزآ سﺎﺳاﺮﺑ كﺮﺘﺸﻣ فوﺮﺣ 5
ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﺪﺻرد راد
ي .ﺪﻧراﺪﻧ
ﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ دﺮﺑرﺎﮐ دﻮ
ﻧﯿ نژوﺮﺘ ،ﺮﻔﺻ) 50 ، 100 و
150 اﺰﻓا ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ (رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﯾ
ﺶ ﻣ داﺪﻌﺗ ﯿ هﻮ وﺪﮐ ي
وراد ﯽﯾ ) ﺪﺷ
Sure et al., 2013
ﻫددﻮﮐ ﺮﺛا رد .(
ﯽ ﻧﯿ نژوﺮﺘ
ﻫﻮﺑﺮﮐ ﯿ تارﺪ ﻓﺎﮐ ﯽ ﮔ رد ﯿ ا زا و هﺪﺷ ﺰﺘﻨﺳ هﺎ ﯾ
ﻦ ور اﺰﻓا ﯾ ﺶ
ﻣ داﺪﻌﺗ ﯿ هﻮ زا ًﻻﺎﻤﺘﺣا ﻪﺗﻮﺑ ﺮﻫ رد ﯾ
ﮏ ﻪﺑ فﺮﻃ ﻟد ﯿ ﻞ
ﻢﻫاﺮﻓ ﻫﻮﺑﺮﮐ نﺪﺷ ﯿ
تارﺪ ﻧدرﻮﻣ ﯿ زﺎ اﺮﺑ ي ﺪﻨﯾاﺮﻓ ﺎﻫ ي ﻒﻠﺘﺨﻣ
ﻞﮔ ﺮﺑ ﺮﺛﺆﻣ ﻫد
ﯽ ﮑﺸﺗ و ﯿ ﻞ ﻣ ﯿ هﻮ ﺒﻗ زا ﯿ ﻞ زا و ﻞﮔ ﻮﻤﻧ و ﺎﻘﻟا
د فﺮﻃ ﯾ ﺮﮕ ﻪﺑ ﻟد ﯿ ﻞ ﻧ ﺶﻘﻧ ﯿ نژوﺮﺘ اﺰﻓا رد ﯾ ﺶ ﺮﻤﻋ لﻮﻃ
هدﺮﮔ هرود ،ﮏﻤﺨﺗ ﻧﺎﺸﻓا
ﯽ ﺮﺛﺆﻣ حﺎﻘﻟ و ) ﺪﺷﺎﺑ
Etehadnejad
& Aboutalebi, 2014
ﺎﺘﻧ ﺎﺑ ﻮﺴﻤﻫ .(
ﯾ ﺞ اﯾ ﻦ ﺶﻫوﮋﭘ
Hamzei &Babai
) (2017
ﻪﮐ ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔ حﻮﻄﺳ دﺮﺑرﺎﮐ
هﻮﯿﻣ داﺪﻌﺗ ،ﻪﺗﻮﺑ لﻮﻃ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺬﻏﺎﮐ ﺖﺳﻮﭘ يوﺪﮐ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﻪﺗﻮﺑ رد .ﺪﺷ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻧﯿ
نژوﺮﺘ ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﯾ ﮏ ﻠﺻا رﻮﺘﮐﺎﻓ ﯽ
ﻌﺗ ﯿﯿ ﻦ ﮔ ﺪﺷر هﺪﻨﻨﮐ ﯿ
،هﺎ ور ﺪﺷر ﺮﺑ ﯾ
ﺸ ﯽ
، ﻫﺪﻠﮔ ﯽ
، ﮑﺸﺗ ﯿ ﻞ
ﻣﯿ
،هﻮ لﻮﺼﺤﻣ ﻫد ﯽ ﺳر و ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﻣ ﯿ هﻮ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﮔ راﺬ ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ
)
Malakouti & Tabatabaei, 2005
ﻧ .(
ﯿ نژوﺮﺘ ﻪﺑ ﺘﺒﺜﻣ رﻮﻃ ﯽ
ﮔ عﺎﻔﺗرا ﯿ هﺎ ﻣ راﺮﻗ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ ار ﯽ
ﺪﻫد ﻟﻮﻠﺳ ﺪﺷر . ﯽ
ﺖﺤﺗ
اﺮﺷ ﯾ ﻂ ﻧ دﺮﺑرﺎﮐ ﯿ نژوﺮﺘ ا ﻦﮑﻤﻣ ﺖﺳ ﻟدﯿ ﻞ اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﮔ عﺎﻔﺗرا ﯿ هﺎ
) ﺪﺷﺎﺑ
Bahmanyar & Mashaee, 2010
.(
3 . 2 رﺬﺑ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ و رﺬﺑ ﺪﺻ نزو .
ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ و رﺬﺑ ﺪﺻ نزو تﺎﻔﺻ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﯽﻨﻌﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ رﺬﺑ
لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد) يراد 5
ﺖﺷاد (ﺪﺻرد
لوﺪﺟ) 4 ﻊﺒﻨﻣ ود ﺮﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ ﺖﻈﻠﻏ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ .(
ﺶﯾاﺰﻓا ﺪﻫﺎﺷ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ رﺬﺑ ﺪﺻ نزو ،ﯽﺳرﺮﺑدرﻮﻣ يدﻮﮐ ﺶﯿﺑ و دﺮﮐ اﺪﯿﭘ ) رﺬﺑ ﺪﺻ نزو ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗ
47 /2 و
40 /2 ﻪﺑ (مﺮﮔ ﺐﯿﺗﺮﺗ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ رد رد ود
راﺰﻫ هروا و 2 ﻪﺑ ﺪﺻرد لوﺪﺟ) ﺪﻣآ ﺖﺳد 5
.(
ﻢﻫ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺮﺛا رد رﺬﺑ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ناﺰﯿﻣ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﻦﯿﻨﭼ
ﻪﺑ .ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ يرﻮﻃ
ﻪﮐ
ﺶﯿﺑ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺛا رد نآ ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗ
ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ راﺰﻫ رد ود
ﭙﺳ و ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ هروا ﺲ 2
.ﺪﺷ ﻞﺻﺎﺣ ﺪﺻرد ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ
راﺰﻫ رد ود ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ هروا و
2 ﻪﺑ ﺪﺻرد ﺐﺟﻮﻣ ﺐﯿﺗﺮﺗ
ﺶﯾاﺰﻓا 78 / 25 و 55 / 23 ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ناﺰﯿﻣ رد ﺪﺻرد
ﺪﻧﺪﺷ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد ﻞﻬﺟﻮﺑا ﻪﻧاوﺪﻨﻫ رﺬﺑ لوﺪﺟ) 5 .(
ﺎﺘﻧ ﯾ ﺞ تزا دﻮﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ دﺮﺑرﺎﮐ ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ
يﺎﻫ
،ﺮﻔﺻ 50 ، 100 و 150 ﯽﺧﺮﺑ ﺮﺑ رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ
دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺛا رد ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﯽﯾوراد يوﺪﮐ تﺎﻔﺻ ﻧﯿ نژوﺮﺘ نزو ﻪﻧادراﺰﻫ وﺪﮐ
ي وراد ﯽﯾ اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﯾ ﺖﻓﺎ
)
Sure et al., 2013
دﻮﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ دﺮﺑرﺎﮐ .(
ﻧﯿ نژوﺮﺘ اﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ﯾ
ﺶ ﺪﺻ نزو ﻪﻧاد
رد وﺪﮐ ي ﺖﺳﻮﭘ
ﺬﻏﺎﮐ ي ﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﯿ
رﺎﻤ ﺪﻫﺎﺷ ﺪﺷ )
Hamzei & Babai,
(.2017
لوﺪﺟ 4 رﺬﺑ ﻦﻏور و تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ ،ﻞﻨﻓ ،ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ،رﺬﺑ ﺪﺻ نزو ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ و هروا دﻮﮐ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﺮﺛا ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ .
ﻞﻬﺟﻮﺑا ﻪﻧاوﺪﻨﻫ
تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ
يدازآ ﻪﺟرد تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ
رﺬﺑ ﻦﻏور
رﺬﺑ تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ رﺬﺑ ﻞﻨﻓ رﺬﺑ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ رﺬﺑ ﺪﺻ نزو 82
/2 ns /004ns /004ns /602* /0038ns 2 كﻮﻠﺑ
10*
/
16 /113* /022* /629* /0067* 4 رﺎﻤﯿﺗ
95
/3 /022 /0016 /111 /0014 8 هﺎﺒﺘﺷا
87
/6 /935 10/91 /796 /519 - (%) تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺐﯾﺮﺿ
* وns : ﻪﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ فﻼﺘﺧا دﻮﺒﻧ ﯽﻨﻌﻣ
و راد ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد
5 .ﺪﺻرد
لوﺪﺟ 5 تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ ،ﻞﻨﻓ ،نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد ،ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ،رﺬﺑ ﺪﺻ نزو ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ و هروا دﻮﮐ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﺮﺛا ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .
رﺬﺑ ﻦﻏور و ﻞﻬﺟﻮﺑا ﻪﻧاوﺪﻨﻫ
رﺬﺑ ﻦﻏور
) (%
رﺬﺑ تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ
)
mg g −1 FW
(
رﺬﺑ ﻞﻨﻓ
)
mg galic acid g-1DW
(
رﺬﺑ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ
) (%
رﺬﺑ ﺪﺻ نزو
) (g
رﺎﻤﯿﺗ
52 /
32 a /558a /149a 11/76b /210c (بآ ﺎﺑ ﯽﺷﺎﭘلﻮﻠﺤﻣ) ﺪﻫﺎﺷ
19 /
29 ab /549a /099cd 11/78b /223bc ﺪﺻرد1 هروا
54 /
25 b /439b /112bc 14/53a /240ab ﺪﺻرد2 هروا
41 /
30 a /531a /135ab 13/31ab /220bc راﺰﻫ رد ﮏﯾ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ
94 /
27 ab /432b /082d 14/80a /247a راﺰﻫ رد ود نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ
ﻣ نﻮﺘﺳ ﺮﻫ رد ﯿ
ﮕﻧﺎ ﯿ ﻦ ﺎﻫ ي اراد ي لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد ﻦﮑﻧاد نﻮﻣزآ سﺎﺳاﺮﺑ كﺮﺘﺸﻣ فوﺮﺣ 5
ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﺪﺻرد راد
ي .ﺪﻧراﺪﻧ
ﻢﻫ ﻧ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻦﯿﻨﭼ ﯿ
نژوﺮﺘ ﻪﺑ ﻧ مﺮﻓ ﯿ تاﺮﺘ ﻧﻮﻣآ ﯿ مﻮ
ﻪﺑ) راﺪﻘﻣ 95 و 143 ﮐ ﯿ مﺮﮔﻮﻠ ﺮﺑ (رﺎﺘﮑﻫ رد ﯽﮔﮋﯾو
يﺎﻫ
ﮔ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﯿ
هﺎ ﺪﺷ شراﺰﮔ و ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑدرﻮﻣ نﺎﺘﮐ
اﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ ﯾ
ﺶ ﻧ ﺢﻄﺳ ﯿ نژوﺮﺘ دﺮﺑرﺎﮐ ي
، رﺬﺑ ﺪﺻ نزو
اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﯾ ﺖﻓﺎ .
اﺰﻓا ﯾ ﺶ هﺪﻫﺎﺸﻣ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺛا رد رﺬﺑ ﺪﺻ نزو رد هﺪﺷ
ﻧ دﻮﮐ ﯿ ﻪﻧژوﺮﺘ ﻣ ﯽ ﺪﻧاﻮﺗ ﺷﺎﻧ ﯽ اﺰﻓا زا ﯾ ﺶ ﻟﺎﻌﻓ ﯿ ﺖ ﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ ي
ﻊﻤﺠﺗ ﺐﺟﻮﻣ ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﻟﻮﺑﺎﺘﻣ
ﯿ ﺖ ﺎﻫ ﻪﺑ و ﻘﺘﺴﻣ رﻮﻃ ﯿ
ﻢ
اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﻣ رﺬﺑ نزو ﯽ
دﻮﺷ )
Sawana et al., 2007
.(
ﻪﺑﺎﺸﻣ ﺎﺘﻧ ﺎﺑ ﯾ ﺞ ﻪﺑ ﺖﺳد ا رد هﺪﻣآ ﯾ
ﻦ دﺮﺑرﺎﮐ ﺶﻫوﮋﭘ ﻧﯿ
نژوﺮﺘ اﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ﯾ ﺶ ﺌﺗوﺮﭘ ﻊﻤﺠﺗ ﯿ
ﻦ ﺪﺠﻨﮐ رﺬﺑ )1
Elhanafi
et al., 2019
ﺌﺗوﺮﭘ و ( ﯿ
ﻦ ) نادﺮﮕﺑﺎﺘﻓآ روﺬﺑ
Li et al.,
ﻢﻫ .ﺪﺷ .(2017
ﻦﯿﻨﭼ
Rathke et al.
) ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔ (2005
اﺰﻓا ﻪﮐ ﯾ ﺶ ﻧ ﺢﻄﺳ ﯿ نژوﺮﺘ ﺖﺳد زا ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﺰﺘﻨﺳ ﻦﺘﻓر
ﺳا ﯿ ﺎﻫﺪ ي ﺪﺸﺗ و بﺮﭼ ﯾﺪ
ﺌﺗوﺮﭘ ﺰﺘﻨﺳ ﯿ
ﻦ ﺎﻫ ﻣ ﯽ دﻮﺷ .
ﻧﯿ نژوﺮﺘ بﺬﺟ ﮔ ﻂﺳﻮﺗ هﺪﺷ ﯿ
هﺎ ﺳا ﻪﺑ اﺪﺘﺑا ﯿ
ﺪ ﻣآ ﯿ ﻪﻨ
ﺣا ﯿﺎ ﺪﺒﺗ ﺎﺑ ﺲﭙﺳ و هﺪﺷ ﯾ
ﻞ نﺪﺷ ﺌﺗوﺮﭘ ﻪﺑ ﯿ ﻦ رد دﻮﺧ ﺶﻘﻧ
ﮔﯿ هﺎ ﻣ مﺎﺠﻧا ار ﯽ ﺪﻫد )
Ehsanipour et al., 2012
ﻊﻗاو رد .(
ﺶﻨﮐاو زا ﺲﭘ ﺎﻫ
ي ﺴﺑ ﯿ رﺎ ي ﻧ ﻪﮐ ﯿ ﺪﻨﻣزﺎ ژﺮﻧا ي ،ﺪﻨﺘﺴﻫ
ﻧﯿ نژوﺮﺘ ﻤﺳآ ﯿ ﻪﻠ ﺳا ﻪﺑ و هﺪﺷ ﯿ
ﺎﻫﺪ ي ﻣآ ﯿ ﻪﻨ هﺪﻧزﺎﺳ
1. Sesamum indicum L.
ﺌﺗوﺮﭘ ﯿ ﻦ ﺎﻫ ﺪﺒﺗ ﯾ ﻞ ﻣ ﯽ دﻮﺷ )
Rains & Bledsoe, 2007
.(
ﻧﯿ نژوﺮﺘ ﺳا ﺰﺘﻨﺳ ﯿ ﺎﻫﺪ ي ﻣآ ﯿ ﻪﻨ گﺮﺑ رد اﺰﻓا ار ﺎﻫ ﯾ ﺶ ﻣ ﯽ ﺪﻫد
ا و ﯾ ﻦ ﮕﻧاﺮﺑ ﺐﺟﻮﻣ ﺮﻣا ﯿ
ﻪﺘﺨ نﺪﺷ ﻊﻤﺠﺗ ﺌﺗوﺮﭘ ﯿ ﻦ ﺎﻫ رﺬﺑ رد
ﻣ ﯽ دﻮﺷ )
Stitt, 1999
ﻢﻫ .(
ﺑ ﻦﯿﻨﭼ ﯿ نﺎ ﻧ ﻪﮐ هﺪﺷ ﯿ نژوﺮﺘ ﮔ ﯿ هﺎ
ور ﺪﺷر ﺖﻬﺟ رد لوا ﻪﻠﻫو رد ﯾ
ﺸ ﯽ ﮑﺸﺗ و ﯿ ﻞ فﺮﺼﻣ رﺬﺑ
ﻣ ﯽ دﻮﺷ ﻧ راﺪﻘﻣ و ﯿ
نژوﺮﺘ ﻗﺎﺑ ﯽ هﺪﻧﺎﻣ ﻪﺑ ﺌﺗوﺮﭘ ترﻮﺻ ﯿ
ﻦ رد
ﺧذ رﺬﺑ ﯿ هﺮ ﯽﻣ دﻮﺷ ﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ رد اﺬﻟ . ي
ﻧﯿ
،نژوﺮﺘ ﺧذ ﯿ هﺮ
ﺌﺗوﺮﭘ ﯿ ﻦ اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﻣ ﯽ ﯾ ﺪﺑﺎ )
Roy & Singh, 2006
.(
ﻮﺴﻤﻫ ﺎﺘﻧ ﺎﺑ ﯾ ﺞ اﯾ ﻦ ﺶﻫوﮋﭘ
Elhanafi et al.
) ﺎﺑ (2019
ﺳرﺮﺑ ﯽ ﮐﺎﺧ دﺮﺑرﺎﮐ ﯽ
ﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ ﯿ
نژوﺮﺘ هروا مﺮﻓ ﻪﺑ
،ﺮﻔﺻ) 26 ، 52 ، 78 و 104 ﻣ ﯿﻠ ﯽ مﺮﮔ ﻧﯿ نژوﺮﺘ ﮔ ﺮﺑ ( ﯿ نﺎﻫﺎ
ﺑ ﺪﺠﻨﮐ ﯿ نﺎ اﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ ﺪﻧدﻮﻤﻧ ﯾ
ﺶ ﯾ ﻦﺘﻓﺎ ﻧ ﺢﻄﺳ ﯿ نژوﺮﺘ
دﺮﺑرﺎﮐ ي ﻧ ﺖﻈﻠﻏ ﯿ نژوﺮﺘ ﺎﻫرﺬﺑ رد ﻞﮐ اﺰﻓا
ﯾ ﺶ ﯾ ﻪﺘﻓﺎ .ﺖﺳا
ﻧآزا ﺎﺠ ﯽﯾ ﻣ ﻪﮐ ﯿ هﻮ ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﯾ ﮏ ﺳ ﯿ ﮏﻨ ﻮﻗ ي ﻣ ﻞﻤﻋ ﯽ
،ﺪﻨﮐ اﺬﻟ
اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﻧ ﺖﻈﻠﻏ ﯿ نژوﺮﺘ لﻮﻠﺤﻣ مﺎﺠﻧا زا ﺲﭘ رﺬﺑ رد ﺷﺎﭘ
ﯽ
ﺎﻫدﻮﮐ ﺎﺑ ي ﻧﯿ نژوﺮﺘ ﺟﻮﺗ ﯿﻪ ﺬﭘ ﯾﺮ ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ .
3 . 3 رﺬﺑ ﻦﻏور و لﻮﻠﺤﻣ تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ ،رﺬﺑ ﻞﻨﻓ .
،رﺬﺑ ﻞﻨﻓ ناﺰﯿﻣ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ لوﺪﺟ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ رﺬﺑ ﻦﻏور و لﻮﻠﺤﻣ تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ ﯽﻨﻌﻣ رﻮﻃ
رد) يراد
لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ 5
ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ (ﺪﺻرد
لوﺪﺟ) ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ نژوﺮﺘﯿﻧ 4
ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳاﺮﺑ .(
هداد ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ لﻮﻠﺤﻣ ،ﺎﻫ
ناﺰﯿﻣ ﺮﺑ ﯽﻔﻨﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﺷﺎﭘ
ﻞﻨﻓ ﻪﺑ ،ﺖﺷاد رﺬﺑ يرﻮﻃ
) هروا ﺖﻈﻠﻏ ود ﺮﻫ ﻪﮐ 1
و 2
ﺖﻈﻠﻏ و (ﺪﺻرد راﺰﻫ رد ود
ﺶﻫﺎﮐ ﺐﺟﻮﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻮﻧﺎﻧ
ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑ .ﺪﯾدﺮﮔ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ رﺬﺑ ﻞﻨﻓ راد ترﺎﺒﻋ
ﺶﯿﺑ ﺮﮕﯾد ﻢﮐ و ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ رد رﺬﺑ ﻞﻨﻓ ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗ
ﻦﯾﺮﺗ
ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧﻮﻧﺎﻧ رﺎﻤﯿﺗ رد ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯾا ناﺰﯿﻣ رد ود
راﺰﻫ هزاﺪﻧا لوﺪﺟ) ﺪﺷ يﺮﯿﮔ 5
.(
دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺛا رد ﺰﯿﻧ رﺬﺑ لﻮﻠﺤﻣ تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ ناﺰﯿﻣ هروا يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ و داد نﺎﺸﻧ ار ﯽﺸﻫﺎﮐ ﺪﻧور نژوﺮﺘﯿﻧ 2
نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐﻮﻧﺎﻧ و ﺪﺻرد راﺰﻫ رد ود
ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ
ﯽﻨﻌﻣ لوﺪﺟ) ﺪﻧﺪﺷ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯾا راد
5 ﻢﻫ ﺞﯾﺎﺘﻧ .(
نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﮔﺮﺑ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﻦﯿﻨﭼ ﺮﯿﺛﺄﺗ
ﺶﯿﺑ ﺪﻨﭼﺮﻫ .ﺖﺷاد رﺬﺑ ﻦﻏور ﺪﺻرد ﺮﺑ ﯽﻔﻨﻣ ﺪﺻرد ﻦﯾﺮﺗ
ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ رد رﺬﺑ ﻦﻏور رﺬﺑ ﻦﻏور ﺪﺻرد و ﺪﻣآ ﺖﺳد
ﻢﮐ نژوﺮﺘﯿﻧ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺖﺤﺗ نﺎﻫﺎﯿﮔ رد ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ زا ﺮﺗ
ﺖﻈﻠﻏ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺛا رد ﺎﻬﻨﺗ دﻮﺟو ﻦﯾا ﺎﺑ ،دﻮﺑ 2
دﻮﮐ ﺪﺻرد
ﯽﻨﻌﻣ ﺶﻫﺎﮐ هروا ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯾا راد
ﻣ لوﺪﺟ) ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸ 5
.(
ﯽﻠﭘ تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ زا يدﺎﯾز داﺪﻌﺗ ،ﯽﻟﺎﻋ نﺎﻫﺎﯿﮔ رد ار ﯽﻠﻨﻓ
ﯽﻣ ﻊﻤﺠﺗ دﻮﺧ تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ ﻦﯾا ﺖﺳا ﻦﯾا ﺮﺑ دﺎﻘﺘﻋا ﻪﮐ ،ﺪﻨﻫد
ﻪﺑ ﺖﯾدوﺪﺤﻣ ﺮﺑاﺮﺑ رد ﯽﻋﺎﻓد تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ ناﻮﻨﻋ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ
ﺶﻨﺗ) ﯽﻄﯿﺤﻣ ﯽﻣ ﻞﻤﻋ (ﯽﻄﯿﺤﻣ يﺎﻫ
ﺶﻫوﮋﭘ ﺞﯾﺎﺘﻧ .ﺪﻨﻨﮐ
مﺎﺠﻧا مﺮﻓ ﺮﺛا ﯽﺳرﺮﺑ فﺪﻫ ﺎﺑ هﺪﺷ ﺨﻣ يﺎﻫ
نژوﺮﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘ
داﻮﻣ ﻊﻤﺠﺗ و ﺪﺷر ﺮﺑ (تاﺮﺘﯿﻧ مﻮﯿﻧﻮﻣآ و مﻮﯿﻧﻮﻣآ ،تاﺮﺘﯿﻧ) لﺎﮑﯿﻤﮐﻮﺘﯿﻓ) يرﻮﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ سﻮﺘﻧارﺎﻣآ ﻪﻧﻮﮔ ود رد (ﺎﻫ
ﺐﺟﻮﻣ مﻮﯿﻧﻮﻣآ تاﺮﺘﯿﻧ و تاﺮﺘﯿﻧ دﺮﺑرﺎﮐ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﻢﻗر ود ﺮﻫ رد ﻞﮐ ﺪﯿﺋﻮﻧوﻼﻓ و ﯽﻠﻨﻓ داﻮﻣ ﺶﻫﺎﮐ ) ﺖﺳا هﺪﺷ سﻮﺘﻧارﺎﻣآ
Munene et al., 2017
.(
ﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﯽﯾاﺬﻏ لﻮﻠﺤﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺳرﺮ
) نژوﺮﺘﯿﻧ ﺢﻄﺳ ود يوﺎﺣ 10
و 25 ﯽﻠﯿﻣ داﻮﻣ ﻞﮐ ﺮﺑ (رﻻﻮﻣ
لدﺮﺧ هﺎﯿﮔ رد ﯽﻠﻨﻓ ناﺰﯿﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ دﻮﺑ نآ زا ﯽﮐﺎﺣ1
ﻪﺑ ﻞﮐ ﻞﻨﻓ ﺖﻈﻠﻏ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻞﺑﺎﻗ رﻮﻃ
ﯽﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﯽﻬﺟﻮﺗ ﺪﺑﺎﯾ
)
Li et al., 2008
ﻢﻫ .(
نژوﺮﺘﯿﻧ يﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ دﺮﺑرﺎﮐ ﻦﯿﻨﭼ
ﻮﻣ ﺖﺳا هﺪﺷ ﺪﺠﻨﮐ رﺬﺑ رد ﻞﮐ ﻞﻨﻓ يﻮﺘﺤﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﺐﺟ
)
Elhanafi et al., 2019
نژوﺮﺘﯿﻧ ﻦﺑﺮﮐ لدﺎﻌﺗ يﺎﻫﺮﯿﺴﻣ .(
) ﯽﻠﻨﻓ داﻮﻣ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﻫددﻮﮐ ﺮﺛا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ مﺎﮕﻨﻫ (CNB
) ﺪﻧﺮﯿﮔ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ ﺪﯾﺎﺑ
Nguyen & Niemeyer,
ﻪﺑ هﺎﯿﮔ ﺪﺷر .(2008
ياﺮﺑ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﺰﺘﻨﺳ ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑاو تﺪﺷ
ﻢﯾﺰﻧآ ﻦﺘﺧﺎﺳ ﯽﻣ يﺰﺘﻨﺳﻮﯿﺑ و ﯽﻤﯿﻈﻨﺗ ،يﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ يﺎﻫ
ﺪﺷﺎﺑ
1. Brassica juncea Coss
