هلیسو کی و فده کی »یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا«
یرامعم رد یشزومآ
2یمق یران دوعسم ،1*یدومحم دیعسریما دیس
.ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یرامعم هدکشناد رایشناد 1 .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یرامعم هدکشناد ،یرامعم یرتکد یوجشناد 2
)92/12/24 :ییاهنشریذپخیرات،92/7/17 :هلاقمتفایردخیرات(
هدیکچ فدهکی،یرامعمردهبناج همهوهــتفای ماظنیبایزراعونکی،»یرادرــب هرهبزاســپیــبایزرا« زاسپیبایزراادتبا،راتشوننیارد .تسایرامعمیشزومآرازباکی،لاحنیعردویرامعمیا هفرح :تساهتفرگرارقثحبدرومرظنمودزانآدرومردیشزومآفادهاسپسوهدشیفرعم،یرادربهرهب هکیشقنیرگیدوتسایرورض،نآیارجاهبرداقیناسنایورینتیبرتیاربهکیدراومتسخن یاهراکردیحا ّرطنایوجشنادهناحا ّرطلمعوتینهذندرکروحم- ربراکرد »رازبا« نیازاهدافتسا هدکشزومآرد،مودعوضومبوچراچردهدشارجایشزومآهژورپ،راتشونمودشخبرد؛درادهدنیآ هکمرتکیلوطردهدشماجنا یشزومآیبایشزراسپس؛تساهدشهدادحرشمقیاهفرحوی ّنف هدشیریگهجیتنوحرطفلتخملحارمردنآیاههتفایوهیارا،هدشتبث »ارگتعیبط« شوراب شزومآیرامعمیتامدقمیاههرودرددناوتیمیبایزرازاعوننیاهکدادناشنشهوژپنیا .تسا بسانمرتسبندرکمهارفمزلتــسمرمانیااما؛دبایتــسدزینیبولطماتبــسنً جیاتنهبودوــشهداد یلکّ ّوجتیادهوصاــخنیــسردمشزومآ :دننامیدراومترورض،شــهوژپنــیاهــکتــساراکنــیا .تساهدادناشن،)قیقحتربینتبمودنتسمیحا ّرطشریذپیارب( ارهدکشزومآ
یدیلک یاه هژاو .یاهفرحوی ّنفهرود،یحا ّرطوقیقحت،یعقاوطیحم،ربراکابطابترا،یرادربهرهبزاسپیبایزرا
.E-mail: [email protected] ،021- 66409696 :سکفلت :لوئسم هدنسیون*
همدقم
یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا موهفم -1
،لقتــسم عوضوم کی ناونع هــب ،»یرادرــب هرهب زا ســپ یــبایزرا«
یرامعم یا هــفرح هزوح رد تــسا ههد هــس زا شیب هــک تــسا یرــما و دوــش یمن لماــش ار یــتباث فــیرعت حلاــطصا نــیا ؛تــسا حرــطم Hadjri and( دــنراد نآ زا یــفلتخم رــیباعت ،رــما نــیا ناراکردنا تــسد یــشرازگ رد ،»اکــیرمآ لاردــف تاــسیسأت یاروــش« ؛)Crozier, 2009 فیرعت نمض ،داهن نیا ششوپ تحت یاه نامتخاس یبایزرا هرابرد کیتامتسیس یبایزرا دنیآرف« ناونع هب »یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا«
نآ توافت ،»اهنآ راک هب عورــش زا یت ّدم تــشذگ زا سپ اه نامتخاــس ناربراک یاــهزاین رب یبایزرا نــیا زکرمت ،یــبایزرا یاــه هنوگ رــگید اــب ار و یــناور لیاــسم ،اــه یربراک ،تــینما ،یــنمیا رــظنم زا - نامتخاــس Federal Facil- دناد یم - یکیژولویزیف شیاسآ رانک رد یتخانشابیز( تسا هدرک هیارا 1988 رد رزیارپ ار فیرعت نیا ؛)ities Council, 2001, 1 سپ یبایزرا« ،)Sanoff, 2000, 85( فانس یرنه ؛)Preiser, 2001, 9(
دروم رد دــناوت یم هــک دــناد یم دروآرــب دــنیآرف کــی ار »یرادرــب هرهب زا زج هب ا ّما .دریگ ماجنا ،یتعــسو ره اب تلایهــست ای طیحم زا هنوگ ره دشر و دنک یم لابند زین ار یجیورت یفده رما نیا ،نایامرفراک یاضاقت رد مه ار عونصم طیحم یحارط هب تبسن هعماج شناد و تیساسح یارب هک »یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا« عون ،فانــس نایب هب .دراد رظن نامز زا تسا یعبات ،دریگ یم رارق هدافتسا دروم صاخ تیعقوم کی حطس هس یو .تسا زاین دروم هک یشناد قمع و ،عبانم ،سرتسد رد ناــشنرطاخ »یرادرب هرهب زا ســپ یــبایزرا« کــی یارــجا رد ار زــیامتم رب لمتــشم کیره هک - یــسانش بیسآ و یــسررب ،هنیاعم - دــنک یم Sanoff,( یبایزرا لامعا و ارجا ،یزیر همانرب :تــسا نیعم هلحرم هــس یرامعم رد یــساسا لضعم کی زا یــشخب لح هب شــهوژپ نــیاّ یاه تــساوخ و اهزاین هب هجوت مدع :دراد رــظن یت ّنــس نارود زا ســپ هیصوت هب هک ینارود زا ناراــمعم .یرامعم یحارط رد یعقاو نارــبراک یحارط هــب راکداتــسا هن و دنمــشیدنا نأــش رد یــتربلآ نوــچ یناــسک تیعقاو زا هکلب یعقاو نامتخاس زا اهنت هن ،)1379 ،چیل( دنا هتخادرپ شیپ نارود رد اهنت هن نیا و دنا هدرک تلفغ زین نآ نورد یاه ناسنا هتشاد همادا زین نردماسپ و نردم نارود رد هکلب ،یرگنشور زا سپ و ,2007( لــسیاز .)1976, Brolin و 1381 ،گــنل هــب دینک هاگــن( تــسا هلأــسم کی ناونع هب ار یعقاو ربراک و حا ّرط نیب هطبار تــسسگ ،)50 رد زین ار نآ ّ
لــح هار و هداد رارــق یــسررب دروم زور یراــمعم رد یــساسا »یهد همانرب« عوــضوم زجب .تــسا هتــسناد یحارط و قیقحت دنویپ یاهرازبا زا یــکی »یرادرــب هرهب زا ســپ یــبایزرا« ،)139۰ ،یدوــمحم(
هک یبسن هاگیاج هطــساوب هک تــسا عوضوم نیا یارب هتفای هعــسوت ،)هدــشن هصلاخ کیمداک آ تاعوضوم رد افرص و( هتفای زین هــفرح ردً نیا هولاعب .تــسا هدرک هضرع عوــضوم نیا یارب ار یا هژــیو تــیلباق تایعقاو نتفرگرب رد تمس هب یرامعم شزومآ نداد قوس یارب رازبا یدایز لیــسناتپ یاراد زین طــیحم رد یراــتفر و یناــسنا -یــعامتجا
لامرف ّوج زا دناوت یم هکنآ هطساوب یرامعم یتام ّدقم سورد . تسا و یباسحلا یلع( یرامعم یسانشراک یاه هدکشناد یتسیلانروژ هاگ و تسا یبسانم تصرف ،دشاب هتشاد هلصاف ،)1388 ،یکلم نایزورون روحم -ربراک لیاسم دورو یارب اه تراهم زا عون نیا زا هدافتسا یارب کی ساــسا نیا رب .یرامعم هــفرح هب سپــس و یرامعم شزوــمآ هــب لیاــسم ندرک دراو یاوتحم اب یتامدقم هرود یارــب یــشزومآ هــمانرب ارجا هب و یحارط ،ناریا یرامعم یحارط یمومع هزوح هب روحم - ربراک یاه هاگراک زا مرت کی صیصخت ،نآ زا یشخب هک تسا هدش هتشاذگ و میهافم و اــه کینکت - یرادرــب هرهب زا سپ یــبایزرا هــب هرود یــلمع :تسا هدش هیارا یلصا شخب رد راتــشون نیا .تــسا - نآ یاهدربراک یا هفرح ترورض کی ناونع هب »1یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا« تسخن دنور سپــس ،ددرگ یم نییبت ،یرامعم یارــب یــشزومآ تصرف کی و رد( یراــمعم یــتامدقم هرود کــی رد یــهاگراک هــمانرب کــی یــحا ّرط و »یرادرب هرهب زا ســپ یبایزرا« یارب )مق یا هــفرح و ی ّنف هدکــشزومآ .دش دهاوخ هئارا نآ 2لمع نیح رد یبایشزرا جیاتن
دعب یاه ههد رد شناراکمه و رزیارپ ار یبایزرا زا عون نیا .)2000, 85 شرتسگ )198۰ ههد رد وا دوخ یوــس زا اه تیلاعف نیتــسخن زا سپ(
ار »3انب یتایلمع یبایزرا« موهفم ،2۰۰5 سپــس و 1998 رد و دنا هداد ناراکردنا تسد یمامت هب روحم ـربراک یاه یبایزرا شرتــسگ فده اب زا لحارم ماــمت رد اــنب هدافتــسا و دــیلوت دــنیآرف رد عــفن یذ لــماوع و دنا هدرک هیارا ،یرادرــب هرهب زا ســپ و یرادرب هرهب ،تخاــس ات یــحارط )»یرادرــب هرهب زا ســپ یــبایزرا« هــلمج زا( فــلتخم هزوــح شــش هــک .)1رــیوصت( )Preiser and Schramm, 2005, 15(دوــش یم لماــش ار
.BPF هویش رد انب یرادرب هرهب و تخاس ،یحارط دنور لک رد هناگ شش یاه یبایزرا -1ریوصتّ )Preiser and Schramm, 2005, 17( :ذخام
فده ناونعب »یرادرــب هرهب زا ســپ یــبایزرا« -۲ یرامعم رد یشزومآ
»یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا« دروم رد هرشتنم نتم نیتسخن هچرگ ا هــب طوــبرم مارــش و رزــیارپ و )228 ،1389( 1967 هــب طوــبرم کرود ار زا اــ ّما ،)Preiser & Schramm, 2005, 15( دــنا هدرک یــفرعم 1975 نآ نمض رد هک نردم یرامعم رب روهــشم یاهدقن نیتــسخن هلمج یسررب ،هدش هراشا POE هژیوب و یعقاو ربراک طباور یسررب تیمها هب ناحارط فعض عــ ّسوم نایب هب یو ،نآ رد هــک تــسا )1976( نــیلورب - راتفر طــباور لیاــسم هب ییوگخــساپ رد نردم تــسپ یتح و نردم هژورپ دنچ زا ار »یرادرــب هرهب زا سپ یبایزرا« یعون و هتخادرپ طــیحم اب یو کرتشم یحارط .تسا هدرک هیارا هیزوبروکول راگیدناش هلمج زا زا یحارط و قیقحت هطبار هصرع رد نلااعف زا زین وا هک( لسیاز یراکمه یبایزرا« یاهدربراک نیتسخن زا یا هنومن ،)تسا هدوب لبق ههد دنچ تایبدا یسررب .تسا دوجوم طیحم یزاسهب رد »یرادرب هرهب زا سپ Hadjri and Cro- رد هدش هیارا( »یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا هب طوبرم« اکیرمآ یا هفرح متــسیس هک یلاح رد هک دهد یم ناــشن ،)zier, 2009 یا هفرح ماظن ،دراد لماعت یبایزرا عوضوم اب هک تسا لاس 3۰ دودح .تسا هدادن ناشن عوضوم نیا هب یشوخ یور ناتسلگنا یــشزومآ و و ربراک ندرــک لیخد یارب ناتــسلگنا رد CUDE4 حرــط لاح نــیع رد عوضوم نیا هب یلک هجوت زا ناشن ،شزومآ دنیآرف رد یعقاو یامرفراکّ حرط نیا لیذ رد شزوــمآ فلتخم یاــه هژورپ( دراد زــین روــشک نآ رد یاــه شور هــچرگ ا ؛)تــسا هدــش یــفرعم Nicol & Pilling, 2000 رد زا سپ هناــسانشراتفر یاــه یبایزرا هــب یکتم اــموزل نآ رد هــتفرگ راکــبً .تسا هدوبن انب زا یرادرب هرهب اهنآ :دوش یم ماجنا امرفراک هنوگ هس یارب »یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا«
یدارفا ،دنراد راک روتــسد رد ار ینامتخاس یاه هعومجم نتخاــس هک هــک ییاه نامزاــس و دنا هدــش یدــیدج راک دراو ناــنیمطا نودــب هــک ،1384 ،گناو و تورگ( تسا دیدج تاعلاطا زا لابقتــسا ،اهنآ یگژیو
ار اه یبایزرا زا هتــسد نــیا یــلصا فدــه ود )227 ،1389( کرود ؛)11۰ هدافتسا زین و )حلاصا یارب( همانرب هب تبسن انب یهدزاب نازیم نومزآ یفرعم یحاّرط دــنیآرف یارــب ییوگلا ناوــنع هب دوــجوم نامتخاــس زا یبایزرا نیا یدنمشزرا زا ار ییاه لاثم )64-59 ,2۰۰7( لسیاز .دنک یم نکمم ناریا دروــم رد .تــسا هدرک هیارا ناــیامرفراک و اه تکرــش یارــب یاه هغدغد اما ؛دوــشن هتــسناد مربم زاین کی زونه رما نیا هک تــسا ترورض ،اهنآ ق ّقحت یارب شلات و یلم یاه همانرب رد دوجوم یگنهرفّ رانک رد - ار یــعقاو نارــبراک رب هدــش یحارط طیحم راــثآ هــب نــتخادرپ کیمداک آ هزوح زا نوریب ؛دهد یم ناشن ًلاماک - نآ یداصتقا ثحابم حیرص یسررب نودب »یحارط هلأسم« ،مدرم یگدنز یعقاو هصرع رد و یاه حرط رد :دوش یم فیرعت دوخ لقا ّدح رد ینمض یتاضورفم اب و راک روتسد ،ناریا رد یسدنهم ماظن هزوح و سایقم کچوک ینوکسم هصلاخ یرادرهــش دعاوق و تلکــسا و تاقبط دادــعت رد اهنت نکــسم هب ،اه باوخ قاتا دادعت نتسناد اب اهنت نکسم یزیر همانرب و دوش یم نیا یارب یددــعتم للع هچرگ ا .)1389 ،هداز مــساق( دــسر یم نایاپ نیا یارب هفرح ماظن یهدنامزاس مدع امً لسم ا ّما ،دراد دوجو درکیورّ .تسا درکیور نیا ّمهم لیلاد زا یکی زین فده جیاتن زا و دــهد ماجنا ار یــبایزرا نــیا دناوتب هــکنیا یارــب هــفرح ماــظن زــجب ؛دراد نآ رد هدــید شزومآ یورــین هــب زاــین ،دــنک یرادرــب هرهب نآ شرازگ هوــحن و نآ یاــه مرف و دــنیآرف( یبایزرا هــیهت دــنور اــب ییانــشآ راک نیا یارب مزلا یصخــش یاه تراهم ،یلصا عوضوم کــی ،)جــیاتن ،یگمه هک یبایزرا هیهت یاه کینکت هب تسا فوطعم هک دــشاب یم ،میقتسم هدهاشم :درادربرد ار ربراک تکراشم ،میقتسمریغ ای میقتسم Sanoff, 2000, 85-( یــبتک یاــه نومزآ و یزاــس هیبش ،هــبحاصم اــهنت ،طــیحم یــحاّرط یاه هتــشر رد تاــعوضوم نــیا ،نارــیا رد .)7 نــیا عــبانم و دراد رارــق یمــسر شزوــمآ هــمانرب رد یرهــش یــحاّرط رد رد ریخا ثحابم اــهنت ،یرامعم هطیح رد .دنا هتخادرپ نآ هــب ،هتــشر
.»یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا« یارجا هب رداق یناسنا یورین تیبرت یارب یشزومآ فادها -1لودج
هفیظو لیلحت
یلک فادها ینیع فادها
یاه تراهم یتخانش طیحم ـراتفر طباور لوصا اب ییانشآ • یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا صاخ یاه مرف اب ییانشآ • یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا هناگراهچ یاه شور اب ییانشآ • یدبلاک لاکشا یراتفر - یگنهرف هشیر تخانش • یعامتجا راتفر رد یموب گنهرف یاه لآ هدیا تخانش • یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا تادنتسم میظنت ییاناوت •
طیحم رب راتفر یاهاپ ّدر تشادرب رد تراهم • هدش یروآ عمج تاعلا ّطا یفیک و ی ّمک لیلحت ییاناوت • یارب دوجوم یاه نامتخاس یزاسهب یارب »یتایلمع طباوض« هیارا ییاناوت • ناربراک یگدنز شور اب رتهب قابطنا
یفطاع یاه تراهم
هژیوب اضف بطاخم یقلاخا هدنیآ هب تبسن تیلوؤسم ساسحا • .تسا رثؤم نآ رب یحارط هک یتاعوضوم رد یحارط رد یداع دارفا تارظن یارب ندش لیاق شزرا • یلاع شزرا کی ناونع هب »هلأسم فشک رد تیقلاخ« تیبثت •ّ یرامعم هفرح یارب یارب یلاع شزرا کی ناونع هب »هلأسم لح رد تیقلاخ« تیبثت •ّ یرامعم هفرح عضو دروم رد یداع دارفا تاراهظا هب هنافاکشوم و قیقد نداد شوگ ییاناوت •
هدافتسا دروم یانب ای هاگتنوکس رد اضف یلصا بطاخم یاه لآ هدیا ای اه تساوخ هب نداد تیولوا ییاناوت • دوجوم یاضف تیفیک دروم رد تواضق هویش اب طبترم یدبلاک لیاسم فشک یارب هزیگنا تیوقت و ظفح ییاناوت • دوجوم یانب رد دوجوم ربراک یگدنز
ـ یناور یاه تراهم یتکرح یطیحم راتفر ینادیم تشادرب رد هیلوا تراهم • یلصا ناربراک( یداع دارفا و یرتشم ،امرفراک اب هبحاصم تراهم•
هتفهن ینهذ یاه لآ هدیا و اه یگژیو تفایرد فده اب )یلامتحا ای طیحم دروم رد اهنآ ناربراک هعماج و حارط یتروشم هسلج هرادا ای یراکمه تراهم • شنت داجیا نودب ینادیم یاه تشادرب تبث و یعقاو طیحم رد روضح ییاناوت •
طیحم رد بطاخم هجوت و یدنمقلاع ظفح و هبحاصم هسلج هرادا ییاناوت • یتروشم لحارم یارب مزلا یمجح و یریوصت یاه هناسر هیهت ییاناوت •
نیا اب ،)1391 ،یدوــمحم( نآ عــبانم و »یرامعم یــهد همانرب« دروــم یارب مولع ترازو بوصم همانرب رد .دراد گنتاگنت طابترا تاعوضوم شور سرد راهچ :لماــش( طبترم سورد نیوانع زین یرامعم هتــشر یدبلاک یزیر همانرب و )یرایتخا( طیحم و ناسنا ،یرامعم رد قیقحت دنویپ ا ّما ؛تــسا هدــش هدید )یحارط یاــه شور و هــیرظن ،یراــمعم هب دینک هاگن( تــسا هدوب فیعض ًلاماک یــحاّرط یلمع شزوــمآ اــب نآ ر ّحبتم یدارفا نتشاد یارب .)8138 ،یکلم نایزورون و یباــسحلا یلع رظن دروم دــیاب نآ رت عیــسو فیط رد یــشزومآ فادها ،هــنیمز نــیا رد یدنب هتــسد رد یفطاع و یراتفر ،یتخانــش هزوح هــس ینعی ؛دــشاب .تــسا هدــش هصلاخ 1 لودج رد فادــها نــیا .)1386 ،فیــس( موــلب
رازــبا ناوــنعب »یرادرــب هرهب زا ســپ یــبایزرا«-3 یرامعم یتامدقم یشزومآ
رد ناراــمعم شزوــمآ هبناج همه لاــح نــیع رد و یــنمض هــبرجت یربراک ات یتخاس تاعوضوم زا - یرامعم تینیع اب یرو هشیپ نارود اب ،یلمع هبرجت زا لصفنم یاه شزومآ ِشیادیپ نارود رد - یــناور و )یخیرات ای( دوجوم یاهانب زا تــشادرب و دــش نیزگیاج اهانب لیلحت ادیپ میسیسلاکوئن نارود زا هژیوب یا هژیو هاگیاج یرامعم شزومآ رد ناونع هب دوجوم یاهانب یــسررب .)Mallgrave, 2005, 31 & 36( درک یــشزومآ یاه متــسیس یــمامت رد ،یراــمعم »لــیلحت« اــی »خــیرات«
اما ؛)1386 و1385 ،ییلاع( تــسه و هدوب یداع دنور کی ،یرامعم دوجوم عضو رد هژیوب ،انب و ناسنا هطبار ض ّرعتم رتمک یهاگن نینچ ناــسنا روضح نودــب طباور و اــضف و مرــف رب قــلطم دــیک أت :دوــش یم یریگوگلا ،)رصاعم ای هتشذگ یرامعم خیرات ناونعب( دوجوم و یعقاو و )یحا ّرط تاــعبت هن و دصاقم رــب دیک أت اب( رــگن تبثم هاگن اــی تــبثم ماجنا لیلحت دربراک مدع و یسررب دروم یانب هب یسانش بیسآ نودب ییاهراک رب اه لیلحت نیا زکرمت زا یشان هک( یعقاو ت ّیعقوم رد هدــش عون نیا تاص ّخشم زا ،)دنا هدش هتسناد »دنمشزرا« لبق زا هک تسا یاهانب هجوتم اــتدمع هک( یعقاو یاــهانب زا دــیدزاب .تــساه یسرربً نمض رد جیار هویش کی ناونع هب ،)یداع هن و تسا مهم ای یخیرات جیاتن لوصح عنام ،یگتفایراتخاس مدع هطــساوب ،یرامعم شزومآ یــسانشناور سورد حرط .)Salama, 2012( دوــش یم دیفم یــشزومآ رد یطیحم یــسانشناور عوضوم جاور زا سپ یــسانشراتفر و طیحم ای و کیمداک آ قــیقحت رب زــکرمت اب ،لباقم هــجو رد ،دــشرا یاــه هرود یعقاو طیحم اب ههجاوم عوضوم زا رگید یعون هب زین ،یرظن سیردت یاضف رد .دراد هــلصاف »یرامعم یــحا ّرط« شزومآ عــبنم ناونع هــب و یرامعم یاه هدکــشزومآ رب مــکاح ّوج ،زــین یــحا ّرط یــلمع سورد هب نتخادرپ لباقم رد ار تــمواقم یعون ،یمرف و یرــنه یاــه شیارگ صتخم هک هدروآ دیدپ یرامعم یاه حرط رد تــسد نیا زا یثحابم هولاعب .)1384 ،گــناو و تورــگ زا مراــهچ لــصف( تــسین مــه نارــیا ناونع هب عوــضوم اب ریخا نایلاــس رد زــین یرامعم یا هــفرح طــیحم دروم رد هدــنراگن یــنادیم یــسررب( تــسا هدرک دروخرب دــیاز رــما کــی هب )لیمکت لاح رد( مق یسدنهم ماظن رد یرامعم ناــسدنهم هاگن رد هولاعب ؛دــهد یم ناــشن یبوخ هب ار رما نیا یدروم هــنومن ناوــنع دار تعیرش و یمیدن یسررب هب عوجر ،زین ناریا روهشم نارامعم دروم یحارط رب رــثؤم لماوع دروــم رد )1388( شــکرز شرازــگ زــین و )1391(
نینچ رد .)تــساعدم نیا رب یرگید هاوگ ،نارــیا یصوصخ یاــهانب هیاپ هک تــسا ناحا ّرط تینهذ رد یداینب یرــییغت هب زاین ،یــیاضف ریثأت لااب حوطــس رد هنرگو دوــش یم هتــشاذگ تاــمدقم سورد رد نآ .دوب دهاوخ زیچان نآ شخب تینهذ شزومآ رد انب یعقاو یبایزرا ترورض - 3-1 حرطم هلأسم تازاومب ،)196۰ ههد زا سپ هژیوب( رصاعم نارود رد رد ،یــعقاو ربراک و طــیحم اــب طاــبترا و یــبایزرا اــب هــطبار رد هــفرح رد رد - یا هــفرح یعقاو لیاــسم اب لماعت عوضوم زین یرامعم شزوــمآ دودح ینامز هزاب نیمه رد - یا هیلتآ یحا ّرط یزاجم یاضف لباقم یرایسب یاهدقن ؛تسا هدوب هجوت دروم فلتخم ءاحنا هب ،ههد هس اب قباطت مدع ظاحل زا یرامعم یا هیلتآ شزومآ رد یرــنه شیارگ رــب نوش دلانود یتح .)Salama, 1995, 55-69( تسا هدش دراو تیعقاو نیا یاهدوبمک هب ،یرامعم یا هیلتآ شزومآ شور زا دوخ هعفادم رد هراشا یرامعم یا هفرح ملاع یعقاو لیاسم لابق رد شزومآ متسیس رجنم ،لضعم نیا هب خساپ یارب شلات .)Schon, 1985, 6( تسا هدرک هدــش یا هیلتآ شور ربارب رد یرــگید یاه هنیزگ باــختنا ای عادــبا هــب هتسد راهچ رد ار اهنآ ناوت یم یشزومآ یسانش شور رظن زا هک تــسا باختنا یتح و یــبایزرا و زیلانآ هک ،»6یدروــم شزوــمآ« .1 :5داد رارــق یارب یشزومآ رازبا ناونع هب ار دوجوم و یلمع یاه هژورپ یاه لح هار زا هدــش هتفرگ ماو لصا رد و( دهد یم رارق رظن دروم هدنیآ یاه حرط هــس زا و )Mc Bride, 1984 - تــسا دراوراه شور رد یناگرزاب شزوــمآ راکب یراــمعم شزومآ رد اکــیرمآ یاه هاگــشناد یخرب رد شــیپ هــهد هفسلف همادا رد هک ،»7روحم - تامدخ شزومآ« .2 ؛تسا هدش هتفرگ یمامت رد 9ماــنتوپ ثــحابم و 8یــیوید ناج لــمع اب هارــمه شزوــمآ رد ،تسا هدش حرطم - طیحم یحا ّرط هلمج زا- شزومآ یاه هصرع نایوجشناد لماعت یارب یعقاو یاه تیعقوم زا هدافتسا یوجتسج ،یدروم شزومآ شور فلاخرب و تسا یحا ّرط تاعوضوم اب یحا ّرط هب دوجوم لیاــسم ّ
لح رب هکلب ،هتــشذگ یاه تیعقوم لیلحت رب هن زا طیحم رد لیاسم نیا یوجتــسج ؛دراد هیکت یــشزومآ رازبا ناونع و هنیشیپ( تسا یشزومآ دنیآرف دوخ و یزیر همانرب مهم یاه شخب Hardin et. al., رد طیحم یحا ّرط رد یشزومآ درکیور نیا یاه هنومن ص ّخشم روطب :»1۰روحم - هلأسم« شزومآ .3 ؛)تسا هدش لقن 2005 یاه هتــشر هب و زاغآ 196۰ هــهد رد یکــشزپ شزومآ هــک تــسا یــشور هب و تسا هدش یراس )سردم ینارنخس( هفرط کی شزومآ رب یکتم رد یرظن سورد ندادرارق یارب شزومآ نیا لباقم رد یا هنیزگ ناونع ق ّ
لاخ ّ
لح هویش اب نآ توافت و تسا هتفر راک هب یعقاو لیاسم نتم هب ،هلأــسم لیلحت هلحرم رد هدنریگدای هب هزاجا مدع )CPS( هلأــسم نتم یاکتا هب و یهورگ قفاوت نمض رد دیاب وا و تسا »هلأسم قلخ«
.)Tan, Teo, and Chye, 2009( دزادرپب هلأسم یهدنامزاس هب هلأسم هکلب یلمع یحارط شزوــمآ یارب هن شور نیا ،یراــمعم شزوــمآ رد رظن قیفلت عوــضوم و شزومآ یرــظن یاه شخب ندرک یــلمع یارــب ،یصلاخا و ر ّفظم و Nabih, 2010( تــسا ثحب و حرط لــباق ،لــمع و ایلارتــسا لــساکوین هاگــشناد رد هک نآ هــنومن نیتــسخن رد و )1387 .)Ibid( تسا هدش لماش ار هلاسراهچ لماک همانرب کی ،هدش یحارط
- تامدخ شزومآ زا یصاخ تروص ًلامع هک »یتکراــشم شزومآ« .4 نیا شزومآ یارب یتکراــشم یحا ّرط یاه ت ّیعقوم زا هک تــسا روحم نایوجــشناد هب یرامعم رد یعامتجا یاه شزرا زین و یــحا ّرط شور یحا ّرط ِیّنف و یعوضوم یبسن للاقتسا هطساوب اما ؛دنک یم هدافتسا تامازلا و اــه ییاناوت اب یحارط رد یــصاخ هتــشر ناونع هب یتکراــشم روحم-تامدخ شزومآ زا ادج یشور ناونع هب دناوت یم ،یصاصتخا یکتم اموزل هراومه یشزومآ رازبا و شور نیا هولاعب ؛دوش هعلاطم زینً :دوب دهاوخن )تسا روحم - تامدخ شزومآ همزلا هک( یعقاو دروم رب نیا رد ورشیپ ناونعب( فانــس یرنه شور ریظن یــشزومآ یاهراک رد Salama, 1995, 103- و موــس و مود لــصف Sanoff, 2000- هویــش ت ّیعقوم و دشابن یعقاو دناوت یم ،یشزومآ یاوتحم و عوضوم ،)105 یاه یگژیو یدنب عمج ؛دوش قلخ یسرد فده یارب اهنت یتکراشم 2لودج رد اــهنآ اب یرادرب هرهب زا ســپ یبایزرا تبــسن و اه شور نــیا .تسا هدمآ یرامعم یتامدقم هرود رد انب یعقاو یبایزرا -3-۲ یبایزرا« ،قوف یاه شور همه نطب رد هک درک هظحلام ناوت یم ار شزوــمآ زا یــساسا یــشخب ،»یدــبلاک ـ یــطیحم یــعقاو هلأــسم زا رد هچنآ زا قــیقد و هــبناج همه کرد هــب ندیــسر و دهد یم لیکــشت لصف1995( هملاــس .تــسا یــساسا یــعوضوم ،»تــسه« تــیعقاو هب ،یحا ّرط یاــهرایعم هعــسوت و تکراــشم رانک رد ار یبایزرا ،)مــجنپ اب هــسیاقم رد( »روحم شناد« هیلتآ هب یبایتــسد یارب یرازبا ناوــنع زین یو هکنانچمه لاح نیع رد .دناد یم )یرنه هیلتآ جیار متسیس فادها اب و کیتامتــسیس ،مجــسنم دیاب یبایزرا نیا ،دنک یم ناــیب کی ندادرارــق .دوــش لصاح یــشزومآ فادها اــت دــشاب هدــش نییعت همانرب رد )دوخ لماک لکــش رد( »یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا« هــمانرب یارــب دــشاب یــتصرف دــناوت یم یراــمعم یــتام ّدقم یــهاگراک یــسرد نیع رد و نارــبراک اب لماعت رد طیحم کی یبایزرا زا یــلمع نــتخومآ هک هژورپ کی نمض رد یطیحم تشادرب یاه کینکت اب ییانشآ لاح .تشاد دهاوخن یا هفرح راک کی اب ینادنچ توافت
ًاعقاو ایآ هــک دــشاب حرط لباق لاکــش ِا نیا تــسا نکمم یّلک روــط هب دناوت یم یفاک و عماج تروصب )یرادرــب هرهب زا سپ یبایزرا( راک نــیا
11روم یرگ .دوش هداد رارق حطــس نیا رد یتام ّدقم یــشزومآ همانرب رد یورین تیبرت ترورــض نایبزا ســپ ،1983 لاــس رد یا هــلاقم نــمض یــشزومآ شور حرــش هب ،یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا یارب صــ ّصختم دنک یم نایب یو ؛تسا هتخادرپ هاگشناد رد عوضوم نیا یارب دوخ شزومآ یرگید یاه شور هب ار POE ات میدرک یعس نیا زا شیپ ام« هک .زاین شیپ نودب یــسانشراک هرود رد سرد کــی ناونعب ًلاثم ؛مــیهد یحا ّرط دنیآرف رد یراــتفر لــماوع شقن نییبت ظاحل زا براــجت نــیا تاقیفوت زا نتخومآ یّلک هدیا اب نانآ ندرکانشآ زین و نایوجشناد یارب نابایزرا تیبرت هب رجنم تسناوتن ا ّما ؛دوب ق ّفوم رایسب ،اه تسکش و یا هفرح تامدخ زا یــکی ناونع هب ار POE دنناوتب هک دوــشب یرــهام ،روم لیلحت لابق رد هــتکن دنچ .)Moore, 1983( »دــنهد هئارا دوــخ یوحن هب شزومآ رب یلصا یانب ،رضاح شهوژپ رد :تسا نایب لباق لماوع تروــص هب ،نارــیا یــسدنهم ماظن رــتافد رد دــناوتب هــک تــسا لمع ناــسدنهم حرط رد وا اب طبترم ِتاــعوضوم و رــبراک هدــننک دراو شیب ،یبایزرا عوضوم دوخ اذل ؛دشاب شخب ت ّینهذ نانآ یارب و دنک هلیسو کی ناونع هب ،ریسم نیا رد ،دشاب یشزومآ فده کی هکنآ زا دهد یم ناــشن ،روم هلاقم رد تــ ّقد هولاع هب .تــسا حرطم یــشزومآ شهوژپ کی تروصب و یراــمآ یــسررب ،یبایزرا نیا زا یو دوصقم هــک زا سپ یبایزرا عوضوم هن هک تــسا یلاح رد نیا ؛تــسا یگتــسبمه ق ّقحت ،هژورپ نیا دوصقم هن و تسا هجو نیا هب رصحنم ،یرادرب هرهب هب .دشاب یملع رگشهوژپ ناسانشراک ،نآ لوصحم هک تسا یشزومآ یص ّصخت باکچ کی هباــشم ،یبایزرا زا روم دوصقم رگ ا ،هداــس روط ،)دمآراک ا ّما( ییاپرس هنیاعم کی ّدح رد رضاح عوضوم ،دشاب یکشزپ تاعلا ّطا زا یعون هک تــسا نیا ناگدنراگن رواب و تــسا هدــش یحا ّرط داجیا عوضوم زا یبسانم ینهذ ریوصت هک )یفیک( ی ّمکریغ و یمومع ات دراد ناراــمعم یحا ّرط رد یراذــگریثأت یارــب یرتــشیب ییآراک ،دنک زین ثحب دروــم رتافد هــجدوب و تــقو هولاعب ؛قــیقد ِیراــمآ شــهوژپ .دوب دهاوخن هلأسم نیا اب راگزاس ار یرامعم یهاگراک سرد کی یارب یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا یایازم :درک هصلاخ ریز دراوم رد ناوت یم یعقاو لیاسم )قوف ِییاپرس تروص هب یّتح( یبایزرا للاخ رد • هدید نآ زا یرثا ،یحارط یاهامنهارو اهدرادناتسا رد اضعب هکً
شزومآ شور هلأسم دروم رد وجشناد شقن
یحا ّرط یعقاو طیحم زا ینتخومآ عوضوم
دوجوم طیحم زا یبایزرا شقن
یدروم شزومآ هلأسم قلخ
لیاسم لح هار زا هدــش حرط لیاــسم هب دوجوم حرط خــساپ عون
لبق
روحم تامدخ شزومآ یعقاو طیحم زا هلأسم فاشتک ا
صصختم دید زا لح هار و هلأسم اب لماعت طیارش یاــه تیلباق و دوــجوم طــیحم لیاــسم فــشک
نآ دوبهب
روحم هلأسم شزومآ نییعت بوچراچ رد هلأسم هعــسوت
یعقاو طیارش زا هدش هلأسم یعقاو داعبا
عوضوم اب هطبار رد دوجوم طیحم لیاــسم فــشک هدش حرط یشزومآ
یتکراشم شزومآ طــسوت هلأــسم فاــشتک ا هب کــمک
یعقاو ناربراک ربراک دید زا لح هار و هلأسم اب لماعت طیارش
یاــه تیلباق و دوــجوم طــیحم لیاــسم فــشک نآ دوبهب
.اهنآ تا ّصتخم و طیحم یحا ّرط رد هنایارگ عقاو یشزومآ یاه شور عاونا -۲لودج
هک یشزومآ هبرجت رد( دهد یم ناشن ار دوخ یبوخب ،دوش یمن ؛)دوب ادیوه یبوخ هب رما نیا ،دیآ یم همادا رد
• رد یا هــفرح راک کی ًلاقتــسم دوخ یرادرــب هرهب زا ســپ یــبایزرا یلغش هدنیآ هب دناوت یم نآ رد تراهم هک تسا یرامعم هتشر ؛دنک کمک مه دارفا
• ت ّینهذ رب یرامعم راثآ هب نتخادرپ ترورض لیلدب همانرب نــیا و نایوجــشناد شرگن رییغت رد ،یــعقاو نارــبراک یاــه ت ّیلاعف و شخب هک( نارــبراک یعقاو یاــهزاین یوــس هب نانآ یــهد تهج )تسا یداع یاهراک رد یرامعم لیاــسم زا یا هدــش شومارف ؛دشاب رثؤم دناوت یم
• عنام ،POE للاخ رد رثا کی بناوج همه نامزمه یسررب ترورض
.دوش یم نایوجشناد نهذ رد جیار رگن هبناج کی یاه شیارگ زا
یرادرــب هرهب زا ســپ یــبایزرا زا هدافتــسا -4 رد یــشزومآ هبرجت :ربراک اب طاــبترا شزومآ یارــب مق یا هفرح و ی ّنف هدکــشزومآ
ندرــکدراو یارــب یا هــفرح و یــ ّنف شزوــمآ هرود کــی یــحا ّرط رد )یرادرــب هرهب زا ســپ یــبایزرا هــلمج زا( روــحم -رــبراک لیاــسم دنیآرف زا یــیزج ،رــضاح قیقحت هــک تــسا یــفده ،هــفرح راتخاــس نیا ؛تــسا نآ اب هــهجاوم شور نــییعت یارــب هدــش ماــجنا یــبرجت یتام ّدقم سورد اــب هــسیاقم لباق اوــتحم و راتخاــس ظاــحل زا هرود
هــلاقم فادــها یاتــسار رد اذــل و تــسا یراــمعم یــسانشراک هرود نتم رد و یــلاوتم مرت هــس اتــسار نیا رد .دوب دهاوخ یــبایزرا لــباق ،مق نارسپ یا هفرح و ی ّنف هدکشزومآ رد هرود نیا فلتخم سورد طوبرم رضاح عوضوم هــک دــش یبایزرا و ارجا ،یحا ّرط یــیاه همانرب لاسمین رد یرامعم »2نیرمت« سرد رد هدش ارجا همانرب هب تسا .91-2 ل ّوا یلیصحت یشزومآ یزیر همانرب فادها و شور -4-1 اهنت هــن( نارــیا رد هباــشم راک هقباــس دوــجو مدــع هــب هــجوت اــب یتام ّدقم یاه هرود رد یــّ
لک روطب هکلب یا هفرح و یــ ّنف هرود یارــب ؛دــش یحا ّرط »یفاــشتک ا« یفده اب اــساسا همانرب نــیا ،)یراــمعمً یزــیر همانرب شور ،یــشزومآ یزــیر همانرب تاــیبدا هــب عوــجر اــب یاه هرود یحا ّرط صاخ هک )139۰ و 1389( سار و رپورگ یمتسیس نیا رد .دــش باختنا راک یانبم ناوــنع هب ،تــسا یا هفرح و یــ ّنف سپــس و دوــش یم نــیعم ًلاــماک هدــنیآ یلغــش هــفیظو ادــتبا شور هب ندیــسر دنور و اه نومزآ ،یــشزومآ فادها ،نآ هب ندیــسر یارب .ددرگ یم نییعت فادها هــبرجت زــج هب :سلاک هــمانرب یلکــش بوــچراچ نــییعت .فــلا هدکــشزومآ رد مود هدــنراگن یوــس زا هدــش ارجا یــلبق یاــه هنومن هژورپ نیا هــمانرب یلک دنور هــیلوا نیودت یارــب ،ناــشاک و مق یــ ّنف
شور هدننک هئارا یلک فدهّ
هلأسم هب نتخادرپ هوحن عبنم
هلأسم لح لدمّ هنومن رب ینتبم ،توــمرام و زمیــس
یدروم هنومن ساسارب یحارط 1985 یتشگرب و تفر لحارم رد نآ قیقدت و ادتبا رد یلک هلأسم حرطّ
ساــسارب یلک هلأــسم تــیبثت و حرــط( یــحاّرط و یــبایزرا نــیب ،دودــحم دادــعت رد یعقاو هبــش اــی یــعقاو رــبراک یاه تــساوخ )حاّرط یاه یبایزرا و یرامعم تایبدا ساسارب هلأسم هعسوت Salama, 1995
یفاشتکا لدم و نوــسنیبار اــیلوج
1983 ،زکیو نافتسا زا یلیلحت و قیمع مهف ساسارب یحارط
دیلوت نیح رد هلأــسم اب طبترم تاعلا ّطا یحا ّرط خساپ )یضرف یامرفراک ناونع هب( سردم یوــس زا هلأــسم یلک حرطّ
،هدهاشم ،دیدزاب ساــسارب هناگ تــشه لحارم رد نآ قیقدت و تاعلا ّطا دربراک و لیلحت و ... و اهدرادناتــسا ،نیناوق هب عوجر یسلاک یاهرانیمس نمض رد Salama, 1995
و تفر لدم یتشگرب ،زــتیودل ینافتــسا
1985 رد هک هباــشم لحارم تروص هب یــحا ّرط
ساــسارب ا ّما ـ ادتبا زا هلأــسم هــلحرم رــهلــح - لبق هــلحرم یاه خــساپ لــیلحتّ هبناج همه لیاــسم هب حرط ات دوــش یم .دشاب وگخساپ یضرف یامرفراک ناوــنع هب سردــم یوــس زا هلأــسم یلک حرط
نمض رد )حارــط ناونع هــب( نایوجــشناد یوــس زا نآ قــیقدت و هلحرم ره رد دوخ یحارط لیلحت و یحارط Salama,1995
شناد تبث لدم ،وــلغولوا ســیکلب
1997 و 1996 یاــه شناد تــبث و نتخاــس راکــشآ
زا هچنآ و یحا ّرط رد دربراک دروم یــنمض دراو هلأسم هب وجــشناد و س ّردم یوــس .ددرگ یم هدوزفا ای هــس رد هلحرم ره رد و هــلحرم شــش رد ءزــج هــب لک زا ندیــسر
یوــس زا هدــش هیارا شــناد ل ّوا شــخب ؛دوــشیم ماــجنا شــخب ماع شناد زا لاــقتنا مود شــخب ،ینارنخــس لکــش رد سردــم هک تــسا وجــشناد یوــس زا یصاصتخا شــناد و سردــم نــیب موــس شخب و دوــش یم ماجنا یــشهوژپ )بلغا( رازبا نــمض رد و سیکسا هیارا نمض رد هک تسا وجشناد ره یصاصتخا شناد .دوش یم ماجنا ،صاخ یهد همانرب ای اه ویتانرتلآ Uluogˇlu, 2۰۰۰
Made شور رخاوا ،سناهوی فلار
198۰ ههد و یــنلاوط هــعلاطم ساــسارب یــحارط
،تاعلاطا قیقد یهدنامزاس ،هبناج همه هــمه یارــب تپــسناک ءزــجءزج هعــسوت اه لح هار قیفلت سپس و لیاسم کی یط رد یــعقاو ربراک و یــعقاو یاــمرفراک اب یــعقاو عوــضوم
ربراک یا هتساوخ یــسررب هلمجزا - یلک لیلحت دروم لاــس مینّ رد و دوــش یم تــبث هداــمآ یاــه مرف رد و درــیگیم رارــق ـ یــعقاو .دوش یم ماجنا یحارط مود لاسمین Johanness,
1992
.اهنآ تا ّصتخم و تفرگ رارق رظن دروم رضاح یشزومآ هژورپ لرتنک ای یحا ّرط رد هک طیحم یحا ّرط یا هیلتآ شور رد هنایوج ل ّوحت یشزومآ یاه هژورپ یخرب -3لودج
رد یداهنــشیپ هنایوج ل ّوحت یاــهدنور زا یدادــعت ،نآ لرــتنک اــی ارگ عامتجا تاه ّجوت هب ییوگخــساپ اهنآ فده هک یهاگراک شزومآ یروــحم شهوژپ و یراــمعم شزوــمآ رد هدــش تلفغ یارگ ناــسنا و 3لودج رد اــهنآ زا یخرب هــک تفرگ رارق یــسررب دروم ،تــسا هدوــب .تسا هدش یدنب عمج عوــضوم :سلاک تاــسلج هرادا یلکــش بوــچراچ نــییعت .ب ،قوف لیاسم هب هجوت اب هک دوب یــسلاک هــسلج هرادا هوحن ،رگید تاقیقحت رد ؛دوش ماجنا یا هیلتآ لومعم هویــش هب تــسناوت یمن زا ییاه یــسانش هنوگ ،هاگراک هرادا فلتخم لاکــشا دروم رد رــیخا Oh & Yi-Luen Do,( تــسا هدــش هــیارا یراــمعم یــهاگراک دــقن بــیاعم و اــیازم ـ لــماع هــس ؛)Doidge,2000; Kurt, 2009 ;2012 هدزاب بــسانت ،)عبانم رد روکذم( جــیار یا هیلتآ راک یارــب هــنوگره اب کی ره بسانت و )1لودج رد روکذم( یشزومآ فادها اب هنوگره هبرجت ساــسارب( یا هفرح و ی ّنف نایوجــشناد یراتفر یاه یگژیو و ی ّنف یاه ناتــسرنه زین و اه هرود نیا رد شزومآ زا مود هدنراگن یارب یباختنا هویش رگ هیجوت اتیاهن هک تسا یدراوم - )یا هفرحً هــس هب تــسا لمتــشم هویــش نــیا :تــسا )2رــیوصت( سلاک هرادا .دوــش یم هیارا هتعاــس جنپ هــسلج کی رد بوانت هب هک تــیعضو دراد یزیچان هاگیاج ،یدرف نویــسکرک و یدرف راک هویــش نیا رد ،یهورگ تواضق و یــهورگ یراکمه اــب فــلتخم لــحارم رد ،راک و شخب ،یا هیلتآ هویــش اب هدمع توافت و مهم هتکن .تــسا هارمه ،یعمج مــهافت هب ندیــسر و نارگید عاــنقا ییاناوت .تــسا موــس رد »یــفطاع« هزوــح فادــها هــب ندیــسر یارــب اــه شور زا یــکی .دراد یدایز ریثأت نآ رد شور نیا هک تــسا 1 لودج هنوگ شش نایم رد :جیاتن یبایشزرا و تبث بوچراچ نییعت .ج
،تــسا هدرــک لــقن )1386( فیــس هــک یــشزومآ هژورــپ یبایــشزرا زا نیرت بسانم »ناگدننک تکراــشم رب ینتبم و هنایارگ تعیبط« شور اهنآ هرابرد هک یتارییغت ای اه یروآون یــسررب و ندومزآ« یارب شور نــیارب .دــشاب یم )85 ،ناــمه( »تــسین دوــجوم یــفاک تاــعلا ّطا شرازگ 12کیتــسا ییامیــس یبایــشزرا شور هــب هــجوت اــب و ساــسا طسوت )3ریوصت( شور نیا یدنب میــسقت قباطم یسلاک تاــسلج 4/5 لاوــمعم( یــهاگراک هــسلج 18 رد روــضح اــب و مود هدــنراگنً نیــسردم اــب و لقتــسم هورــگ ود رد( 2یراــمعم نــیرمت )هتعاــس عوضوم هک سرادــم یعقاو طــیحم رد نآ هــسلج هــس هک تواــفتم .دش هیهت 1391 هامید ات هامرهم زا )دوب یزاسهب و یبایزرا
و هنایارگ تعیبط یبایــشزرا رد اه هداد تبث یارب کیتــسا حرط :یبایــشزرا شور -3ریوصت .ناگدننک تکراشم رب ینتبم )83 ،1386 ،فیس( :ذخأم
اب هسلج هرادا یارب یداهنشیپ یلاوت و یهاگراک هسلج هرادا فلتخم تلااح -۲ریوصت .اه شور نیا
هکنیا هب ه ّجوت اــب :یــشزومآ ّداوم یزاــس هدامآ و تاــمدقم هــیهت .د شجنــس یاهرایعم هب یک ّتم اتعیبط »یرادرــب هرهب زا ســپ یــبایزرا«ً ،تیفیک یــبایزرا یارــب یّ
لک یوــگلا نتــشاد ،تــسا یرامعم تــیفیک ثحب دروم یــشزومآ یاوــتحم هب هدنهد بوچراچ لــماع نــیرت مهم فادها و دوــش یبایزرا دیاب هچنآ ،یعقاو یــبایزرا هژورپ کــی رد .تــسا تیفیک یاه هبنج همه اموزل و دوش یم نییعت امرفراک تروشم اب نآً یژرنا ثحب دننام یکیزیف تلاوقم رد افرص هاگ( دوش یمن لماش ار انبً کی هبناج همه لدم نتشاد ،یشزومآ هژورپ رد ا ّما ،)دوش یم هصلاخ دوبهب یارب مزلا یا هفرح یاه تراهم دروم رد رما نیا و تسا ترورض Bordass and( تسا هدش هیصوت»یرادرب هرهب زا سپ یبایزرا« هاگیاج راک نیــشیپ هــبرجت هــب هــجوت اــب( دروــم نــیا رد .)Leaman, 2005, 77 هــسانش« هدــش نیودت هویــش زا ،)CABE تلاوصحم اب مود هدنراگن دروم یاهرایعم هب هدنهد بوچراچ ناونع هب 13)DQI( »یحاّرط تیفیک هناگ هس هعسوت اب اهرایعم نیا ؛دش هدافتسا یبایزرا شزومآ رد یسررب طوبرم لیاسم هب هبناج همه ابیرقت یشرگن ،رایعم 1۰ هب سویوورتیوً ،یرادرب هرهب و یــحاّرط فلتخم لحارم رد یبایزرا یارــب و دراد اــنب هــب ره یارب یبایزرا رد هولاعب ؛)Volker et. al., 2008( تسا تیلباق یاراد عبانم .تسا تیفیک تواضق یارب )اه صخاش( اهرایعم هب زاین ،لماع یبایزرا« یارب رشیو و رزیارپ( تسا عونتم زین تیفیک یاهرایعم نییعت یاه یبایزرا ،هدش هتخانش یاهانب ،تایبدا :عبنم راهچ »انب یتایلمع Preiser & Schramm, 2005, 22-( دــنک یم یــفرعم ار نارــبراک و یــلبقً اتدمع ،تسخن عبنم هس زا ثعبنم یاهرایعم هیارا هژورپ نیا رد .))25 راک و دش ماجنا )رگشهوژپ ای( سردم یوس زا یسلاک یاه هیارا نمض .14دیدرگ زکرمتم ناربراک رب نایوجشناد ینادیم نآ یبایشزرا و هژورپ یارجا -4-۲ هس لماش یشزومآ یلامجا همانرب کی ،قوف تادیهمت هب هجوت اب ،دوخ و دوب ثحب دروم مرــت هب طوبرم نآ هلحرم ود هک( یلصا هــلحرم تیّ
لک ،هلحرم ره یارب و دــش هیهت )دــش یم لماــش ار یعرف هلحرم 1۰ و دهد هــیارا دیاب وجــشناد هک یلوصحم ،سّردــم راک ،هــسلج هــمانرب زا شیپ .دیدرگ نییعت ،هلحرم نآ هب هتفای صیصخت تاــسلج دادعت .دش رازگرب ناــسردم اب یهیجوت هسلج هس ،زین یــسرد لاــسمین زاغآ رد هک دوب یرادرــب هرهب زا ســپ یبایزرا ،هناگ هــس لــحارم زا ل ّوا هــلحرم لمع رد هک دهد صاصتخا دوخ هب ار هسلج راهچ ،دوب رارق هیل ّوا همانرب رد ،رما تیاهن رد هژورپ نیا .دیماجنا لوط هب هسلج 9 دودح راک نیا یارجا ،یبایزرا تلااؤــس یحارط ،یــبایزرا یزیر همانرب( هــلحرم راــهچ
زین نایوجشناد یلمع راک و )4ریوصت( دش یتایلمع )یزاسهب ،یبایزرا لوط رد )5ریوصت( یتایلمع لودج بلاق رد هرفن هس ای ود یاه هورگ رد یبایــشزرا و رصتخم حرــش همادا رد ؛دــش هتــساوخ و هداد شزومآ مرت زا سپ یبایزرا عوضوم هب ًلاماک هک( نآ تسخن شخب هس یسلاک دنور .دمآ دهاوخ 5 ریوصت رد )تشاد صاصتخا یرادرب هرهب تلااؤــس حرط هوحن و POE عوضوم یــفرعم ـ ل ّوا هــلحرم .فــلا راک همادا یارب یدــح اــت ]سردــم[ .... یاــقآ یاــهرظن راــهظا« :شرازــگ هــنومن تیمها زا وا لــماک کرد مدع هدنهد ناــشن و عوضوم هدــننک فرحنم رگشهوژپ دایز تادیک أت مغرب - ار یبایزرا صخاش و رایعم یو .دوب ربراک عوضوم ود تمــس هب ـ نیــسردم اــب هــسلج رد زــین و هــسلج ناــیم رد نــیا ... داد قوــس اهدرادناتــسا و روهــشم یاــه هنومن - ]یــفارحنا[
ًامتح دیاب هدنیآ رد و دزادنیب هرطاخم هب ار همانرب لک دناوت یم عوضوم رد یبوخ ریثأت هیارا نیا هک دوب نیا رگــشهوژپ یبایزرا ....دوــش لرتنک یاه شنکاو و تلااؤــس زا نیا و تــشاد عوضوم رتــشیب نتخادنا اــج هژیوب .دش تشادرب )یوق و فیعض نایوجشناد لماش( نایوجــشناد ...لــسیاز و نیلورب کرتــشم راک نینچمه ... نارــیا زا نــیلورب هــنومن ،دوب هدش هدافتسا یراتفر هشقن تبث زا نآ رد هک رطق هاگشناد هنومن .)91 /7 /1 خروم ـ ش2ت سلاک شرازگ( .»دوب یبوخ هنومن ود( رت ینلاوط یدــنور ترورض هدنهد ناــشن هلحرم نــیا :اــه هتفای سرد نیا لبقام سورد رد هباــشم دراوــم ندناجنگ ای )مرت هــس اــی دــنور اــب ناــنآ یدــنمقلاع و نایوجــشناد یــفطاع طاــبترا اــت تــسا هنیــشیپ هــک دــش صخــشم هولاــعب .دوــش رتــشیب ،روــحم شهوژپ رد نانآ هقباــس مدع و دراد ریثأت رایــسب سلاک تیاده رد ناــسردم .تسا هنیمز نیا رد یگرزب فعض ،ینادیم یتاعلاطم یاهراک ،یشزومآ یاضف زا دیدزاب ،ییزج تلااؤس یحارط ـ مود هلحرم .ب یبایزرا لودج لیمکت ؛عوضوم زا جراــخ لاؤــس .1 :تلااکــشا هــنومن« :شرازــگ هــنومن مزلتــسم نآ خــساپ هــک یلاؤــس .3 ؛یــنیعریغ و مــهبم لاؤــس .2 »دوــب هدــشن یــفاک تــقد عــبنم دروــم رد ؛دوــب یداــیز تاــییزج راک دیــسر یم رــظنب« )91 /7 /8 خروــم ـ ش2ت سلاک شرازــگ(
زا یمومع مــهف ...تــسا هتفر شیپ بوخ اــه هورگ رد لاؤــس حرــط
.یشیامزآ یشزومآ لاــس مین رد هدــش ارجا دنور هناگراهچ لحارم -4ریوصت زا لودج نوتس ره ؛هدافتسا دروم لودج و یبایزرا یلمع شزومآ هناگ هس لحارم -5ریوصت
هس )دراوم رثک ا رد( هک دوب )یلک هلحرم هس زا( یــشزومآ ییزج هلحرم کی ،پچ هب تــسارّ .دش یم لماش ار یلمع راک هیارا و یهاگراک دقن و راک ،یرظن ثحابم :شخب
)91 /7 /15 خروــم ـ ش2ت سلاک شرازــگ( »دوب بــسانم عوــضوم یهورگ تروص هب )ملاسلا هیلع( قداص ماما ناتسریبد زا دیدزاب[«
لودج لیمکت زین و تــشادرب یاه شور یــشیامزآ یارجا فده اــب هــیهت رد و بوــخ POE تاــعوضوم مــهف رد نایوجــشناد ]POE بلاج هبرجت یعقاو طیحم رد روضح ... دندوب فیعض همانشسرپً اعومجم ،اــه فعض هــمه اب .دوــب نایوجــشناد یارــب یا هدــنزومآ و ،مــلعم ،زوــمآ شــناد( فــلتخم نارــبراک اــب دنتــسناوت نایوجــشنادّ فــشک ار یتاعوضوم و دننک رارقرب طابترا )رادیارــس ای هــسردم رداک رکف نآ هب ًلابق ام هک دیــسر ناــشرکف هب یدراوم ):سردم( ...دننک دیدزاب[« .) 91 /7 /22 خروم ـ ش2ت سلاک شرازگ( »میدوب هدرکن یارجا فده اب یــهورگ تروص هب ناخریگناهج هــیملع هــسردم زا نیلوئسم ]POE لودج لیمکت زین و تشادرب یاه شور یــشیامزآ
یلمع هاگراک هب اجنآ عقاو رد و دنداد رارق ام رایتخا رد ار هرجح کی .)91 /7 /27 خروم ـ ـه2ت سلاک شرازگ( »دش لیدبت لاؤس حرط نایوجشناد یزاــس هدامآ هک هلحرم نیا فده هب هجوت اب :اه هتفای شناد حطــس هــک دــش ص ّخــشم ،دوــب یــبایزرا هژورــپ عورــش یارــب یفاک زونه راک عورش یارب لیصحت زا تمــسق نیا رد نایوجــشناد رارق و سورد ییاجباج اب تلوهــس هب تیافک مدع نیا اما ؛تــسین زین و رت نییاپ هــب رــتلااب یاــه مرت زا یــصصخت سرد هــس - ود نداد یهاگراک سورد رد سرد نیا زاین دروم لیاــسم زا یخرب نداد رارق رازبا نیرتهب هدــش تیاده یــنادیم دیدزاب .تــسا لح لــباق یــلبق .تسا یا هلحرم نینچ یارب یشزومآ
یداهنشیپ تاحلاصا نایوجشناد شقن )س ّردم( یشزومآ لماع شقن یشزومآ یاوتحم شقن
لوصح نازیم
یشزومآ فده حرش
فده یدنب هتسد
• زا یـــشـــخـــب ندادرارــــــــــــــــق سورد رد یــباــیزرا تاعوضوم نایب و کرد دننام رت یتامدقم 2 و 1 یرامعم • نیــسردم ندوب گــنهامه هــکلب سرد نــیا رد اــهنت هــن - تیمها دروم رد ـ سورد لک رد دیدج درکیور • اــب نیــسردم زا هدافتــسا دــننام( روــحم هــمانرب هنیــشیپ نلایصحتلا غراف ای نایوجشناد )یرهش یحارط
هرود لک هب یناتسریبد هاگن •ّ دنور ندوب یدربراک هب داقتعا مدع •
دیدج دنور هب )A( س ّردم داقتعا مدع • رگشهوژپ طسوت یسلاک ثحب و حرش
اه هنومن ندوب یجراخ • رت ینلاوط دنور رد عوضوم حرط موزل •
یّ دح ات یبایشزرا رد ربراک تیمها •
یرامعم طابترا اب یفطاع عوضوم
یاه نیرمت راک زا یــشان تینهذ درکیور اب نکسم یحارط( 1 یرامعم )هباشم
عوضوم اب )A( س ّردم کی ییانــشآ مدع ربراک تیروحم اب یبایزرا رد )B( س ّردم کی یــشزومآ هنیــشیپ )یا همانرب درکیور( یزاسرهش هتشر
هیارا هــنومن رد سوــملم یاــه لاثم هدش هتشذگ مرت رد هباشم راک بوخ
یـــباـــیزرا عوـــضوـــم مــهــف • و یرادرــــب هرــــهــــب زا ســـپ نآ یاه شور
یریگدای یتخانش
ـــــــــــــــ دیدج دنور هب )B( سردم هقلاع سردم کــی یوــس زا عوــضوم هــیارا
سلاک هب هدش میظنت تروص هب )B( یلاع عوــضوم هــصلاخ هــیارا • هگرب کی رد یبایزرا ییاناوت
یراتفر )تسا هدش صخشم نآ ریز رد طخ ندیشک اب ،تبثم دراوم( .ل ّوا هلحرم یارجا یشزومآ یبایشزرا جیاتن -3لودج
تاحلاصا
یداهنشیپ نایوجشناد شقن )س ّردم( یشزومآ لماع شقن یشزومآ یاوتحم شقن
لوصح نازیم
یشزومآ فده حرش
یدنب هتسد فده
ینادراک سورد بیترت • رییغت دناوت یــم یتحارب هدــش هیارا دنور اب ات دنک لاــثم ـ دوــش گــنهامه طیارــش مــیظنت سرد .دوش هیارا رتدوز تــشادرب نــیرمت • رد دــناوت یــم یــنادیم کرد ـ لــبقام سرد اــب 2 یراــمعم ناــیب و یرــتدایز تــقو تعــسو هجیتن هب ات دوــش ماجنا .دسرب رتهب حرــط دروــم رد • و دادعت نییعت ،تلااؤس ،لبق زا هورگ ره راک عوــن تسا رثؤم رایسب یــنادیم راک و دــیدزاب • یزیر هــمانرب لاماک دــیاب هدش گنهامه و هدــش دشاب
رــثا رد تــبثم دروــخزاب زا راک ندــش یــقلت ی ّدــج شناد( یعقاو دارفا یوــس )هسردم رد نازومآ زا یــــــــگدروــــــــخرــــــــس •
یوس زا درس یاهدروخرب رد ناـــگدـــنوـــش هــبــحاــصــم دیدزاب
نایوجشناد ییزج تافاشتک ا قیوــشت طیحم ربراک طابترا دروم رد زا نایوجــشناد هــجوت ندرــک فرــحنم •
لــثم یلیاــسم تمــس هــب یــلصا عوــضوم )A( طیحم رد یکورک
رد عوضوم ندوب سوملم و یــعقاو یعقاو طیحم رت ینلاوط دنور رد عوضوم حرط موزل •
بوخ یبایــشزرا رد رــبراک تــیمها • یرامعم لیاــسم فــشک هب یدــنمقلاع • اــب مدرــم هــطبار دروــم رد دــیدج نامتخاس انب رتزیر تاــییزج ندــید مــهم • ربراک اب طابترا رد
طابترا یفطاع اب عوضوم
رــتارــگــلــمــع تــیــنــهذ نایوجشناد یــسورد ندنارذگ مدــع •
تاــییزج و رــصانع دــننام یطیحم طیارش میظنت ای
اــب )A( س ّردــم کــی ییانــشآ مدــع •
همانشسرپ ای هبحاصم یاه شور هتشر رد س ّردم کی یشزومآ هنیــشیپ قــیقحت شور اــب ییانــشآ ـB( یزاــسرهش )ینادیم
یسلاک بوانتم دقن و هیارا )دیدزاب( یشیامزآ طیحم رد روضح سردــم یوــس زا یروــئت شزوــمآ )B(
بوخ یــیزج یاــهرایعم اــب ییانــشآ • یرامعم تیفیک یبایزرا و شــسرپ عاوــنا اــب ییانــشآ • همانشسرپ هبحاصم شور اب ییانشآ •
یریگدای یتخانش
رد تــقد و عوــجر مدــع •
و هدــش هــیارا یاــه لاــثم یارب اهنآ زا هدافتــسا مدــع لاؤس حرط یهورگ راک زا لابقتــسا ثحب و
لیلدب مزلا یرگن یــئزج و ینیبزیر مدــع •
نیــسردم ؛یلبق شزومآ عون و یگبرجت مــک تلااؤــس هنماد عیــسوت یارب یبوخ کــمک .دندوبن دایز یاه لاثم هیارا و رگشهوژپ تلاخد
رگــشهوژپ یوــس زا راک هنومن هــیارا )B( سردم و یازجا رد هدش هتساوخ راک نییعت حضاو و نیعم لاماک لبق زا ییزج یزیر همانرب مدع •
ی ّدح ات یئزج اــب یــبایزرا لاؤــس حرــط •
یلصا تاعوضوم ندرک ییاناوت یراتفر .مود هلحرم یارجا یشزومآ یبایشزرا جیاتن -4لودج