یناسنا مولع و تایبدا هدکشناد یسانشناور هورگ
ناونع :
نیعرس رهش ناناوج یناجیه شوه اب یبهذم شیارگ نیب هطبار یسررب
طسوت :
وپدمحا همیکح ر
منهار داتسا :ا
نمهرب اشوا رتکد د
یلیبدرا ققحم هاگشناد
راهب 1388
: یگداوناخ مان روپدمحا
:مان
همیکح
:همان نایاپ ناونع نیعرس رهش ناناوج یناجیه شوه اب یبهذم شیارگ نیب طابترا یسررب
:امنهار داتسا دنمهرب اشوا رتکد
:یلیصحت عطقم دشرا یسانشراک
:هتشر یسانشناور :شیارگ
ع یموم
یلیبدرا ققحم هاگشناد :هدکشناد
یناسنا مولع و تایبدا
:یلیصحتلا غراف خیرات 31
/ 3 / 1388 :هحفص دادعت 88
:اه هژاو دیلک .یناجیه شوه ،یبهذم راتفر ،ینوریب یبهذم یریگ تهج ،ینورد یبهذم یریگ تهج
: شهوژپ هدیکچ ده ،روظنم نیمه هب .دوب یناجیه شوه اب یبهذم شیارگ نیب هطبار یسررب ،رضاح شهوژپ ف 250
ناونع هب نیعرس رهش ناناوج زا رفن
،نوسریف کم و شوروگ(یبهذم یریگ تهج هدش رظن دیدجت سایقم ،رضاح شهوژپ رازبا.دش باختنا یفداصت شور اب و هنومن 1998
،)
،نوسلین (یبهذم راتفر سایقم 1995
) تفص سایقم و یبهذم یریگ تهج هدش رظن دیدجت سایقم .دندوب قلخارف تفص هاتوک مرف و
یور رب ،همجرت زا سپ قلخارف 50
تفص سایقم و یبهذم یریگ تهج یارب خابنورک یافلآ بیرض .دیدرگ ارجا نیعرس رهش ناناوج زا رفن
لداعم بیترت هب قلخارف 65
/ 0 و 75 / 0 .دوب
ت زا هدمآ تسد هب جیاتن :دشاب یم ریز حرش هب یناجیه شوه اب یبهذم شیارگ یاه هفلؤم طابترا رگنایب ،یرامآ یاه لیلح
1 - یگتسبمه ،قلخ میمرت و اه ناجیه نیب زیامت ،اه ناجیه کاردا ینعی یناجیه شوه یاه هفلؤم همه اب ینورد یبهذم یریگ تهج
چیه ینوریب یبهذم یریگ تهج هک یلاح رد .تشاد راد ینعم تبثم .تشادن اه هفلؤم نیا اب یطابترا
2 - .تشاد راد ینعم تبثم یگتسبمه ،قلخ میمرت و تاساسحا حوضو سایقم هدرخ و یناجیه شوه لک اب یبهذم راتفر هفلؤم
3 - ینعم توافت ،تاساسحا حوضو سایقم هدرخ رد صخا روط هب و یناجیه شوه لک رد ینوریب و ینورد یبهذم یریگ تهج اب دارفا نیب
اد .دش هدهاشم یر
4 - ه ظاحل زا دایز و مک یبهذم راتفر یاراد دارفا نیب و
ساسحا حوضو یاه هفلوم و یناجیه ش ا
راد ینعم توافت نآ قلخ میمرت و ت
.دش هدهاشم 5 - ینورد یبهذم یریگ تهج 7
/ 14 دصرد ینیب شیپ ار یناجیه شوه رد سنایراو درک
یبهذم راتفر و 1
/ 2 دصرد سنایراو زا رگید
ه شوه هیجوت ار یناجی دومن
. هک یلاح رد ادن ار یناجیه شوه ینیب شیپ تیلباق ینوریب یریگ تهج
.تش
فلا
بلاطم تسرهف
هفحص ناونع
وژپ تایلک :لوا لصف شه
همدقم ...
...
...
...
...
...
6
1 - 1 - نایب ...
...
...
...
...
...
8
1 - 2 - تیمها و ترورض شهوژپ ...
...
...
...
...
9
1 - 2 - فادها قیقحت ...
...
...
...
...
..
10
1 - 3 - تلااوئس قیقحت ...
...
...
...
...
11
هیضرف یاه قیقحت ...
...
...
...
...
..
12
1-5 - هریغتم فیرعت ا
...
...
...
...
...
13...
نیشیپ تاعلاطم و شهوژپ یرظن هرتسگ :مود لصف 2-1 یبهذم شیارگ فیرعت ...
...
...
...
...
14
2-1-1 - ینوریب و ینورد یبهذم یریگ تهج و تروپلآ ...
...
...
14....
2-1-2 - تروپلآ یبهذم یاه یریگ تهج شجنس ...
...
...
...
18
2-1-4 - یبهذم یریگ تهج و وجتسج موهفم ...
...
...
...
18
2-1-5 - وجتسج موهفم شجنس ...
...
...
...
...
19
2-1-6 - یبهذم یریگ تهج دقن و سیلا تربلآ ...
...
...
...
19
2-1-7 - یبهذم راتفر ...
...
...
...
...
21
2-1-8 - یبهذم راتفر شجنس ...
...
...
...
...
21
2-2 - یناجیه شوه هچخیرات ...
...
...
...
...
22
2-3 - یناجیه شوه فیرعت ...
...
...
...
...
24
فلا - ییاناوت لدم یناجیه شوه
...
...
...
...
...
25
2-4 - یناجیه شوه هرابرد ریام و یولاس هاگدید ...
...
...
...
25
ب - یناجیه شوه طلتخم لدم ...
...
...
...
...
35
2-6 - نملگ رظن هطقن زا یناجیه شوه ...
...
...
...
35
2-7 - نملگ لدم یناجیه شوه یریگ هزادنا
...
...
...
...
37
2-8 - یعامتجا شوه -
راب یناجیه -
نآ ...
...
...
...
38
2-9 - یعامتجا شوه یریگ هزادنا -
یه راب یناج - نآ ...
...
...
...
41
2-10 - یناجیه شوه هرابرد سگیه و سکیولود هاگدید ...
...
...
42.
ج - یناجیه شوه تفص لدم
...
...
...
...
...
43
2-11 - یناجیه شوه تفص لدم شجنس ...
...
...
...
43
2-12 - یناجیه شوه زا فلتخم یاه لدم نیب هطبار ...
...
...
...
44
2-13 - و یتاذ یناجیه شوه EQ
...
...
...
...
...
44
2-14 - یتخانش شوه و یناجیه شوه توافت ...
...
...
...
44
1 - تاعلاطم یبهذم شیارگ هرابرد نیشیپ
...
...
...
...
45
2 - یناجیه شوه هرابرد نیشیپ تاعلاطم ...
...
...
...
57
شهوژپ شور :موس لصف 3-1 - شهوژپ شور ...
...
...
...
...
61..
3-2 - یرامآ هعماج ...
...
...
...
...
61...
3-3 - یریگ هنومن شور و هنومن هزادنا ...
...
...
...
61...
3-4 - ارجا شور ...
...
...
...
...
...
63
3-5 - شهوژپ رازبا ...
...
...
...
...
63...
3-6 - اه هداد لیلحت هیزجت یارب یرامآ یاه رازبا ...
...
...
...
64
لصف شهوژپ یاه هتفای :مراهچ
شهوژپ یفیصوت یاه هتفای :فلا ...
...
...
...
...
65
شهوژپ یلیلحت یاه هتفای :ب ...
...
...
...
...
...
65
جیاتن ریسفت و یسررب :مجنپ لصف 5-1 - شهوژپ تلااؤس و فادها یسررب ...
...
...
...
74
5-2 - اه هیضرف یسررب ...
...
...
...
...
76
5-3 - شهوژپ یاه تیدودحم ...
...
...
...
...
81
5-4 - داهنشیپ
همدقم و اه رظن هتکن ،یناجیه شوه فیرعت رد ریام و یولاس ریظن ینارگشهوژپ یوس زا یددعتم یاه هاگدید
(1
1990 نملگ ،) (2
1995 راب ،) -
3نآ ( 1997 ناوت یم فیراعت نیا هب هجوت اب و یلک تلاح رد .تسا هدش هئارا )
:درک فیرعت هنوگ نیا ار یناجیه شوه
"
رد اه ناجیه ییاسانش هک یتیصخش تفص ای و تراهم ،ییاناوت
،نارگید و دوخ و طیحم اب یراگ زاس تهج رد ار قلخ میمرت و میظنت و اه ناجیه نیب صیخشت و زیامت
دنک یم مهارف ، درف ناور تملاس
"
.
یناور لماوع اب یناجیه شوه تبثم طابترا هنیمز رد یدایز تاعلاطم ،ناریا زا جراخ و لخاد رد یعامتجا –
کشدوخ ،یلیصحت تفرشیپ ،ییوشانز تیاضر ریظن یددعتم یاه کبس ،ضراعت تیریدم ،یزرو تأرج ،ییافو
،یرگریت ( تسا هتفرگ ماجنا یناجیه یگدوشگ و یلدمه ،مشخ راهم ،یا هلباقم 1383
،یبسامهط و یرمث ؛
1386 ،نایدمحمرای ؛ 1384
،هدازناخ ؛ 1386
،ناراکمه و هاوخ نطو ، 1386
،یدمحم ؛ 1387
،نایدمحم رای ؛
1384 ناراکمه و یولاس ،زپول ؛ ،4
2003 ؛ 2006 طابترا هنیمز رد یشهوژپ تایبدا یلیلحتارف ،نیا رب هولاع .)
کیتاموس وکیاس تملاس ،ناور تملاس اب یناجیه شوه هک دهد یم ناشن یمومع تملاس اب یناجیه شوه تاکسا ( دراد راد ینعم تبثم یگتسبمه ینامسج تملاس و ،ناراکمه و5
2007 .)
جیه شوه ثحبم هدرتسگ هطیح مغر یلع هعسوت رد تسا نکمم هک یلماوع هرابرد ینادنچ تاعلاطا ،ینا
یبهذم شیارگ ،نکمم لماوع نیا زا یکی .تسا هدماین تسد هب ،دشاب هتشاد شقن یناجیه شوه شرتسگو و ینوریب و ینورد یبهذم یریگ تهج دعب ود رد یتایلمع تروص هب رضاح شهوژپ رد هک دشاب دناوت یم سا هدش فیرعت یبهذم راتفر .ت
1Salovey & Mayer
2Golman
3Bar- on
4Lopes & Salovey 5Schatt
سار و تروپلآ یزاس موهفم هب هجوت اب (6
1967 فده ناونع هب ار بهذم ،بهذم هب ینورد یریگ تهج ،)
هب ندیسر یارب یا هلیسو ناونع هب بهذم زا ،بهذم هب ینوریب یریگ تهج هک یلاح رد دریگ یم رظن رد .درب یم هرهب فادها ریاس هب ینورد یریگ تهج نیب تبثم طابترا یدایز تاعلاطم یتخانشناور فلتخم یاهریغتم اب ار بهذم
ریظن
یلاحشوخ ،
یلدمه و هدنزاس رکفت
، یگدنز رد فده نتشاد
، یریذپ تیلوئسم ،
ییافوکشدوخ یزیمآ مدرم و
دروم رارق دییات دنا هداد
زیئول ( ،ناراکمه و 7
2005 ؛ اکیز و نیلربمچ
،8
1988 ؛
9وئاک
، 1974 ؛ نستاو و 10
،ناراکمه 1990
؛ نیگرب اراکمه و 11
،ن 1987 ).
یریگ تهج هک دنا هداد ناشن رایسب تاعلاطم نینچمه
یگدرسفا رتشیب بارطضا اب ینوریب یبهذم و
صاخ ینلاقع ریغ یاهرواب دراد تبثم طابترا
نیتچوک(
و 12
،ناراکمه 1987
؛ وتاش و انیج ،13
1991 ) ؛ نستاو ، 9 1988
14) تایبدا یلیلحت ارف ،تاعلاطا نیا مغر یلع .
یم ناشن زین یشهوژپ ینورد یبهذم شیارگ هک دهد
،ینورد لرتنک ریظن ناور تملاس تبثم یاهدمایپ اب
ینوریب یبهذم شیارگ هک یلاح رد ،دراد تبثم یگتسبمه ،نییاپ بارطضا و یگدنز رد فده اب لاومعم
،وهانود( دراد یگتسبمه بصعت و بارطضاریظن یفنم یاهدمایپ 1985
رندراگ ؛ ناراکمه و
،15
1991 .)
اطم نینچمه یبهذم راتفر اب ار ناور تملاس تبثم طابترا یدایز تاعل
نکاما رد روضح و اعد، تدابع(
رلدا ؛لاثم یارب (دنا هداد ناشن )یبهذم ،16
1987 نوتلدنپ و امولوپ ؛ ،17
1991 ساگ ؛ ، 18
1984 .)
6Alport & Ross
7Louis
8Chamberlaine
9Kahoe
10Watson
11Bergin
12kouchtin
13Jina & shato
14Watson & Ghorbani
15Donahue
16Adler
17Poluma& Pendalton
18 Gass
ب یناجیه شوه و یبهذم شیارگ کرتشم طابترا هب هجوت اب و قوف یاه للادتسا و دهاوش هب هجوت اب ا
رد یبهذم شیارگ شقن ناوت یم ،ناور تملاس تبثم یاهدمایپ شرتسگ
رارق هجوت دروم ار یناجیه شوه
.داد
،ناریا هعماج ندوب یبهذم هب هجوت اب دروم یناجیه شوه و یبهذم شیارگ نیب طابترا رضاح شهوژپ رد
.تسا هتفرگ رارق یسررب
1 - 1 - نایب هلئسم
ییاهتراهم هعومجم یناجیه شوه یصخش دشر هک یناجیه تاعلاطا میظنت و کرد و ییاسانش یارب تسا
نک یم لیهست ار ینلاقعو د
،یولاس و ریام(
2003 یام و یولاس ؛
19ر 1990 ).
دراد ریثات یتنس رهبشوه زا رتشیب یگدنز تیقفوم نییعت رد یناجیه شوه هک تسا نیا رب داقتعا نملگ(
،20
1995 یناور لماوع.) ا هدنیازف یعامتجا -
زا تیاضر ،فده هب شیارگ، ناجیه یگدوشگ ،یلدمه ریظن ی
زپول(دراد تبثم یگتسبمه یناجیه شوه اب تبثم یعامتجا تلاماعت و یدرف نیب تیاضر ،یگدنز ،21
، ناراکمه و یولاس 2003
؛ 2006 زنیترام ؛ زنوپ –
،22
1997 رهگ و ریام ؛
،23
1996 و ناراکمه و یولاس ؛
24لپا ، 2000 .)
رف هطیح مغر یلع هعسوت رد تسا نکمم هک یلماوع هرابرد ینادنچ تاعلاطا ،یناجیه شوه ثحبم ریگا
یبهذم شیارگ ،نکمم لماوع نآ زا یکی .تسا هدماین تسدب ،دشاب هتشاد شقن یناجیه شوه یاهتراهم یم دشاب دناوت .
19Salovey & Mayer
20Golman
21Lopes
22Martinez- pons
23Mayer & Geher
24Epel
پ کی ناونع هب ار بهذم زا یوریپ ای یبهذم شیارگ لاومعم بهذم یسانشناور رد نارگشهوژپ دنچ هدید
یناور لماوع هک دنریگ یم رظن رد یدعب -
تسا طبترم نآ اب یصخشم یعامتجا اکلیپسا(
،25
2000 ) . موهفم
و تروپلآ یزاس
26سار ( 1967 یم نشور ار عوضوم نیا ینوریب و ینورد یبهذم یریگ تهج ود دروم رد )
.دنک یم رظن رد فده کی ناونع هب ار بهذم هک ینورد یبهذم یریگ تهج دریگ
،ینورد لرتنک ناکم اب ،
یریگ تهج رگید فرط زا.دراد تبثم یگتسبمه یناجیه تیساسح و یلیصحت درکلمع ،یتخیگنا دوخ یم یقلت یصخش و یعامتجا فادها هب ندیسر یارب هلیسو کی ناونع هب بهذم نآ رد هک ینوریب یبهذم دراد یفنم یگتسبمه اهدمایپ نیمه اب ،دوش نیگرب و زرتسم لاثم یارب(
271991 ) . اه ناجیه تب طابترا رد
،زین طابترا یناجیه یگدوشگ و یلدمه ریظن تبثم یناجیه درکلمع داعبا و ینورد یبهذم یریگ تهج نیب
تسا هدش تفای یراد ینعم
، نیگرب و زرتسم(
1992 نوستاو ؛ ناراکمهو 28
1985 ناراکمهو نوستاو ؛
، 1984 کلف و بیو ؛
،29
1980 .)
بهذم یریگ تهج رب هولاع هب صخش هک یتاعفد دادعت ریظن یراتفر یاهصخاش هک تسا هدش هدهاشم ،ی
داوم زا هدافتسا وس ،یراکهزب نییاپ نازیمریظن یناور تملاس تبثم یاهدمایپ زا یدادعت اب دور یم اسیلک دراد تبثم طابترا یگدرسفا میلاع و یشکدوخ ،قلاط،
تیار(
ناراکمه و30
1993 .)
یشهوژپ تاعلاطم رد هچرگ یناور تملاس زا یصاخ یاهکلام و یبهذم یریگ تهج نیب هطبار یدایز
هتفرگن رارق یسررب دروم لماک روط هب یناجیه شوه اب هطبار رد یبهذم یریگ تهج تسا هدش هدهاشم .تسا اب تسا نکمم یبهذم شیارگ دح هچ ات هکنیا یسررب اب رضاح هعلاطم یتامدقم یاه هتفای نیا یانبم رب ناجیه شوه .دنکرپ ار یشهوژپ تایبدا رد ءلاخ دراد شلات ،دشاب هتشاد طابترا ی
25Spilka
26Allport &Ross
27Bergin
28Watson
29Weib & fleck
30Wright
1-2 - شهوژپ ترورض و تیمها تملاس تبثم یاهدمایپ اب یگمه یبهذم تیلاعف و ینورد یبهذم شیارگ ،یناجیه شوه هکنیا هب هجوت اب
مها زئاح زین لماوع نیا نیب هطبار یسررب ،دنراد طابترا یناور دارفا ،دش رکذ لااب رد هک روطنامه .تسا تی
هراشا عوضوم نیا هب و دنهد یم ناشن ار یرتشیب یلدمه و یناجیه تیساسح ینورد یبهذم شیارگ یاراد دنک یم لیهست ار یناجیه تراهم شرتسگ و هعسوت یبهذم شیارگ لاامتحا هک دنک یم ،دشاب نینچ رگا.
یگ تهج یاراد دارفا هک درک ضرف ناوت یم دنهاوخ ناشن ار رتشیب یناجیه شوه ،رتشیب ینورد یبهذم یر
اب طبترم یاه ضراعت لرتنک و یمیظنت دوخ ،یبهذم لامعا هک تسا هدش هدهاشم هک یئاجنآ زا ،هولاعب .داد زنوما( دنک یم لیهست ار فده ،31
1999 هک درک ضرف ناوت یم ،دشاب یم یناجیه لرتنک مزلتسم هک ،)
تیلاعف رد هک یدارفا ،ور نیا زا .داد دنهاوخ ناشن ار رتشیب یناجیه شوه ،دننک یم تکرش رتشیب یبهذم
اب یبهذم راتفر و یبهذم یریگ تهج ینعی یبهذم شیارگ مهم هفلوم ود نیب طباور رضاح هعلاطم رد .تفرگ دهاوخ رارق یسررب دروم اه ناجیه میمرت و زیامت ،کاردا ینعی یناجیه شوه یلصا رصانع یانبم رب .دشاب تیمها زئاح دناوتیم رضاح شهوژپ ،ناریا هعماج ندوب یبهذم یانبم رب و قوف للادتسا
1-2 - قیقحت فادها
1-2-1 - یلک فادها
1 - .ناناوج نایم یبهذم شیارگ نازیم نییعت
2 - .ناناوج نایم یناجیه شوه نازیم نییعت
3 - .یناجیه شوه و یبهذم شیارگ نیب طابترا نییعت
1-2-2 - فادها یئزج
1 - .ناناوج نایم یبهذم ینوریب و ینورد یریگ تهج نازیم نییعت
2 - .ناناوج نایم یبهذم راتفر نازیم نییعت
31Emmons
3 - .ناناوج رد اه ناجیه کاردا نازیم نییعت
4 - .ناناوجرد اه ناجیه زیامت نازیم نییعت
5 - .ناناوج رد اه ناجیه میمرت نازیم نییعت
6 - گ تهج رد یتیسنج توافت نییعت .یبهذم راتفر و یری
7 - .اه ناجیه میمرت و زیامت ، کاردا رد یتیسنج توافت نییعت
8 - یبهذم راتفر و یریگ تهج ساسا رب یناجیه شوه ینیب شیپ .
1-3 - قیقحت تلااوئس
1 -
؟تسا هنوگچ ناناوج نایم یبهذم راتفر و یبهذم یریگ تهج 2 - آ نارگید و دوخ یاه ناجیه هب تبسن دح هچ ات ناناوج
؟دنتسه هاگ
1-4 - قیقحت یاه هیضرف
1 - .دراد دوجو هطبار یناجیه شوه و یبهذم شیارگ نیب
2 - .دراد دوجو توافت یناجیه شوه رد ینوریب و ینورد یبهذم یریگ تهج اب دارفا نیب
3 - توافت یناجیه شوه رد یبهذم راتفر دقاف دارفا و یبهذم راتفر یاراد دارفا نیب .دراد دوجو
4 - رتخد نیب .دراد دوجو توافت یبهذم شیارگ ظاحل زا رسپ و
5 - .دراد دوجو توافت یناجیه شوه ظاحل زا رسپ و رتخد نیب
.دراد دوجو 6 - م زا هدافتسا اب ؤ
یاه هفل شیارگ
درک ینیب شیپ ار یناجیه شوه ناوت یم یبهذم .
1-5 - اهریغتم فیرعت
1-5-1 - یناجیه شوه
فلا - یرظن فیرعت
یا هعومجم یناجیه شوه یچورایک ( تسا هتسویپ مه هب یناجیه و یتخانش یاه ییاناوت زا
ساگروف ،32
و33
34ریم ، 2001 راکفا هک یتاساسحا زا ،اه ناجیه قیقد نایب و یبایزرا ،تفایرد اب ات دنک یم کمک درف هب هک )
وسوراک و ریام( دبای یهاگآ دنیامن یم لیهست ار ،35
1999 ،وسوراک و یولاس ،ریام ؛ 2001
اب و ) نزاوت یرارقرب
،یمارکا( دشاب هتشاد هنلاوئسم یراتفر و هنلاقاع یاه یریگ میمصت ،دوخ یاه ناجیه و راکفا نایم 1380
.)
راب -
36نآ ( 2007 ییاناوت هک دناد یم یتخانش ریغ یاه تراهم و اه یدنمناوت هتشر کی ار یناجیه شوه )
و دنهد یم شیازفا یطیحم یاهراشف اب دروخرب رد ار درف یاه نورد یناجیه هرهب یلک هلوقم جنپ رد ار نآ
دنک یم فیرعت یمومع قلخ و سرتسا تیریدم ،یگتفای شزاس یاهی دنمناوت ،یصخش نیب و یصخش ،نیتکرب(
1387 .)
ب - یتایلمع فیرعت
،شهوژپ نیا رد هرمن نازیم هب یناجیه شوه
رد یندومزآ هک دوش یم قلاطا یا سایقم
قلخ ارف تفص
TMMS(
37) یم بسک .دنک
1-5-2 - یبهذم یریگ تهج ینوریب و ینورد
فلا - یرظن فیرعت
سار و تروپلآ (
1967 بهذم هک ینورد یوگلا .دنا هدرک فیصوت ار ینوریب و ینورد یوگلا ود بهذم یارب )
هجوت دروم بهذم دوخ بوچراهچ رد ار دهد یم رارق
)فده ناونع هب بهذم(
. ،یا هزیگنا نینچ اب دارفا ا
ز
ناشنید سار و تروپلآ( دننک یم یگدنز نآ اب هکلب ،دننک یمن هدافتسا
1967 .) یوگلا هک یلاح رد
.)هلیسو ناونع هب بهذم(دنک یم دیکات ندوب یبهذم یاهدرواتسد رطاخ هب اتدمع بهذم رب ،ینوریب عقاو رد
32Ciarrochi
33Forgus
34Myer
35Mayer & Caruso
36Bar-on
37TraitMete Mood Scal
دها هب نتفای تسد یارب هلیسو کی ناونع هب بهذم زا ینوریب یبهذم یریگ تهج اب دارفا یبهذم ریغ فا
دننک یم هدافتسا نسلین(
1995 38
.)
یبهذم یریگ تهج ،یتخانشناور رظن زا .دوش یم لماش ار یبهذم شیارگ یداقتعا هبنج ،ینریب و ینورد
38Nilson
ب - یتایلمع فیرعت
،شهوژپ نیا رد هک دوش یم صخشم یا هرمن نازیم هب هجوت اب یبهذم یریگ تهج ندوب ینوریب ای ینورد
رد یندومزآ قم
هدش رظن دیدجت سای یبهذم یریگ تهج
ینوریب و ینورد نوسریف کم و شورگ( 39
،40
1989 ) .دنک یم بسک
3 - 5 - 1 - یبهذم راتفر
41
فلا - یرظن فیرعت رد تکرش ،ندرک اعد ،ینید بتک ندناوخ ،زامن ندناوخ ،یبهذم نکاما هب نتفر لماش یبهذم راتفر
دشاب یم یبهذم یهورگ یاهتیلاعف
42کپ ( ، 2006 زا.) شیارگ یراتفر هبنج یبهذم راتفر ،یتخانشناور رظن
.دوش یم لماش یبهذم ب - یتایلمع فیرعت
،شهوژپ نیا رد یبهذم راتفر سایقم رد یندومزآ هک دوش یم قلاطا یا هرمن نازیم هب یبهذم راتفر
نسلین (43
1995 دنک یم بسک ) .
فلا؛دشاب یم شخب ود لماش لصف نیا -
ریغتم هک شهوژپ یرظن هرتسگ و یموهفم ظاحل زا ار شهوژپ یاه
ب و دهد یم رارق یسررب دروم یرظن -
شهوژپ عوضوم هب طوبرم یلبق تاعلاطم هک نیشیپ تاعلاطم شخب
.دنک یم ینیبزاب ار
39 Revised Religious Orientation Questionnaire
40 Gorsuch & McPherson
41Religious Practice
42Peak
43Nilson
فلا - شهوژپ یرظن هرتسگ
2-1 یبهذم شیارگ فیرعت ناونع تحت ،یتایلمع رظن زا یبهذم شیارگ هک ییاجنآ زا
"
یبهذم یریگ تهج
"
" و یبهذم راتفر
"
فیرعت
.دنریگ یم رارق یواکاو دروم موهفم ود نیا ،یبهذم شیارگ فیرعت رد ،رضاح شهوژپرد ،دوش یم
2-1-1 - ینوریب و ینورد یبهذم یریگ تهج و تروپلآ
تروپلآ نودروگ (44
1967 - 1897 یعامتجا یسانشناور و تیصخش هنیمز رد ییاکیرمآ هتسجرب سانشناور ،)
.تسا لمج زا تروپلآ ،یلوحت ماع یاه یروئت وترپ رد هن و یصاصتخا روط هب درک یعس هک تسا ینیققحم ه
هچنآ لوحت یارب هلحرم هس شا هیرظن یانبم رب تروپلآ .دنک یزادرپ هیرظن یرادنید دروم رد
« نامیا
یبهذم » .دومن هئارا دیمان یم
« یبهذم نامیا »
.دنتسه تاساسحا و فطاوع زا هدش عابشا ینید یاهرواب
آ ار یبهذم لوحت هلحرم نیلوا تروپل
« هیلوا یرواب شوخ »
صوصخ رد ار هچنآ ره کدوک نآ رد هک دیمان
.دوش یم صخشم ندوب هناکدوک و ینلاقع ریغ ،ییارگ رادتقا اب ییاهرواب نینچ .دنک یم رواب ،دونش یم نید ا یخرب رد کش نیا تیاهن رد و دریگ یم ارف ار درف دوجو همه کش مود هلحرم رد هب دارفا ز
« هناغلاب نامیا »
هب دنک یم ادیپ ربارب ییورین رواب و کش هک رگید یخرب رد و
« یرگ یردالا »
و نستاو(دماجنا یم
،ینابرق 1377 .)
رتشیب هکلب .ینلاقع ریغ لاماک هن و دنراد ینلاقع افرص یتیهام هن ینید تاساسحا هک تسا نآ رب تروپلآ سا یقطنم رکفت و ساسحا زا یقیفلت هن هک دهد یم هئارا درف یارب یگدنز زا یا هفسلف ،یرادنید عقاو رد .ت
هک دریگ یم هجیتن تروپلآ ،نیاربانب .تسا هدننک اضرا مه یساسحا ظاحل زا هکلب دنراد ینلاقع یتیهام اهنت راد یقطنم یگداس مه هک دنروآ یم ناغمرا هب دوخ ناوریپ یارب ینیب ناهج یعون ایند گرزب نایدا مامت و د
،لاثم ناونع هب .تسا هداد رارق ثحب دروم زین ار ینید غولب باتک نیا رد ،تروپلآ .کینومراه ییابیز مه یو معز هب هتبلا .دراد ایوپ یتلصخ ،یسابتقا و یدیلقت تیهام مغر هب ،هناغلاب ینید نامیا هک دراد یم راهظا
44G.Alport
یتخانشناور غولب مدع زا اه یرادنید همه -
ج تلاکشم زا ینعی یاهریسفت ،هناروحمدوخ تلایامت ،ینامس
... و هناکدوک -
رب دوخ لوحت دنیارف رد دنناوت یم ینید تاساسحا هک تسا دقتعم تروپلآ اما ؛دنا هتفرگ هشیر
عوقو اب .دنوش هریچ دنا هتفرگ همشچرس اهنآ زا هک ییاه هزیگنارب و دنبای هبلغ یا هناغلابان یاه هشیر نینچ نید ،یا هدیدپ نینچ
« رترب هزیگنا »
شنک کی هب ینید تاساسحا رگید ترابع هب .دوش یم درف یگدنز رد
.دنبای یم تسد تیصخش بوچراهچ رد راتخمدوخ یرو یبوخ هب یاه هفلوم اب و یموهفم یانغ و یگدیچیپ یاراد هناغلاب ینید تاساسحا هک دهد یم حیضوت تروپلآ امیا ،نیا رب هولاع .دنتسه صخشم و هتفای زیامت یعماج هفسلف هک تسا هارمه یا یقلاخا تابث اب هناغلاب ن
تیاهن رد و دوش یم یدنب نامزاس گنهامه هتفای دیحوت یوگلا کی تمس هب و دنک یم هضرع یگدنز یارب تسا تایح هصرع رد دمآراک تایضرف اشگهار یاهرواب زا روظنم .دنک یم شکشیپ درف هب ار اشگهار ییاهرواب بم طیارش رد لمع هک
،ینابرق و نستاو (دزاس یم مهارف ار زیمآ دیدرت و مه 1377
.)
.دش هناغلابان و هناغلاب یرادنید شجنس یارب یا همانشسرپ تخاس فرص تروپلآ یدعب تاقیقحت رتشیب ،یفده نینچ یاتسار رد .دزاس یم مهارف ار ینید دهعت زیامتم لاکشا یملع یسررب ناکما یرازبا نینچ ( سار و تروپلآ 1967
) فده اب ینوریب یرادنید سایقم .دنتخادرپ یبهذم یریگ تهج سایقم ود عادبا هب
تهج کی اب دارفا .دش یزیر حرط ،دوب هداد حرش هناغلابان یرادنید ناونع تحت لابق تروپلآ هچنآ یبایزرا اب .دنراد یرازبا یفادها طقف هک دنتسه ینید یاهرواب یاراد ،یرظن ظاحل هب ،ینوریب یبهذم یریگ نینچ
تمس هب ینوریب رادنید هناهلأتم ریبعت هب ینعی .دوب دهاوخ درف هیلوا یاهزاین یاضرا رازبا نید ،یا هزیگنا .دنک شومارف ار دوخ هکنآ نودب دور یم دنوادخ :دشاب قفاوم یتلامج نینچ اب درف هک دوش یم راکشآ ینامز لاامتحا ینوریب یبهذم یریگ تهج دهاوش
« لحم یبهذم نکاما تسا یعامتجا بوخ طباور یریگ لکش یارب یبسانم
» ای
« دراد درف یارب نید هچنآ
دوش یم مکاح درف رب تبیصم و یتخبدب ،مغ ماگنه هک تسا یشمارا .»
ریظن یا هلمج ای
« هک یلیلاد زا یکی
دنک یم کمک هعماج رد درف تیبثت هب تیوضع نیا هک تسا نیا ما هدش یبهذم نکاما وضع نم .»
یمامت رد
یاهشزرا و فادها هب یبایتسد یارب یرازبا عقاو رد نید ،ینوریب یرادنید سایقم داوم رگید و تلامج نیا
کی تیهام تقیقح رد .یگدنز رد تفرشیپ ای و تلاکشم اب هلباقم نوچمه .تسا هدش هتشاگنا نید زا رترب نوچ یدراوم رد تسا نکمم ینوریب یرادنید هزیگنا
« ،مدقتعم منید هب هچرگا یاهزیچ منک یم ساسحا اما
دراد دوجو یگدنز رد مه یرتمهم
» یناحور ریغ و رلاوکس داعبا ینوریب یرادنید .دهد یم ناشن ار دوخ ،
،ینابرق و نستاو(دناد یم یهلا و یناحور داعبا رب مدقم ار ینید 1377
.)
هب نتفای تسد یارب هلیسو کی ناونع هب بهذم زا ینوریب یبهذم یریگ تهج اب دارفا یبهذم ریغ فادها
نسلین(دننک یم هدافتسا ،45
1995 .)
یحطس و یرهاظ دیاقع و اهشزرا ای هعماج رد یتحار ،ندوب یبهذم یارب شزیگنا ،ینوریب یاه یبهذم یارب لابند ار هناروحم دوخ فادها هک دنک یم فیصوت ار یدرف ینوریب یبهذم یریگ تهج تروپلآ رظن زا .تسا
یارب بهذم زا و دنک یم رگرب سناه(دنک یم هدافتسا یعامتجا دییأت و هاگیاج ندروآ تسد هب
،46
1999 .)
شنک نید ،یریگ تهج نینچ رد .تسا هدش یحارط هناغلاب نامیا یبایزرا یارب ینورد یرادنید سایقم
،دنتسه ینورد یرادنید یاراد هک یصاخشا یارب .دوش یم رترب هزیگنا و دبای یم یلقتسم و راتخم دوخ یرو اجنا ات دننک یم یعس دارفا نیا .دنراد یرتمک ییاغ تیمها ،دشاب مهم هک مه ردقچ ره ینید ریغ یاهزاین ار درف ،نییآ کی هب ندوب دقتعم .دنزاس گنهامه دوخ ینید فیلاکت و اهرواب اب ار اهزاین نیا ،تسا نکمم هک نچ اب دارفا .دزیگنا یم رب نآ زا لماک یوریپ و نتخاس ینورد یارب یمن هدافتسا ناشنید زا ،یا هزیگنا نی
سار و تروپلآ( دننک یم یگدنز نآ اب هکلب ،دننک ،47
1967 .)
:دراد نینچنیا یداوم ینورد یرادنید سایقم
« و رکفت هب ییاهنت رد ار متقو زا یشخب هک تسا مهم میارب نیا
منارذگب دوخ ینید یاهرواب هراب رد لمأت .»
ای « منک یم شلات تیدج اب نم قبط رب ما یگدنز روما مامت ات
دشاب ما ینید یاهرواب .»
ای و ، « دنتسه یگدنز رد نم شور یلصا یانب ریز ما ینید یاهرواب .»
رد نیاربانب
اب ار یگدنز رلاوکس و یهلا ریغ یاه هبنج هک دنک یم شلات درف و دوش یم هیلوا یناحور داعبا ،ینورد نامیا .دزاس راگزاس دوخ نامیا
45Nilsin
46Berger
47Alport & Ross
یگ تهج زا عون نیا رد .دنک یم فیرعت بهذم دوخ رد فده کی ناونع هب ار بهذم ،ینورد یبهذم یر
،شورگ(دنهاوخ یم نامیا دوخ رطاخ هب ار یبهذم نامیا دارفا ،یبهذم یریگ تهج 1994 48
.)
زا شنم کی اب و قیمع روط هب دارفا نیا.تسا ینورد یبهذم یریگ تهج اب درف کی هیامنورد ،یصخش نیقی گ دوخ
،نراو و دنلراف .سا.ما(دنتسه دهعتم یبهذم اهشزراو دیاقع هب هتشذ 199249
.)
ات دندمآ رب ددص رد ناسانشناور یخرب نآ رد هک دروآ دوجو هب ار یشهوژپ یشم طخ ،سار و تروپلآ هلاقم
،نوسریف کم و شوروگ (دنزاسب یرادنید شجنس یارب یرتهب یاهرازبا 1989 50
هکنیا رتمهم همه زا .)
سب یارب هباشم یاهسایقم رگید و ،سار و تروپلآ سایقم زا هدافتسا هب عورش یراتفر مولع نادنمشناد زا یرای تهج سایقم هب دارفا ،شور نیا رد .دندرک ینورد و ینوریب ینید یاهرواب یاه هتسبمه حیرشت و فیرعت
ا یرگید یاه هبنج یریگ هزادنا فده اب هک ییاه همانشسرپ رگید و ینید یریگ و یتخانشناور یرو شنک ز
یرامآ لیلحت اه همانشسرپ یمامت هب هدش هداد یاهخساپ سپس .دنهد یم خساپ ،دنا هدش یحارط یعامتجا و نستاو(دوش صخشم نآ یرادزاب ای و یتخانشناور یگتفای شزاس اب هزیگنا ود نیا یگتسبمه ات دنوش یم ینابرق
،51
1377 .)
ریگ تهج هنیمز رد تروپلآ هیرظن اریخا .تسا هتفای طسب یصخش و یعامتجا هلوقم ود هب ینوریب یبهذم ی
یبهذم یریگ تهج یاراد دارفا یدنب میسقت نیا قبط
« ینوریب - یعامتجا »
و فادها هب لین تهج بهذم زا
یبهذم یریگ تهج رد هک یلاح رد ،دنیوج یم دوس یعامتجا دیاوف
« ینوریب یصخش –
» بهذم زا دارفا
ا یدرف هافر و تینما تهج ،ییافو هقیدص(دننک یم هدافتس
1378 .)
48Gorsuch
49M.S.farland & Varen
50Mcpherson
51Watson & Ghorbani
2-1-2 - تروپلآ یبهذم یاه یریگ تهج شجنس
ینورد یبهذم یریگ تهج هک تسا هدام تسیب یاراد تروپلآ یبهذم یریگ تهج سایقم ینوریب و 52
ار53
لاس رد تروپلآ ار سایقم نیا .دهد یم رارق شجنس دروم 1950
ود یاراد سایقم نیا .تسا هتخاس
سایقمریز 9
و 11 رب لمتشم ینورد یبهذم یریگ تهج هک ،تسا یلاوس 9
یبهذم یریگ تهج و لاوس
رب لمتشم ینوریب 11
یبهذم یریگ تهج سایقم تلااؤس یارب یراذگ هرمن سایقم نیا رد .دشاب یم لاوس
مقفاوم لاماک :دشاب یم تروص نیدب ین ینورد 1
مقفاومابیرقت ، 2
مفلاخم ابیرقت ، 3
مقفاوم لاماک ، 4
ب . یار
مقفاوم لاماک :دشاب یم تروص نیدب ینوریب یبهذم یریگ تهج سایقم تلااوؤس 4
مقفاوم ابیرقت ، 3
ابیرقت ،
مفلاخم 2 مفلاخم لاماک ، 1
ندرک صخشم زا سپ .دنراد یرتمک یاهزایتما رت ینورد اه خساپ بیترت نیدب .
یارب و دیدرگ عمج اهنا یاه هرمن هناگادج تروص هب سایقم ود ره یاه هیوگ یبهذم یریگ تهج نییعت
دش هتفرگ هرهب سایقم ود ره هنایم هرمن زا ،دارفا ،ییافو هقیدص(
1378 ).
2-1-3 - یبهذم یاه یریگ تهج یدنب هلوقم رد تروپلآ تلاکشم
هتفرگ رظن رد راتسویپ کی ییاهتنا بطق ود ناونع هب ینوریب و ینورد یبهذم یریگ تهج عون ود ادتبا رد مه زا اما .دندش یم ندوب بسانم دروم رد ییاهدیدرت ،هنیمز نیا رد یبرجت قیقحت لئاوا نا
یریگ تهج
ینورد ینوریب یریگ تهج و ( تروپلآ .درک ادیپ شرتسگ و دمآ دوجو هویش نیا هب
1966 هک دش هجوتم )
ره یاه هنیزگ اب دارفا نیا .دندرک یم عانتما وا صلاخ یبهذم قطنم اب تقفاوم زا دارفا زا یهورگ ،سایقم ود
.دندوب قفاوم ،دنهدب ناشن ار فلاخم بطق ود هک دزاسب ییاهسایقم تساوخ یم هک تروپلآ شلات فلاخ رب یسانش تخیر کی هب ار دوخ ییادتبا یبطق ود دروآ یور تروپلآ ،اه هتفای نیا هجیتن رد
« هیلا راهچ »
سایقم یاه هنیزگ اب هک ییاهنآ .داد شرتسگ “ I”
ینورد یریگ تهج ( یاه هنیزگ اب و دندوب قفاوم)
سایقم ار اهنآ ،دندوب فلاخم )ینوریب یریگ تهج (“E”
"
ینورد
"
سایقم یاه هنیزگ اب هک ییاهنآ .دیمان
ار اهنآ دندوب قفاوم “E”
"
ینورب
"
ار اهنآ دندوب قفاوم سایقم ود ره اب هک ییاهنآ .دیمان
"
ان یبهذم شیپ
52Interinsic Religious Orientation
53 Exterinsic Religious Orientation
زیامتم
"
هنیزگ اب هک ار ییاهنآ و دیمان ار اهنآ دندوب فلاخم سایقم ود ره یاه
"
زیامتمان یبهذم دض
"
،یراتخم سابع(دیمان 1379
.)
یشهوژپ دهاوش زا یمیظع مجح و دنا هدرک شیامزآ ار یرادنید توافتم یاهخنس نینچ یرامش یب ناققحم فای شزاس حطس نیرتلااب ینورد یرادنید تفگ دیاب یلک روط هب .تسا هدرک دییات ار اهنا تحص ناور یگت
رد تروپلآ یاهیزاس موهفم زا یجیاتن نینچ .دهد یم ناشن ار حطس نیرت نییاپ ینوریب یرادنید و یتخانش لاومعم زین زیامتمان یرادنید دض و زیامتمان یرادنید .دنک یم تیامح ینید یریگ تهج خنس ود صوصخ سا نکمم لاح نیع رد اما ،دنریگ یم رارق ینوریب و ینورد خنس ود نیب و ینورد یرادنید یگتفای شزاس ت
دض و زیامتمان یرادنید یاهخنس ،رگید ترابع هب .دنهد ناشن زین ار ینوریب یرادنید یگتفایان شزاس نستاو(دنهد یمن ناشن یتخانشناور تملاس اب ار یرادیاپ طابترا زیامتمان یرادنید ناراکمه و54
1994 .)
4 - 1 - 2 - وجتسج موهفم یبهذم یریگ تهج و55
تاب سیتنو و نوس (56
1982 رارق یسررب دروم دعب هس زا دناوت یم یبهذم یریگ تهج هک دنتشاد راهظا )
نیا زا کی ره .وجتسج یبهذم یریگ تهج و ینورد یبهذم یریگ تهج ،ینوریب یبهذم یریگ تهج .دریگ .دشاب دناوت یم یبهذم توافتم یاه هزیگنا زا یباتزاب داعبا هدیچیپ تلااؤس ،وجتسج موهفم هب نتشاد تبغر تروص هب موهفم نیا.دریگ یم رب رد ار هناسانش یتسه
دارنوش و نوستاب(تسا هدش نایب بهذم هرابرد هدیچیپ تلااوس ندیسرپ 199457
یریگ تهج اب دارفا .)
هرابرد دیدرت و کش و دیدج تاعلاطا هب تبسن و هنایارگ یتسه تلااؤس فشک هب تبسن ،وجتسج یبهذم و زاب یشنیب ،بهذم نراو و دنلراف .سا.ما(دنراد هنارکفنشور
1992 58
.)
54Watson
55Quest
56 Batson & Wentiss
57Batson & Schonrad
58M.S.Farland & Varen
دوخ یبهذم تلااؤس یارب حیحص یاه خساپ لابند هب ،هدش نییعت شیپ زا باوج کی نتشاد نودب دارفا نیا دارنوش و نوستاب(دنشاب یم 1991
.)
یم صخشم ماهبا لمحت و کش هلیسو هب ،وجتسج یریگ تهج رد یبهذم غولب ش
.دو وهانود(
، 59
1985
؛
نیگرب و زرتسم ،60
1992 .)
2-1-5 - وجتسج موهفم شجنس
( سیتنو و نوستاب تاراهظا یاتسار رد 1982
یبهذم دیدرت و کش یبایزرا روظنم هب وجتسج سایقم ،)
ینابرق زا لقن هب دارنوش و نوستاب(تسا هتشگ یحارط 1991
وجتسج یریگ تهج هدنهد ناشن هک یداوم .)
ییاه هرازگ لماش ،دنتسه بهذم هب :دننام تسا
« مهد یم رارق لاؤس دروم ار ما ینید یاهرواب هراومه نم
» ،
« دوش یم بوسحم میرادنید زا یمهم شخب ندرک کش نم یارب »
هتسه اه خساپ زا شیب تلااؤس و
.دنهد یم لیکشت ار نم ینید تایبرجت
»
یاس اب سایقم نیا تبثم یگتسبمه نتشادن و وجتسج سایقم یارب هزاس رابتعا نادقف شیارگ یاه سایقم ر
تسا هدرک دودحم ار نآ دربراک ،یبهذم
،وهانود(
1985
، نیگرب و زرتسم؛
1992 .)
( شناراکمه و نوستاب رظن زا 1983
نآ و دراد یداقتنا یهاگن ،تروپلآ یزاس موهفم هب تبسن وجسج موهفم)
.دناد یم قلاخ یاهدیدرت و اهراتسج زا یراع و ینلاقع کشخ نامیا زا یلکش ار
2-1-6 - یبهذم یریگ تهج دقن و سیلا تربلآ
سیلا تربلآ ار یلوقعم ریغ یاهرواب یتنس یرادنید هک تسا دقتعم ،یناجیه ینلاقع درکیور سانشناور ،61
،سیلا(دوش یم یناجیه تلالاتخا زورب ببس هک دهد یم شیازفا 1983
دوجو یددعتم یاه همانشسرپ .)
د .دجنس یم ار ینلاقع ریغ یاهرواب هک دراد رد ینلاقعریغ یاهرواب یاهسایقم ،تاعلاطم نیا زا یرس کی ر
59 Donahue
60Masters & Bergin
61Ellis
ای یراگزاس اه یندومزآ و دش ارجا یتخانشناور یاه همانشسرپ رگید و یبهذم یریگ تهج سایقم رانک .دندرک یبایزرا دوخ ینید تادهعت اب ار ینلاقع ریغ یاهرواب یاه هرازگ یراگزاسان نییعت رد ینورد نارادنید یاه یبایزرا یرادنید زا یساکعنا ینلاقع ریغ یاهرواب سایقم داوم ایآ هک هتکن نیا
ینلاقع ریغ رواب عون ود یسررب نیا رد هجیتن رد .تفرگ رارق لیلحت دروم و دش هتفرگ راک هب ،هن ای تسا .دنا یرادنید زا یساکعنا هک ینلاقع ریغ یاهرواب یرگید و ینلاقع ریغ افرص یاهرواب یکی .دش صخشم سپس :داد ناشن تاعلاطم نیا عومجم رد .دندش هسیاقم مه اب ینلاقع ریغ رواب عون ود نیا 1
نارادنید .
؛دنتسه تخیر نیرتملاس یناور رظن زا ینورد 2
تروص هب ،هدرک حرطم سیلا هک هنوگنآ یرادنید عون نیا .
؛دنهد یمن ناشن ار ینلاقع ریغ یاهرواب زا ییلااب حطس ،رادیاپ 3
دنید فیراعت . ریغ یاهرواب زا ینورد نارا
تسا هتشاد ضورفم صوصخ نیا رد سیلا سایقم هک تسا یزیچ نآ زا رتارف دراوم یخرب رد ینلاقع نستاو(
،ناراکمه و 62
1994 .)
62Watson
