سررب ی ت أ ثی ر لحرم ۀ هدلگ ی مک رب ی
ت ک و ی ف ی ت سناسا Salvia limbata
رد تاقبط عافترا
ی رد فلتخم عتارم
ناقلاط
رم ی م رافص ی اه
؛ وجشناد ی رتکد ی رادعترم
،ی دکشناد ۀ بط عبانم ی ع ،ی هاگشناد نارهت .
سح ی ن نرذآ ی
*دنو
؛ داتسا ، دکشناد ۀ بط عبانم ی ع ،ی نارهت هاگشناد .
لعدمحم ی عراز کوهاچ ی
؛ داتسا ، دکشناد ۀ بط عبانم ی ع ،ی نارهت هاگشناد .
لع ی وط یل ی ؛ شناد ی را
، دکشناد ۀ بط عبانم ی ع ،ی نارهت هاگشناد .
دمص داژن هاربا ی م ی
؛ پ ،رایداتسا دکشهوژ
ۀ گ ناهای لوا داوم و هی وراد
،یی هاگشناد دیهش تشهب ی .
ند ی ل رتاپ ؛ داتسا ، دکشناد ۀ زرواشک ی حم مولع و ی
ط ز ی تس ، لاک هاگشناد ی
نرف یا ، د ی و ی س .
هدیکچ گ
ی ها رم ی م لگ ی ( Salvia limbata )
گ ی ها ی فلع ی و اپ یا و هب قلعتم داوناخ ۀ عانعن و موب ی ا ی نار تسا . ا رد ی ن قحت ی ق اوه مادنا یی گ ی ها
Salvia limbata رد
لحرم ۀ هدلگ ی رد ت ی هامر رد عافترا قطانم ی
رد فلتخم عتارم
سناسا رادقم رظن زا ناقلاط و
عونت کرت ی تاب ش ی م ی ا یی
نآ رد دوجوم ارب .دش هعلاطم اه
ی سررب ی داوم م ؤ رث ۀ گ ی ها رد ور ی هاگش اه ی لحرم رد هعلاطم دروم ۀ
هدلگ ی ۹ نومن ۀ گ ی ها ی ارب ی لانآ ی ز
ف ی شوت ی م ی سررب ی اسانش .دش یی
کرت ی تاب کشت ی ل دنهد ۀ ساسا ی مک(
ی ت و ک ی ف ی ت اب ) هاگتسد GC/MS و
GC-FID (
فارگوتامورک ی
زاگ ی ط هب لصتم ی
ف جنس مرج ی ) تروص تفرگ . هدزاب لحرم رد سناسا ۀ
هدلگ ی ترت هب ی ب رد اپ یی ن ناقلاط ( ۱۷۰۶m ) ربارب ۳۴ / ۰ رد
م ی نا ناقلاط ( ۱۹۱۴m ) ربارب ۳۴ / ۰ رد و لااب ناقلاط ( ۲۴۷۳m ) ۴۶ / ۰ دصرد نزو(
ی نزو هب ی ) تسد دمآ . هب هجوت اب اتن
ی ج هدمآ تسد هب
،
غت یی تار ور هس رد عافترا ی
هاگش فلاتخا هعلاطم دروم نعم
ی راد ی ار رد ب ی ن کرت دصرد ی تاب ناشن هدمآ تسد هب م
ی دهد . نچمه ی ن
هدمع رت ی ن کرت ی تاب کشت ی ل دنهد ۀ :لماش سناسا پافلآ
ی نن
، پاتب ی نن
، نردندامورآولآ لونولوتاپساو
دنتسه .
لک ی د ناگژاو : نغور اه ی رارف
، تاقبط عافترا ی
، رم لح ۀ هدلگ ی
، Salvia limbata
، ناقلاط
سامت هرامش :لوئسم هدنسیون * :
۹8۲۶۳۲۲۴۹۳۱۴ +
Email: hazar@ut.ac.ir
:تفایرد خیرات ۰۶
/ ۱۰ / ۱۳۹۷
:بیوصت خیرات ۰8
/ ۰2 / ۱۳۹8
ص ۱۴۹ - ۱۳۹
م م ،یرادزیخبآ و عتر هلج
عبانم هرود ،ناریا یعیبط ۷۲
هرامش ، ۱ ، راهب
۱۳۹8 ۱۴۰
۱ . همدقم
گ ی ناها وراد یی ی ک ی سب عبانم زا ی
را رد دنمشزرا رتسگ
ۀ
س و ی ع بط عبانم ی ع ی ا ی نار تخانش تروص رد هک دنتس ه
ملع ی
، هعسوت ،تشک و
هرهب یرادرب حص ی ح م ی شقن دنناوت
مهم ی ازلاغتش ا ،هعماج تملاس رد یی
و تارداص غ ی تفنر ی
هتتتشاد دنتتشاب [ ۳۱ ] تتشقن رب هولاع عتارم . ی
ناونع هب هک
هاگ جرفت شزرا ی
، لوت ی د حم ،هف ولع ی
ط ز ی تتتتس و عبنم
تنژ ی ک ی و غ ی هر دن راد ن زا ، رظ لوت ی د گ ی ناه ا وراد یی و
تعنص ی زا اج ی هاگ و ی هژ رادروخرب یا دنتسه
[ ۳ ].
هدافتسا زا
گ ی ناها وراد ناونع هب هقباس
ا ی زا ناسنا تخانش تمدق هب
گ ی ها دراد . بط عتارم رد ی
ع ی کرت ی ب ی زا هن وگ اه ی فلتخم
گ ی ها ی
، راتخاس ی ک عماج ۀ گ ی ها ی کش ت ار ی ل م ی هک دنهد
لقا لم اوع اب ی
م ی
، کاخ ی
، فارگوپوت ی لاع ف و ی ت ناتتتسنا ی
راگزاتتتس ی
ی هتفا قحت .دنا ی ق ژولوکا دروم رد ی
هنوگ اه ی
گ ی ها ی کمک م ی زا ات دنک ی
ک ن فرط ی اهزا ی ژولوکا ی ک ی
ی ک گ ی ها اس انش یی دوش و زا فرط د ی رگ ا زا ی ن تاعلاطا
رد تهج پ ی دربتتش لاتتصا لماتتش هک فادها و
هعتتسوت ی ا
فذح ی ک هنوگ م ی .دوتتتش هتفرگ کمک دتتتشاب نچمه
ی ن
اپ هدمآ تتتتسد هب تاع لاطا ی
هاگ داد ۀ بتتتسان م ی ته ج
لدم اس ز ی آرف ی اهدن ی ژولوکا ی ک دهاوخ دوب [ ۱۴ ، ۱5 ].
زا رظن [ ۱۰ و ۱۱ ] رم سنج ی
م لگ ی (
Salvia
) ی ک ی زا
سنج اه ی مهم داوناخ ۀ عانعن ی نا (
Lamiaceae
هک تتتسا )
دودح اب ۹۰۰
نوگ ۀ ز ی تن ی
، وراد یی وداو ی ه رد رتتتساترتتتس
هدتتتش هدرتتتتسگ ناهج تتتتسا
. گ ی ناها ا ی ن اراد سنج ی
هجوت لباق سناتتسا ی
ب اب ی ش زا ۱۰۰ کرت ی ب لماتتش لاعف
نپرتونوم اه
ی ه ی هن برکورد
، نپرتونوم اه
ی ه ی هن ژورد
،
وکزتتتس ی نپرت اه ی تتتسکا ی هنژ دو ی نپرت اه م ی هک دنتتتشاب
لاع ف ی ت اه ی ب ی ژولو ی ک ی ناوارف ی ناتتتشن دوخ زا م
ی دن هد
[ ۳۰ و 5 ] دودتتح رد . 58
ا زا هتتنوگ ی
ن سنج رد ا ی نار
هتخانتتش هدتتش
تتتسا هک ۱۷ نوگ ۀ ( نآ ۲۹ دتتصرد موب ) ی
ای نار م ی دنش اب [ 8 و ۲۷ ] . زا رم سناس ا ی
م لگ ی انص رد ی ع
زاسرطع ی
، انص ی ع اذغ یی نشاچ ناونع هب(
ی و معط هدنهد
و زا لگ اه ی ناونع هب نآ هباتتتشون
) [ ۱8 ] و انتتتص ی ع وراد (
تتصاخ ی ت مرک تتشک ی
، دتتض متتساپتتسا
، باق دتتض
، تنآ ی
بی تو ی ک دبک کرحم و
دوبهب دنهد ۀ لمع متضه ) هدافتتسا
م ی دوش [ ۷ ].
ن وگ ۀ
S.limbata
نام رد تارثا رطاخ هب ی
روط هب نآ
تنتتس بط رد هدرتتتسگ ی
رارق هدافتتتسا دروم م
ی گ ی در . ای ن
گ ی ها واح ی کرت ی تاب عونتم ی لثم ونولاف ی اهد ی
،فلتخم
ننات رت و اه ی ونپ ی اهد یی دننام نپورتونوم
،اه د ی نپرت ،اه
وکزتتتس ی نپرت ونپرتارتت و اه ی
اه د م ی .دتتتشاب تارثا زا
ژولوکامراف ی
ک ی ونپرت ی اهد درد دتتتض تارثا هب ی
، دتتتض
باهتلا ی شهاک،
دنهد ۀ تنآ ،نوخ راتشف ی
تسکا ی ناد ی و دض
م ی بورک ی نآ اه م ی .درک هراش ا ناوت باهتلادض صاوخ
ی زراب
ونپرت ی اهد ی رم ی م لگ ی تسا هدش ببس هک
زا هدافتسا اب
راتتتصع ۀ ا ی ن گ ی ها لوکلوم اه ی وراد یی دنمتردق ی ارب ار ی
نامرد بی رام ی اه ی باهتلا ی تامور دننام نمزم ی
،متتسآ،متتس
ارتتش بلتتصت و هدور تاباهتلا ی
ی غ و ن ی هر حارط ی و هتخاتتس
وش ض عب .د ی زا د ی و رت ی نپرت س رد ذوفن نمض اه ی
متس
بتتتصع ی زکرم ی نآ درکلمع رب تأ
ثی ر م ی .دن راذگ ی ک ی زا
اهدرکراک ی
زا هدافتتتسا عتارم هنوگ
اه ی وراد یی تعنتتص و ی
ا و تسا ی ن گ ی ها مه وراد یی تسا و مه فولع ه ا ی و لصف رد
گ سناس ا دص رد هک ناتس مز ی
ها مک م ی دوش ارچ شزرا یی
ا رد ار ماد هفولع و هتشاد ی
ن لصف مأت ی ن م ی دنک . نوگ ۀ
S.
limbata
گ ی ها ی فلع تسا ی
،هلاس دنچ
،رطعم راهچ شوگ
و
،رادکرک گ عافترا ی ها دودح ۳۰-۶۰ تناس
ی رتم م ی و دش اب
اراد ی رهاظ ی ،تتتتشپرپ گرب
اه ی
،لباقتم زبتتتس گنر هب
،نشور خض ی م و اراد ی هکبش ا ی زا گربگر اه ا .تس رتهب ی ن
م رظن زا تش ادرب نامز ی
ناز روهظ زاغآ رد گرب رد سناس ا
لگ اه م ی هدلگ نامز .دتتتشاب ی
گ ی ها درا ی تتتتشهب ی
ا دادرخ
فارغج راتتتشتنا .تتتتسا ی
ا یی رم ی م لگ ی رد وردوخ تلاح هب
تتتضارا ی کتتتشخ یا
خلاگنتتتس ی
و هنماد اه ی اب ی ر قطانم
فلتخم تتسآ ی
،ا رفآ لامتتش ی
اق زکم و ی ک م ی .دتتشاب ا رد ی نار
نی ز شنکارپ گ
ی ها روکذم رد ابرذآ ی
،ناج
،ناتتتسرل تتش
ی
،زار
،هاشنامرک نارهت ناتسا رد دنوامد و نانمس
م ی ور ی د [ ۲۲ ].
[ ۷ ] تتعل اتتطم رد ۀ
ور رب دوخ ی
رم ی م ل گ ی ب ک ی ر
سررب ی ثأت ری لحرم ۀ هدلگ ی مک رب تی ک و تیفی سناسا Salvia limbata ...رد
۱۴۱
Salvia sclarea
ازجا ، ی گ ی ها رد لحرم ۀ هدلگ ی طتتتسوت
هاگتسد وGC
GC-MS
اسانش دروم یی
گ.تفرگ رارق ی
ناها
رد لحرم ۀ هدلگ ی اراد لماک ی
ب ی رتتتتش ی ن م ی ناز سناتتتسا
هدوب و مهم رت ی ن ازجا ی ل لماتتتش سناتتتسا ی
لولان ۰۳ / ۳۰
دتتتصرد
، لی لان ی ل تاتتتتسا ۰8
/ ۲۳ دتتتصرد رتافلآ و
ی لوئنپ
۱۳ / ۱۱ دتتتتصرد .دوب
[ ۴ ] تتتسررب اب ی
ور رب ی
Salvia
reuterana Boiss
و
Salvia palestina Benth
۴۳ کرت ی ب ش ی م ی ا یی نوگ سناس ا زا ۀ
لوا ی و ۲۴ کرت ی ب زا
سناتتتسا نوگ
ۀ مود ی اتتتسانتتتش یی
درگ ی هکد زا بلاغ رت ی ن
کرت ی ب اه ی تتتش ی م ی ا یی رد ن وگ ۀ
S.reuterana
لماتتتش
راک ی فو ی
،نل د ی ه ی
،لو وراک ورد نرکام رج
،D-
ل ی لولان و
.دن دوب لونلوتاپ تتتسا (
۶ ) ۲۰ کرت ی ب گ سناتتتتسا رد ی
ها
Salvia officinalis
ناونع هب کرت
ی تاب لصا ی اسانش یی دش
لماتتتش هک تتتس
ی س وجوت ن ( ۳5 / ۳۱ دتتتصرد )،
لاکا ی لوتپ
( ۱۱ / ۱۳ دتتصرد )،
لولابولگ ( ۳۳ / ۲ دتتصرد )،
نوجوت ( ۰5 / ۱۰
دص رد )،
روفماک ( ۰5 / ۲۱ دص رد )،
پافلآ ی ن ( 5۴ / ۴ )دص رد و
پاتب ی نن ( ۶8 / ۱ دتتتصرد ) م ی دتتتشاب . نینچمه زا یخرب رد
هنوگ اه ی ایولتس
، اتب - رتتشیب ننیپ ی
ن هب ار سناتسا دتصرد
زا .تس ا هداد صاص تخا دوخ لمج
ۀ ا ی ن هنوگ اه م ی هب ناوت
S.chloroleuca
( ۶ / ۱۰ دتتتتصرد )
هراتتتتشا درتتک
[ ۳۳ ].
[ ۶ ] تتتتسررتتب اتتب ی
ور ی
Salvia reuterana Boiss
و
Salvia palaestina Benth
، ۴۳ کرت ی ب تتتش ی م ی ا یی زا
نوگ سناسا ۀ
لوا ی و ۲۴ سناتتتسا زا بتتتیکرت نوگ
ۀ یمود
بلاغ زا هک دیدرگ ییاسانش بیکرت نیرت
رد ییایمیش یاه
نوگ ۀ
S. reuterana
یم اتب ناوت - اتتتفلآ ،نملا -
،ننوتتتجروگ
نرکامرج -
، n
-D
و درب مان ار لونلوتاپس ا و تاتس لایزگه
بتتتیکرت رد بتتتلاغ یاتتته
تتتنوگ ۀ
S. palaestina
لماتتتش
،نلیفویراتتتتک ید
وردیه نرکامرج ،لو وراک
-
و لولانیل ، D
دندوب لونلوتاپتتسا [
۲5 ] . بی تتتس کرت ی ب رد سناتتسا گ
ی ها
رم ی م لگ ی
Salvia officinalis
کرت ناونع هب ی
تاب لتتتصا ی
اس انش یی س لماش هک دش ی
س ( نوجوت ۳5 / ۳۱ ،)دص رد
لاکا ی لوتپ ( ۱۱ / ۱۳ ( لولابولگ ،)دصرد ۳۳
/ ۲ سنارت ،)دصرد
( نوجوت ۰5 / ۱۰ ( روفماک ،)دتتتصرد ۰5
/ ۲۱ ا ،)دتتتصرد ی
وز ( لونورب
۶۹ / ۱ پ افلآ ،)دتتصرد ی
نن ( 5۴ / ۴ پ اتب ،)دتتصرد ی
نن
( ۶8 / ۱ (نولوموه افلآ و )دتتصرد ۷۱
/ ۲ م )دتتصرد ی
تتشاب ن د .
لااب تظلغ روتتتضح یی
کرت زا ی تاب اراد ی تتتسکا ی نژ دننام
لاکا ،نوجوت ی
لوپ رم سناتتسا رد روفماک و ی
م لگ ی م ی دناوت
تنآ صاوخ لماع ی
رتکاب ی
، تنآ ی سکا ی
،ناد دض و چراق دض
ا باهتلا ی ن گ ی ها اربانب .دتتتشاب ی
ن گ ی ها رم ی م لگ ی اب ی تتتتس ی
هدافتتتسا تهج اه
ی نامرد ی ب و ی ژولو ی ک ی رارق هعلاطم دروم
گ ی در ا رد . ی اجن لاعف ی ت تنآ ی تسکا ی ناد ی رم سناتسا ی
م لگ ی
رط زا ی ق س ی متس نتوراکاتب -
لی لون ی ک س ا ی د زرا دروم ی با ی
ا .تفرگ رارق ی
ن لاعف سناسا ی
ت تنآ ی سکا ی ناد ی بوخ ی ناشن
داد [ . ۲۶ ] اقم اب ی س ۀ کرت ی ب ش ی م ی ا یی
، زجت ی ه ذپ ی ر ی دام ۀ
،کتتشخ ئتورپ
ی ن ف و ماخ ی رب وتتش رد لولحمان ی
دن ۀ ثنخ ی
ارب ی گ ی ها لماک هدلگ فلتخم لحارم رد )گرب و هقاتتس(
ی
تتتتتتگ گرتتتتتتب و تتتتتتی
ها کزوروتتتتتتن
S. leriifoli
، ی جنو ۀ رت هاک و کش خ ی
ت ی هلاک اب هدافتس ا زا
۴
سأر واگ یاراد ف ی یلاوتتتس م اد
ی هزادنا گ ی یر دتتش اتن .
ی ج
زجت ۀی تتتش ی م ی ا یی گ ی ها کزورون رد لحارم فلتخم دتتتشر
ناتتتشن داد هک دتتتصرد ئتورپ
ی ن ماخ نآ رتمک زا ی جنو ۀ
کتتتشخ رخاوا
هدلگ ی و رتلااب زا هاک رت ی ت ی هلاک دوب . شخب
ف ی رب ی گ ی ها لم اک کزورون رد
لح ارم فلتخم هدل گ ی
لماش شخب لولحمان رد
وش ی دن ۀ ثنخ ی و شخب لولحمان
رد وتتش ی دن ۀ تتسا ی د ی رد اقم ی هتتس اب ی جنو ۀ کتتشخ و
هاک
رت ی ت ی هلاک رتمک دوب ک ه م ی دودح ات دناوت ی
دنهد ناتتتشن ۀ
لباق ی ت مض ه رتهب ا ی ن گ ی ها ارب ی فرص م تهج ذعت ۀی ماد
دتتتشاب . اربانب ی ن ا ی ن گ ی ها م ی دناوت زا رظن شزرا اذغ یی رد
ذغت ۀی ناگدننگراوختتتشن دزن
ی ک هب ی جنو ۀ کتتتشخ دروم
هج وت رارق گ ی در . اب مها هب هج وت ی
ت گ ی ناه ا وراد یی رد
فراتتصم وراد
یی و تعنتتص ی تتسررب و ی ا ی ن گ ی ناها هطقن زا
داصتقا رظن ی
، فده ا ی ن اسانش شهوژپ یی
سررب و ی و عون
م ی ناز داوم م ؤ رث ۀ رد دوجوم ور
ی هاگ تتتش اه
ی رد فلتخم
تتلحرم ۀ هدتتلگ ی تتنوگ ۀ
S. limbata
رد فلتخم تاتتقبط
عافترا ی رد ناقلاط عتارم م
ی دشاب .
م م ،یرادزیخبآ و عتر هلج
عبانم هرود ،ناریا یعیبط ۷۲
هرامش ، ۱ ، راهب
۱۳۹8 ۱۴۲
۲ . یسانش شور
ا رد ی ن شهوژپ سپ زا رورم قحت ی تاق پ ی ش ی ن و دزاب ی د
تامدقم ی زا ۀقطنم ناقلاط اب پ ی م ای ش اه ی م ی ناد ی دانتسا و
ناققحم رظن و دوجوم کرادم و ۳
قطنم ۀ عافترا ی فلتخم
ا هک ی ن ا رد هنوگ ی
ن قطانم روتتضح رد .دتتش باختنا دراد
ای ن هتتس ور ی هاگتتش هدتتش باختنا پ
ی ش بی ن ی م ی درگ ی د هک
توافت اه یی کرت و سناتتسا رادقم رظن زا ی
تاب دوجو هتتتشاد
دش اب . عمج ندرک کش خ و یهایگ داوم یروآ اوه مادنا
یی
رم ی م لگ ی زا هتتتس قطنم ۀ اپ یی ن ناقلاط ( ۱۷۰۶ رتم ) ، م ی نا
ناقلاط ( ۱۹۱۴ رتم ) ناقلاط لااب و (
۲۴۷۳ رتم ) رد لحرم ۀ
هدلگ ی رد تهج بونج ی رد ت رد ناتسبات لصف ی
هامر ماجنا
.دتتش تتسررب روظنم هب ی
غت یی تار مک ی ت ک و ی ف ی ت سناتتسا
گ ی ها رم ی م لگ ی هس رد ور ی هاگش س ررب دروم ی
نچمه و ی ن
رم لح ۀ هدلگ ی اتتس زا مادک ره رد ی
ت اه نومن جنپ گ ۀ
ی ها ی
)رارکت جنپ(
زا هخاشرس اه ی گ ی ها ناتسبات رد ۹۶
تروص هب
فداتتتتصت ی
عمج روآ ی درگ ی د . هن ومن زا اه ل تتتصاف ۀ کی
یتناتتتس یرتم
یلااب ق ی ۀ های گ یچیق درگ ی د . هن ومن اه ی
گ ی ها ی عمج روآ ی هدتتتش هب امزآ ی هاگتتتش لقتنم و سپ زا
کشخ ندرک اس(
ی ه کشخ ،) سآ ی با و ارب ی سناسا گ ی ر ی
اب شور اه ی لومعم ( زا رط ی ق هدامآ )رجنولک هاگتس د دش
[ ۲۰ ].
۱.۲ . سناسا جارختسا
ارب ی ماجنا شور زا سناتسا دتصرد نییعت و ارختتسا
دیدرگ هدافتتتسا بآ اب ریطقت .
ارب ی ماجنا ا ی ن هلحرم زا راک
5۰ رم کش خ ردوپ زا مرگ ی
م لگ ی رب و رجنولک هاگتسد رد
اف ساسا تعاس هس تدم هب ایناتیرب هپوکامر
سناسا یریگ
زا سپ لصاح سناسا و عمج
نودب میدس تافلوس اب یروآ
دش کش خ بآ .
)ینزو هب ینزو( سناس ا دص رد هنومن
رب اه
کش خ نزو بس ح دام
ۀ هبس احم ،هدافتس ا دروم یهایگ
سناتتسا .دیدرگ رد زیلانآ نامز ات اه
تتشیتتش ۀ نورد هتتتسب
یامد( رزیرف –۱8
جرد ۀ یتناتتتس دندتتتش یرادهگن )دارگ .
اتتسانتتش یی کرت ی تاب کتتشت ی ل دنهد ۀ تتساتتسا ی مک(
ی ت و ک
ی ف ی ت هاگتتتتسد اب )
GC/MS
و
GC-FID
فارگوتامورک(
ی
زاگ ی ط هب لصتم ی
ف جنس مرج ی ) تروص تفرگ .
۲.۲ . سناسا یهاگتسد زیلانآ و هیزجت
زیلان آ یارب هن ومن
گ هاگ تتتتسد زا سناتتتتسا یاه زا
نگینیف تس وکومرت فارگوتامورک جنس فیط هب لص تم
یمرج عون زا یرلایپاک نوتتتتس هب زهجم نگینیف 5
-DB
ب ه لوط ۶۰ یلخاد رطق و رتم ۲5
/ ۰ تماخض و رتمیلیم یلا
ۀ
کزان ۲5 / ۰ یامد .دتتش هدافتتتسا رتمورکیم ظفحم
ۀ قیرزت
۲5۰ جرد ۀ یتناس زا نوآ یامد و دارگ ۶۰
جرد ۀ یتناس دارگ
ات ۲5۰ جرد ۀ یتناس تعرس اب دارگ 5
جرد ۀ یتناس رب دارگ
هقیقد یم شیازفا ب و دبای
ه تدم ۱۰ رد هقیقد ۲5۰
جرد ۀ
یتناتتس تتش هتتتشادهگن دارگ .د
تعرتتس اب مویله لماحزاگ زا
نای رج ۱ / ۱ یلیم نویتتتسازینوی یژرنا ،هق یقد رب رتیل ۷۰
زا یمرج هیحان و تلو نورتکلا ۴۳
ات ۴5۶ .دیدرگ هدافتسا
لیکتتشت تابیکرت زا کی ره یبتتسن دتتصرد نییعت یارب دنهد ۀ انآ ،سناتتسا نآ زیل
تتتس وکومرت زاگ هاگتتتسد اب اه
(
Gas chromatography, GC
) نگینیف یفارگوتاتتمورک
نویتتتسازینوی روتکتد هب زهجم ل عتتتش
ۀ
Flame DB-5
یاراد نوتتتتس یرلایپاتتک
ionization detector (FID)
ب ه لوط ۳۰ یلخاد رطق و رتم ۲5
/ ۰ یلیم تماختتتض و رتم
ی لا ۀ کزان ۲5 / ۰ یام د ،رتمورکیم ظ فحم
ۀ قیرزت ۲5۰
جرد ۀ یتناتتس زا نوآ یامد ،دارگ ۶۰
جرد ۀ یتناتتس ات دارگ
۲5۰ ج رد ۀ یتناتتتتس شیازفا تع رتتتس اب دارگ
۴ ج رد ۀ
یتناس ،هقیقد رب دارگ ۱۰
یامد رد نتشاد هگن هقیقد ۲5۰
جرد ۀ یتناتتس روتکتد یامد ،دارگ ۳۰۰
جرد ۀ یتناتتس ،دارگ
نایرج تعرتتتس اب نژورتین لماح زاگ ۱
/ ۱ رب رتیل یلیم
عیزوت تبس ن ،هقیقد 5۰
: ۱ حطس هب هجوت اب و هدش ماجنا
لامرن شور هب هاگتتتتسد مارگوتامورک رد نآ ینحنم ریز ب خساپ بیارض نتفرگ هدیدان و حطس ندرک ه
دمآ تسد .
۲ . 3 . لیکشت تابیکرت ییاسانش دنهد
ۀ سناسا
زا هدافتتتتسا اب زین سناتتتسا تابیکرت ییاتتتسانتتتش
سررب ی ثأت ری لحرم ۀ هدلگ ی مک رب تی ک و تیفی سناسا Salvia limbata ...رد
۱۴۳
یرادزاب اخاتتتش و نام ز لی بق زا فلتخم یاه رتماراپ (
Index Retention
) علاطم ۀ فیط و یمرج یاه تتتسیاقم
ۀ
فیط نیا رد دوجوم تاعلاطا و درادناتتتتسا تابیکرت اب اه
ناخباتک ۀ یفارگوتامورکزاگ هاگتتتتسد هنایار -
فیط جنتتتس
طتسوت یمرج مرن
رازفا نگینیف ۱۹۹8-۲۰۰۰ ختسن
ۀ ۱ و ۲
(Xcalibur)
ماجنا دش [ ۲ ]
.
لی لحت و هی زجت :یرام آ لی لحت و هی زجت هداد
یاه
زا هدافتتتتسا اب سناتتتسا درکلمع هب طوبرم آ
نومز لانآ ی ز
راو ی سنا ی ک و هفرط ارب ی اقم ی تتتس ۀ م ی گنا ی ن اه زا نومزآ رازفا مرن زا هدافتس ا اب نکناد
یرامآ (SPSS
خس ن ۀ ۲5 ) و
Excel
.دش ماجنا
3 . اتن ی ج
اتن ی ج رامآ ی اقم زا لصاح ی
س ۀ دصرد دزاب ۀ رد سناسا
ور قطانم ی
تتش ی ناتتشن فلتخم م
ی دهد بی رتتتش ی ن هدزاب
سناسا قطنم رد ۀ لااب ناقلاط م ی دشاب لودج(
۱ ).
لودج ۱ . اقم ی س ۀ م ی گنا ی ن دزاب ۀ عم فارحنا و سناسا ی
را Salvia limbata رد
لحرم ۀ هدلگ ی ور رد ی هاگش اه ی هعلاطم دروم
فارحنا زا عم ی
را نیگنایم هاگشیور
۰۳۵ / ۰
۰۲۵ / ۰
۰۳۵ / ۰
۳۳b
/ ۰
۳۳b
/ ۰
۴5a
/ ۰
اپ یی ن ناقلاط ( ۱۷۰۶m )
م ی نا ناقلاط ( ۱۹۱۴m (
ناقلاطلااب ( ۲۴۷۳m )
اب لودج هب هجوت ۲
م هدهاشم ی
کرت رثکا هک دوش ی
تاب
عافترا قطانم رد ی
نعم فلتخم ی
.تسا هدش راد
لودج رد ۲
لانآ ی ز ک ی ف ی سناس ا
S.limbata
رد لحرم ۀ
هدلگ ی ور قطانم رد ی
ش ی فلتخم ناش ن هداد هدش .تس ا
کرت دادعت ی
تاب کتتشت ی ل دنهد ۀ رد سناتتسا لحرم
ۀ هدلگ ی
رد ور فلتخم قطانم ی
تتتش ی م توافتم ی
.دتتتشاب اپ رد یی ن
ناقلاط ۲۱ کرت ی ب
، م رد ی نا ناقلاط ۱۷ کرت ی ب لااب رد و
ناقلاط ۲۲ کرت ی ب م ی .دتتشاب هدمع رت ی ن کرت ی تاب کتتشت ی ل
دنهد ۀ :لماش سناسا پافلآ
ی
،نن پاتب ی
،نن نردندامورآولآ و
لونولوتاپتتتسا اقم هک دنتتتتسه
ی تتتس ۀ م ی گنا ی ن نآ رد اه
اهرادومن ی ۱ ، ۲ ، ۳ و ۴ ناش ن هداد هدش تس ا ب . ی رتش ی ن
م ی ناز پافلآ ی نن رد م ی نا ناقلاط ( ۷ / ۲5 دتتصرد رتمک و ) ی
ن
م ی ناز رد نآ لااب ناقلاط ( ۰۳ / ۲۴ دصرد م ) ی .دشاب پاتب ی نن
ترت هب ی ب اب ۱ / ۲۶ دص رد و ۲ / ۲۱ دص رد ب ی رتش ی ن م ی ناز ار
م رد ی نا رتمک و ناقلاط ی
ن م ی ناز رد ار اپ یی ن اراد ناقلاط
م ی .دتتتشاب نردندامورآولآ رد
م ی نا ناقلاط اب ۱ / ۹ دتتتصرد
بی رتش ی ن رد و رادقم ناقلاطلااب
اب ۴ رتمک دص رد ی
ن رادقم اراد ار
ا .تتتس لونولوتاپتتسا ب
ی رتتتش ی ن اپ رد ار رادقم یی
ن
ناقلاط ( 5 / ۲۳ دتتصرد ) و رتمک ی ن ( ۹ / ۳ دتتصرد ) م رد ی نا
اراد ناقلاط ا
.تس
4 . تن و ثحب ی
هج گ ی ر ی
تتتسررب و تاع لاط م هب هج وت اب ی
اه ی هدم آ لم ع هب
م ی ناوت تن ی هج تف رگ هک عاف ترا هق طنم رب نام ز عوقو
هرود اه ی ژولونف ی ک و دام ۀ م ؤ هرث گ ی ها دروم هع لاط م رثا
هتتتشاد تتتسا . اب هجوت هب اتن ی ج
، لوت سناتتسا هدزاب ی
د ی رد
لحرم ۀ هدلگ ی رد لااب ناقلاط اب عافترا ۲۳85 رتم ب ی رتش زا
قطانم د ی رگ غت دنور .تس ا یی
تار هدزاب سناس ا رد شهوژپ
رتتتضاتتح اتتب
شهوژپ یخرب
ناتتققحم مه
ناوخ ی دراد .
[ ۱۹ و ۲۴ ] قحت رد ی ق ی گ دروم رد هتتک هتتباتتتتشم تتی
ها
Mentha pieperata
تف رگ تروتتتص
، بی رتتتتش ی ن م ی ناز
هدلگ نامز رد ار سناتتتسا ی
( لماک 8 / ۲ دتتتصرد شرازگ )
.دندومن [ ۲۹ ] علاطم اب ۀ ت أث ی ر لوتتتصف و تتتتشادرب نامز
م م ،یرادزیخبآ و عتر هلج
عبانم هرود ،ناریا یعیبط ۷۲
هرامش ، ۱ ، راهب
۱۳۹8 ۱۴۴
مک رب فلتخم ی
ت ک و ی ف ی ت سناتتتسا
Satureja mutica
ا هک دندرک شرازگ ی
ن گ ی ها لحرم رد ۀ هدلگ ی ( ۳ دتتتصرد )
اراد لبق لحارم هب تبسن ی
ب سناسا ی رتش ی م ی دشاب . رکذ ای
ن هتکن ن ی ز رورتتتض ی تتتتسا هک ت أث ی ر لماوع حم ی ط ی زا
شقن لماوع تنژ ی ک ی هک دوخ ن ی ز نکمم تتتسا تحت ت أث ی ر
حم ی ط رارق گ ی دنر مک من ی دنک [ ۳۴ ].
لودج ۲ . اقم ی س ۀ م ی گنا ی ن عم فارحنا و ی
را کرت ی تاب گ سناسا ی ها Salvia limbata لحرم رد
ۀ هدلگ ی ور قطانم رد ی
ش ی فلتخم
F ناقلاطلااب ناقلاطلااب ناقلاطنایم ناقلاطنایم ناقلاطنییاپ ناقلاطنییاپ بیکرت فارحنا
عم ی
را ۀسیاقم
م ی گنا ی ن
فارحنا عم ی
را هسیاقم
م ی گنا ی ن
فارحنا عم ی
را ۀسیاقم
م ی گنا ی ن ۸۲۸*
/
۳ ۱8/۶ ۲۴/۰۳abc ۰ ۲5/۷abc ۳/8 ۲۴/۲abc α -pinene
۴۶۹*
/
۴ ۰/۶ ۲/۲۶a ۰/5 ۱/۴ab ۰/5 ۱/۳ab Camphene
۶۶*
/
۴ ۰/۷ ۲/۱۶ab ۰/5 ۳/۳a ۰/5 ۱/۷b Sabinene
۱۰۶ns
/
۲ ۱۶/۱8 ۲۱/۶a ۱۳/۴ ۲۶/۱a ۲/۳ ۲۱/۲a β- pinene
۱/۱۷۱ ns ۱۶/۱8 ۱/۰۷a ۰ ۰ ۰/۰۴ ۰/۰۶a Myrcene
۱۸۱ns
/
۱ ۱/۲۱ ۱a ۰ ۱/۲a ۰ ۰/۱a Limonene
۰/۹۸ ns ۱/۷۳ ۱a ۰/5 ۰/۰۴ ۰ Zbetaocimene
۰/۹۷ ns ۱/۲ ۱a ۰ ۰ ۰ ۰ Linalool
۵۷۵**
/
۱۴ ۱/۷۳ ۰/۴a ۰ ۰ ۰ ۰/۳ab -αcampholenal
۱۰/۵۸۳** ۰/۱ ۰/۳a ۰ ۰ ۰/۱ ۰ Transpinocarveol
۲۸/۹۶۰** ۰ ۰/۲a ۰ ۰/۲۲a ۰ ۰/۱b Transverbenol
۱۶۱**
/
۹ ۰/۰5 ۰/۳a ۰ ۰ ۰ ۰ Borneol
۳۷۰*
/
۵ ۰/۱5 ۰ ۰ ۰/۶a ۰ ۰/۶a Terpine4ol
۳۷۰*
/
۵ ۰ ۰ ۰/۱ ۰/۶a ۰/۲ ۰/۶a Myrtenal
۹۱۸**
/
۷ ۰/۱5 ۰/۳a ۰ ۰ ۰/۱ ۰/۲ab Verbenone
۶۹۴**
/
۶ ۰ ۰ ۰/۱ ۰/۲b ۰ ۰ Bornyleaceate
۱۷/۷۷** ۰ ۰/5bcd ۰/۱ ۰ /۴bcd ۰/۴ ۱/۲bc Eugenol
۲۵۰/۸۸۰** ۰ ۰/۱b ۰ ۰ ۰ ۰ β -caryophyllene
۶۴/۳۴** ۱ ۴d ۱/۲ ۹/۱b ۱/۱ 8/۱bc Alloaromadendre
۱/۲۰۸ ns ۱/۶5 ۱/۰۹a ۰ ۰ ۰/۰۲ ۰/۱a α -thujune
۳۶۸/۰۰۳** ۰/۱5 ۰/۳cd ۰/۱ ۳/۲a ۰ ۰/5bc Gamamuurolene
۶۶/۷۲۶** ۰/۱5 ۳/۱ef ۰/8 8/۳ab ۰/۷ 5/۷d Germacrene-D
۰۱۹**
/
۳۳ ۱/۳ ۴/۲b ۶/۷ 8/5b ۰/۹ ۶/5b Bicyclogermacrene
۱۵** ۰ ۰ ۰ ۰ ۱/۳ ۰ Eugenolaceate
۵۲۶**
/
۹۵ ۱/۶ 8/۴d ۰/۳ ۳/۹e ۲ ۲۳/5b Spathulonol
۱۸۶**
/
۴۳ ۰ ۰ ۰/۳ ۲/۱b ۰ ۰/۱b Caryophylleneoxide
۶۶**
/
۱۴ ۰/۱ ۰/۴bcd ۰ ۰ ۰/۶ ۱/۷a Sclareoxide
سررب ی ثأت ری لحرم ۀ هدلگ ی مک رب تی ک و تیفی سناسا Salvia limbata ...رد
۱۴5
رادومن ۱ . اقم ی س ۀ مک ی پافلآ ی نن لحرم رد ۀ هدلگ ی ور قطانم رد ی
ش ی فلتخم رد ناقلاط عتارم
رادومن ۲ . اقم ی س ۀ مک ی پاتب ی نن لحرم رد ۀ هدلگ ی ور قطانم رد ی
ش ی فلتخم رد ناقلاط عتارم
رادومن ۳ . اقم ی س ۀ مک ی نرندامورآولآ لحرم رد
ۀ هدلگ ی ور قطانم رد ی
ش ی فلتخم رد عتارم ناقلاط
۲۳ . ۲۳.۵
۲۴ . ۲۴.۵
۲۵ . ۲۵.۵
۲۶ .
ناقلاط نییاپ ناقلاط نایم ناقلاطلااب
ننیپافلآ
a
a
a
نامدنار(٪)
۲۳.۰۰ ۲۳.۵۰ ۲۴.۰۰ ۲۴.۵۰ ۲۵.۰۰ ۲۵.۵۰ ۲۶.۰۰
ناقلاط نییاپ ناقلاط نایم ناقلاطلااب
ننیپاتب
a
a
نامدنار(٪) a
۲۳.۰۰ ۲۳.۵۰ ۲۴.۰۰ ۲۴.۵۰ ۲۵.۰۰ ۲۵.۵۰ ۲۶.۰۰
ناقلاط نییاپ ناقلاط نایم ناقلاطلااب
نردندامورآولآ
a
a
نامدنار(٪) b
م م ،یرادزیخبآ و عتر هلج
عبانم هرود ،ناریا یعیبط ۷۲
هرامش ، ۱ ، راهب
۱۳۹8 ۱۴۶
رادومن ۴ اقم . ۀسی مک ی لحرم رد لونولوتاپسا ۀ
هدلگ ی ور قطانم رد یشی
ناقلاط عتارم رد فلتخم
رد شهوژپ ی هباشم هک طسوت [ ۳۲ ] رسمار تاعافترا رد
ور رب ی گ ی ها هنزگ
(Utrica dioica)
داد ناش ن تفرگ ماجنا
م هک ی ناز ف ی لوت ازفا تاعافترا رد ی
ش ی تفا دراوم رثکا رد و
بی ن رد حطتتس زا عافترا فلاتخا و سناتتسا دتتصرد یا
طبار ۀ
نعم ی راد ی .تشاد دوجو رد حطس زا عافترا
یا ناونع هب ی
ک
حم روتکاف ی
ط ی تضعب اب ی کرت زا ی تاب کتشت ی ل دنهد ۀ هنزگ
گتسبمه ی لااب یی دراد [ ۶ ].
شهوژپ هک تسا هداد ناشن اه
مک ی ت کرت ی ب تبتتسن و اه اه
ی ازجا هب طوبرم ی
کتتشت ی ل
دنهد ۀ سناسا ت تحت هدرتسگ روط هب أث
ی ر تونژ ی پ ، لحرم ۀ
وکت ی ن ی و دتتتشر و ومن گ ی ها م ی دتتتشاب [ ۲۲ ].
[ ۱ ] ازفا ی ش
دصرد سناسا رد گ ی ها نشگ ی ز ار رد لحرم ۀ هناد دنب ی لماک
تح ت تأ ثی ر لم اوع تنژ ی ک ی و ازفا ی ش ام د دن تتتتسناد .
هصخاش اه ی مک ی و ک ی ف ی زا سناسا لاصحتسا ی زا گ ی ناها
رطعم
، اهنم ی تنژ ی ک گ ی ها زا اهروتکاف ی ژولوکا ی ک ی ، لحرم ۀ
ژولونف ی ک ی ، نامز تتتتشادرب و
عون مادنا گ ی ها ی هب تدتتتش
تأ ثی ر م ی ذپ ی در هک تحص ا ی ن هلئسم رد تاعلاطم ددعتم
ی
ت ی یأ د .تتتتسا هدتتتش [
۱۲ ] گ رد سناتتتسا درکلمع ی
ها
Cymbopogon citrates
ناراب لص ف رد ی
۲ / ۰ دص رد و رد
هب کتتشخ لتتصف ۳5
/ ۰ دتتصرد تتسر ی هد .تتتسا گ رد ی ها
Pimentha recemosa
گدنراب شهاک اب ی
م ی ناز زا سناسا ۲
/ ۳ دتتتصرد هب
۴ / ۳ دتتتصرد ازفا
ی ش ی تفا [ ۲5 ].
[ ۲8 ]
کشخ شنت هک دندرک شرازگ ی
ت أث ی ر نعم ی راد ی ازفا رب ی ش
رد سناتتسا هدزاب هنوگ
اه ی وآ سنج فلتخم ی
نتتش لماتتش
Thymus armeniacus
،
T.lancifolius
و
T.transcaucasicus
.دراد [ ۹ و ۲۳ ] رد علاطم ۀ رب دوخ
ور ی
Thymus vulgaris
هب ا ی ن تن ی هج سر ی دند هک سررب ی
س ی ر غت یی تار دصرد سناسا ناشن م ی دهد هک ا ی ن گ ی ها رد
لحرم ۀ ور ی تش ی زا سناتسا رتمک ی رادروخرب هدوب
لو ی سپ
زا روبع زا رود ۀ ور ی تتتش ی هتتب تتلحرم ۀ هدتتلگ ی ازفا ی ش
گمش چ ی ر ی رد نآ د ی هد م ی دوش و سپس اب لماک رت ندش
و اپ ی نا هدلگ ی م ی ناز سناس ا تفا گمش چ ی ر ی هتش اد هک
م ی دناوت تحت ت أث ی ر لماوع فلتخم حم ی ط ی و نورد ی دشاب .
ای ن دپ ی هد هولاع رب ا ی هکن زا رظن رادقم لوت ی د سناتتسا ز اح
مها ی ت تس ا زا هبنج اه ی فلتخم د ی رگ ظن ی ر غت یی تار ی هک
رد رادق م خرب ی زا ازجا ی نآ هب دوجو م ی آ ی د ن ی ز بل اج
هجوت تتتسا . لماوع موب تخانتتش ی دننام امد
، تبوطر ، رون
،
عقوم ی ت فارغج ی ا یی ، کاخ و غ ی هر مها ی ت دن راد اما رکذ
ای ن هتکن رورتتض ی تتتسا هک نتتشور ندتتش ت أث ی ر لماوع
حم ی ط ی چ ی ز ی ار زا شقن لتتماوع تنژ ی ک ی هتتک دوخ ن ی ز
نکمم تحت تتتتسا تأ
ثی ر حم ی ط گ رارق ی دنر مک من ی دنک .
۰ .
۵ . ۱۰ .
۱۵ .
۲۰ .
۲۵ .
ناقلاط نییاپ ناقلاط نایم ناقلاطلااب
لونولوتاپسا
a
b
نامدنار(٪) b
سررب ی ثأت ری لحرم ۀ هدلگ ی مک رب تی ک و تیفی سناسا Salvia limbata ...رد
۱۴۷
[ ۲۲ ] ازفا ی ش هدزاب سناتتتسا رد
گ ی ها لاکا ی سوتپ ار تحت
تأ ثی ر شنت لام ی م کتتشخ ی شرازگ دندومن . ارب اتن ساتتس ی
ج
لودج ۲ هدم ع رت ی ن کرت ی تاب سناتتتسا گ
ی ها رم ی م لگ ی
لصاح زا ا ی ن شهوژپ رد لحارم و ور قطانم ی
ش ی فلتخم
پاف لآ ی نن ( ۶ / ۲۴ دتتتتصرد )
، پات ب ی نن ( ۹۶ / ۲۲ دتتتتصرد )
،
نردندامورآولآ (
۲ / ۲۱ )دصرد و لونولوتاپسا (
۹ / ۱۱ )دصرد
م ی .دشاب عون کرت ی تاب دمع ۀ دوجوم گ سناسا رد ی
ها لصاح
زا ا ی ن شهوژپ اب اس ی ر شهوژپ اه هباش م تس ا
، اما دص رد
ای ن کرت ی تاب توافتم م ی دتتتشاب . ( 8 ) هدمع رت ی ن کرت ی تاب
گ ی ها
S.eremophila
ار پ افلآ ی نن ۳ / ۲۴ دتتتصرد
، نروب ی ل
تاتتتسا ۹ / ۱8 دتتصرد
، نفماک ۱۶ دتتصرد لوینروب و ۳
/ ۱۴
دتتصرد .دندومن شرازگ [
۱۷ ] هدمع رت ی ن کرت ی تاب سناتتسا
S. eremophila
نروب ار ی لو ۲۰ دتتصرد ، پ افلآ ی نن ۹۷ / ۱۷
دتتتصرد
، نروب ی ل تاتتتتسا ۹
/ ۱۴ دتتتصرد نفماک و
۴ / ۱۰
اسانشدص رد یی
.دندومن توافت اه ی داوم رد هدش هدهاش م کتتشت
ی ل دنهد ۀ گ سناتتسا ی
ها قحت رد ی تاق ددعتم م ی دناوت
لد هب ی ل رد تواف ت عمج
ی ت اه ی تتتسررب دروم ی
، نام ز
عمج روآ ی گ ی ها توافت اه ی ژولوکا ی ک ور ی هاگتتتش شور و
سناسا گ ی ر ی م ی .دشاب کرت ی ب اه ی دمع ۀ اسانش یی رد هدش
ای ن اراد شهوژپ ی
هدافتسا اه ی نوگانوگ دنتسه
. پ افلآ ی نن
تتتش لومرف اب ی
م ی ا یی
H16
C10
و اب نزو لوکلوم ی ۲۳۶ / ۱۳۶
رد بط ی تع هب تروتتتص لولحمان
رد بآ و لولحم رد لکلا ،
مرفورلک و
رتا دوجو دراد . افلآ پ ی نن رد تعنتتص سناتتسا هب
ناونع کرت ی ب اپ ۀی اهرتا ی نغور ی هب رامش م ی آی د هجوت اب .
ا هب ی هکن ب رتتضاح شهوژپ رد ی
رتتتش ی ن رد سناتتسا هدزاب
لحرم ۀ هدلگ ی تس د هب آ
پ دم ی داهنش م ی تهج هک دوش
گ سناتتتسا درکلمع رثکادح ندروآ تتتتسد هب ی
ها
Salvia
limbata
زا ا ی ن گ تروتتتص تتتتتشادرب هل حرم ی
در و رد
ت قح ی تاق تآ ی هب لدم زاتتتتس ی غت یی تار ژولوکا ی ک اب
شور اه ی پ ی هتفرش ( ۱۶ و ۱۳ ) نی ز هتخادرپ دوش
.
References
[1] Ahmadian, A. and Noorzad, S. (2014). Effect of water deficient stress and harvesting stages on quantitative and qualitative yield of Coriandrum sativum L. in Torbat e Heydarieh. Journal of Agroecology, 6(1): 130-141.(In Persion)
[2] Behmanesh, B., G.A. Heshmati and M. Baghani.(2008). Defining the medicinal plant diversity in Chahrbagh mountainous rangelands, Golestan province. Journal of Rangeland, 2(2):141-150. (In Persion)
[3] Croteau, R. M., Felton, F., Krap, A. and Kjonaas, H.(1981). Relationship of camphor biosynthesis to leaf development in sage (Salvia officinalis). Plant Physiology 13 (4): 59-64.
[4] Engelmann, U., Walther, C., Bondarenko, B., Funk, P. and Schläfke, S. (2006). Efficacy and safety of a combination of Sabal and Urtica extract in lower urinary tract symptoms. A randomized, double-blind study versus tamsulosin.
Arzneimittel forschung. 56(3): 222-9.
[5] Esmaeili, M. A., Sonboli, A., Kanani, M. R., Sadeghi, H and Karimianpour, N. (2010). Evaluation of the effect of Salvia sahendica on tissue damages induced by alcohol in oxidative stress conditions in the rat: Effect on liver and kidney oxidative parameters. Pharmaceutical .15(4): 315- 322.
[6] Fattahi,B.,Nazeri,F.,Kalantari,S and Bonfil,M. (2014). Identification of essential oils of Boiss Salvia reuterana and Salvia palaestina Benth and comparison of flavonoid and rosmarinic acid content in them.Rangeland Journal.
30(3):463-475 (In Persion)
[7] Ghani,A., Ebrahim Pour,A.,Tehranifar,A and Hassanzadeh Khayat,M.(2015). Study of the adaptability of the growth and development and medicinal and ornamental potential of Salvia sclarea in the climatic conditions of Mashhad.Rangeland journal., Volume 17, Number 1, Journal of Research on Production 17 (1): 77-90
