ؾٞٚظپ ٣ٓبٕتجا ِٓ٘ ٚ ت٥ٙٔا ٢دشجٞاس ٢بٞ
٣پب٥پ ٜسبٕؿ ،ْٛػ َبػ 8
ٖبتؼٔص ٚ ض٥٤بپ ،ْٚد ٜسبٕؿ ، 1393
تفب٤سد خ٤سبت :
24 / 9 / 92 ؽش٤زپ خ٤سبت :
25 / 12 / 92
قك 99 - 114
ىازیا رد یله تیَّ ٍ یگٌّزف ىذض یًاْج ذٌیازف ِطتار یسرزت
یدرَه ِعلاطه ) :
ٍُزگ داتآرًَ زْض زل یهَق یاّ
عتاَت ٍ ىاگٌک زْض بزع ٍ یٌسوه (
ِجاَخ ىضیت ،یرًَ
ٝٔٔبج ؾخث سب٤دبتػا صاش٥ؿ ٜبٍـ٘اد ٣ػبٙؿ
،یویزک اًاذًاه
ٝٔٔبج ذؿسا ٣ػبٙؿسبو ٢ٛجـ٘اد ٥ؿ ٜبٍـ٘اد ٣ػبٙؿ
صاش
،ِتسجخ داعس ذؿسا ٣ػبٙؿسبو ٢ٛجـ٘اد
ٝٔٔبج
ٜبٍـ٘اد ٣ػبٙؿ
ٖبٔشو شٙٞبث ذ٥ٟؿ
ُذیكچ
ِٝٔبٌٔ
ٝث شهبح ٖب٥ٔ ١ٌثاس ٣ػسشث ذٙ٤اشف
ٚ ٖذؿ ٣٘بٟج ترػا ٝرت ادشپ ٖاشر٤ا سد شرِ ٚ ةشرٓ ٣ٔٛل ٜٚشٌ ٚد ٗ٥ث سد ٣ّٔ ت٤ٛٞ
. ةٛچسبرچ
٣٘بٟج ذٙ٤اشف ٜسبثسد ض٘ذ٥ٌ ٢اسآ صا ٝتفشٌشث ك٥محت ٢شِ٘
ا ت٤ٛٞ ٚ ٖذؿ تػ
. ٢اشث
ٖٛٔصآ
ٝ٥هشف بٞ
770 دشٔ ٚ ٖص ٗ٥ٙػ ٗ٥ث 15 بت 64 َبرػ صا
ٚد ٜٚشٌ
ٔٛل ٣
ٕٝ٘ٛ٘ ٜٛ٥ؿ ٝث ٣فدبلت ٢ش٥ٌ
ّٝحشٔ ذٙچ ٢ا ذ٘ذؿ ةبخت٘ا .
ٝرّحشٔ ذٙچ ٣٘ٛ٥ػشٌس ُ٥ّحت حٌػ سد ٜذٔآ تػد ٝث ج٤بت٘
٢اشرث ٢ا
ت٥ٕٔج ُو هجػ
ػ ،ٖذؿ ٣٘بٟج ٝث تجؼ٘ ٣ٞبٌآ ،٣ٍٙٞشف هجػ ،٣ٔٛث ٣٤ب٥م٥ػٛٔ ٢بٞ
ٓرٞ ٢ٚس شرث ٣ـ٤ذ٘اصبث ٚ ٣ّ٤بثٛٔ هجػ ،٣جٞزٔ هج
ٝث ه٤دض٘
25
ٜداد ح٥هٛت اس ٣ّٔ ت٤ٛٞ تاش٥٥غت ذكسد ذ٘ا
. ٝرث هر٤دض٘ ُمتؼٔ ٢بٞش٥غتٔ ةشٓ ٣ٔٛل ٜٚشٌ ٖب٥ٔ سد ،ٗ٥ٙچٕٞ
28 سد ٚ ذركسد
ُمتؼٔ ٢بٞش٥غتٔ شِ ٣ٔٛل ٜٚشٌ ٖب٥ٔ
34
ٜداد ح٥هٛت اس تاش٥٥غت ذكسد ذ٘ا
.
ُصاٍ
یذیلک یاّ
: ٣٘بٟج ذؿ
ْٛل ،ٖ
ت٤ٛٞ ،٣٤اشٌ
ٖذؿ ٣٘بٟج ٝث تجؼ٘ ٣ٞبٌآ ،ٖذؿ ٣٘بٟج ٝث تجؼ٘ ٣ـ٤ذ٘اصبث ،٣ّٔ
.
َٚؤؼٔ ٜذٙؼ٤ٛ٘ :
09173034810 Email: [email protected]
100 ؾٞٚظپ
٣پب٥پ ٜسبٕؿ ،ْٛػ َبػ ،٣ٓبٕتجا ِٓ٘ ٚ ت٥ٙٔا ٢دشجٞاس ٢بٞ
8
ٜسبٕؿ ،
ْٚد ،
ٖبتؼٔص ٚ ض٥٤بپ 1393
ِهذقه ُئٛ٘بٔ سٚبث ٝث ضّتػبو
ٝت بػ ذٙ٤اشف ت٤ٛٞ1
ٝر٤بپ شث بٙٔٔ ٖذؿ
٣ٌظ٤ٚ ٝتػد ه٤ ب٤ ٣ٍٙٞشف ٣ٌظ٤ٚ ه٤ شرث ٝرو ٣رٍٙٞشف ٢بٞ
٣رٔ ر٤شٔت ،ذ٘ساد ٢شتشث بٙٔٔ ْثبٙٔ شٍ٤د ذرٙو
. ،٢ٚ شرِ٘ ٝرث
بٙٔٔ
٣رٔ تِلاد ض٥٘ ٖآ ٖدٛث ٣ٍت بػ شث ت٤ٛٞ ٖدٛث صبػ ذرٙو
.
ٜطاٚ ٣تار ت٥كب بٙٔٔ
ٝرج٥ت٘ ٝرـ٥ٕٞ ٝرىّث ،تؼ٥٘ ب٥ؿا ٚ بٞ
ٚ ٣تار ،٣ٔ٥جً ٢ض٥چ ض٥٘ ت٤ٛٞ ازِ ؛تػا كفاٛت ْذٓ ب٤ كفاٛت دٛؿ ٝت بػ ذ٤بث ٝـ٥ٕٞ ٝىّث ،تؼ٥٘ دٛجٛٔ ؾ٥پ صا
( عٚٚشرپ ،2
2004 : 1 .)
سد ُو ْبِ٘ ه٤ اس ٝٔٔبج ه٤ ُو شٌا
ٖآ ،ٓ٤ش٥ٍث شِ٘
ٜبٌ
ًٙٞشف ٕٝٓٛجٔ
ٝمٌٙٔ ٚ ٣ّحٔ ٢بٞ
ُىؿ ٢ا ٝرٔٔبج ٖآ ٠ذٙٞد
٣ٔ ض٥٘ اس
ْبِ٘ ٜدشُ ٓ٥٘اٛت
ٓ٥ٔبٙث ٣ٍٙٞشف ٢بٞ
. ٣٤برٟ٘ ْبجرؼ٘ا
ٜدشر ٗر٤ا ٖبر٥ٔ ِٓٙرٔ ىبرجتسا َٛرلحٔ ،ٝٔٔبج ْبرِ٘
ٚ برٞ
ْبِ٘ ٜدش ٗ٤ا صا ه٤ شٞ ٝتفب٤ ِٓ٘ ىبجتسا ٗ٥ٙچٕٞ
ْبرِ٘ بث بٞ
تػا ٣ّو .
شٞ شٌا
ٌٝثاس ٗ٤ا صا ْاذو بٞ
ؾم٘ ذٙ٘اٛت٘
دٛر ٢بٞ
٣ٕ٘ ٓتؼ٥ػ ،ذٙٙو بف٤ا ٣تػسد ٝث اس ٝث اس دٛ ٢بٞدشوسبو ذ٘اٛت
ذٙو اشجا ٣تػسد .
ترؼ٥٘ بٙ ترؼٔ شرٔا ٗر٤ا صا ض٥٘ ٖاش٤ا ٝٔٔبج .
٣ت٥ٔٛل ذٙچ ،ٖاش٤ا ٝٔٔبج تػا
. ٖشرل َٛرً سد ٢دبرٕتٔ ٢برٞ
ْاٛلا رّتخٔ
ٖاشر٤ا ٢برٞصشٔ شرػبتشػ سد ٍ٤ذرى٤ سبرٙو سد
ش
ٜدشو ٣ٌذ٘ص ذ٘ا
،َب ٔ ٢اشث ؛ ةشٓ ،بٞشِ
،بٞ
نشت ٚ برٞ
. ...
٢اشرث
ٓتؼ٥ػ ٜدشُ ٗ٤ا صا ْاذوشٞ ،ُو ٓتؼ٥ػ ٢بٞدشوسبو ٢اشجا برٞ
ؾم٘
ثبرمتٔ ٚ ُرو ٓترؼ٥ػ َبرجل سد اس دٛ ٢بٞدشوسبو ٚ بٞ
د ْبج٘ا بٟ٘آ َبجل سد ٓتؼ٥ػ
ٜدا ذ٘ا .
ٚ ٣ٔٛل ٣ٍ٘بٌذٙچ ٗ٤ا ضر٥٘
رفح ٖبر٥ٔ دبوت صا ٣ؿب٘ ُئبؼٔ
بر٤ دبرج٤ا ٚ ٣ٔٛرل تر٤ٛٞ َ
ٜذرؿ بٔ سٛـو ٣ٍٙٞشف ٢بٙغ ّٛٙت تجٛٔ ٣ّٔ ت٤ٛٞ ٓ٥ىحت تػا . تشر و ْٔاٛج سد ذرٙچ ٚ اشرٌ
،٣ٔٛرل شرث شترـ٥ث تر٥ّٔ
بٔٚضِ ٚ دساد تِلاد ٣ػب٥ػ تذحٚ
٣ٌدٛرث ٖبرؼى٤ ٢بٙٔٔ ٝث
سد ٣ٍٙٞشف
ٝ٥ّو ٖب٥ٔ
ِٝٛمٔ ٢اِٛ تحت ٝو ٣ٔاٛلا شػ ٝث ت٥ّٔ
٣ررٔ
ذرر٘شث
، تررؼ٥٘
(
،٢سبرر٥ٓ
1384
ٖبررٕٞ ).
ٝررو ٝررٌ٘ٛ
سٛررُٟ
ةٛچسبچ تر٤ٛمت ٣ّٔ ش٥غ ٣ٕٔج ت٤ٛٞ ٢بٞ
،ٜذرؿ ترجٛٔ
٣ٍتؼجٕٞ صا ٣ شث ذؿس ت٤ٛمت ٣رث ٢برٞ
ٚشرّٕل ٜذر٤دشٌ ضر٥٘
تػا .
ٝٙ٥ٔص سد بٞذ٘ٛ٥پ ٗ٤ا ،٣ٓبرٕتجا ٝرمجً ،ٗرػ ذٙ٘بٔ ٣٤بٞ
1 Manuel Castells
2 Peter Prevos.
ٜدشرو اذر٥پ ؽشترؼٌ ٜش٥غ ٚ تٞزٔ ،داظ٘ ،ت٥ؼٙج ذر٘ا
( ٣ٓبرػ
،٣ػسا 1385 ).
ٝتؿزٌ ٝٞد ذٙچ سد بٔا تّٓ ٝث
٣٘برٟج ذرٙ٤اشف ؽشترؼٌ
ٛررٔ دٚسٚ ٚ ٖذررؿ ٚ ْبجررؼ٘ا ،ٖاشرر٤ا ٝررث ٖآ ررّتخٔ ٢بررٞ
ٜٚشٌ ٗ٥ث ٣ٍٙٞبٕٞ
٣رّٔ تر٤ٛٞ برث برٟ٘آ ٝرٌثاس ٚ ٣ٔٛل ٢بٞ
تػا ٝتفشٌ ساشل ش٥ثأت تحت
( ،٢ذرٕحا 1386 ،٢ذرٕحا ؛ 1378
: 17 ٚ
22
.)
٢سٚبٙف بث ٖذؿ ٣٘بٟج ت٤ٛمت تجٛٔ ؾ٤ٛ فب ٢بٞ
ٜٚشٌ
،ٗ٥ٙچٕٞ ٚ ٣ٔٛل ٢بٞ
ت٤ٛٞ
٣رٔ ٣رّٔاشف ٢برٞ
دٛرؿ . برث
٢سٚبٙف ؽشتؼٌ
شر٥ِ٘ ،٣تبرٓ ًا ٚ ٣ًبرجتسا ٢برٞ
: ،ٜساٛٞبرٔ
ٚ ت٘شتٙ٤ا ...
ٝىجؿ ؽشتؼٌ ٚ ًرٙٞشف ،ٖبرٟج سد ٣ًبجتسا ٢بٞ
ٖسذٔ
ٖبٟج سد تفب٤ ؽشتؼٌ
. ٝو ذ٘سٚبث ٗ٤ا شث ٣ شث ذرٙ٤اشف
٣٘بررٟج
ٝىجررؿ ،ٖذررؿ ٜساٛٞبررٔ ٚ ٣ًبررجتسا ٢بررٞ
بررٞ
٣ررپ سد
ٖبؼى٤ ٘برٟج ًٙٞشف ٢صبػ ٣
؛ذٙترؼٞ
ٝرتفٌ ٝرو ٣رٙٔٔ ٗ٤ذرث
ٔ ٣ ٢سٚبٙف ٛتشپ سد ٖبٟج دٛؿ ٣ًبجتسا ٢بٞ
- ٗ٤ٛر٘ ٣تبٓ ًا
ٚ ٣٘بؼى٤ ٢ٛػ ٝث ٢ٚس تٓشػ ٝث ،شرت كر٥لد ش٥جٔت ٝث
ُر٥ّحت
ترػا ٜدبرٟ٘ ٣ثشغ ٝتفشـ٥پ ْٔاٛج ًٙٞشف سد ٗتفس .
ٗ٤اشثبرٙث
،
ذ٤بث
ًٙٞشف ّاٛ٘ا ٣ج٤سذت ٖذؿ ٛحٔ سبِت٘ا سد رُ ٢برٞ
سد دش
ًٙٞشف ه٤ ٖٚسد دٛرث ٣٘برٟج شر٥ٌاشف
( ٝرجاٛ
،٢سٛر٘
1384 : 6 ؛
،٢سب٥ٓ
1384
،)
بٔا ذرٙ٤اشف ٗ٤ا ٝو ذ٘ذمتٔٔ ٣ شث َبرح ٗ٥رٓ سد
ذرؿ ْدشرٔ ٖب٥ٔ ٌٖٛبٌ٘ٛ تاض٤بٕت كّ تجٛٔ
( ٝرجاٛ
،٢سٛر٘
1384 : 6 ).
٣ شث
ٖاساذفشً
ٗ٤ا ثحث ذٙتؼٞ
ٝو بث ؽشترؼٌ
ذرٙ٤اشف
٣٘بٟج
،ٖذؿ ٢بٞسٛـو ٢اساد
ٜٚشٌ
٢بٞ
،٣ٔٛل سبرچد ٖاشرحث
٣رػبػا ٜذرؿ
، برث ذرؿس ؾجرٙج ٢برٞ
،٣ٔٛرل تر٤ٛٞ
٣رّٔ
ٚ
٣ٍچسبپى٤ ٢بٞسٛـو
سٛوزٔ
سد مشرٔٔ
ؾِبرچ ٢ذرج ساشرل
٣ٔ
ذ٘ش٥ٌ
( ٢ٚسبٞ
،3
1990 ؛ ٣٤ ج ،٢شرجٙل ٚ سٛرپ 1388
.)
٣ر شث ضر٥٘
ذٔب٥پ ٣٤بٟ٘
ٗ٤ا ٣ٌ٘ٛشٌد اس
٣ؿبپٚشف ٣ٙ٥ٔصشػ
ٗ٤ا بٞسٛـو
ٚ
سُٟٛ
بٞسٛـو
ٚ تِٚد ٢برٞ
ذر٤ذج ٣رٙتجٔ
شرث تر٤ٛٞ
٣ٔٛرل
٣ٔ
د ذٙ٘ا
( ،٣خ٥ؿ 1387
برث دسٛر شث سد ٝرو ذر٘ذمتٔٔ ض٥٘ ٣ شث ).
ٜٚشٌ ٖذؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف تر٤ٛٞ ٢صبػصبث ٝث تػد ٣ٔٛل ٢بٞ
٣ّحٔ شٔا صا ٣ج٥وشت ،ٜدص دٛ
- دٛرث ٓ٥ٞاٛر ذٞبؿ اس ٣٘بٟج
( ٣ّل ٚ ٣ّػٛت ،سٛرپ
1386 ؛ ٣رّل ،سٛرپ 1384 ؛ ،٣رٕ٥ىح 1390 ؛ ،ٜداصذرٕحا
1386 ؛ ،ْ ث 2003
؛ ىٕٞ ٚ ٣جح صا ُم٘ ٝث
،ٖاسب 1389 ؛
4عّٛپ ، 2005 ) .
3 Harvey.
4 Pluss.
ٖاش٤ا سد ٣ّٔ ت٤ٛٞ ٚ ٣ٍٙٞشف ٖذؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف ٌٝثاس ٣ػسشث 101 ...
برث ٖبرٟج سد ٣ٔٛرل ٚ ٣٘بثص ّٛٙت ِٝٛمٔ سد ٖاش٤ا ٗ٥ٔصشػ 24 ترػا ٓٞدض٘برؿ ٝجتس سد ٢ذٙ٘بٕٞ ذكسد
( ،٢سبرختفا 1378 .)
ٝترػد ٚد ٝث ٖبٔص سزٌ سد ٝو تػا ٣٘اش٤ا ٟٗو ْاٛلا صا شِ ْٛل ترػا ٜذرؿ ٓ٥ؼمت يسضث شِ ٚ هچٛو شِ
. دبرثآسٛ٘ ٖبترػشٟؿ
٣ثشغ َبٕؿ سد ٣ٙؼٕٔ
ترػا ٜذرؿ ْلاٚ عسبف ٖبتػا ةشغ ٚ
٣ررٔ سبٕررؿ ٝررث ٣ررثشغ عشررٌاص ٝررمٌٙٔ صا ٣ررـخث ٚ ذرر٤آ
. ٗرر٤ا
تر٥وشت ٓٞ سبٙو سد ٝو تػا ٢دذٔتٔ ٤اًٛ ٢اساد ٖبتػشٟؿ ٝترػد ٍبرحِ ٝث اس ٣تٚبفتٔ
٢ذرٙث ٜداد ُىرؿ ٣تٙرػ ٢برٞ
ذر٘ا .
تلاٛرحت سبرچد َٚا ٢ّٟٛپ ٜسٚد صا ٣ٙؼٕٔ دبثآسٛ٘ ٖبتػشٟؿ ذؿ ٢صبػٛ٘ ذٙ٤اشف صا ٣ؿب٘
٢بٞسبت برػ ،تلاٛرحت ٗر٤ا سد ٚ
ؽٛختررػد ٣ٓبررٕتجا ٚ ٣ررٍٙٞشف ،٢دبررلتلا دبررٔثا سد ٣تٙررػ ٣ٌ٘ٛشٌد ذ٘ذؿ ٣ج٤سذت ٢بٞ
( ،٢دشرفش٥ٔ
1379
.)
ْٛرل شٟرؿ شرِ
ٖ و بث ٢دب٤ص ىبجتسا ٣ٙؼٕٔ دبثآسٛ٘
سد ٝرو ذر٘ساد صاش٥ؿ شٟؿ
ذرٙ٤اشف ش٥ثأرت ترحت ٝرو تػا ٜذؿ قخـٔ ٗ٥ـ٥پ تبم٥محت تػا ٖذؿ ٣٘بٟج
(
ٝجاٛ
٢سٛ٘
، 1385 رِا ،
،شٍ٤د ٢ٛػ صا .)
ْٛل
ذٙٙوبػ ٖاش٤ا ٣ثشغ ةٛٙج سد ةشٓ
. ٚ ٣ٔ رػا ة رم٘ا ّٛلٚ
ؾ٤اشٌ حشً تجٛٔ ٣ث م٘ا ٢بوف ٚ ٣رثشٓ ٓرؼ٥ِب٘ٛ٥ػب٘ ٢بٞ
ذ٤دشٌ ٖآ ؽشتؼٌ
، ٚ برٟ٘آ صٚشرث صا ْ٘برٔ ٣ّ٥ٕحت ًٙج ٗىِ
ذ٤دشٌ ٣ّٔ ْبجؼ٘ا تجٛٔ
. ٚ ةاشرٓا ٢دبلتلا ت٥ٔهٚ دٛجٟث
ٝو بٟ٘آ ٣ٙ٤د تبمّٔت بجِبغ
ذٙتؼٞ ٝٔ٥ؿ
، ت٥ِبٔف ؾٞبو تجٛٔ
برٕٔٛٓ ٚ ترػا ٜذؿ تؼؼٌ
ٛرؼٕٞ ٣رّٔ ْبرِ٘ برث ذٙترؼٞ
.
ت٥ػآ بتذٕٓ ْٛل ٗ٤ا ٢ش٤زپ رتٔ ُر٤ر ُرٔاٛٓ صا
أ ترػا شث : 1 -
ةاشرٓا برث ْٛرل ٗر٤ا ٢ساٛجٕٞ
؛ 2 - ٖدٛرث ٖاٛرج ٚ ٢سبرى٥ث
ٝرمٌٙٔ ةاشرٓا ٢دبرلتلا ت٥رهٚ بث ٝؼ٤بمٔ سد ٣ثشٓ ت٥ٕٔج ٣ٔ
٤اشرٌ ٢بر٥حا تجٛٔ ذ٘اٛت ؾ
ذرؿبث ٝرمٌٙٔ سد ٣ٔٛرل ٢برٞ
(
،٢سبختفا 1378
. )
ةشٓ تب٥كٛل صا ٣ى٤ ىبرجتسا ٖبرٍٙو ٢بٞ
ٝ٥ؿبح ٣ثشٓ ٢بٞسٛـو بث بٟ٘آ دب٤ص تػا عسبف ج٥ّ
.
ٝرت ادشپ ٣ٔٛرل ٜٚشٌ ٚد ٗ٤ا ٝث ِٝٔبٌٔ ٗ٤ا ،سِٛٙٔ ٗ٤ا ٝث ٖذرؿ ٣٘برٟج ذٙ٤اشف ٌٝثاس فٛل سد ٝو ٣تبِٔبٌٔ ٝو تػا
ا ٖٛٙوبت ٣ّٔ ت٤ٛٞ ٚ ٣ٍٙٞشف
ٝتؼ٘اٛت٘ ،ٜذؿ ْبج٘
ِٝٔبٌٔ ٝث ذ٘ا
ٝؼ٤بمٔ
ٜٚشٌ ٗ٤ا ٢ا سد ذ٘صادشپث بٞ
ٖآ شرث ك٥محت ٗ٤ا سد ،ٝج٥ت٘
ٝؼ٤بمٔ تسٛك ٝث ٝو ٓ٤ذؿ ت ٢ا
أ
ٜٚشٌ ٗ٤ا ٢ش٤زپش٥ث ٣ٔٛل ٢بٞ
ٓ٥ٙو ٣ػسشث ٖذؿ ٣٘بٟج بث ٌٝثاس سد اس .
ٝث ٝرِٔبٌٔ ،٣رّو سًٛ
برث برٟ٘آ ٝرؼ٤بمٔ ٚ ٣ٔٛرل ٜٚشرٌ ٚد ٗر٤ا ٣رّٔ ت٤ٛٞ ٢ٚس شث ى٤ تػا ٝتفشٍ٘ تسٛك ٖاش٤ا سد شٍ٤ذ .
ىازگید راثآ رٍزه ٣٤ ج سد ٢شجٙل ٚ سٛپ ؽصسا ٚ ٣ّٔ ت٤ٛٞ ٣ػسشث
٣٘بٟج ٢بٞ
ٖبـ٘ ٖذؿ
ٝو ذ٘داد ؽصسا بٞ
ٚ ؾ٤اشٌ
ٝث ؽصسا ٢برٞ
٣٘برٟج
ٖذؿ تجػ ٣ٍتؼجشث شتـ٥ث
ت٤ٛٞ
٣ٔٛل سد شثاشث ت٤ٛٞ
٣رّٔ
سد
ٖب٥ٔ
ةاشٓا
ٖبتػصٛ
ٜذؿ تػا سد.
ٗ٥رٓ
َبرح
،
ٜداد ٢برٞ
٣ف٥و
ٖبـ٘
ٜذٙٞد
ُ٥ؼ٘بتپ ٣٤لابث ٢اشث
ْبغدا ٣ٓبٕتجا ب٤ ؽش٤زپ
٣ٓبٕتجا ةاشٓا
بث ش٤بػ ْاٛرلا ٣٘بترػصٛ
ترػا
( ٣ر٤ ج ٚ سٛرپ
،٢شجٙل 1388 ).
٣ّل ٚ ٣ّػٛت ك٥محت ج٤بت٘
سٛپ
،
ِ ٝو تػا ٖآ صا ٣وبح ش
برٞ
٣ّٓ
تٚبفت ٓغس ،ذر٘ساد ٗترـ٤ٛ ٖبر٥ٔ سد ٝرو ٣رٍٙٞشف ٢بٞ
ٝل٥ل ٣ شث ٣ٍٙٞشف ٢بٞ
بلخـٔ ٝو ذ٘ساد نشتـٔ
شٍ٘بر٥ث
٣رٍٙٞشف تر٤ٛٞ صا ٢شرٍ٤د ؾخث بٟ٘آ ؛تػبٟ٘آ ٣ٔٛل ت٤ٛٞ
ٜٛ٥ؿ ٝث اس دٛ
ْبرٓ ٢ا ٣رٔ ٢صبرػصبث ٝر٘ب٤اشٌ
ذرٙٙو
؛ برث ٣رٙٔ٤
ٚ ٣ررّحٔ شرركبٙٓ سبررٙو سد ٣٘بررٟج ٚ ٖسذررٔ شرركبٙٓ ٗتفش٤زررپ دٛرجٚ ٝرث اس ٣٘برٟج ٚ ٣رّحٔ شرٔا صا ٣ف٤شُ ت٥وشت ،٣ٕ٤ذل
ٜدسٚآ
ٞشف شكبٙٓ ْبٕت ؛ذ٘ا تسذرل صا ْٛرل ٗر٤ا ٖبر٥ٔ سد ٣رٍٙ
ت٤ٛٞ
ٗتؼ٥٘ سادسٛ شث ٣٘بؼٕٞ ٢صبػ
؛ ٖٚسد سد ٝرو ٢شكبٙٓ
٣رٔ ساشرل ترٔٚبمٔ ٚ تٚبفت ،تسذل ٢بٞذٙ٤اشف ذر٘ش٥ٌ
، ٖاٛرت
ت٤ٛٞ
ذ٘ساد ٢شتلابث ٢صبػ
( ٣ّل ٚ ٣ّػٛت ،سٛپ
1386 ).
٣٤بؼِٟ
ٚ ٜداص
،دٛ ِٝٔبٌٔ سد ض٥٘ ٖاسبىٕٞ
ش٥ثأت ٢بٞش٥غتٔ
،ٗػ ،غٙرج ت٥ٔرهٚ
تأ ،ُرٞ
،ُغرؿ ذرٔآسد ،ٜداٛ٘بر ٖاضر٥ٔ
ت٥ىِبٔ
،ٜداٛ٘ب عبؼحا ت٥ٔٚشحٔ
٣جؼ٘
سد ذرٔث ،٢دبرلتلا
ٝمثبػ
،٣ٙ٥ـ٘شٟؿ
ٝمٌٙٔ
٣٘ٛىؼٔ
( ةشٓ
ٗ٥ـ٘
ٚ يّتخٔ
)
،
ٖاض٥ٔ
دبٕتٓا
ٝث
،ْٛل ٢ذٙج٤بپ
ٝث ٢بٞسبجٙٞ
،٣ٔٛل
،ت ٥لحت
ٜدبفتػا
صا
ُ٤بػٚ
ىبجتسا
،٣ٕٔج ت٤بهس صا
ْبِ٘
،٣ػب٥ػ توسبرـٔ
سد
سٛٔا ب٥ػ ٣ػ
ٚ عبؼحا ت٥ٔٚشحٔ
٣جرؼ٘
سد ذرٔث ٣رػب٥ػ شرث
ش٥غتٔ
ت٤ٛٞ
٣ٔٛل
ٜذ٥جٙػ اس
ٚ سد ش آ
ٌٝثاس
ٗ٥ث ش٥غتٔ
ت٤ٛٞ
٣ٔٛل
ٚ تر٤ٛٞ
٣رّٔ
سد ٝرٕ٘ٛ٘
٢سبرٔآ اس دسٛرٔ
ٖٛرٔصآ ساشرل
ٜداد ذ٘ا ج٤بت٘.
ُر٥ّحت
ٚد ٜشر٥غتٔ
ٜداد برٞ
( ٖٛرٔصآ ،٣رت ُر٥ّحت
غ٘ب٤ساٚ
ٚ
ٖٛ٥ػشٌس
ٜدبػ )
ٖبـ٘
صا سادبٙٔٔ
ٖدٛرث ٝرٌثاس ٥رث
ٗ
102 ؾٞٚظپ
٣پب٥پ ٜسبٕؿ ،ْٛػ َبػ ،٣ٓبٕتجا ِٓ٘ ٚ ت٥ٙٔا ٢دشجٞاس ٢بٞ
8
ٜسبٕؿ ،
ْٚد ،
ٖبتؼٔص ٚ ض٥٤بپ 1393
٢بٞش٥غتٔ
،قٛف ( رث ٝ شر٥غ صا ،غٙرج ت٥ٔرهٚ
تأ ُرٞ
ٚ ٝمثبرػ
٣ٙ٥ـ٘شٟؿ )
بث ت٤ٛٞ
٣ٔٛرل ترؿاد
ٚ ٝرٌثاس تر٤ٛٞ
٣ٔٛرل
ٚ
ت٤ٛٞ
٣ّٔ
سد ٣فٙٔ تٟج
ٖآ تأ ذ٥٤ ذؿ
( ٣٤برؼِٟ
،ٖاسبرىٕٞ ٚ ٜداص
1388 ).
ٖب٤بپ سد ٣ػٛٔآ ت ِٝٔبٌٔ ٝث دٛ ذؿسا ٣ػبٙؿسبو ٝٔب٘
أ ش٥ث
ٔٛرل تر٤ٛٞ كّٔت عبؼحا شث ٖذؿ ٣٘بٟج ٖبر٥ٔ سد ٣رّٔ ٚ ٣
تػا ٝت ادشپ شٟـ٘اش٥پ شٟؿ دشو ٖب٘اٛج .
عبرػا ٗر٤ا شرث ٢ٚ ،
تػا ذمتٔٔ
ٝ٘برػس ٜدشترؼٌ اٚس ٚ ٖذؿ ٣٘بٟج ي٤اشؿ ٢برٞ
ٝىجرؿ ذٙ٘بٔ ٣ٔٛل ٜساٛٞبرٔ ٢برٞ
٢ا
، شركبٙٓ تر٤ٛمت ترجٛٔ
دشرو ْٛل ٣ت٤ٛٞ
، ُٔبرؿ : ٚ ٣ٙ٥ٔصشرػ ٢سادبرفٚ ،عبرجِ ،ٖبرثص
٣ّٔ
ٝرث ،تػا ٜذؿ ٣ٔٛل ٣٤اشٌ
شو ٝرو ٢سٛرً
ٍبرحِ ٝرث برٞد
٣ٔ نشتـٔ ٣٘اش٤ا ْاٛلا ش٤بػ بث اس دٛ ،٣ٍٙٞشف ت٤ٛٞ
؛ذرٙ٘اد
ّٝركبف ٣رػب٥ػ ٜصٛرح ٚ ٣ر٘اش٤ا تر٤ٛٞ ٖب٥ٔ ذٙچ شٞ
٢سازرٌ
٣ٔ ْبج٘ا ٣لخـٔ
ذٙٞد
( ،٣ػٛٔآ 1384 ).
٣رٔ قخرـٔ قٛرف تبرم٥محت ج٤برت٘ ٝث شِ٘ بث ٝرو دٛرؿ
٣ٕ٘
ٝج٥ت٘ ه٤ ٝث ٖاٛت ذرٙ٤اشف دشىّٕٓ فٛل سد ٣ّو ٢ش٥ٌ
ٟج ذ٥ػس ّتخٔ ْٔاٛج سد ٖذؿ ٣٘ب .
ٖبٙچٕٞ
شث ض٥٘ ض٘ذ٥ٌ ٝو
٣ٔ ذ٥وأت شٔا ٗ٤ا سد ٖذرؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف تٚبفتٔ ج٤بت٘ ٝو ذٙو
٣رٔ شرث ٝرٔٔبج ٖآ ٣ٓبرٕتجا شترؼث ٝرث ّتخٔ ْٔاٛج ددشرٌ
.
لاٚا ،ٗ٤اشثبٙث
ٜٚشٌ ب٤آ ٝو تؼ٥٘ قخـٔ
ةشٓ ٚ شِ ٣ٔٛل ٢بٞ
٣ٙٔٔ تٚبفت ٢اساد ٢سبٔآ ٍبحِ ٝث ٤ٛٞ سد ٢ساد
ذٙتؼٞ ٣ّٔ ت
ٝفِؤٔ ٚ ٖذؿ ٣٘بٟج ب٤آ ٝىٙ٤ا ْٚد ٚ
ٜذ٘صبػ ٢بٞ
ت٤ٛٞ شث ٖآ
٣رٔ ش٥ثأرت ٜٚشرٌ ٚد ٗر٤ا ٣ّٔ
ٗر٤ا ْٛرػ ٚ ذر٘سازٌ
ٖاضر٥ٔ ٝرو
تسٛك ٝچ ٝث ٜٚشٌ ٚد ٗ٤ا شث ٖذؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف ٢سازٌش٥ثأت تػا . ةشٓ دٛلمٔ ٗ٤ا ٢اشث ٚ شٟرؿٛث ْرثاٛت صا ٖبرٍٙو ٢برٞ
ٛ٘ شٟرؿ ٢بٞشِ ،ٗ٥ٙچٕٞ ٚ ٖآ فاشًا ٖبترػا صا ٣ٙرؼٕٔ دبرثآس
ذ٘ذؿ ٝؼ٤بمٔ ٚ ةبخت٘ا دٛلمٔ ٗ٤ا ٢اشث عسبف .
یزظً بَچراچ ِئارا ٍ دَجَه تایزظً زت یرٍزه ٣٘بررٟج ذررٙ٤اشف ٚ ٣ت٤ٛررٞ ْثبررٙٔ سد شرر٥٥غت تررجٛٔ ٖذررؿ
ت٤ٛٞ
٣ٙ٤ضٌ
٣رٔ ٝرٔٔبج داشرفا دٛرؿ
؛ ٣رؤث ٝرو برٙٔٔ ٗ٤ذرث
ٜذ٥مٓ ٗ٤ا شث ٖاشىفتٔ
٣٘بٟج ٝو ذ٘ا اس داشرفا ٣رّٔ تر٤ٛٞ ٖذؿ
٣ٔ ت٤ٛمت ذٙو
( شّىػا ،1
1999 : 322 ٣وبرػبػ ؛ ،2
2004 : 69
ٜذٓ ٚ )
٢ا
1 Sklair.
2 Sasaki.
٣٘بٟج ٝو ذ٘ذمتٔٔ ض٥٘
،٣ركٛل كر٤ ٓ ٝرث ٝرجٛت ٝرث ٖذؿ
ت٤ٛٞ ب٤ ٚ ٣ٔٛل ت٤ٛٞ ٖٛچٕٞ
تر٤ٛٞ ٢برج ٝث ٣ّٔاشف ٢بٞ
تػا ٜذؿ شجٙٔ ٣ّٔ
( ٗرػ ٚ عدساٚدا ،3
2004 : 1 ؛ يشجرؼ٤ٚ ٚ شرج٥ِ
،4
2002 ؛
،ٛٙ٥ؿٛ٤ 1992
؛ ىٕٞ ٚ ٣جح صا ُم٘ ٝث ،ٖاسب
1389 ٝرجاٛ ؛ ٚ ٢سٛر٘
،ٖاسبىٕٞ
1389 ؛ ، برؼ٘
1387 ؛ ،ٖاسبرىٕٞ ٚ ٣رجح 1389
؛ ٣٤برؼِٟ
ٚ ٜداص
،ٖاسبرىٕٞ
1388 ؛ ،٣رػٛٔآ 1384 ؛ ،٢سبر٥ٓ
1384
.)
ٝرث سٚبرث َبرٞ
،5
_تِٚد
تّٔ
ٜصٚشٔا
ٝث شًب ٢بٞذرٙ٤اشف ٣رٍٙٞشف
ٝرث ٝ٥رؿبح
ٜذ٘اس
ٜذؿ تػا .
ٝـ٤ذ٘ا بٞ
ٚ سبىفا صا ك٤شً
ٜساٛٞبٔ
ٚ تر٘شتٙ٤ا
صا
ٔ ٢بٞصش ٣رّٔ
٣رٔ
ذر٘سزٌ
. تلاٛرلحٔ
٣رٍٙٞشف صا
كر٤شً
توشؿ ٢بٞ
ٗ٥ث ٣رِّّٕا دساٚ
بٞسٛرـو ٣رٔ
ذ٘ٛرؿ
ٚ ٣رِشتٙو صا
ت٘بج تِٚد شث ٢ٚس بٟ٘آ تسٛك ٣ٕ٘
ش٥ٌ
د . ٥ٔروت ترِٚد
_
تّٔ
ثٓبث ٜذرؿ ٝرو ترِٚد برٞ
شرٍ٤د
ٖآ سبرجتٓا
ٚ ٣رٍٕٙٞ
ٚ
٣ٔبجؼ٘ا اس
ٝو شىف ٣ٔ
ذر٘دشو سد دضر٘
ْدشرٔ
،ذر٘ساد صا ترػد
ذٙٞذث . بث ٥ٔوت
_تِٚد
تّٔ
ؾٙرواٚ
٣٤برٞ
ٖبرٔضٕٞ
سد
ٚد
ش٥ؼٔ
ٝث
ٖب٤شج ٣ٔ
ذتفا : صا ه٤
،ٛػ
ُ٥ٔ
ٝث اشف ٗترفس صا دٛر
ٚ
٣٘بٟج
ٖذؿ دساد
ٚ صا ٢ٛػ
،شٍ٤د
ُ٤بٕت
ٝث دٚذحٔ
،ٖذرؿ ٝرث
٣ّحٔ
ٖذؿ دساد
( ،َبٞ
1383 .)
ا ٣ٔبٕت ٣ٓٛ٘ ٝث ٖذؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف ٝچ شٌا س
تبر٥ح ٖبو
يمف ٝ٘ ٚ ٢شـث ت تحت اس ًٙٞشف
أ
،تػا ٜداد ساشل ش٥ث رث ٣ِٚ
ٝ
٣ٔ ٖبٔضٕٞ سًٛ
اٛت ذر٘
ترجٛٔ
ٝترؼجشث ٖذرؿ
ًرٙٞشف ٚ برٞ
ت٤ٛٞ
ٝ٥جؿ ذٙ٤اشف ٗ٥ٕٞ ٖٚسد سد فب ٣ٕٔج ٢بٞ
صبػ دٛؿ
( ،٢سب٥ٓ
1384 ).
هجػ صا ٝتفشٌ شث تاض٤بٕت ٗ٤ا صا ٣ـخث ٌٖٛبرٌ٘ٛ ٢برٞ
سد ٣ٔػ بٟ٘آ ك٤شً صا داشفا ٝو تػا ٣ٌذ٘ص ض٤برٕت دبج٤ا
ٗ٥رث
اشٍ٤د ٚ ؾ٤ٛ
٣ٔ ٖ ذٙ٤بٕ٘
( ،ٖب٥ؿٚبچ ،٢سربثا 1381
: 6
.)
سبرٙو سد
ت٥ِبٔف ّٛٙت ٚ ؽشتؼٌ ،تلاٛحت ٗ٤ا ٣رتغاشف ٢برٞ
دٛر ٝرو
٢سٚبٙف صا شثأتٔ
تر٥ٕٞا صا ،ترػا ٣ًبرجتسا ٚ ٣تبرٓ ًا ٢برٞ
تػا سادسٛ شث ٢دب٤ص .
ٚ ٝر٘ب٤اس صا ٜدبفتػا رّتخٔ تبر٘بىٔا
ٝىجؿ ٖٛچٕٞ ،ٖآ ةٚ ،٢صبجٔ ٢بٞ
صا تبٓ ًا تؼو ،٢دشٌ
ٖٚضرفاصٚس تبر٘بىٔا ٚ ٜاشٕٞ ٗفّت صا ٜدبفتػا ٚ ت٘شتٙ٤ا ك٤شً
ٜداٛ٘ب ٗ٥ث سد ٖآ رٛف٘ ٚ ٜساٛٞبٔ صا ٜدبفتػا ،ٗ٥ٙچٕٞ ٚ ٖآ ،بٞ
٣رٍٙٞشف ٚ ٣ٓبرٕتجا ،٣رػب٥ػ ٢بٞصشٔ ٖذؿ ٝتؼىؿ تجٛٔ
3 Edwards & Sen.
4 Liber & Weisberg.
5 Hall.
ٖاش٤ا سد ٣ّٔ ت٤ٛٞ ٚ ٣ٍٙٞشف ٖذؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف ٌٝثاس ٣ػسشث 103 ...
ٜذؿ ذ٘ا . ،قٚر شرث ش٥ثأرت شرث ٜٚ رٓ هر٤طِٛٛٙىت تلاٛحت ٗ٤ا
تبلٚا ٖذ٘اسزٌ ،بٟ٘آ ٣ًبجتسا صب٥٘ ٚ ٝم٥ّػ تغاشف
ٝرث ؽشرٍ٘ ،
ٝٔٔبج ٚ دٛ
٣ّٔ ت٤ٛٞ ٖاض٥ٔ ،ٖبؿ
ٚ ٖبؿ ...
ش٥ثأت تحت ض٥٘ اس
ترػا ٜداد ساشل .
ٝ٘برػس ذرٙ٤اشف ٚد ٣ٍ٘بر ٚ ٖذرؿ ٢ا
ٖذرؿ
٥كٛت
ٜذٕٓ ؾخث ٖاسزٌ ٜذٙٙو تغاشف صا ٢ا
سد ْدشٔ
ْٔاٛج
ٖسذٔ
٢صٚشٔا ترػا . ٜٛرح٘ ٗر٤ا ٝرو ٣٘برؼو تبرلٚا ٖاسزرٌ
دٛ تغاشف ٣ٔ ٝثشجت اس
ذٙٙو ث ٚ رػ ٢اش ش سٛرً ٝرث ٖذرؿ ْشٌ
ٜذٙ٤اضف
ٝ٘بػس ٝث ٢ا ٣رىتٔ ذ٤ذج ٢بٞ
٣رٔ
،ذ٘ٛرؿ ٚ ّبرٕتجا صا
سٚد ٢ٛح٘ ٝث دٛ ٝٔٔبج ٣ٔ ٢
ذٙٙو
( ٣٤بور
، 1383
. )
ٝ٤شِ٘ ٗ٤شتٕٟٔ
٣ٔ ٝو ٣٤بٞ
٣رػسشث تٟج سد بٟ٘آ صا ٖاٛت
ٌٝثاس اسآ ،دشرو ٜدبفتػا ٣ّٔ ت٤ٛٞ ٚ ٖذؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف ٗ٥ث
ٖٛؼتشثاس
ٜصٛح سد ض٘ذ٥ٌ ٚ1
ٝرث ترػا ٣رٍٙٞشف ٖذؿ ٣٘بٟج
ٖبرٟج ٖذرؿ ٜدشـف ٓٞ سد ٖذؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف ،ٖٛؼتشثاس شِ٘
تػا ذحاٚ ٣٘بىٔ ٝث ٖآ ُ٤ذجت ٚ .
ٖذرؿ ٣٘بٟج ٣ٍٙٞشف دٕٛ٘
ٜٛح٘ ب٤ سبرو سٛرحٔ ذرحاٚ ٣٘بىٔ ٖب٘ٛچ ،ٖبٟج صا ْدشٔ نسد
٣ٔ ُ٥ىـت اس ٢ٚ
ذٞد
( ،ٖٛؼتشثاس 1382 : 67
.)
ذٙ٤اشف ٝو ٣٤بٞٚش٥٘
ث اس ٖذؿ ٣٘بٟج ٣رٔ ؾ٥رپ ٝ
ٚ ٣رٍٙٞشف شترؼث هر٤ سد ،ذر٘شث
ْبٓ ذٙ٤اشف بث كجٌٙٔ
٣ٔ ؾ٥پ ٝث ٣٤اشٌ
ٝث ،َبح ٗ٥ٓ سد بٔا ،ذ٘ٚس
ٜداسا شرث ٚ ٝ٘بررـ٤ذ٘اصبث فبرر سٛرً
كررجٌٙٔ ٣٤بررػبٙؿ ٣رر٤اشٌ
٣ٔ
دٛؿ . ٚ ْبرٓ ْٛرٟفٔ ٚد ٗر٤ا ٗ٥رث ٖداد ٣ترؿآ ٖٛؼتشثاس ؽ ت
تػا فب .
٣ٔ شِ٘ ٝث ٣ٔ ٝو ٣ٟٔٛفٔ ذػس
ٚد ٗر٤ا ٗ٥رث ذ٘اٛت
ٌٝثاس ْٟٛفٔ ،ذٙو دبج٤ا ٢ا
« ت٤ٛٞ
» ترػا .
« شركبٔٔ ت٥ٔرهٚ
اس ت٤ٛٞ شهبح ٖبٔص سد ٝو دساد ٗ٤ا ٝث ٜسبؿا ت٤ٛٞ ٣٤بٕ٘صبث ٓ٥رٞد ساشرل ٝرجٛت دسٛٔ تٚبفتٔ ت٥ٔهٚ ٚد بث ٌٝثاس سد ذ٤بث :
٣رٔ ٝو ٣٤بٞذٙ٤اشف ٝث ٣ٍٙٞشف ؾٙواٚ ٖاٛٙٓ ٝث تؼخ٘
ذرٙ٘اٛت
سد ْٚد ؛ذٙؿبث ٣٘بٟج ت٥ٕٞا ٚ ٝٙٔاد ث٥ح صا ٢ذحاٚ بث ٌٝثاس
ترػا ٜذؿ ٝت بٙؿ ٣٘بٟج ْبِ٘ ٖاٛٙٓ ٝث ٝو »
( ،ٖٛرؼتشثاس 1382
:
209 .)
ٖاٛرٙٓ ٝرث ٖبرٟج ٝرث تجؼ٘ ٣ٞبٌآ كٕٓ ٚ ٝٙٔاد بجٙ٤ا سد تػا سادسٛ شث ت٥ٕٞا صا ذحاٚ ُحٔ ه٤ .
٣٘برٟج ٝرو ٣رتلٚ
٣رٔ ٖب٥ٔ ٝث ٗخػ ٣٘ٛٙو ي٤اشؿ ٚ ّبهٚا سد ٖذؿ ٝرث ،ٓر٤سٚآ
1 Robertson
ٝث ىٛثشٔ ُ٤بؼٔ ٝث ٢دب٤ص ٖاض٥ٔ
٣ٞبٌآ ضر٥٘ شرٔا ٗ٤ا ٝث تجؼ٘
٣ٞبرٌآ ٝرو تػا ُ٥ِد ٗ٤ا ٝث ٣تٟج صا ض٥٘ ٗ٤ا ٚ ٓ٤ساد فٛلٚ
صبث ٢اٛحف ذجاٚ
ترػا ٣رـ٤ذ٘ا
( ،ٖٛرؼتشثاس 1382
: 377
صا برٔا ،)
٣٘بٟج ،ض٘ذ٥ٌ شِٙٔ
ٖدسٛ ٜشٌ ٓٞ سد ٢بٙٔٔ ٝث ْلاٚ سد ٖذؿ
داذ٤ٚس
ٗ٥ٔصشػ ٣ٓبٕتجا يثاٚس ٚ ٣ٓبٕتجا ٢بٞ
تػدسٚد ٢بٞ
ٛپ ٚ سبت بث ترػا شرٍ٤د ْرٔاٛج ٣رّحٔ بر٤ ٣ٔهٛٔ د
. ٗر٤ا سد
چ٥ٞ ،ذٙ٤اشف ؽشترؼٌ صا ٣رؿب٘ تلاٛرحت صا ترؼ٥٘ سدبرل غو
دسٚبر٥ث ُرٕٓ ٝرث ٣رـٙ٤ضٌ ٖآ ف شث ب٤ ذ٘بٕث ٖٛلٔ ،دذجت
( ،ض٘ذرر٥ٌ
1377 : 42
.)
٣٤برر٤ٛپ ،ٝررت٥٘سذٔ فبرر ٣ررٌظ٤ٚ
ش٥ثأررت ،
ٖبٟج ش٥٥غت ٚ شتؼٌ
ترػا ٣تٙػ ْٛػس ٖداد .
،تٙرػ برث دبروت
ْٟٛفٔ ٣تار تػا ٝت٥٘سذٔ
( ،ض٘ذ٥ٌ
1377 : 44
.)
ٝ٤برػ سد ،ٝرت٥٘سذٔ
ًٙٞشف سد ٝرتفشٌ ساشرل ٖآ ش٥ثأرت تحت ٝو ٣٤بٞ
ت٤ٛرلت ،ذر٘ا
دساذر٘ ٣٤آسبو شٍ٤د ٖدٛث ٣تٙػ شًب ٝث دشىّٕٓ
( ٖبرٕٞ
: 1377 :
46
،ذرؿبث ٝتفشٍ٘ تٙػ صا اس ؽسبجتٓا ٝو ٣ـ٘اد ٛتشپ سد بٟٙت .)
٣ٔ
دشو ٝ٥جٛت اس تٙػ ٖاٛت
(
ٖبٕٞ
: 1377 : 46 - 47 .)
٣ٔ تجػ ٝت٥٘سذٔ
ذر٥ل صا شترـ٥ث ٝرچ شرٞ داشرفا ٝرو دٛؿ
ةبخت٘ا ساشرل برٟ٘آ سبر٥ت ا سد َٛرٕٔٔ سٛرً ٝرث تٙػ ٝو ٣٤بٞ
٣ٔ
ٚس اس دشرف ،تر٥تشت ٗ٤ذرث ٚ ذ٘ٛؿ بٞس ،ٜداد د
س ّٛرٙت ٢ٚس
ةبخت٘ا صا ٣ؤبغ ٣ٔ ساشل ٗىٕٔ ٢بٞ
ٝرو ٖآ ُر٥ِد ٝرث ٚ ذٞد
ٜدِٛبؿ ش٥غ ٣ت٥ف٥و ٢اساد ث ٣ىٕو ٖاذٙچ ،تػا ٢ا
ٝرئاسا دشرف ٝ
٣ٕ٘
ؾٙ٤ضٌ سد اس ٢ٚ بت ذٞد ٢سب٤ ،دسٚآ ُٕٓ ٝث ذ٤بث ٝو ٣٤بٞ
ذٞد .
ٓٞ ْثبٙٔ ،ٖسذٔ ٢ب٥٘د سد ؾٙرو ش٥رؼفت ٢اشث ٢شٍ٤د صسا
ٝٙ٤ضٌ ّٛٙت شٔا ٗ٥ٕٞ ٚ دساد ساشل داشفا عشتػد سد دبر٤ص اس برٞ
ٜدشو تػا
( ،ض٘ذ٥ٌ
1378 : 119 .)
ض٘ذرر٥ٌشِ٘ ٝررث (
1378 : 120 ) هجررػ ، ٣ٌذرر٘ص ترر٤ٛٞ ٚ
ٖبؼ٘ا ٣ٓبٕتجا ٢دبر٤ص تٚبرفت ٖسذٔ ُجلبٔ ٖبؼ٘ا بث ،٢صٚشٔا
ت٤ٛٞ ذٙ٤اشف ٚ دساد دذرجت تب٥كٛل ْثبت ٣ثب٤
ٜذرؿ ترػا .
ٜٛ٥ؿ ت٥ٕٞا
ُىؿ سد ٣ٌذ٘ص ٜذر٤ذپ ح٥رهٛت برث ،ت٤ٛٞ ٢ش٥ٌ
٣ٔ سادٕٛ٘ شتـ٥ث ،ٖذؿ ٣٘بٟج دٛؿ
. ٢سٚورٙف سد تفشـ٥پ ٢برٞ
ٝرثشجت ْرجٙٔ ٗ٤شرتٕٟٔ ٖاٛٙٓ ٝث ٣ًبجتسا ٌرػاٚبث
ذرٙ٤اشف سد ٝ
ت٤ٛٞ
شرث ،ٗ٥رٙچٕٞ ٚ ٣رلخؿ تر٤ٛٞ شث ٓ٥ِٓ ٢ش٥ثأت ،٣ثب٤ سبت بػ تػا ٝتؿازٌ ٢بج ٝث ٣ٓبٕتجا يثاٚس ٢بٞ
. ٝٔرػٛت برث
ٝرث ،٣ٕٔج ىبجتسا ُ٤بػٚ
ُ اذرت ،٣ر٘ٚشتىِا تبرًبجتسا ٜظر٤ٚ
104 ؾٞٚظپ
٣پب٥پ ٜسبٕؿ ،ْٛػ َبػ ،٣ٓبٕتجا ِٓ٘ ٚ ت٥ٙٔا ٢دشجٞاس ٢بٞ
8
ٜسبٕؿ ،
ْٚد ،
ٖبتؼٔص ٚ ض٥٤بپ 1393
ٝٔػٛت
ْبِ٘ ٚ ٣لخؿ ت٤ٛٞ
ٚ ٗ٤صاٛرٔ ذرح بت ٣ٓبٕتجا ٢بٞ
سب٥ٔٔ
ٛرؼحٔ ؾ٥رپ صا ؾ٥رث ٣٘بٟج ٚ ْبٓ ٢بٞ
ترػا ٜذرؿ ع
( ،ض٘ذرر٥ٌ
1378 : 20
.)
٢سٚبررٙف ٖذررؿ ٣٘بررٟج ٚ ٣تبررٓ ًا ٢بررٞ
صا ٌٖٛبررٌ٘ٛ كًبررٙٔ سد ْدشررٔ تررػا ٜذررؿ تجررػ ،٣ًبررجتسا
ٜٛ٥ؿ ؽصسا ،٣ٌذ٘ص ٢بٞ
بٞ
كًبرٙٔ ش٤برػ ٢سبتفس ٢بٞسبجٙٞ ٚ
ذ٘ٛؿ ٜبٌآ ٖبٟج .
٣ٔ شٔا ٗ٤ا تر٤ٛمت بر٤ ٚ ٣٘ٛرٌشٌد ٝث ذ٘اٛت
ٜٛ٥ؿ ؽصسا ،٣ٌذ٘ص ٢بٞ
بٞسبجٙٞ ٚ بٞ
ذٔبجٙ٥ث
(
ٚش٘
- ْٚشرف٘ٚشف ،1
2002
. )
٢سٚبٙف ٗ٤ا ٝرئاسا ٣ّركا ُرٔبٓ برٞ
ٚ ٣٘برٟج ًرٙٞشف
ت٥جؼ٘
تػا ٣ٍٙٞشف .
َذرٔ دبرٔثا صا ٣رى٤ ٝرث برٟ٘آ ،ٗ٥ٙچٕٞ
سبرو ٓ٥رؼمت ،٣رٙٔ٤ ؛ٖذرؿ ٣٘برٟج ذٙ٤اشف فٛل سد ض٘ذ٥ٌ
ٗ٥ث ٣ٔ شث ٣ِّّٕا ددشٌ
( ،ض٘ذر٥ٌ
1377 : 90
.)
ٝٔرػٛت ٝرث ذرٔعث ٗر٤ا
تػا يجتشٔ ٣تٔٙك .
٢ٚ شِ٘ ٝث ٢برٞش٥ثأت ٗ٤شرتٕٟٔ صا ٣رى٤ ،
تٔٙك ٢طٛرِٛٙىت سد ٣٘ٛرٌشٌد ،٣٤اشٌ
ٜدٛرث تبرًبجتسا ٢برٞ
تػا
(
،ض٘ذ٥ٌ
1377 : 92
.)
ٝ٘بٌٚد دشوسبو ٣ شث ٣٘بٟج ٢اشث ٢ا
ٝو ذٙتؼٞ ُئبل ٖذؿ
تر٤ٛٞ ٗتفس ٗ٥ث صا ثٓبث فشً ه٤ صا ٚ ٣رّحٔ ،٣ٔٛرث ٢برٞ
ُىؿ ،ٝج٥ت٘ سد ٚ ٣ّٔ ،٣ٔٛل ت٤ٛٞ ٢ش٥ٌ
ٖسذٔ ٚ ٣٘بٟج ٢بٞ
ا ٚ ت٤ٛٞ ٖذؿ ٝتخ٥ٍ٘اشث ثٓبث ،شٍ٤د فشً ص
ٜٚشٌ ٣جًّ
٢بٞ
٣ٔ ٝو ذؿ ذٞاٛ ٣ّٔ ٚ ٣ٔٛل سبجٙٞ ذٙٞاٛ
سٚبرث ٚ برٞ
٢برٞ
ذٙٞد تبج٘ ٢دٛثب٘ صا اس دٛ ت٤ٛٞ ٚ ٣ٍٙٞشف
( ،ض٘ذر٥ٌ
1379 :
13 ،٢ذٕحٔ ش٥ٔ ؛ 1381
٣ِسآ ، ،2
2012
.)
ض٘ذ٥ٌ
ذرمتٔٔ
ترػا ٝرو سد
ذٙ٤اشف
،٢صبػٛ٘
شتؼث ت٤ٛٞ
٢صبػ
ٌٖٛشٌد ٣ٔ
دٛؿ . شٞ
ٜصاذر٘ا
،تٙػ رٛف٘
دٛ
اس صا تػد ٣ٔ
ذٞد
، داشفا
ٝث هچ
ٚ ٝر٘بچ
ٖدص
شث شػ ؾٙ٤ضٌ
ٜٛ٥ؿ ٣ٌذ٘ص دٛ
صا
ٗ٥ث رٙ٤ضٌ
ٝ ٢برٞ
ٌٖٛبرٌ٘ٛ
دساٚ
٣ٔ
ذ٘ٛؿ
ٚ ٣ٔ
ذٙؿٛو ٢اشث ٣٤بٞس صا
ٖاشحث ت٤ٛٞ
ٝث
ْثبٙٔ
ٚ ٢بٞساضثا ت٤ٛٞ
٢صبػ ٣تٙػ
ُػٛتٔ
ذ٘ٛؿ .
تٔ
ٖ ػٛ
ٝث
ٗ٤ا
ٜٛ٥ؿ سد تؼج
ٚ ٢ٛج ؾرٔاسآ
ٚ ٣رت٥ٙٔا
ذٙتؼٞ
ٝو ٢بٞبوف بتجؼ٘
ٝتؼث ٣رٍٙٞشف ٣ٓبرٕتجا
دٛرجٛٔ
سد
ْرٔاٛج ٣تٙرػ ٓٞاشرف ٣رٔ
دشرو . ،ٗ٤اشثبرٙث ٝرث
٣٘برػآ ةزرج
ؾجٙج ٣٤بٞ
٣ٔ
ذ٘ٛؿ
ٝو سد ٣ـٙواٚ
٣ٓبفد ٝرث ذرٙ٤اشف ٣٘برٟج
،ٖذؿ ٢صبػصبث
ٚ ٢ب٥حا ٖبرٙچ ٣٤بٞبروف اس
ٜذرٓٚ
٣رٔ
ذرٙٞد .
ٗ٤اشثبٙث
، ٚ داشفا
ٜٚشٌ
٢بٞ
،٢دبر٤ص سد رثاشث ش ٢طِٛٛئذر٤ا برٞ
ٚ
1 Nro- frauenforum.
2 Ariely.
ؾجٙج ٣٤بٞ
ٝو
ٖبىٔا
ٖذؿش٤زپ تر٤ٛٞ
٢صبرػ ٣تٙرػ اس ٜذرٓٚ
٣رٔ
،ذرٙٞد ث ج٥رؼ ٣رٔ
ذ٘ٛرؿ . ٣رى٤ صا ّاٛر٘ا ٗر٤ا جرٙج ؾ ،برٞ
جٙج ؾ ٢بٞ
٣ٔٛل تػا
(
ٌُ
،٢ذٕحٔ
1381 ، بؼ٘ صا ُم٘ ٝث 1387
.)
ٝث
٢ٚ ٓٓص
، ٣٘بٟج
ٖذؿ ٣٘بىٔا ٢اشث ٤ٛٞ
ت ٢برٞ
٣رّحٔ
ذر٤ذپ
٣ٔ
دسٚآ
ٚ
ٝث
ٜظ٤ٚ
عث ذٔ
٣ٍٙٞشف
٘آ بٟ
اس تر٤ٛمت رٔ
٣ ذر٤بٕ٘
،ازرِ .
٣٘بٟج
ٖذؿ
ُٔبٓ
ؾ٤اضفا ت٥ٕٞا ٝرمٌٙٔ
،٣ر٤اشٌ
٣رّٔ
٣ر٤اشٌ
،٣ّحٔ
ْٛل ٣٤اشٌ
،٣ّحٔ
ْذٓ
٣٤اشٌضوشٕت
ٚ ٢سازٌاٚ
تسذرل
ض٥٘
ٜذؿ تػا . ٣٘برٟج ٖذرؿ ترجٛٔ
٣ر٤ادصضوشٕت صا
تسذرل
تِٚد ٣ّٔ
٣ٔ
دٛؿ
( ٣٤ ج ،٢شجٙل ٚ سٛپ 1388
. )
ٖبـ٘ تبم٥محت ج٤بت٘
ٜذٙٞد ٝرو تػا ٖآ ترٟج سد ٖاشر٤ا
تػا ٝتفشٌ ساشل ٖذؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف صا شثأتٔ ّتخٔ تاش٥٥غت .
ٜصٛح صا ٣ شث سد ًْبرل تاش٥ثأت ذٙ٤اشف ٗ٤ا بٞ
ٝترؿازٌ ٢شرت ٚ
تٔٚبمٔ ،شٍ٤د ٣ شث سد ٢اشرث ؛تػا ٜدٛث شتـ٥ث ٣تٙػ شكبٙٓ
،ٖآ ٢برٞصشٔ صا سب بث ٖاش٤ا ٢دبلتلا ت ٔبٔت ُ٥ِد ٝث ،َب ٔ ٝتؼجشث تاش٥ثأت ٗ٤ا تػا ٜدٛث
( ،ؾ٥ىٟث 1381
. )
ج٤بت٘ ،ٗ٥ٙچٕٞ
٢سٚبررٙف فٛررل سد ٣ٕررػسش٥غ ٚ ٣ٕررػس تبررم٥محت ٢بررٞ
ذ٤ذررؿ رٛررف٘ ٚ ؽشتررؼٌ صا ترر٤بىح ٣ًبررجتسا ٚ ٣تبررٓ ًا
ٝ٘بػس سد تر٘شتٙ٤ا ٚ ٜساٛٞبرٔ ،ٜاشٕٞ ٗفّت ٖٛچٕٞ ،ٗ٤ٛ٘ ٢بٞ
دساد ٖاش٤ا
(
ٝجاٛ
،٢سٛ٘
1385
.)
صا ُرم٘ ٝث شٟٔ ٢ساضٌشج ضروشٔ
٣ّٔ ٝٔػٛت ت٤ش٤ذٔ
ت٘شتٙ٤ا - برٕتٔ
- ٝرو ترػا ٝترؿاد ٖبر٥ث
"
شرث غِبث 61.06 ُرلتٔ تر٘شتٙ٤ا ٝرث سٛرـو تر٥ٕٔج ذركسد
٣ٔ
ذ٘ٛؿ . عبػا ٗ٤اشث
، ت٥ٕٔج ٝث ٝجٛت بث 75
ٚ ٖٛر٥ّ٥ٔ
149
ٚ ساضٞ
669 ت٘شتٙ٤ا ٖاشثسبو سبٕؿ ،سٛـو سد شف٘
45 ٚ ٖٛ٥ّ٥ٔ
884 ٚ ساضٞ
144 ٣ًبرجتسا ُرىتٚشپ ٗ٤ا ٖبوشتـٔ داذٔت ٚ شف٘
32
ٖٛ٥ّ٥ٔ
ٚ 838 ٚ ساضٞ
619 َبػ ٖب٤بپ بت شف٘
91 ٜذؿ ْ ٓا
"تػا
( ،شٟٔ ٢ساضٌشج 1392
. )
ٜصٛح سد ،ٗ٥ٙچٕٞ
دٚسٚ تػب٥ػ
ٗ٥رث ٢برٞدادساشل صا ٢سب٥ؼث ٝث ٖاش٤ا تسبرِ٘ ترحت ٚ ٣رِّّٕا
ٖبـ٘ دٛ ذحتٔ ُّٔ ٖبٔصبػ
ٜذٙٞد ترػب٥ػ ٖذؿ ٣٘بٟج ش٥ثأت
ت٥ِبٔف ٜصٛح سد تػا ٖاش٤ا سد ٣ػب٥ػ ٢بٞ
.
سد بٔا
ٜصٛح ٜاشرٕٞ ٣ج٤سذت دٚسٚ صا ،ٖآ ٖبوسا ٚ ًٙٞشف
ؽصسا شرثاشث سد ٣رّحٔ ًرٙٞشف ترٔٚبمٔ بث ٢برٞسبجٙٞ ٚ برٞ
٣ٔ شج ٖاش٤ا سد ةشغ صا شثأتٔ بتذٕٓ ٚ ٣تادساٚ
ذٞد . ٖبر٥٘اش٤ا
ٜذ٥ػس نسد ٗ٤ا ٝث ج٤سذت ٝث شرػ ٝرث ٢ذرحاٚ ٢ب٥٘د سد ٝو ذ٘ا
٣ٔ
ٔ حٌٛػ سد ٣فّتخٔ ٖاشٍـٙو بٟ٘آ شث ٜٚ ٓ ٚ ذ٘شث تٚبفت
ٖاش٤ا سد ٣ّٔ ت٤ٛٞ ٚ ٣ٍٙٞشف ٖذؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف ٌٝثاس ٣ػسشث 105 ...
٣ٔ شثا بٟ٘آ ٣ٌذ٘ص شث ذر٘سازٌ
. ٝرث تجرؼ٘ ٣ٞبرٌآ ٜصٚشرٔا
ٜٚشٌ ٗ٥ث سد فٛلخث ،ذحاٚ ٣٘بٟج شرث ٜٚ رٓ ٚ ٝرجخ٘ ٢بٞ
ٗ٥٤بپ حٌٛػ سد بٟ٘آ شت
(
ٝ٤لا ٢بٞ
ٗ٥٤بپ ٣ٓبرٕتجا تبمجً شت )
سد
تػا دٟٛـٔ ٔبو ٖاش٤ا .
ًٙٞشف ت بٙؿ ٣جؼ٘ ٚ ّتخٔ ٢بٞ
ٝ٘بػس ٖٛٞشٔ ٝو ،ٖبؿدٛ ًٙٞشف ٖدٛث ٢بٞ
ٝرّٕج صا ذر٤ذج
َب٘بو ٜساٛٞبرٔ ٢بٞ
ٝرث تشفبرؼٔ ٚ تر٘شتٙ٤ا ٝرث ٣رػشتػد ،٢ا
ٜٚشٌ ،تػا شٍ٤د ٢بٞسٛـو
ٜٛ٥ؿ ربختا ٝث اس ّتخٔ ٢بٞ
٢بٞ
ٜصٛح سد ٝ٘بـ٤ذ٘اصبث ٣ٌذ٘ص
ٚ ٢دشرف ٢برٞسبتفس رّتخٔ ٢بٞ
٣ٔ اٚ ٣ٓبٕتجا دساد
.
ٝكشٓ ٣ٔبٕت بج٤سذت بٞسبتفس ٗ٤ا سد اس بٞ
٣ٔ شث ،َب ٔ ٢اشث ؛دش٥ٌ
ٖآ بث يجتشٔ ٢بٞسٚبث ٚ ّٓٓ ُ٥لحت صا
ٜٛح٘ بت ٣ػب٥ػ ٢بٞسبتفس صا ،ٖدسٛ ناسٛ ٚ ٖذ٥ؿٛپ عبجِ
٣ٌذرٙثبتصبث ٢دشرى٤ٚس شر٥ٌسد ٣رٍٕٞ ٢دبرلتلا ٢بٞسبتفس بت ٣ٔ
ذ٘ٛؿ . ؾ٤اشٌ ،عبػا ٗ٤ا شث ٣ٌذر٘ص دبٔثا سد ٝ٘ب٤اشٌٛ٘ ٢بٞ
ؾررخث سد ٢ٛررٙٔٔ ٚ ٢دبررٔ
َبررح سد ٝررٔٔبج ررّتخٔ ٢بررٞ
ُىؿ ؽشتؼٌ ٚ ٢ش٥ٌ
تػا . برث ٖبر٥٘اش٤ا ،٣ٓبرهٚا ٗ٥رٙچ سد
تكشف ٜٛ٥رؿ ؾٙ٤ضٌ ٢اشث ٖاٚاشف ٢بٞ
٣ٌذر٘ص رّتخٔ ٢برٞ
ٜذؿ ٚس ٝثٚس دٛ
ٜٛ٥ؿ ٗ٤ا ٝو ذ٘ا تر٤ٛٞ سد شر٥٥غت تجٛٔ بٞ
تػا ٜذؿ بٟ٘آ
(
ٝجاٛ
،٢سٛر٘
1385 ؛ة ٚ رِا 1386
؛ ،٣رٌشٌ
1385 ؛
تٕحس ،٣ـخثبلآ ٚ ٢دبثآ 1385
. )
ٜٛ٥ؿ ٗ٤ا ،ٗ٥ٙچٕٞ
رّتخٔ ٢برٞ
اس ٣ٌذ٘ص ٣ٔ
ّٓٓ ٝث ٢بٞدشى٤ٚس سد ٖاٛت فٛرلخث ٚ ٢صٚذ٘ا
ناسٛ صا َبجمتػا ،ٖب٘اٛج ٖب٥ٔ سد ذ٤ذج ّْٛٓ
، رّتخٔ ٢بٞ
تررؼف ٖٛررچٕٞ
ؾرر٤اسآ ّاٛرر٘ا ،بررٞدٛف ؾررؿٛپ ،بررٞ
ٜٛررح٘ ،بررٞ
،٣ٙ٤ضٌشؼٕٞ
...
ٜذر٤ذپ صا ٢سب٥ؼث ٝرٔٔبج ٖ رو ٚ دشرُ ٢برٞ
دٕٛ٘ ٜذٞبـٔ
.
ٝتفب٤ ٣رٔ ٖبـ٘ ٖب٥ِٟاذجٓ ٢بٞ
شر٤ا ٝرٔٔبج ٝرو ذرٞد ٝرث ٖا
ؽصسا ش٥٥غت تٕػ شث بٞ
،ٗرػ ٢برٞش٥غتٔ ٣رج٥وشت ش٥ثأرت عبػا
شر٥ِ٘ ،٣ٔثبرٙٔ صا ٝرو تبرٓ ًا ش ىت ،غٙج :
ٜٚشرٌ ،ٜداٛ٘بر
ٝررثشجت ٚ ٗ٤ٛرر٘ ٣ًبررجتسا ْبررِ٘ ،ٖلابررؼٕٞ
٣ررؿب٘ ٣ررلخؿ
٣ٔ
٣رٔ شرث ْبٌ،دٛرؿ دساد
( ،ٖب٥ِٟاذرجٓ
1383
.)
ٗر٤ا ٝرث ٝرجٛت برث
٣ررٔ ٣ررٍٙٞشف ٖذررؿ ٣٘بررٟج ٝررِٔبٌٔ ٢اشررث ،ثررحبجٔ
ٖاٛررت صا
ق بؿ هجػ ٚ ٣ـ٤ذ٘اصبث ،ٖذؿ ٣٘بٟج ٝث تجؼ٘ ٣ٞبٌآ ٢بٞ
دشث ْب٘ ٣ٌذ٘ص .
٢شرِ٘ َذرٔ ٚس ؾ٥پ ِٝٔبٌٔ سد ،عبػا ٗ٤ا شث
ٝ٥هشف ٚ ك٥محت
ٜذؿ ٓ٥ِٙت ش٤ص ُىؿ ٝث ك٥محت ٢بٞ
ذ٘ا :
قیقحت لذه
ِیضزف صٍّضپ یاّ
قیقحت تایضزف 1 ) ٣ٔ شِ٘ ٝث ٗ٥ث ذػس
هجػ ّتخٔ ٢بٞ
٣ّٔ ت٤ٛٞ ٚ ٌٝثاس
٣ٙٔٔ
دساد دٛجٚ ٢ساد .
2 ) ٚ ٖذرؿ ٣٘برٟج ٝرث تجؼ٘ ٣ـ٤ذ٘اصبث ٗ٥ث ذػس ٣ٔ شِ٘ ٝث
دساد دٛجٚ ٌٝثاس ٣ّٔ ت٤ٛٞ
.
3 ) ٣ٔ شِ٘ ٝث ت٤ٛٞ ٚ ٖذؿ ٣٘بٟج ٝث تجؼ٘ ٣ٞبٌآ ٗ٥ث ذػس
دساد دٛجٚ ٌٝثاس ٣ّٔ
.
قیقحت شٍر ٝٔبٙرـػشپ صا ٚ ٜدٛرث ٣ـ٤بٕ٥پ ؽٚس شث ٣ٙتجٔ شهبح ؾٞٚظپ
ٝث ؾٞٚظپ ساضثا ٖاٛٙٓ
تػا ٜذؿ ٜدبفتػا .
ُر٥ّحت ذحاٚ
داشرفا
15 بت 64
ْٛل صا لابث ٝث َبػ ٗوبػ ةشٓ
سد ٖبرٍٙو ٖبتػشٟؿ
شٟؿٛث ٖبتػا ،عسبرف ٖبتػا سد ٣ٙؼٕٔ دبثآسٛ٘ ٗوبػ شِ ْٛل ٚ
یله تیَّ
کثس یگذًس فلتخه یاّ
ىذض یًاْج ِت تثسً یّاگآ
ًاْج ِت تثسً یطیذًاسات ىذض ی
106 ؾٞٚظپ
٣پب٥پ ٜسبٕؿ ،ْٛػ َبػ ،٣ٓبٕتجا ِٓ٘ ٚ ت٥ٙٔا ٢دشجٞاس ٢بٞ
8
ٜسبٕؿ ،
ْٚد ،
ٖبتؼٔص ٚ ض٥٤بپ 1393
دشٔ ٚ ٖص صا ٓٓا ذٙترؼٞ
. ٜٛ٥رؿ ٝرٕ٘ٛ٘
ذرٙچ ٣فدبرلت ٢شر٥ٌ
ّٝحشٔ
ٗ٤ذث ؛دٛث ٢ا شرٞ ٢سبٕرؿشػ كًبرٙٔ ٗ٥رث صا ٝرو ٣ٙٔٔ
ٕؿ ،شٟؿ
ٝث ٝمٌٙٔ ٢سب
ٌٝ٘ٛ
ٖٚسد غپرػ ٚ ٜذر٤ضٌشث ٣فدبرلت
ٜداٛ٘ب دٛجٚ تجؼ٘ ٝث ٝمٌٙٔ شٞ
نّٛث ،بٞ
ٝرث شتىچٛرو ٢برٞ
ذ٘ذرؿ ٝرتفشٌ شرِ٘ سد ٝرؿٛ هر٤ ٖاٛٙٓ
. ٖٚسد ٢برٞساٛ٘ب
ٝؿٛ
٣رٌظ٤ٚ بث دشف ه٤ دٛجٚ تسٛك سد ٚ ذ٘ذؿ ُ٥ّحت بٞ
ذرؿ ٝجحبلٔ ٚا بث ٜداٛ٘ب سد لابث ٣ٙػ .
ٝجرػبحٔ ٢اشرث ٓرجح
ٕٝ٘ٛ٘
صا ،ؾٞٚظپ
ٕٝ٘ٛ٘ دسٚآشث َٛٔشف ذرؿ ٜدبفترػا ٖاشوٛرو
.
ك٥محت ٗ٤ا ٢سبٔآ ٝٔٔبج 770
ترػا ٜدٛرث شف٘
( 400 ةشرٓ
ٚ
370 شِ
).
فیزعت نیّافه
تیَّ
له : ی ٝرل٥ل ٝث ٣ّٔ ت٤ٛٞ
٢برٞ
( برٞدبٕ٘ ٚ شركبٙٓ
)
ٝل٥ل ٖآ ٝث ٢سادبفٚ عبؼحا ٚ ٜٚشٌ ه٤ ض٤بٕتٔ
ٜسبرؿا برٞ
دساد . ٝرل٥ل صا ٣ٔ٥رػٚ ١ٙٔاد ٣رٔ اس برٞ
ض٤برٕت ٢اشرث ٖاٛرت
،ْٛرػس ٚ ةادآ ،ٗ٥ر٤آ ٚ ٗ٤د ،ٗ٥ٔصشػ ،ٖب٥ٔ ٖآ صا ٝو دشٕؿشث ٣رٔ ةٛؼحٔ شكبٙٓ ٗ٤شتٕٟٔ صا تب٥ثدا ٚ ٖبثص ٚ خ٤سبت رؿ
ذ٘ٛ
(
ٝجاٛ
،ٖاسبىٕٞ ٚ ٢سٛ٘
1389 )
٣رّٔ تر٤ٛٞ ؾجٙرػ ٢اشرث.
11
٤ٍٛخرػبپ ٝث تشى٥ِ ٥ً تِبل سد ٝو ذؿ ٝ٥ٟت ٝ٤ٌٛ
ٝرئاسا ٖب
ذ٤دشٌ
.
ٝ٤ٌٛ ٣٤ب٤بپ ت٤شه بث شثاشث ٥ً ٢بٞ
81 / 0 دٛث .
٣ٞبٌآ تجؼ٘
ٝث
ٖذؿ ٣٘بٟج :
ٖبـ٘
٣ٞبرٌآ ٖاضر٥ٔ ٜذرٙٞد
يرثاٚس ٗر٤ا سد ٖاشر٤ا ٜبرٍ٤بج ٚ ٣٘بٟج يثاٚس صا ٖب٤ٍٛخػبپ تػا . عبػا ٗ٤ا شث
، داذٔت ش٥غتٔ ٗ٤ا ؾجٙػ ٢اشث 10
بث ٝ٤ٌٛ
ذؿ ٝت بػ تشى٥ِ ٥ً
. ش٥غتٔ ٗ٤ا كبف حٌػ سد
ّٝ
ٜذ٥جٙػ ٢ا
ذؿ . ترِبل سد ٝرو ذرؿ ٝ٥ٟت ٝ٤ٌٛ جٙپ ٜصبػ ٗ٤ا ؾجٙػ ٢اشث
ذر٤دشٌ ٝرئاسا ٖب٤ٍٛخرػبپ ٝرث تشرى٥ِ ٥ً
. ٣٤بر٤بپ ت٤شره
ٝ٤ٌٛ
بث شثاشث ٥ً ٢بٞ
65 / 0 دٛث .
ىذاض یًااْج ِت تثسً یطیذًاسات :
سد ٣ٓبرٕتجا ٣ٌذر٘ص
داشرفا ٢برٞدشوسبو ٝرو ترػا تر٥ٔلاٚ ٗر٤ا ٜذ٘ش٥ٌشث ٝترػٛ٥پ
٣ٔ ٣جٙػصبث دٛؿ
؛ ٜداد ّٝ٥رػٚ ٝرث ح ركا بث ٣ٙٔ٤ ،ٜصبرت ٢برٞ
٣ٌظ٤ٚ
ٌٝ٘ٛ ٝث ٖآ ٢بٞ
٣ػبػا ٢ا ٣ٔ ٌٖٛشٌد
دٛؿ . شرث ض٘ذر٥ٌ
ٖبرؼ٘ا ،ٖسذرٔ ٝٔٔبج سد ٝو تػا سٚبث ٗ٤ا ٚ ؾٙ٤شرفآ برث ،برٞ
،دٛ ت٤ٛٞ ح كا دٛر ٖذؿ ٗ٤ا ،ٖدٛث ٍٝ٘ٛچ ٚ ٖدٛث ٝچ
٢شٍ٘صبث ٝتػٛ٥پ اس ٣ٔ
ذٙٙو
( ض٘ذ٥ٌ
؛ 1378 ،ٛرّججس صا ُرم٘ ٝث 1389
.)
ر٥ً تِبل سد ٝو ذؿ ٝ٥ٟت ٝ٤ٌٛ ٝػ ش٥غتٔ ٗ٤ا ؾجٙػ ٢اشث ذ٤دشٌ ٝئاسا ٖب٤ٍٛخػبپ ٝث تشى٥ِ
. ٝر٤ٌٛ ٣٤بر٤بپ ت٤شه ٢برٞ
بث شثاشث ٥ً
6 / 0 دٛث .
یگذًس کثس :
ٕٝٓٛجٔ ٣ٌذ٘ص ٠ٛ٥ؿ ْٔبرج ؾ٥رث ٚ ٓو ٢ا
٣ٔ سبو ٝث اس بٟ٘آ دشف ٝو تػبٞدشىّٕٓ صا يرمف ٝ٘ ،ٖٛچ ،دش٥ٌ
سٚآشث اس ٚا ٢سبج ٢بٞصب٥٘
٣ٔ ٜد اس ٣كب ت٤اٚس ٝىّث ،ذ٘صبػ
شرثاشث سد ،تػا ٜذ٤ضٌشث دٛ ٣لخؿ ت٤ٛٞ ٢اشث ٢ٚ ٝو ٓٞ
٣رررٔ ٓرررمؼجٔ ٖاشرررٍ٤د دصبرررػ
( ،ض٘ذررر٥ٌ
1378 : 120
.)
٣ّرررهبف
ق بؿ ٝرمجً شر٤ص حشؿ ٝث اس ٣ٌذ٘ص هجػ ٢بٞ
ٜدشرو ٢ذرٙث
تررػا : 1 ) ؛٣ررٍٙٞشف فشررلٔ
2 ) ترر٥ِبٔف ؛تررغاشف ٢بررٞ
3 )
ق بؿ
ُٔبؿ ،ٜذٙواشپ ٢بٞ
: ٖذرث ت٤ش٤ذٔ
،ذر٤ش ٢برٍِٞٛا ،
ْب٘
ازرغ فشرلٔ ٢ٛرٍِا ٚ ٣ٌداٛ٘بر سبرتفس ،ٖبودٛو ٢سازٌ
( ،٣ّهبف 1382 : 127 .)
ِتفای اّ
ٝ٥هشف ٣ػسشث صا ؾ٥پ ٜصبرػ سبرجتٓا ٣رػسشث ٝرث كر٥محت ٢برٞ
هجرػ بث ىبجتسا سد ٝٔبٙـػشپ ٝرت ادشپ ٣ٌذر٘ص رّتخٔ ٢برٞ
٣ٔ
دٛؿ . ٣فبرـتوا ٣ّٔبرٓ ُر٥ّحت هر٥ٙىت صا دٛلمٔ ٗ٤ا ٢اشث
ٜدبفتػا تػا ٜذؿ .
ٝفِؤٔ ُ٥ّحت ١جػبحٔ
َاؤػ ٣ّكا ٢بٞ
٢برٞ
٠صاذ٘ا ٝو داد ٖبـ٘ ٣ٌذ٘ص هجػ
"
ٝرٕ٘ٛ٘ ت٤بفو عب٥مٔ
٢شر٥ٌ
ٗ٥رىِٚا ر ش٤بٔ ر سض٤بو
"1
( )KMO
رػ ٢اشرث ؤ
َا ٢برٞ
31 ٝر٘بٌ
بث شثاشث ٣ٌذ٘ص هجػ 886
/
ٖبـ٘ ٚ
ٜذٙٞد
ٕٝ٘ٛ٘ ت٤بفو ترػبٞ
.
تررّتسبث ترر٤ٚشو ٖٛررٔصآ ١ررلخـٔ ،ٗ٥ررٙچٕٞ
بررث شررثاشث ،2
976 / 13250 ترػا سادبٙٔٔ ٢سبٔآ ٍبحِ صا ٚ ، (
000 / 0 )p=
ٝرو
٣ٔ ٖبـ٘
ه٥ىفت ذٞد ُرٔبٓ
برٞ
شرث عبرػا ٢برٞسبث ٣ّٔبرٓ
ٝرث
٣تػسد اشجا ٜذرؿ
ٚ ٗ٥رث ُرٔبٓ
برٞ
٣٘برؿٛپٕٞ
دٛرجٚ
دساذر٘
.
ٗ٥ٙچٕٞ
، قخـٔ
ذؿ
ٝو سد ّٕٛجٔ
10 ُرٔبٓ
ُرثبل هر٥ىفت
تػا
ٝو بت صا ؾ٥ث 3 / 57 ذكسد صا
ُو غ٘ب٤ساٚ
٣ٌذر٘ص هجػ
سد 10
ُٔبٓ
ٝث ت٥تشت
ٗ٥٥جت ٣ٔ
دٛؿ
.
1 Kaiser Meyer Olkin measure of sampling adequacy.
2 Bartlett's test of sphericity.
ٖاش٤ا سد ٣ّٔ ت٤ٛٞ ٚ ٣ٍٙٞشف ٖذؿ ٣٘بٟج ذٙ٤اشف ٌٝثاس ٣ػسشث 107 ...
لٍذج 1 - کثس یلهاع لیلحت جیاتً
یگذًس یاّ
یگذًس کثس یاشجا لهاع
یگذًس کثس یاّ
داعتا کثس یگذًس
لهاع لٍا لهاع
مٍد لهاع
مَس لهاع مراْچ لهاع
نجٌپ لهاع
نطض لهاع
نتفّ
لهاع نتطّ
لهاع نًْ
لهاع نّد
ٝؼّج سد توشؿ ٣جٞزٔ ٢بٞ
811 / 0
کثسیثّذه
تأ٥ٞ بث ٢سبىٕٞ
٣ٙ٤د ٢بٞ
788 / 0
ٝررٔب٘شث ٢بررؿبٕت ٖٛرر٤ض٤ّٛت ٣جٞزررٔ ٢بررٞ
٣ّ اد 710
/ 0
تٓبٕج ٢بٞصبٕ٘ سد توشؿ 701
/ 0
ت٥ِبٔف ْبج٘ا ٝر٘ب سد ٣جٞزٔ ٢بٞ
( ذرٙ٘بٔ
ٝ٘اصٚس ٢بٞصبٕ٘
) 685
/ 0
،ٝررؼ٥ٙو برر٤ بررؼ٥ّو ،ذجبررؼٔ سد سٛرروح
ٚ ٜذىـتآ ...
681 / 0
ٝٔب٘شث ٝث ٖداد ؽٌٛ
٢ٛر٤داس ٣جٞزرٔ ٢بٞ
٣ّ اد 588
/ 0
ٖبررىٔ سد سٛرروح ٣تسبرر٤ص ٢بررٞ
( ذررٙ٘بٔ
ْبٔا
ٜداص بٞ
) 544
/ 0
ٕٗج٘ا سد توشؿ ،٣ّحٔ ٢بٞ
...
542 / 0
ٜٚشٌ بث ٢سبىٕٞ
ُىـت ،بٞ
٣ػب٥ػ ٢بٞ
479 / 0
٥ػٛٔ ٝث ٖداد ؽٌٛ
ناس ،حس ،صبج ٣م 743
/ 0
ىرذه یتغازف کثس
ه٥ػ و ٣جسب ٣م٥ػٛٔ ٝث ٖداد ؽٌٛ
699 / 0
٣ثشغ هجػ ٝث عبجِ ٖذ٥ؿٛپ 696
/ 0
صا ٜدبفتػا ،DVD
،٣م٥ػٛٔCD MP3
player Mp4 ، 641
/ 0
عٛرِ ٣ر٘اش٤ا حبپ ٣م٥ػٛٔ ٝث ٖداد ؽٌٛ
٣ؼّج٘آ 624
/ 0
،شتبئت ،بٞبٕٙ٥ػ سد سٛوح ...
554 / 0
،دٛررف تررؼف ،ٖاسٛتررػس سد ازررغ فشررك چ٤ٚذ٘بػ ٣ؿٚشف 479
/ 0
ت٥ِبٔف ْذٓ
٢بٞ
٣جٞزٔ
461 / 0
ٜٚضج ةبتو ب٤ ٚ بٞ
سد ٣رػسد هرٕو ٢برٞ
َضٙٔ
715 / 0
یولع کثس- یضسَهآ
ّٓ٥ف ب٤ ٚ بٞ
َضٙٔ سد ٣ؿصٛٔآ ٢بٞCD 649
/ 0
ٜبٍـ٤بٕ٘ صا ذ٤دصبث ٢شرٙٞ بر٤ ٚ ٣ّٕٓ ٢بٞ
َبػ ًَٛ سد 636
/ 0
ٝ٘بخثبتو سد سٛوح سد بٞ
ٜبٔ ًَٛ
575 / 0
سبو ٢اشث ت٘شتٙ٤ا ٚ َضرٙٔ سد ٣ؿصٛٔآ ٢بٞ
ٖآ صا سب ب٤ 571
/ 0
ةبتو ذ٤ش
َبػ ًَٛ سد ٣ػسد ش٥غ ٢بٞ
567 / 0
ررو سد سٛرروح ع
ٖبررثص ؽصٛررٔآ ٢بررٞ
َبػ ًَٛ سد ٣جسب 505
/ 0
ع ررو سد سٛرروح ٖٛررچٕٞ ٣ررّٕٓ ٢بررٞ
ٝ٘ب٤اس ؽصٛٔآ (
شتٛ٥پٔبرو ) ْشر٘ ٚ ٢برٞساضفا
ٖآ 504
/ 0