تحلیل عوامل موثر بر الگوی رشد کالبدی شهرهای - نشریه هنرهای زیبا

یاهرهش یدبلاک دشر یوگلا رب رثوم لماوع لیلحت

*

ناریا گرزب

تشر رهش یدبلاک دشر یوگلا :هعلاطم هنومن

3**ینامرک یبرجم هراهب ،²تسدربز رایدنفسا ،¹یدجام دیمح .ناریا ،نارهت ،تاقیقحت و مولع دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،یرامعم ورنه هدکشناد رایشناد ¹

.ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یزاسرهش هدکشناد داتسا ²

.ناریا ،نارهت ،،تاقیقحت و مولع دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،یرامعم ورنه هدکشناد ،یزاسرهش یرتکد یوجشناد ³ )91/7/15 :ییاهن شریذپ خیرات ،91/1/20 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ ،هلاقم نیا فده .دور یم رامش هب ینونک یرهش تاعلاطم لیلحت رد یمهم تاعوضوم نآ كرحم لماوع و یرهش دشر تارییغت ساسا رب دشر یوگلا لیلحت و نآ كرحم لماوع و دشر نیب یگتسباو ندرک یّمک ،یرهش دشر رب رثوم لماوع تخانش یاهوگلا و صاخ كرحم لماوع ریثات تحت تشر رهش دشر هک ضرف نیا اب ،دشاب یم تشر رهش یارب یخیرات نیمز یربراک دشر یارب یّمک یاه هجنس ،یرهش دشر رب رثوم لماوع اب طبترم یرظن میهافم رب یرورم اب ،اتسار نیا رد .تسا یلحم صخشم درکیور اب سپس .دریگ رارق هدافتسا دروم تشر رهش دشر رب رثوم لماوع یسررب یارب بسانم بوچراچ ناونع هب ات ،دش نیودت یرهش :یرهش دشر رب تبثم ریثات اب لماوع )1 :دیدرگ یفرعم تشر رهش دشر رب رثوم لماوع زا هتسد ود کیتسیجلا نویسرگر یزاس هنومن مک یتیعمج مکارت یاراد قطانم و ریاب و یزرواشک یاه نیمز دوجو ،یراجت لحم نیرت کیدزن زا هلصاف ،)دصرد بسح رب( بیش ،یتعنص زکارم زا هلصاف ،ینوکسم قطانم زا هلصاف ،یرهش نیب و یلصا یاه هار زا هلصاف :یرهش دشر رب یفنم ریثات اب لماوع )2 .لااب نیمز تمیق اب قطانم و یلگنج ششوپ یاراد قطانم دوجو

یدیلک یاه هژاو .تشر ،ییاضف یزاس هنومن ،دشر كرحم لماوع ،یرهش دشر

ییامنهار اب هک تسا »ناریا گرزب یاهرهش یدبلاک هعسوت یوگلا لیلحت« ناونع اب موس هدنراگن یرتکد هلاسر زا هتفرگرب هلاقم نیا*

.تسا مادقا تسد رد تاقیقحت و مولع دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،یرامعم ورنه هدکشناد رد مود هدنراگن هرواشم و لوا هدنراگن .E-mail: mojarabik@yahoo.com ،021 ـ88641791 :سکفلت :لوئسم هدنسیون **

یبرجت و یرظن میهافم رب یرورم یرهش دشر رب رثوم لماوع اب طبترم

هک یعماج لماوع هعومجم هک هدش تباث هعلاطم نیدنچ رد ةنومن ره اریز درادن دوجو دهد حرش ار يرهش دشر دنیارف دناوتب

Dubovyk, 2010; Huang et( تسا درف هب رصحنم هعلاطم دروم

al, 2009;Cheng, Masser, 2003; Hu,lo, 2006; Verburg et al,

يیاهریغتم ،نیا رب هولاع .)2004; Poelmans, Rompaey ,2009

ًاموزل ،دنهد يم رارق ریثات تحت ار اه هاگتنوکس شرتسگ هک ریثات تحت ار يتعنص و يراجت قطانم شرتسگ هک دنتسین يیاهنآ

.)Braimoh et al, 2006( دنهد يم رارق )1لودج(تسا هدش هتخانش هنیمز نیا رد یددعتم لماوع یاهدرکیور يرهش دشر رب رثوم لماوع يدنب هقبط يارب و

:دراددوجو یتوافتم :هتسد هس هب ار لماوع کیووباد و گناوه دننام نیققحم یخرب تایصوصخ ،⁵ترواجم تایصوصخ ،⁴)لحم( تیاس يگژیو

Dubovyk, 2010; Huang et al,( دننک یم میسقت ⁶يگیاسمه ار لماوع ،رسم و گنچ دننامه رگید یخرب ).2009,379-3

یاه هار زا هلصاف و بیش دننام يیاضف هب اهنآ تعیبط ساسارب

Cheng,( ییاضف یاه تسایس و داژن دننام يیاضفریغو يلصا ترجاهم لیلد هب ناریا رد یرهش دشر ،هتشذگ یاه ههد یط رد هتشاد یا هدنباتش دنور ،اهرهش هب تیعمج زا یعیسو هدوت نازیم ،1385 لاس رد روشک یرهش تیعمج هب هجوت اب .تسا هسیاقم رد هک هدوب دصرد 68/46 ربارب لاس نیا رد ینیشنرهش .دهد یم ناشن ار یشیازفا دنور کی ،1375 و1365 یاه لاس اب نکاس تیعمج دصرد ،2011 لاس رد للم نامزاس رامآ ساسارب لاس رد و دصرد 70/6 هب 2020 لاس رد ناریا یرهش قطانم رد هک ،)United Nations, 2011( دیسر دهاوخ دصرد 78/2 هب 2050 رکذ دنور رد .دشاب یم یتآ یاه لاس رد دنور نیا همادا رگنایب دشر لاح رد یرتشیب تعرس اب زین گرزب یاهرهش ًلاامتحا هدش هک تسا ییاهرهش زا یکی تشر رهش نایم نیا رد و دنشاب یم .تسا هدش عیرس یکیزیف دشر شوختسد لماوع و اهوگلا اما تسا موسرم یا هدیدپ یرهش دشر هچرگا تسا مزلا هشیمه و تسا مهبم و مولعمان ًاتبسن ،نآ کرحم ساسارب هلئسم نیا هک دوش صخشم هنومن ره هب هتسباو لماوع ناهاگآ اب تروشم و عوضوم تایبدا هعلاطم ،يبرجت تاعلاطم .تسا ریذپ ماجنا يلحم یرهش دشر رب رثوم لماوع ندوب درف هب رصحنم هب هجوت اب لیلحت رب نیشیپ تاقیقحت زکرمت مدع و هعلاطم دروم هنومن ره رد ،هلاقم نیا فده ،تاعلاطم ریاس اب دشر کرحم لماوع یسایق دروم هنومن( ناریا گرزب یاهرهش رد دشر لماوع نیرت مهم نییعت

همدقم

قیرط زا ¹یزاس وگلا درکیور زا هدافتسا اب ،)تشر رهش هعلاطم هنیمز داجیا و اه هنومن ریاس اب کارتشا و قارتفا طاقن هسیاقم نیا هب یهدناماس تهج یرهش دشر یگدیچیپ کرد یارب بسانم .تسا هدیدپ یرظن میهافم رب یرورم اب ادتبا ،هدش رکذ فده یاتسار رد

2لدم کی ،یرهش دشر رب رثوم لماوع اب طبترم یبرجت و هئارا نآ یاه یگدیچیپ و یرهش دشر تخانش یارب یموهفم یرهش دشر رب )یفنم و تبثم( فلتخم لماوع ریثات و دوش یم یریگ هزادنا لباق و یّمک یاه هجنس سپس ؛ددرگ یم ییاسانش بسانم بوچراچ ناونع هب ات ،دوش یم نیودت یرهش دشر یارب هدافتسا دروم تشر رهش دشر رب رثوم لماوع یسررب یارب دزادرپ یم تشر رهش یدروم هعلاطم هب ،مود شخب .دریگ رارق ،موس شخب رد .دنک یم نایب ار هلاقم یقیقحت یسانش شور و یزاسوگلا رب و دنوش یم یفرعم تشر رهش دشر یاهریغتم

3کیتسجلا نویسرگر شور زا هدافتسا اب یرهش دشر ییاضف .دوش یم زکرمت ،یرهش دشر رب رثوم لماوع ریثات یسررب و رهش دشر رد کرحم لماوع هسیاقم و لیلحت هب ،ییاهن شخب رد طوبرم ی اه طابنتسا و دوش یم هتخادرپ تاعلاطم ریاس اب تشر دشر کرحم لماوع تخانش یارب تشر رهش یسررب تیمها هب هداد رارق رایتخا رد ناریا یاهرهش دشر هب ور دنور رد یرهش .دوش یم ماجنا مزلا یاه یریگ هجیتن و دوش یم

هب ،گنیپیچ تیاس و وه دننام هب ای .)Masser, 2003, 199-217

یدنب هقبط ⁷یدبلاک - تسیز و يداصتقا ،يعامتجا ياهریغتم

)Hu, lo, 2006, 667-688; Sietchiping, 2005).دننک یم ناوت يم هک هدننک نییعت لماع عون جنپ ،ناراکمه و گروبرو درک هدافتسا يضارا يربراک رییغت يیاضف ياهوگلا فیصوت يارب ،يداصتقا ،یعامتجا ،یدبلاک – تسیز لماوع :دنا هدرک يیاسانش ار يلحم ياه يگژیو و يیاضف تلااعفنا و لعف ،يیاضف ياه تسایس رد اهنآ درکلمع و تعیبط لماع ود ره ساسا رب هک ،)يگیاسمه(

هدش هدافتسا لیلحت نیا رد هک یلماوع باختنا .دشاب یم بلاق زا يلبق کرد و فلتخم يصصخت ياه يروئت يانبم رب ًابلاغ ،دنا

Ver-(تسا هدش ماجنا يضارا يربراک رییغت رد يلصا ياهدنوو

.)burg et al., 2004, 667-690

لماوع -1 :دننک یم حیرشت ار لماع جنپ ،یئپمور و زنملپ کی تیعقوم تیبولطم رب دناوت يم هک بیش لثم يکیزیفویب ياه بلاق رد ًابلاغ و دشاب راذگریثات يضارا يربراک صاخ عون يضرا تارییغت يیاتسور قطانم رد هک يضارا يربراک رییغت يزاس هنومن رد( دنوش يم هتفرگ رظن رد دننک يم ينیب شیپ ار رظن رد یدبلاک - تسیز ياهریغتم تاقوا يهاگزین يرهش تمیق و تیبولطم نازیم اب تسا نکمم هک ارچ .دنوش يم هتفرگ -2 ،)دنشاب هتشاد يگتسبمه يرهش زاس و تخاس زا يتمسق هداس ياه صخاش هطساو هب دنناوت يم هک يعامتجا لماوع

.توافتم یاهدرکیور رد يرهش دشر رب رثوم لماوع يدنب هقبط -1 لودج

ساسا رب میظنت( :ذخام

Dubovyk, 2010 ; Hu , Lo 2007; Batisani, Yarnal, 2009 ; Huang et al.,2009 ; Shamsuddin, Yaakup,2007 ; Shen et al.,2007 ; Luo, Dennis, 2009 ; Wu , Yeh , 1997 ; Cheng , Masser ,2003 ; Xie et al., 2009 ; Poelmans,VanRompaey,2009 ; Hagort et al.,2008 ; Jeffery Allen ,

kanglu ,2003 ; Braimoh et al.,2006 ;Cetin, Demirel ,2010; Fang et al.,2005; Yin et al .,2005; Barredo et al.,2003;Sliuzas, 2004 ;Si- )etchiping,2005; White,Engelen, 2000 ;Verburg, 2004

طسوتم دمآرد و يداژن تخاس ای و تیعمج مکارت نوچمه لماوع -3 ،دنوش هدناجنگ يرهش دشر ياه لدم رد دارفا يسرتسد لباق ياه صخاش هطساو هب بلغا هک يداصتقا اه هداج هکبش زا هلصاف ،رهش زکرم زا هلصاف نوچمه هداس اهریغتم نیا و دوش يم هتفرگ رظن رد يبآ عبانم زا هلصاف و و یراک يسرتسد يارب نیزگیاج ریغتم ناونع هب دنناوت يم حطس رد هک يیاضف ياه تسایس -4 ،دنوش بوسحم لاغتشا تحت ار يرهش هعسوت يا هدرتسگ روط هب يا هقطنم و يلم قطانم هک يیاه تسایس صوصخ هب دنهد يم رارق لرتنک هداد صیصخت قطانم ای و يضرا ریاخذ ياراد و هدش تظافح ياه يگیاسمه نیب تلاماعت - 5 ،دننک یم یحارط ار هدش دننام ،)Poelmans & Rompaey, 2009, 17-27) اه يربراک عاونا هب لولس ره يگیاسمه رد يرهش نیمز تبسن نتفرگ رظن رد رد و کیتسیجلا نویسرگر ياه بلاق رد يفیصوت لماع ناونع ياه کینکت زا هدافتسا اب يگیاسمه تلاماعت میقتسم نتفرگ رظن

10کرلاک طسوت هک ⁹سولسا بلاق رد ⁸يلولس راکدوخ شور رد يرهش شرتسگ ينیب شیپ تهج1997 لاس رد ناراکمه و .تسا هتفر راک هب يلامش ياکیرما ياهرهش

یرهش دشر لیلحت یارب یموهفم لدم

،یکیزیف داعبا لماش هک ،تسا هدیچیپ ماظن کی یرهش دشر یارب روظنم نیا هب .دشاب یم یطیحم و یعامتجا ،یداصتقا لدم کی ادتبا ،نآ یاه یگدیچیپ و یرهش دشر تخانش دنویپ یرهش یزاسوگلا اب سپس و هئارا )1ریوصت( یموهفم .دوش یم هداد

.یرهش دشر لیلحت یموهفم لدم -1ریوصت )Cheng,2003,18):ذخام

ریس نیا و دتفا یم قافتا یصاخ ینامز هرود رد یرهش دشر یرهش ماظن )1 :تسا هتسباو ییاضف داعبا رد ماظن هس هب یلماکت ماظن )2 هریغ و یراجت زکارم ،اه هار هکبش لثم هتفای شرتسگ یاه نیمز ،لگنج ،اه بآ لماش )شرتسگ لباق( دبلاک و هناسانش موب یاه حرط رد هدش يزیر همانرب يرهش ماظن )3 هریغ و یزرواشک دناوت يم يرهش دشر يوگلا ،گنچ رظن زا .هریغ و یلیصفت ،عماج و ،يیاهنت هب يرهش دشر ماظن رد :دوش یسررب هاگدید ود زا لماش طقف لوا هاگدید .رت گرزب ماظن زا يتمسق ناونع هب ای

دشر طقف هن لماش مود هاگدید و دیدج هتفای شرتسگ ياهدحاو موب ماظن ،هتفای شرتسگ یرهش ماظن(رگید ماظن هس هکلب يرهش .دوش یم )یرهش ییاضف یزیر همانرب ماظن و دبلاک و هناسانش رد يقطنم شیارآ رب اریز تسا يریغتم کی لوا هاگدید رد وگلا گرزب ماظن رد .دراد زکرمت دیدج هتفای شرتسگ ياهدحاو نایم ماظن هس زا هک هتسباو يیاضف تیدوجوم هدنریگربرد رصانع ،رت کیرحت ار دیدج هتفای شرتسگ ياهدحاو داجیا ،دیآ يمرب رگید عبانم ،هناخدور :دناوت يم اهنیا .دوش يم اهنآ داجیا عنام ای دنک يم هریغ و اه هار هکبش ،دیرخ زکارم ،بیش ،نهآ هار طوطخ ،يبآ

.)Cheng,2003,20( دشاب یرهش دشر لیلحت و مود هاگدید رب یلصا زکرمت ،هلاقم نیا رد ،هلاسم نیرت مهم نایم نیا رد .تسا هدش دای ماظن هس اب طابترا رد نیا نایم هطبار کرد و یرهش دشر رد یلصا لماوع تخانش .دشاب یم یرهش دشر و لماوع

لیلحت یارب یرظن بوچراچ

و تاعلاطم یسررب اب ات تسا هدش یعس ،شخب نیا رد دشر رب )یفنم و تبثم( فلتخم لماوع ریثات ،نوگانوگ تایبرجت یریگ هزادنا لباق و یّمک یاه هجنس و ددرگ ییاسانش یرهش بسانم بوچراچ ناونع هب ات ،دوش نیودت یرهش دشر یارب .دوش هدافتسا تشر یرهش دشر رب رثوم لماوع یسررب یارب هدنهد ناشن ،)2و1 لوادج(هدش ماجنا تاعلاطم یسررب لماوع باختنا ،یرهش دشر لیلحت رد فلتخم یاهدرکیور هب عوضوم نیا هک تسا هنیمز نیا رد فلتخم جیاتن و توافتم یاهرهش رد یعامتجا و یداصتقا ،یدبلاک توافتم یاهرتسب لیلد لماوع هتسد زا مادک ره باختنا ،بیترت نیا هب .دشاب یم نوگانوگ دوش رجنم عوضوم داعبا ریاس زا تلفغ هب تسا نکمم ییاهنت هب عومجم زا اذل .دشاب هتشادن تشر رهش طیارش اب یبسانت ای و اب یریگ هزادنا لباق صخاش 14 ،هدش هعلاطم یاه صخاش میمعت لباق و تشر رهش یاه هداد ندوب سرتسد رد هب هجوت ریز بیترت هب ،گرزب یاهرهش ریاس دشر لماوع اب هسیاقم یارب :دنا هدش باختنا يرهش ریغ رییغت يارب1 شزرا اب( )هتسباو ریغتم(یرهش دشر :لماش لقتسم یاهریغتم و )نآ ریغ يارب رفص شزرا و یرهش هب بسحرب( بیش :لحم هژیو تایصوصخ و یکیزیف یاه یگژیو )1 ریز هب یسرتسد( ترواجم اب طبترم تاصخشم)2 )دصرد نیرت کیدزن هب لولس زا هلصاف :)یلصا زکارم و تاناکما /تخاس هلصاف ،ینوکسم قطانم نیرت کیدزن هب لولس زا هلصاف ،اه هار هب لولس زا هلصاف و یراجت لحم نیرت کیدزن هب لولس زا یلیمحت طیارش لماش یلخاد طیارش )3یتعنص زکارم نیرت کیدزن لماوع )4 ریاب یاه نیمز و یلگنج قطانم ،یزرواشک قطانم و )نییاپ /طسوتم /لااب( یتیعمج مکارت :لماش یعامتجا یداصتقا .نیمز تمیق

.یرهش دشر یارب یریگ هزادنا لباق و یمک یاه هجنس -2لودج

ساسا رب میظنت ( :ذخام

Hu , Lo 2007; Batisani, Yarnal, 2009 ; Huang et al.,2009 ; Shamsuddin, Yaakup,2007 ; Shen et al.,2007 ; Luo, Dennis, 2009 ; Wu , Yeh , 1997 ; Cheng , Masser ,2003 ;Xie et al.,2009 ;Poelmans,VanRompaey,2009 ;Hagort et al.,2008 ; Jeffery Allen ,kanglu ,2003

); Braimoh et al.,2006 ; Cetin, Demirel ,2010; Fang et al.,2005; Yin et al. ,2005; Barredo et al.,2003

یسانش شور

:دوش یم میسقت یلک هلحرم هس هب هلاقم نیا رد قیقحت دنور ییاضف یزاسوگلا ،یرهش دشر ینامز ییاضف یوگلا یسررب یسررب و کیتسجلا نویسرگر لدم زا هدافتسا اب یرهش دشر .یرهش دشر رب رثوم لماوع ریثات یط رد تشر رهش دشر ییاضف یوگلا یسررب ،مدق نیلوا رد و دوجوم یاه هداد زا هدافتسا اب 1385 ات لبق یاه لاس هتفرگ رب یناکم تاعلاطا و اه هداد لیلحت رب هک دشاب یم سرتسد یدبلاک و یعامتجا ،یداصتقا لئاسم ثیح زا عماج یاه حرط زا .تسا یکتم کیتسیجلا نویسرگر لدم یزاسوگلا رب هلحرم نیمود رب رثوم لماوع هک دنک یم زکرمت صخشم لماوع ساسارب و عوضوم اب طبترم نوتم رورم هب هجوت اب یرهش دشر تشر رهش تخانش زین و فلتخم یرظن یاه هاگدید هعلاطم 3لودج رد یسایق و لیلحت ارف شور زا لوا هلحرم رد تاریثات حیرشت هب موس هلحرم ًاتیاهن و تسا هدش یروآدرگ تشر رهش دشر یلصا کرحم یاهورین نییعت و رثوم لماوع دروم هنومن زا هتفرگرب جیاتن هسیاقم و لیلحت هب و دزادرپ یم .دوش یم متخ رگید تاعلاطم جیاتن اب هعلاطم

تشر رهش تخانش و یسررب

و نلایگ ناتسا و تشر ناتسرهش زکرم تشر رهش .تسا ناریا رد ناردنزام يایرد هب کیدزن رهش نیرت گرزب نیلوا و تسا هدش عورش هیوفص هرود زا رهش نیا شرتسگ دومن وجتسج یلعف رازاب هیحان رد ناوت یم ار رهش شیادیپ هلحرم یاه هلحم تروص هب زین رهش فارطا یاهراز تشک ،جیردت هب هک ترهش یناگرزاب ببس هب ،دنز ناخ میرک هرود رد .دندمآرد یدعب هرود طساوا رد و دیدرگ هلحم نیدنچ یاراد و درک ادیپ ناوارف تفاب و دش ارجا رهش رد یرایسب ینارمع یاه همانرب ،هیراجاق دنچ ثادحا اب ناخاضر طلست زا سپ .تفای شرتسگ ینوکسم یاهراتخاس و دش هدیشک اه نابایخ هیشاح هب رازاب ،دیدج نابایخ تلاحم اهنآ رانک رد و دش ثادحا اه نابایخ فارطا رد ینوکسم یسمش 1327 ات 1304 یاه لاس هلصاف رد .دمآ دوجو هب دیدج و دوب ثادحلاادیدج یاه نابایخ دادتما رد رتشیب رهش شرتسگ 1327 لاس زا .دش هتخاس یددعتم تاجناخراک اهریسم نیا رد و یقرش بونج ،بونج تمس هب رتشیب رهش شرتسگ 1335 ات فقوتم یقرش دح رد شرتسگ 1350 ات 1335 زا .دوب یبرغ بونج 1357 ات 1350زا .تشگ لیامتم یبرغ و یقرش لامش تاهج هب و تسا رت سوسحم یبرغ لامش و لامش تاهج رد رهش شرتسگ تهج نیا رد رهش لامش رد راسلگ ینوکسم هعومجم داجیا هک قرش ،برغ تاهج رد رتشیب رهش شرتسگ 1366 ات 1357 زا .دوب یاه هداج هک یدنبرمک هداج ثادحا و تسا هدوب یقرش لامش و دهد یم لاصتا رگیدکی هب ار نموف و نارهت ،ناجیهلا ،یلزناردنب 2ریوصت .دیآ یم باسح هب رهش شرتسگ رصانع نیرت مهم زا .دهد يم ناشن 1365 ات1305 یاه لاس رد ار تشر رهش دشر

ياه هار دادتما رد رهش شرتسگ و يزکرم هتسه کی ياراد رهش ،شیامآ ناریا رواشم نیسدنهم ( تسا نآ هب يهتنم يعاعش .)2-10ات 2-1369،2

.1305-1365 یاه لاس رد تشر دشر دنور -2ریوصت )2-12 ،1369 ،شیامآ ناریا رواشم نیسدنهم( :ذخام

. 1384 لاس ردرهش دشر -3ریوصت )17 ،1384 ، شواک و حرط رواشم نیسدنهم( :ذخام

نایاپ رد عماج یاه حرط رد رهش شرتسگ نایرج یسررب رد هدنام یقاب هدشن هتخاس رهش حطس دصرد19/5 ،لوا حرط هرود تسا هتسویپ عوقو هب تاهج مامت زا ًابیرقت هدنکارپ یاه شرتسگ و یسررب رد نینچمه ،)8 ،1384،شواک و حرط رواشم نیسدنهم(

رد هک روطنامه ،رهش تحاسم ،1384 لاس رد عماج حرط نیموس لصفلاب یاهزاس و تخاس باستحا اب ،هدش هداد ناشن 3ریوصت دودح ،نآ فارطا یزرواشک یضارا باستحا نودب و فارطا ،1384 ،شواک و حرط رواشم نیسدنهم( تسا هدوب راتکه 7500 ،يقرش لامش ياه هدودحم رد صوصخب رهش شرتسگ و )4 و يهت نورد تروص هب و هدش ماجنا ،لامش و يبرغ لامش

رهش هب نتسویپ لاح رد ،فارطا ياهاتسور و تسا هیشاح رپ تلاوحت یسررب .)1384 ،شواک و حرط رواشم نیسدنهم( دنتسه یط تشر رهش تیعمج هک دهد یم ناشن زین تیعمج هطیح رد لاس رد دصرد 3/31 لداعم یدشر اب 1385 ات 1335 هرود یعیبط دشر خرن زا رتشیب رایسب ،دشر خرن نیا .تسا هتفای شیازفا ،یدشر خرن نینچ هدننک هیجوت لماع اهنت هک دشاب یم تیعمج یط ،فارطا یاهاتسور ماغدا ،نآ رانک رد و رهش یریذپرجاهم رواشم نیسدنهم( دشاب یم رهش هدودحم رد فلتخم یاه هرود .)23 ،1384 ،شواک و حرط دشر یوگلا رب ينتبم ،رهش شرتسگ شیارگ یلک روط هب زکارم رارقتسا هیلوا زکرمتم ةتسه رازاب هک تسا يا هتسه دنچ يراجت نردم هتسه راسلگ ،هداد لیکشت ار رهش يراجت و يرادا ،يتعنص ياه تیلاعف هعسوت زکرم نارهت هداج ،رهش يتامدخ ـ شخب رد زین و يدنبرمک فارطا رد يطاقن و يتامدخ و يدیلوت بیترت نیمه هب و تسا يتامدخ ياه تیلاعف رارقتسا لحم يزکرم و اه هاگتنوکس هعسوت هب دیدج ياه شیارگ ناکلا هداج فارطا رد شرتسگ نینچمه .دراد دوجو ينوکسم ياه عمتجم رارقتسا زکارم هک تسا نانچنآ یرهش نورب ياه هداج دادتما رد ،رهش عیرس تاهج رد ددعتم هدنور ياه عاعش اب يا هریاد هب ار رهش لکش رواشم نیسدنهم( تسا هدرک لدب يبرغ و يقرش ،يبونج ،يلامش .)1384 ،شواک و حرط

نویسرگر یزاس وگلا درکیور يیاضف کیتسجلا

و هریغتم دنچ نویسرگر لثم يرامآ يلیلحت ياه شور هدافتسا يزاس وگلا رد يعیسو روط هب زونه کیتسیجلا نویسرگر دشر ةدیدپ ،هدیچیپ يعامتجا يداصتقا متسیس کی دننامه .دوش يم رب راذگریثات لماوع و دنک يمن لابند ار لامرن ضرف ًلاومعم يرهش

مرف .دشاب يم قلطم و هتسویپ ياهریغتم زا يطولخم رتشیب نآ :دوش يم نایب بیترت نیا هب کیتسیجلا نویسرگر يمومع

يبیکرت ةلداعم Y ،يفیصوت ياهریغتم x₁ و .. .x_m هک يیاج ةلداعم( يطخ يگتسباو ةدنهد ناشن يفیصوت ياهریغتم زا يطخ هدز نیمخت هک نویسرگر بئارض b1 .. .و bm لماوع .)1 رییغت :لثم دیدج دحاو کی عوقو لامتحا يانعم هب P و دوش يم logit)p( ناونع هب Y،2ةلداعم رد .دشاب یم رهش هب اتسور زا لامتحا رادقم ،کیتسیجلا نویسرگر رد .تسا هدش هداد ناشن ،)3ةلداعم( دشاب يفیصوت ياهریغتم زا يطخ ریغ ةلداعم دناوت يم شیازفا Y رادقم اب P لامتحا و تسا يشیازفا ًادیکا ةلداعم کی نیا زا مادک ره تکراشم رب b1 .. .و bm نویسرگر بیارض و دبای يم .دنراد تللاد P لامتحا رادقم رد يفیصوت ياهریغتم شیازفا هب يفیصوت ریغتم هک تسا ينعم نیا هب تبثم تملاع ار فلاخم ریثات يفنم تملاع و دنک يم کمک رییغت لامتحا یریغتمدنچ ينیمخت شور کی يلامتحا شور .دهد يم ينعم ياهریغتم( لماوع تیمها و يگتسباو تدش ندرک ناحتما رد .تسا )يفیصوت لثم يیاضف تلاامتحا هب دیاب کیتسیجلا نویسرگر نیا نتفرگ رظن رد مدع .دنک هجوت زین يیاضف يگتسباو يفاکان ياه نیمخت ای ربتعم ریغ لماوع نیمخت هب تاعوضوم دوش يم رجنم اه هیضرف نومزآ صوصخ رد طلغ جیاتن و

.)Irwin and geoghegan, 2001, 7-24)

.1384 ات1373 زا یرهش دشر :yهتسباو ریغتم -4ریوصت

ییاوه یاهسکع هب طوبرم ،ناریا یرادرب هشقن نامزاس طسوت ¹⁷ییایفارغج تاعلاطا متسیس رد هدش یزاس هدامآ یاه هشقن ساسارب هلاقم یاه شزادرپ( :ذخام )1384،تشررهش عماج حرط زا هتفرگرب یاه هشقن و 1373 لاس

لیلحت و اه هداد یزاس هدامآ کیتسجلا نویسرگر

یاه هشقن ،کیتسیجلا نویسرگر ییاضف یزاس هنومن یاه هداد ) 4 ریوصت( )Y هتسباو ریغتم( تشر یرهش ییاضف دشر یرتسر دنشاب یم )x_i(لقتسم یاهریغتم رگناشن هک دنتسه ییاه هصخاش و مهارف یارب .دنا هدش لیلحت رگیدکی اب طابترا رد و )16-5 ریواصت(

تاعلاطا متسیس رد هدش یزاس هدامآ یاه هشقن زا ،اه هداد ندرک اب 1373 لاس رد ناریا یرادرب هشقن نامزاس طسوت ¹²ییایفارغج تشر رهش عماج حرط زا هتفرگرب یاه هشقن و لوا هرود ناونع ریغتم .تسا هدش هدافتسا مود هرود ناونع هب 1384 لاس رد اب ات دنا هدش لقتنم Arc Gis 9.3 رازفا مرن هب لدم لقتسم یاه مامت .دوش لامعا اهنآ هب رظن دروم عبات ،یناکم لماع عون هب هجوت ناسکی ¹⁴یلولس هزادنا و ¹³ییاضف هزادنا یاراد یدورو یاه هداد

هیحان رد ^UTM ریوصت ماظن هب تبسن و دنشاب یم )رتم 30*30(

هدش یسدنه تبث WGS84 یانبم یوضیب و یلامش هجرد 39 فلتخم یضارا یربراک یاه سلاک هب بیترت هب تاعلاطا .تسا یجورخ تهج یرهشریغ و یرهش قطانم و لدم یدورو تهج ¹⁵ییودود ،اه هصخاش یاه هشقن عون و دنا هدش یدنب هقبط لدم )0 اب نآ دوجو مدع و دوش یم هداد ناشن 1 اب هصخاش دوجو(

.تسا ¹⁶هتسویپ ای ریداقم هک دنا هدش هریخذ یلولس هکبش تمرف رد اه هیلا هیلک دشر تهج لسکیپ نآ لیامت هدنهد ناشن هیحان ره رد اه لولس رثکادح ریداقم رب میسقت اب اه لولس ریداقم سپس تسا یرهش رد هک یدادعا .دنا هدش لقتنم 1 و0 هدودحم هب یلولس هیلا ره یارب یرتشیب لیامت ،دنتسه رت کیدزن 1 ددع هب یلولس هیلا ره .دنراد یرهش دشر

) رتمک ریداقم رگنایب رتمک یگنر هجرد ( یتیعمج مکارت ) رتمک ریداقم رگنایب رتمک یگنر هجرد ( بیش

.لقتسم یاهریغتم ی¹⁸رتسر یاه هیلا -16-5ریواصت

هشقن نامزاس طسوت ییایفارغج تاعلاطا متسیس رد هدش یزاس هدامآ یاه هشقن ،USGS تیاس زا هتفرگرب نیمز یعافترا لدم ساسا رب هلاقم یاه شزادرپ( :ذخام ) 1384،تشررهش عماج حرط زا هتفرگرب تاعلاطا و اه هشقن و 1373 لاس ییاوه یاه سکع هب طوبرم ،ناریا یرادرب

یاهرازفا مرن زا هدافتسا اب کیتسیجلا نویسرگر شور هب تشر دشر رب رثوم لماوع لیلحت یارب MATLAB, SPSS نایم يیاضف يگتسباو ،لدم یارجا زا لبق .تسا هدش هدرب راک هدیدرگ یسررب VIF صخاش یریگراک هب اب لقتسم یاهریغتم .)3لودج( تسا یاهریغتم يیاضف يگتسباو دوجو زا یکاح ^VIF>10 رادقم فرط زا و یلصا یاه هار زا هلصاف و یتعنص قطانم زا هلصاف اهریغتم ریاس اب طسوتم و مک یتیعمج مکارت یاهریغتم رگید قطانم زا هلصاف فذح اب راب کی ،هلحرم 2 رد سپس .دشاب یم فذح اب ،مود هلحرم رد و )4 لودج( مک یتیعمج مکارت و یتعنص لدم ،طسوتم یتیعمج مکارت و یلصا یاه هار زا هلصاف یاهریغتم ندرب راک هب و ./5 ^% = ²¹ عطق رادقم اب لدم .تسا هدش ارجا یاهریغتم بسانت نیرتهب هک ²²ییامن تشرد رثکادح متیروگلا

هدش ارجا ،دبای یم هتسباو ریغتم تیعضو ریسفت یارب ار لقتسم رد دنک یم نایب ار ²³نیمخت تحص دصرد هک یصخاش .تسا رتلااب لیلد هب هک،دهد یم ناشن ار یبسانم ریداقم هلحرم ود ره رد اه لیلحت رایعم ،)5 لودج(لوا هلحرم رد صخاش نیا ندوب تبسن ریداقم ،لقتسم ریغتم ره یارب .تسا هدش هتفرگ رظن ،تسا هدش دیلوت لدم طسوت )Exp B( ناونع اب ²⁴یهدزایتما زا شیب ار یرهش دشر عوقو لامتحا نآ 1 زا رت گرزب ریداقم هک اب یاهریغتم نینچمه .دهد یم ناشن ،تسا 1 زا رتمک هک ینامز و دنتسه یرهش دشر رب رت گرزب ریثات یاراد رتشیب waldرادقم هشقن دیلوت یارب دناوت یم لیلحت زا هدمآ تسدب )B( لدم لماوع .دوش هتفرگ راک هب هدنیآ رد یرهش دشر لامتحا

نویسرگر لیلحت رد تشر یرهش دشر رب رثوم لماوع -3 لودج .کیتسیجلا

)SPSS رد لیلحت جیاتن ساسا رب هلاقم یاه شزادرپ( :ذخام .تشر یرهش دشر لقتسم یاهریغتم یارب کیتسیجلا نویسرگر لیلحت جیاتن -4لوادج

)SPSS رد لیلحت جیاتن ساسا رب هلاقم یاه شزادرپ( :ذخام

زا هدافتسا اب کیتسیجلا نویسرگر لدم نیمخت تحص دص رد جیاتن -5لودج .PCE صخاش

)SPSS رد لیلحت جیاتن ساسا رب هلاقم یاه شزادرپ( :ذخام

هجیتن

،تشر رد یرهش دشر ینامز ییاضف یوگلا یسررب رد یاه لاس رد تشر یرهش دشر شیارگ هک دسر یم رظن هب نینچ دشر نینچمه ،تسا هدوب یا هتسه دنچ یوگلا رب ینتبم نیشیپ هدوب نانچنآ یرهش نورب یاه هداج دادتما رد رهش یدبلاک عیرس تهج رد ددعتم هدنور یاه عاعش اب یا هریاد هب ار رهش لکش هک رهش بونج یدبلاک دشر رد هلئسم نیا و تسا هدرک لدب فلتخم دهد یم ناشن یتیعمج تاعلاطم نینچمه .دوش یم هدهاشم رتشیب 1365 ات 1355 یاه لاس هب طوبرم رهش دشر خرن نیرتشیب هک ماغدا و رتشیب یریذپرجاهم ،نآ هدننک هیجوت لماع هک دشاب یم .تسا نامز نیا رد رهش فارطا یاهاتسور زا رتشیب یدادعت صاخ طیارش هب هجوت اب تشر رهش دشر رد کرحم لماوع اب ییاه تهابش و اه توافت یاراد یعامتجا و یداصتقا ،یدبلاک یرظن بوچراچ هب هجوت اب یرهش دشر رد راظتنا دروم ریثات لوادج هب هجوت اب هک انعم نیا هب .دشاب یم هلاقم نیا رد قیقحت لانرای و ینایستاب تایرظن زا هعلاطم نیا یاه هتفای ،6 و 2 رب ینبم )2009( یئاپمور نو و زنملئوپ و )2007( نش ،)2009(

ومیرب و )2009( یاسکا تایرظن ،بیش لماع ریثات ندوب یفنم هلصاف ندوب یفنم اب طابترا رد ،)2010( لریمد و نیتس و )2006(

و )2009(یو و ول ،)2006( ومیرب تایرظن و یراجت قطانم زا زکارم زا هلصاف لماع ریثات ندوب تبثم رب ینبم ،)2007( نش ،هکیلاحرد .دنک یمن یوریپ تشر رهش رد یرهش دشر رب یتعنص

گناوه ،) 2009( لانرای و ینایستاب ،)2007( ولو وه تایرظن زا وو ،)2003( رسم و گنچ ،)2009( یو و ول ،)2007(نش ،)2009(

گنف ،)2009(یئاپمور نو و زنملئوپ ،)2009( یاسکا ،)1997( هی و اب طابترا رد ،)2006( ومیرب ،)2010( لریمد و نیتس و )2005(

،تروگاه ،)2009(گناوه تایرظن ،اه هار زا هلصاف ریثات ندوب یفنم و )2010( لریمد و نیتس ،)2009( یاسکا ،)2009(زنتوا و نمتیرگ ،ینوکسم قطانم زا هلصاف ندوب یفنم اب طابترا رد )2003(ودراب لریمدو نیتس ،)2009(لانرای و یناسیتاب ،)2007(ولووه تایرظن ندوب تبثم اب طابترا رد )1999( گروبرو و )2005( گنف ،)2010(

،)2006(ومیرب تایرظن ،یرهش دشر رد یزرواشک قطانم ریثات رد )2005( گنف و)2009(یو و ول و )2009(یئاپمور نو و زنملئوپ تایرظن ،یرهش دشر رد یلگنج قطانم ریثات ندوب یفنم اب طابترا رد )2007( ول و وه و )2009(یاسکا ،)2006(ومیرب ،)2009(گناوه نیتس تایرظن و یتیعمج مکارت لماع ریثات ندوب تبثم اب طابترا رد ریاب یاه نیمز ریثات ندوب تبثم اب طابترا رد )2010(لریمد و .دنک یم ینابیتشپ تشر یرهش دشر یزاسوگلا زا هتفرگرب جیاتن لیلحت اب هلاقم نیا یاه هتفای

:تسا ریز بیترت هب تشر یرهش دشر کیتسیجلا نویسرگر هب اهنت هن تشر رهش یدبلاک دشر یوگلا یاه یگژیو -1

هب هجوت اب یرهش دشر رد راظتنا دروم ریثات اب تشر دشر رد کرحم لماوع ریثات هسیاقم -6لودج .قیقحت یرظن بوچراچ

یدبلاک یوگلا دوجوم تیعضو هب هکلب نآ رب راذگ رثا لماوع یرهش دشر رب رثوم لماوع نیرت مهم -2 ،تسا طبترم زین رهش ینوکسم قطانم هب یکیدزن و یلصا یاه هار هب یکیدزن :بیترت هب یرهش نیمز هب نیمز يربراک رد رییغت نیرتشیب -3 .تسا هدوب لامتحا -4 ،تسا هدوب یزرواشکو ریاب یاه نیمز رد بیترت هب و یتعنص قطانم ،ینوکسم قطانم هب یکیدزن اب یرهش دشر نکاما هب یکیدزن هکیلاح رد دبای یم شیازفا یلصا یاه هار رظن هب هک دشاب یمن تشر یرهش دشر هدنهد شیازفا یراجت هتسه زکرمت لیلد هب هلاسم نیا دسر یم

)رهش زکرم( رازاب رد رهش یراجت یاه تمیق - 5 ،دشاب یم )لامش رد(راسلگ و هدوب راذگ ریثات یرهش دشر رد نیمز یرهش دشر لامتحا هک یوحن هب تسا نیمز طسوتم و مک تمیق اب قطانم رد ،تسا دایز تمیق اب قطانم زا شیب ینوکسم دشر رد زین دوجوم یتیعمج مکارت -6 هک یوحن هب تسا هدوب راذگریثات یرهش شیب مک یتیعمج مکارت اب قطانم رد دشر دایز و طسوتم یتیعمج مکارت اب قطانم زا یاه توافت تشر رهش رد دنچره -7،تسا نیا اب ،دوش یمن هدید یفارگوپوت دیدش یرهش دشر هدننکدودحم لماع بیش لاح هب هب هجوت اب هلئسم نیا هکدشاب یمن رهش لامش رد یقلاتاب یاه نیمز دوجو و بونج تمس هب رهش دشر شیارگ و .دشاب یم هیجوت لباق تاعافترا

اه هار تشر یرهش دشر رد کرحم لماع نیرت مهم هکنیا ًاتیاهن هداج دادتما رد رهش بونج رد همه زا شیب دشر نیا و دنشاب یم ناشن هک دوش یم هدید یتعنص کرهش تمس هب و تشر–نارهت یربراک لباقتم رثا یوگلا رهش نیا هدنیآ یزیر همانرب رد دهد یم یاه نیمز ،نینچمه .تشاد دهاوخ یصاخ تیمها ،لقن و لمح /نیمز رارق یرهش نیمز هب رییغت دنور رد اه لگنج فلاخ رب یزرواشک یسررب و دمآراک یزیر همانرب دنور نیا رییغت هار اهنت و دنا هتفرگ .تسا راذگرثا لماع کی ناونع هب یتیریدم و یسایس لماوع

اه تشون یپ

1 Modeling.

2 Model.

3 Logistic Regression)LR).

4 Site Specific.

5 Proximity Characteristic.

6 Neighborhood Characteristics . 7 Biophisical

8 CA.

9 Sleuth.

10 Clarke.

11 CBD.

12 GIS.

13 Spatial Extent.

14 Cell Size.

15 Binary.

16 Continuous.

17 GIS.

18 DEM.

19 Co linearity Statistics.

20 Constant.

21 Cut Off Value.

22 Maximum Likelihood.

23 PCE.

24 Odd Ratio.

عبانم تسرهف

،نارمع و هعسوت( عماج حرط ،)1369( رواشم نیسدنهم ،شیامآ ناریا یزاسرهش و نکسم لک هرادا ،)لوا هلحرم( تشر یلیصفت و ) ذوفن هزوح

.یزاسرهش و نکسم ترازو ،نلایگ ناتسا رواشم نیسدنهم یراکمه اب رواشم نیسدنهم ،شواک و حرط و نکسم ترازو ،نارهت ،تشررهش عماج حرط ،)1384(شاموسراپ

.یزاسرهش

Barredo, J. I., Kasanko, M., McCormick, N., & Lavalle, C. )2003), Modelling dynamic spatial processes: Simula- tion of urban future scenarios through cellular automata, Landscape and Urban Planning, 64)3), 145–160.

Batisani, N; Yarnal , B.)2009), Urban expansion in Cen- tre County, Pennsylvania: Spatial dynamics and land- scape transformations, Applied Geography,29)235-249).

Braimoh, A, K; Onishi, T.)2006), Spatial determinants of urban land use change in Lagos, Nigeria, AMS online journals, 8) 21).

Cheng, J., & Masser, I. )2003), Urban growth pattern modeling: a case study of Wuhan city, PR China, Land- scape and Urban Planning, 62, 199-217.

Cetin.M, Demirel.H )2010), Modelling and Simulation of Urban Dynamics, Fresenius Environmental Bulletin, Vol.

9, No. 10A.

Cheng,J.)2003), Modelling Spatial & Temporal Urban Growth, Doctoral Dissertation, Faculty of Geographical Sciences, Utrecht University.

Clarke K C, Hoppen S, Gaydos L, )1997), A self-modify- ing cellular automaton model of historical urbanization in the San Francisco Bay area, Environment and Planning B: Planning and Design, 24)2), 247 – 261.

Dubovyk, O.)2010), Spatio-temporal analysis of ISs de- velopment, A case study of Istanbul, Turkey, MSc thesis, Faculty of Geo-information science and earth observation, ITC.

Fang, S., Gertner, G. Z., Sun, Z., & Anderson, A. )2005), The impact of interactions in spatial simulation of the dy- namics of urban sprawl, Landscape and urban planning.

Hagoort, M.J., Geertman, S.C.M. & Ottens, H.F.L.

)2008), Spatial externalities, neighbourhood rules and CA land-use modeling, The annals of regional sci- ence,42,39–56.

Hu, Z., and Lo, C. P., )2007), Modeling urban growth in Atlanta using logistic regression, Computers, Environ- ment and Urban Systems, 31-6. 6.

Huang, B; Zhang, L; and Wu, B.)2009), Spatiotemporal analysis of rural-urban land coversion, international jour- nal of Geographic Information Science, 23)3),379-398.

Irwin, E. G., & Geoghegan, J. )2001), Theory, data, methods: Developing spatially explicit economic models of land use change, Agriculture, Ecosystems and Envi- ronment, 85)1–3), 7–24.

Landis, J. H; Zhang, M.)2000), Using GIS to Improve Urban Activity and Forecasting, Models: Three Examples, chapter five in: A, Fotheringham and Michael Wegener eds, Spatial Models and GIS: New Potential and New Models, 63-81. Taylor and Francis, London, UK.

Luo, J; Wei, Y, H,Y.)2009), Modeling spatial variations of urban growth patterns in Chinese cities: The case of Nanjing, Landscape and Urban Planning. 91)2), 51-64.

Poelmans, L., VanRompaey, A. ) 2009), “Complexity and performance of urban expansion models”. Comput-

ers, Environment and Urban Systems, 34 )1), 17-27.

Shamsuddin, s ; Yaakup, A. )2007), Predicting and sim- ulating Future Land Use Pattern: A Case Study of Serem- ban District. Jurnal Alam Bina, 9)1).

Shen Ti-yan, Wang Wei-dong, H O U Min, G U O Zhao- cheng, X U E Ling, Yang Kai-zhong )2008), Study on Spa- tio-Temporal System Dynamic Models of Urban Growth, System Engineering Theories and Practices, 27)1),10-17.

Sietchiping, R.)2005), Prospective slum policies: Con- ceptualization and implementation of a proposed infor- mal settlement growth model, Available at:http://www.

worldbank.org/urban/symposium 2005/papers.

Sliuzas, R. V. )2004), Managing Informal Settlements, a study using geo-information in Dar es Salaam, Tanzania.

ITC Publication Series, 112.

United nations)2011), World urbanization prospects:

The 2011 revision.

Verburg P H; Ritsema Van Eck, J, R; de Nijs T C M; Dijst M J; Schot P,) 2004), Determinants of land-use change patterns in the Netherlands, Environment and Planning B: Planning and Design, 31)1) 125 – 150.

Verburg, P,H; Ritsema van Eck ,J,R; de Nijs T, C, M.

; Hans Visser, Kor de Jong)2004), A method to analyse neighbourhood characteristics of land use patterns, Com- puters, Environment and Urban Systems, 28)6), 667-690.

White, R. and Engelen, G. )2000), High-resolution in- tegrated modeling of the spatial dynamics of urban and regional systems, Computers, Environment and urban systems,24)5),383-400.

Wu, F. and Yeh, A. G. )1997), Changing spatial distribu- tion and determinants of land development in Chinese cit- ies in the transition from a centrally planned economy to a Socialist Market Economy: A Case Study of Guangzhou, Urban Studies, 34)11),1851-1879.

Xie, C; Huang B; Claramunt C; Chandramouli ,C. )2009), Spatial logistic Regression and GIS to Model Rural-Urban Land Conversion, international journal of Geographic In- formation Science, 23)3).

Yin, Z,Y; Stewart, D,J; Bullard, S and MacLachlan , J, T)2005), Changes in urban built-up surface and popula- tion distribution patterns during 1986–1999: a case study of Cairo, Egypt” Computers, Environment and Urban Systems, 29 )5), 595–616.