و ییاذغ میژر یکاروخشوخ
هنوگ یاه یهایگ دنفسوگ یارچ دروم
داژن ینییان ارچ
هدننک ناهفصا ،همیم یپتسا عتارم رد
یضترم یلقادخ
؛ *
لگنج تاقیقحت ۀسسؤم ،عترم تاقیقحت شخب ،یشهوژپ رایشناد ،روشک عتارم و اه
نامزاس
،تاقیقحت شزومآ و جيورت
،يزرواشک نارهت
.
؛یحوبص هیضار
رگشهوژپ ،ناهفصا یعیبط عبانم و يزرواشک تاقیقحت زکرم ،يرادزیخبآ تاقیقحت شخب نامزاس
،تاقیقحت شزومآ و جيورت
،يزرواشک نارهت .
تایب انیم ؛
رگشهوژپ لگنج تاقیقحت ۀسسؤم ،عترم تاقیقحت شخب
،روشک عتارم و اه نامزاس
،تاقیقحت شزومآ
و جيورت واشک
،يزر نارهت .
یدمتعم داوج ؛
لگنج تاقیقحت ۀسسؤم ،عترم تاقیقحت شخب ،یشهوژپ رایشناد ،روشک عتارم و اه
نامزاس
،تاقیقحت شزومآ و جيورت
،يزرواشک نارهت
.
هدیکچ و ییاذغ میژر نییعت
هنوگ یکاروخشوخ ،ماد یارچ دروم یاه
یساسا تاموزلم زا یکی بساحم
ۀ حیحص حرط رد ارچ تیفرظ یرادعترم یاه
تسا . ،روظنم نیا یارب ینیئان داژن دنفسوگ یارچ نامز دصرد
ارچ ،همیم یپتسا عتارم رد هدننک هنوگ زا
یهایگ یاه
، رد نامز یاه فلتخم
ارچ لصف ،یشیور دشر(
یهدلگ ، هنوگ رذب شزیر و یهدرذب بلاغ یاه
) ابس یبط ، یاه
1389 - 1386 نابمز شور بسوت ، یینبس
،)یئویدیو(
رد ،شیامزآ ماینا یارب .دش صخشم آ
لصف ره زاغ شیور
کی ، ر أ س دنفسوگ داژن ( غلاب ینیئان 4
- 3 )هلاس هب ناونع دنیامن ۀ
یرادربرامآ لک رد و راد ناشن ،هلگ هزادنا .دش هدافتسا نآ زا هنلااس اه
رش اب ،ارچ نامز یریگ لصف عو
و شیور راهچ یط ۀلحرم دشر همادا
ره رد یرادربرامآ نامز .تشاد ۀلحرم
دشر ، هس رد و هنازور یارچ زاغآ زا سپ تعاس کی رود
ۀ 20 هقیقد رارکت( رمتسم یا ماینا )شیامزآ
داد .دش ه هنوگ یور رب ماد یارچ نامز دصرد یاه هب ،یهایگ یاه
نآ یکاروخشوخ دصرد ناونع دش هتفرگ رظن رد اه
. ب نتفربگ رظن رد ا
هنوگ یور رب ماد ییارچ شیارگ و ماد زکرمت نامز هنوگ زا کی ره یکاروخشوخ سلاک ،فلتخم یاه
یهایگ یاه .دیدرگ صخشم
یابتن
ن وط رد داد ناش اس
یسررب دروم یاه ،یطیارش ره رد ،
یارچ زکرمت رب ینیئان داژن دنفسوگ
یور هنوگ هلاسکی یاه ارگ(
)بروف و س ،
،گربشلا Stachys inflata ،
Artemisia sieberi ،
Stipa arabica ،
Noaea mucronata و
Hertia angustifolia ربب .تسا هدوب
هنوگ ، یاتن یانبم یاه
گربشلا و هلاسکی هبب
هبنوگ ناوبنع سلابک یاه
،І بنوگ ۀ Stachys inflata بب
ه سلابک ناوبنع هبنوگ وΠ
یاه
Artemisia sieberi ،
Stipa arabica ،
Noaea mucronata و
Hertia angustifolia هب
هبنوگ ناونع سلابک یاه
اربچ لبباقШ
یم یفرعم .دنوش
هک داد ناشن یاتن هنوگ یکاروخشوخ
لبصف وبط رد یهابیگ یکرت رد رییغت اب سانتم ،اه بیور
ش
، .دوببن نابسکی
نیاربانب هنوگ زا کی ره یارب یکاروخشوخ ناسکی سلاک نتفرگ رظن رد یمن حیحص ،دشر فلتخم لحارم رد اه
رد دراد ترورض و دشاب
حرط تامدخ حرش یرادعترم یاه
ماگنه هب ۀبساحم ،ارچ تیفرظ .ددرگ یرتشیب هجوت عوضوم نیا هب
ناگژاو دیلک :
شزرا .ینیئان دنفسوگ ،ماد ییاذغ میژر ،یکاروخشوخ ،یناحجر
سامت هرامش : وئسم هدنسیون * :
989133265318 +
Email: m.khodagholoi@rifr-ac.ir
:بیوصت خیرات 16
/ 01 / 1399
ص 74 - 65
1 . همدقم
هنوگ یکاروخشوخ سلاک نییعت اربچ دروبم یاه
ماد ی
هبفولع هببساحم رد رثوم لماوع زا ،عترم یهایگ یکرت رد تیفرظ دروآرب و سرتسد رد ارچ
حرط رد یرادبعترم یابه
ببس ،یرادعترم تاعلاطم رد رما نیا زا علاطا مدع .تسا سرتسد رد ای تشادرب لباق هفولع زا یحیحص رامآ ات هدش عبناوم هبلمج زا ربما نیبمه و دبشابن دوجوم روشک عتارم یساسا یم عترم رد ماد داعت یرارقرب ای ققحت رد .دبشاب
نیا هراومه نیاربانب تلااوس
هک تسا حرطم ماد
اربچ یابه
هنوگ هچ ،عترم رد هدننک هبنوگ ریابس هب تبسن ار ییاه
ابه
یم حیجرت هنوگ یکاروخشوخ سلاک ایآ و دنهد
وط رد اه
تسا ناسکی ارچ لصف [
18 .]
تلااوس هب ،روکذم یرایبسب یلصا نایب و هلئسم ناونع
شهوژپ زا یم بترم یاه
بیح نبیا زا .دبشاب ،
تابعلاطم
هب خساپ صوصخ رد یددعتم تلااوس
میژر نییعت و حرطم
ماد ییاذغ یاه
یلها تایح و شحو ارچ ترم رد هدننک ،ع
رد
هدبش ماینا رگید یاهروشک تبسا
[ 9 ، 10 ، 11 ، 14 ] هبب و
یم یعون تعنص رد کبس حاص یاهروشک هک تفگ ناوت
هتسناوت ،یرادعترم هب دنا
تلااوس اوج قوف حرطم و دنهد ب
دننک هدافتسا عتارم تیریدم رد روکذم تاعلاطم یاتن زا .
هبنوگ یکاروخشوخ صوصخ رد یفلتخم تاعلاطم یاه
یارچ دروم یهایگ هدر و عاونا
ینا ،ماد فلتخم یاه هدش ما
شهوژپ رد .تسا لبماوع یبسررب هب ،روکذم یاه
رثثبم ربب
هنوگ یکاروخشوخ نآ تاربییغت نینچمه و یهایگ یاه
ابه
تابعلاطم زا .تبسا هدش هتخادرپ ،دشر فلتخم لحارم رد یم هییتن ،روکذم هک دوش
هبنوگ فلتخم عاونا یهابیگ یاه
هب یگژیو نتبشاد لبیلد ییایمیبش یابه
و ،یکیژوبلوفروم
ماد کببی یارببب یکاروخببشوخ زا یتواببفتم تاببجرد یاراد هب رصحنم نمض .دنتسه درف
نیا رد هایگ یکاروخشوخ هک
وط ۀرود کی یکاروخشوخ ،یفرط زا .تسین تباث شیور
ناکم رد هاببیگ رد یببلو ناببکم کببی رد و فببلتخم یاببه
پیت فلتخم یهایگ یاه
، یمن ناسکی دشاب
[ 1 ، 3 ، 8 ].
،ربضاح شهوژپ ساسا نیمه رب هبنوگ یکاروخبشوخ
یاه
یپتبسا عبتارم رد ینییابن داژبن دنفبسوگ یارچ دروم یهایگ ۀمیم
ناهفبصا ار
بم داد راربق یبسررب درو .
سلابک نیبیعت ابب
هببنوگ یکاروخببشوخ رد اه
لببحارم دببشر لببصف فببلتخم و
دح نداد رارق رظن دم نینچمه هرهب
پیت زابیم یرادربب یابه
،یهابیگ یم ،یرتبشیب تببقد ابب ناوببت ۀببفولع
تببشادرب لبباق
هنوگ ار ارچ دروم یاه تهج
.درک نییعت ،ارچ تیفرظ دروآرب
2 شور . یسانش
1.2 . یفرعم ۀقطنم هعلاطم دروم
ژپ ماینا یارب هبب ،هبمیم یپتبسا عبتارم ،شهو
ناوبنع
امبش رد ینیئان داژن دنفسوگ تسیز قطانم فرعم عتارم ناتسا ناهفصا
، .دش باختنا شهوژبپ دروبم فربعم ناکم
،
هاگتببسیا یببشزومآ
- حت و یببییورت بلایببس شببخپ یببقیق
یم هس ناوخبآ دشاب
هک رد 65 هفصا امش یرتمولیک و نا
ییاببیفارغج تببیعقوم 51
و هببجرد 22
و هببقیقد 28
ۀببیناث
و یقربش وط 33
و هبجرد 18
ۀبقیقد رد یلامبش ربع
عافترا 1988 زا یرتم ایرد حطس
رارق دراد لکش(
1 ).
ۀنلااس یامد و یگدنراب سوتم تدم زارد
هبب ،هقطنم
یترت 158 یلیم و رتم 8 / 12 ۀجرد یتناس هبک تبسا دارگ
هقبط سابسا رب یبمیلقا یدبنب
دبنچ و نترابمود ،نبسوگ
همین میلقا یاراد ،هریغتم هبمین ،فبیفخ ینابایب
و کبشخ
همین و مرگ اب مرگ کشخ
یم هراهب شراب دشاب
[ 16 ].
سابیقم رد و یرهاظ دومن یانبم رب 1:50000
یاراد ،
ماببن هببب یهاببیگ پببیت
Artemisia sieberi- Noaea
mucronata- Stipa arabica
یم دببشاب لکببش(
2 ) هببک
و بسوتم ،یروتکابف رابهچ شور یابنبم ربب نآ تیعضو یم یفنم نآ شیارگ .دشاب
هب ،روکذم عتارم یم یقلاشق عتارم ناونع
رد یلو دشاب
ماد یاربچ دروبم ،دعابسمان مایا زا ریغ هب ، اس وط رثکا یم رارببق نایئاتببسور .درببیگ
ۀرود هببنوگ رببثکا شببیور اه
، زا
.تببسا هاببمریت ببساوا اببت نیدرورببف ببساوا ۀرود
شببیور
هنوگ یاه
sieberi Artemisia
و
Noaea mucronata
هبک
هنوگ زا یاه رویرهبش ساوا ات ،دنتسه هقطنم مهم هام
زبین
یم همادا .دبای
لکش 1 . ناهفصا ،همیم ،هس ناوخبآ یتاقیقحت هاگتسیا تیعقوم
لکش 2 . یهایگ ششوپ زا یلک ییامن همیم یپتسا همین عتارم
،هامدنفسا(
1386 )
2.2 . شور ک را
یارب ،شهوژپ ماینا یداهنبشیپ لمعلاروتبسد قبابطم
[ 2 ] کی ، سأر ( غلاب شیم 4
- 3 هلاس دنفسوگ ) داژن
ینیئان
نزو نیگناببیم اببب 38
/ 38 مرگوببلیک [
3 ] هببلگ زا ، یا
300 یسأر
یم ارچ هقطنم رد هک هب ،درک
یفدابصت لامابک شور
داژبن و هبثج ،نبس فربعم هبک طرش نیا اب(
،)دبشاب هبلگ
یرپسا اب و دیدرگ باختنا گنر
، تملاع دش یراذگ لکبش(
3 ) هب سپس . ندبش کیدزن اب ات دش شلات زور دنچ تدم
هب ،ارچ ماگنه رد هدش باختنا ماد ریثأت
رابتفر رب تروایم
ماد یارچ راتفر رییغت مدع زا نانیمطا زا سپ .دورب نیب زا
ماد یارچ رامآ تروایم رثا رد
ربه یاربچ نابمز ،نارادربب
هنوگ زا کی ماد سوت یهایگ یاه
، د اب یرادربملیف ،نیبرو
.دش لبصف زا هام ره رد نیعم زور کی رد ،صوصخ نیا رد
شیور هس رد ، ۀرود
20 هقیقد یا
، دبش یرادربملیف ماد زا .
تعاس یرادربملیف
، ماد هبک دوبب زور وط زا ینامز هبن ابه
،زور ربه رد نابمز نبیا .دندوب هنسرگ یلیخ هن و ریس دایز کی رد ۀرود ینامز 10 تعاس ه تعابس زا ، 30
8/
ابت 30 18/
.دوب ملیف ،یرادربببملیف ماببینا زا سپ هدبش تببث یابه
،
یور ربب ماد یاربچ نامز تدم و تفرگ رارق ینیبزاب دروم نوگ زا کی ره
ه هرود رد یهابیگ یاه فبلتخم یابه
نیبیعت
هداد .دش ه
هبنوگ یور ربب ارچ نامز دصرد یا یهابیگ یاه
ره رد )هنوگ کیکفت هب( هدش ارچ ۀلحرم
دشر راربکت هس اب
لصف رد شیور
یط ۀرود هلابس راهچ (
1389 - 1386 ،) هبب
خشوخ دصرد ناونع و
یگ یکار ،ناها روظنم ش د و رظن رد اب
نتفرببگ یور رببب ماد یببیارچ شیارببگ و ماد زببکرمت ناببمز
هنوگ هنوگ زا کی ره یکاروخشوخ سلاک ،فلتخم یاه یاه
.دبیدرگ صخشم ،یهایگ هبنوگ ،طاببترا نبیا رد
هبک ییاه
نآ زا ماد یارچ نامز رد اربچ نامز دصرد کی زا رتمک ،اه
ره ۀرود 20 هقیقد .دشن روظنم تابساحم رد ،دوب یا
لکش 3 . راهچ شیم ۀلاس
همیم یپتسا عتارم رد هدننک ارچ ینییان داژن دنفسوگ
3.2 . هداد لیلحت و هیزجت اه
هداد کی سنایراو لیلحت و هیزیت ساسا رب اه هفرط
، اب
مرن زا هدافتسا رازفا
SPSS18
یسررب دروم بفرگ راربق
.ت هبب
روظنم ۀدهاشم نوبمزآ زا ،یبهورگ نورد تاربییغت عبابنم
ۀسیاقم یئابینآ زا .دبش هدافتسا نکناد ابمرن ربف هبک
هداد ندوب رد یمهم طرش اه
ۀیزیت یم سنایراو لبق ،دشاب
زا ۀیزیت نوسردنآ نومزآ اب قوف رف ،سنایراو گبنیلراد
امتحا حطس رد نپ
.دیدرگ ماینا دصرد
3 جیاتن .
یاتن ۀیزیت سنایراو نیگنایم ماد یاربچ نابمز دصرد
هنوگ زا ،اه رثا هک داد ناشن لبباقتم تارثا و هنوگ
رد هبنوگ
و اببس رد هببنوگ لببحارم
فببلتخم دببشر
( ،یببشیور دببشر
هبنوگ رذبب شزبیر و یهدرذبب ،یهدلگ ) بلاغ یاه
یاراد ،
ینعم فلاتخا یم دصرد کی حطس رد راد
دشاب ودج(
1 .)
لودج 1 . ۀیزجت نیگنایم سنایراو ن دنفسوگ یارچ نامز دصرد
داژ زا ینیئان هنوگ رد یهایگ یاه همیم یپتسا عتارم
رییغت عبنم یدازآ هجرد
تاعبرم نیگنایم رادقم
F Sig
اس 21
880 / 968 374
/ 7 000
/ 0
اطخ 44
393 / 131 -
-
لک 65
- -
-
دشر لحارم 23
836 / 738 397
/ 3 000
/ 0
اطخ 42
488 / 217 -
-
لک 65
- -
-
هنوگ 6
710 / 2133 447
/ 9 000
/ 0
اطخ 59
856 / 225 -
-
لک 65
- -
-
نیگنایم زا ینیئابن داژبن دنفبسوگ یاربچ نامز دصرد
هنوگ یط یهایگ یاه س
ا و هبعلاطم یاه لبحارم
خم فبلت
دشر ، وادج رد 2
یلا 4 .تسا هدش هئارا
زا ماد یاربچ نابمز دبصرد هبک تبسا نآ رگنایب یاتن هنوگ ابس رد یهایگ یاه بیکرت هبب هتبسب فبلتخم یاه
یمن ناسکی ،عترم یهایگ ه رب .دشاب
بم بسا نی ،سا سلابک
هبنوگ یکاروخشوخ اه
ابس رد زبین فبلتخم یاه
، نابسکی
یمن .دشاب یاربچ نامز دصرد هک تسا نآ یایوگ یاتن نینچمه
هبنوگ زا ماد رد یهابیگ یاه
،شبیور لبصف وبط کی
ببس نا
یمن اتعیبط .دشاب خشوخ سلاک
و یکار آ ن رد زین اه لحارم
دشر فلتخم
، دهاوخ رییغت درک
یکرت هب هتسب و ،یهابیگ
هنوگ ناحجر تیولوا رد اه
نامز
،اربچ لبصف فبلتخم یابه فتم
ا .دوب دهاوخ تو
زا یفرط
، هک تسا نآ رگنایب یاتن ینیئان داژن دنفسوگ
،یطیاربش ربه رد ،هبمیم یپتبسا عبتارم رد هدننک ارچ رد
ابس وط ،یبسررب دروبم یاه
زا شیبب 85
نابمز دبصرد
ببببب ار دوببببخ یارببببچ هببببنوگ یور ر
هلاببببسکی یاه
( بروببف و سارببگ )
گربببشلا ، یهاببیگ
،
Stachys inflata
،
Artemisia sieberi
،
Stipa arabica
،
Noaea mucronata
و
Hertia angustifolia
تبسا هدوبمن زکرمت هبک
نبیا رد
نیب
، هبنوگ یاربچ تمبس هبب رتبشیب یبیارچ شیارگ یاه
هنوگ گربشلا و هلاسکی .تبسا هدوب یهایگ یاه
زا روبظنم
،گربشلا مادنا
هبنوگ کبشخ یاه ابی هلابسکی یهابیگ یاه
یم هلاببس دببنچ یلابببلا رد ،داببب شزو رببثا رد هببک دنببشاب
هنوگ هتوب یاه .تسا هتفرگ رارق ،یا
لودج 2 . ۀسیاقم هنوگ زا ینیئان داژن دنفسوگ یارچ نامز دصرد نیگنایم لاس یط یهایگ یاه
یاه 1389 - 1386 ناهفصا ،همیم یپتسا عتارم رد
سلاک یکاروخشوخ سلاک 1389
یکاروخشوخ سلاک 1388
یکاروخشوخ سلاک 1387
یکاروخشوخ 1386
یهایگ هنوگ
68.3A I 63.4A I
- П -
15.0AAAA Annuals
(Annual forbs & Annual grasses)
ارچ لباقIII
3.6AA
ارچ لباقIII
3.1AA
ارچ لباقIII
5.1AA 25.2AAA П
Artemisia sieberi
- -
- -
ارچ لباقIII
5.8AA
ارچ لباقIII
6.1AA Hertia angustifolia
44.19A I
- - 33.4AA I
35.9A I Litter
ارچ لباقIII
4.5AA
- -
ارچ لباقIII
4.8AA 12.9AAA П
Noaea mucronata
10.1AA П 19.0AAAA П
36.7A I
ارچ لباقIII
6.9AA Stachys inflata
ارچ لباقIII
1.2A
ارچ لباقIII
5.2AA 13.8AAA П
10.5AA П Stipa arabica
فورح ، A
وB
ینعم فلاتخا رگناشن ،C
امتحا حطس رد راد 99
هنوگ زا ماد یارچ نامز دصرد نیگنایم نیب دصرد اس رد یهایگ یاه
یم یسررب دروم یاه ب
.دشا
لودج 3 . ۀسیاقم هنوگ زا ینیئان داژن دنفسوگ یارچ نامز دصرد نیگنایم یط یهایگ یاه
دشر فلتخم لحارم عتارم رد
ناهفصا ،همیم یپتسا
سلاک یکاروخشوخ رذب شزیر
هنوگ لاغ یاه سلاک
یکاروخشوخ یهدرذب
سلاک یکاروخشوخ یهدلگ
سلاک یکاروخشوخ یشیور دشر
یهایگ هنوگ
23.1BCD I 51.4B I
80.7A I 95.13A I
Annuals (Annual forbs
& Annual grasses)
11.8CD П 8.8D П
14.2CD П
ارچ لباقIII
5.7D Artemisia sieberi
9.4D П
ارچ لباقIII
4.0D
ارچ لباقIII
4.4D
-
- Hertia angustifolia
- -
55.6A I 27.4BCD I
41.9BC I Litter
ارچ لباقIII
6.4D 10.8D П
ارچ لباقIII
4.0D
ارچ لباقIII
5.8D Noaea mucronata
17.1CD П 16.2CD П
14.4D П 27.8BCD I
Stachys inflata
11.7CD П
ارچ لباقIII
6.7D 11.3CD П
ارچ لباقIII
6.9D Stipa arabica
فورح ، A
وB
ینعم فلاتخا رگناشن ،C
امتحا حطس رد راد 99
هنوگ زا ماد یارچ نامز دصرد نیگنایم نیب دصرد رد یهایگ یاه
دشر فلتخم لحارم یم
.دشاب
لودج 4 . ۀسیاقم هنوگ زا ینیئان داژن دنفسوگ یارچ نامز دصرد نیگنایم یط یهایگ یاه
رود ۀ سا عتارم رد هعلاطم ناهفصا ،همیم یپت
یکاروخشوخ سلاک ارچ نامز دصرد
ۀنوگ یهایگ
51.7A I Annuals (Annual forbs & Annual grasses)
ارچ لباقIII
10.1A Artemisia sieberi
ارچ لباقIII
5.9A Hertia angustifolia
34.7A I Litter
ارچ لباقIII
7.2A Noaea mucronata
18.7A П Stachys inflata
ارچ لباقIII
9.2A Stipa arabica
فورح ، A
وB
ینعم فلاتخا رگناشن ،C
امتحا حطس رد راد 99
هنوگ زا ماد یارچ نامز دصرد نیگنایم نیب دصرد یم یهایگ یاه
.دشاب
4 . هجیتن و ثحب یریگ
داد ناشن شهوژپ زا لصاح یاتن هک
زا کبی ربه مهس
هنوگ رد ،ماد یارچ دروم یاه وط
بیکرت رد اربچ لبصف
دنفسوگ ییاذغ میژر ینیئان
ارچ عبتارم رد هدننک
، نابسکی
یمن یکاروخبشوخ هبک تبسا نآ رگنابیب عوضوم نیا .دشاب
هنوگ دشر فلتخم لحارم رد اه
، ن ناسکی تسی هبب هتبسب و
هبنوگ یکاروخشوخ ،یهایگ یکرت رد رییغت تبحت زبین اه
ریثأت یم رارق .دریگ نابسکی سلاک نتفرگ رظن رد نیاربانب
هبنوگ زا کی ره یارب یکاروخشوخ فبلتخم لبحارم رد اه
یمن حیحص ،دشر تامدبخ حربش رد دراد تروربض و دشاب
حرط یرتبشیب هجوت عوضوم نیا هب یرادعترم یاه .ددربگ
هب رگید ترابع
، ربه یکاروخشوخ سلاک هک دراد ترورض
هنوگ زا کی یاربب اه
ۀببساحم ۀبفولع
سرتبسد رد تبهج
ارچ تیفرظ دروآرب
، ربظن رد ناسکی ،دشر زا هلحرم ره رد
.دوشن هتفرگ فلتخم تاعلاطم رد
، عوبضوم نبیا رب دبیکأت
ک هدش هنوگ یکاروخشوخ ه رد دنفبسوگ یاربچ دروبم یاه
دروبم عتارم شهوژبپ
، رد لبحارم فبلتخم ،دبشر
نابسکی
یمن دشاب [ 12 ، 13 ، 19 ، 21 ].
رد دوببجوم ناببهایگ ییاذببغ شزرا و ببیکرت رد تواببفت عترم و نابمز ، ۀوبحن
هزادبنا رد توابفت و یکاروخبشوخ یریگ
ۀقئاذ ربب ربما نبیا لبلع زا ،هدبننک اربچ یدنفبسوگ یاهداژن
هدرمش تبسا هدبش [
23 ].
دنفبسوگ داژبن ربه نیاربابنب ی
رد
رد و صخبشم ییاذبغ شزرا ابب نابهایگ زا یبیکرت اب هجاوم سکع ،اربچ لبصف وبط رد نیبعم نامز کی یبیارچ لبمعلا
یم زورب دوخ زا یصاخ مربف ابی هبنوگ ره یارش نیا رد .دهد
هایگ زا یشیور هبک تشاد دهاوخ صخشم یناحجر شزرا ،نا
نآ اب توافتم تیعضو رد دوب دهاوخن هسیاقم لباق
[ 3 ، 8 ].
اس وط رد داد ناشن یاتن ربه رد ،یسررب دروم یاه
ینیئان داژن دنفسوگ یارچ زکرمت ،یطیارش ،
هب ربب بیترت
هنوگ یور هلاسکی یاه
)بروف و سارگ(
ربشلا ، گ یهابیگ
،
Stachys inflata
،
Artemisia sieberi
،
Stipa arabica
،
Noaea mucronata
و
Hertia angustifolia
.تبسا هدوب
دنفبسوگ یبیارچ شیاربگ و زکرمت نامز ،نتفرگ رظن رد اب هنوگ یور رب ینیئان داژن اه
، هنوگ گرببشلا و هلابسکی یاه
،
هب هنوگ ناونع سلابک یاه
،І ۀبنوگ
Stachys inflata
هبب
هابیگ ناوبنع بک
Π سلا هبنوگ و یاه
Artemisia sieberi
،
Stipa arabica
،
Noaea mucronata
و
Hertia angustifolia
هب هنوگ ناونع سلاک یاه
یم یفرعم ارچ لباقШ .دنوش
اببس رد عببترم یببنف رببتفد 1370
رد ، ۀببچرتفد دببک
هفولع شزرا ،یعترم ناهایگ ره یعترم و یا
ۀنوگ یهایگ ار
دبننام نیبتلا دادبعا بسوت وI
وII دربک صخبشمIII و
نآ ،داد شرازگ هتسد
زا هنوگ اه رد هک ۀقبط ،دبنراد رارقI
ییاذغ شزرا و یرادعترم رظن زا
، ۀجرد ربظن زا و هدوب کی
ارچ هنوگ ریاس رب اه
دنراد یرترب .
نآ ک هتسد رد ه ۀقبط II
اد ،دنراد رارق نآ و سوتم شزرا یار
رد هبک ییابه ۀبقبط
یم رارببقIII .دببنراد یرببتمک شزرا ،دببنریگ
عوببن نببیا
هقبط یدببنب
، اس و یرادببعترم تاببعلاطم رد هببک تببساه
پیت مابمت رد یارچ تیفرظ نییعت رد عبقاو یهابیگ یابه
دروبم ،ییاوبه و بآ فلتخم قطانم ۀدافتبسا
نابسانشراک
.دریگ یم رارق دربراک
هقبط نیا قطابنم مابمت یارب ،یدنب
ییاوه و بآ
، یمن حیحص هبک تبسا یعیبط و دشاب
ۀبجرد
تیعببضو رد هببنوگ رببه یکاروخببشوخ و بآ فببلتخم یاه
نینبس و ماد عاوبنا یاربب ،دبشر فبلتخم لبحارم و ییاوه دهاوخ توافتم ،ماد عون کی فلتخم دوب
[ 17 .]
،یبفرط زا
یسررب یاتن اب بترم یاه
و ییارچ راتفر ینابحجر شزرا
فبلتخم قطانم رد هدننک ارچ یدنفسوگ فلتخم یاهداژن ییاوه و بآ [
20 ]،
هبنوگ تبسا نآ رگنایب زین هبک ییاه
رد
لبق هب ۀطساو هیوناث تابیکرت ندوب اراد ای ندوب یبشخ
، زا
نآ هنوگ ناونع هب اه یم ربکذ اربچ لبباق ریغ یاه
دبش ، رد
وط شیور لصف اس
( یبسررب دروم یاه 1390
- 1386
،) راربق اربچ دروبم ،رابکی یارب لقادح ،نآ مادنا دنچ ای کی
هتفرگ دنا . ا ز ا نی یارب ور میمصت تلوهس نابسانشراک یریگ
هبنوگ یکاروخشوخ سلاک نییعت صوصخ رد ،یبعترم یاه
هبنوگ یکاروخبشوخ سلاک هک دیدرگ هیصوت بب اه
ه تروبص
سلاک ناهایگ سلاک ،І
،Π Шسلاک سلابک و ارچ لباق
دوبش هتفرگ رظن رد ارچ لباق ریغ Ш [
4 ، 17 .]
هبنوگ یاه
Шسلاک هبنوگ هبب ،اربچ لباق یم قلابطا یاه
هبک ددربگ
ابی دبنریگ راربق اربچ دروبم ،دبشر زا هبلحرم کی رد لقالا نیا یبلو دربیگ راربق اربچ دروبم نآ مادبنا دنچ ای کی هک
سلاک ناهایگ هبنوگ هبب اربچ لبباق ربیغШ
قلابطا ییاه
یم هب هک ددرگ دبشر لبحارم زا مادبکچیه رد و هجو چیه
یمن رارق ارچ دروم صخشم ماد سوت دریگ
[ 17 .]
نبیا رد
پ ژ و دبش یوربیپ هدبعاق نیا زا زین شهو هبنوگ
یاراد یاه
ۀجرد ود هب ،رتمک یکاروخشوخ ناهایگ هتسد
سلابک Ш
سلاک و ارچ لباق ق ریغШ
ارچ لبا ، میسقت .دندش
هببنوگ یاببه
Andrachne fruticosus
،
Acantholimon
festucaceum
،
Astragalus verus
،
Centaurea gaubae
،
Cousinia piptocephala
،
Echinops robustus
و
Scorzonera radicosa
هببنوگ هببلمج زا رد دوببجوم یاه
یم هقطنم عتارم یهایگ یکرت لاوا هک دنشاب
یبمک مهس ،
دنراد یهایگ یکرت رد ،
یناث رد داژن دنفسوگ یارچ نامز
نآ یور رببب ینیئاببن لببحارم و شببیور لببصف وببط رد اببه
رد و دوب ماد یارچ نامز دصرد کی زا رتمک ،دشر فلتخم اس وط یاربب ،نآ مادبنا کبی ابهنت ،یبسررب دروبم یاه
هتفرگ راربق ارچ دروم ،رابکی نبیا زا .دبنا
،ور زبج هبچ ربگا ء
هنوگ یاه سلاک میسقت ،ارچ لباق Ш
یم یدنب یبلو دنوش
س رد هدبننک ارچ ینیئان دنفسوگ ییاذغ میژر رد یمک مه ربظن رد ،هطوبرم تابساحم رد و دنراد شهوژپ دروم عتارم
.دندشن هتفرگ هبنوگ یاه
Ephedra strobilacea
،
Euphorbia decipiens
،
Launaea acanthodes
و
Peganum harmala
ا هبلمج ز
هنوگ هک دندوب ییاه هب
ۀطبساو هبیوناث تاببیکرت ،
لبصف رد
یبلو دنتفرگن رارق ینیئان داژن دنفسوگ یارچ دروم ،شیور نیا زا .دنتفرگ رارق یلحم داژن زب یارچ دروم نآ زا ور
هب اه
ناونع سلاک ناهایگ داژبن دنفسوگ یارب ارچ لباق ریغIII
یم رکذ ،ینیئان .دوش
نیا رد دش شرازگ طابترا
، یلع نیا مغر تسا نکمم هک
ب هایگ کی ه
چیه هک دشاب بولطمان و رضم یردق یماد
هبب
دبهدن ناشن لیامت نآ ندروخ
، ،هبنوگ کبی یکاروخبشوخ
رییغت و قلطم تفص ساسا رب هک یتسیل ره .تسین ریذپان
هنوگ ناحجر تارم هلسلس ششوپ عون ای هقطنم کی رد اه
هچنانچ ،دوش هیهت یهایگ ۀیقب
هنوگ تسیل نآ یاه
، نیب زا
نآ یکاروخشوخ لماوع ای دنورب کی یارب اه
ماد دنک رییغت ،
دش دهاوخ ینوگرگد راچد [
3
، 5 ، 16 ، 22 ، 23 ].
تاعلاطم
فلتخم هداد ناشن زا یدادعت ،هدرشف یارچ تحت هک تسا
هنوگ یاه بب زین كاروخشوخ ریغ و بولطمان ه
دروبم یبوبخ
هرهب یم رارق یرادرب نانچمه .دنریگ
ب نارادعترم رثکا هک نای
یم دننک
"
ماد یتقو نیبب یبفلاتخا چیبه ،دنشاب هنسرگ اه
هبنوگ یکاروخشوخ دبش دبهاوخن هدهابشم اه
"
نیبنچمه .
رابشف اب ،ارچ زا یشان یهایگ ششوپ تارییغت تسا نکمم هرهب یرادرب یرتبشیب یگتبسبمه ،یقیقح یکاروخشوخ و
دشاب هتشاد [
23 ].
ماد هک تقیقح نیا کی اه
ۀبنوگ کبی یبتح و یهابیگ
کت هیاپ هایگ هعومیم کی زا ،ار
، بابختنا و هداد نابحجر
یم نک ن د ، هبنوگ شبیارآ نیبب هبک تبسا نبیا یابیوگ یاه
کبی لاومعم هک دراد دوجو یتاذ تافلاتخا ،دوجوم ۀدبیدپ
تبسین یفدابصت دبنیآرف کبی و تبسا رارکت لباق [
4 ، 5 ].
نیاربانب دیاب ادبقم و یکاروخبشوخ اب بترم تاعلاطم رد ر
هبنوگ فرصم یمابمت ،ییاوبه و بآ فبلتخم قطابنم رد اه
هنوگ ربظن رد رگیدبمه ابب یهابیگ بیکرت رد دوجوم یاه یمابمت یابتن یابنبم رب یملع تاداهنشیپ و دنوش هتفرگ
هنوگ ماد یارچ دروم یاه
، دوش هئارا .
نبیا نمض هبک
، دبیاب
تاببساحم رد زبین عبترم یهایگ یکرت رد هنوگ ره مهس
،
رارق رظن دم دریگ
[ 18 ].
،هبنوگ کبی زا ماد دایز یارچ تدش ،دراوم زا یخرب رد اهنت هب ۀطساو یمن نآ یکاروخشوخ هبکلب ،دشاب
هبب ۀطبساو
یسرتسد و ررکم روضح نآ ناوارف
یاربب ابه یم ماد
.دبشاب
شزرا ابب هبنوگ کبی هبک دراد دوجو امتحا نیا نینچمه یگژیو و ییاذببغ
،)كاروخببشوخ( بوببلطم یرهاببظ یاببه
هب ۀطساو ،دراد عبترم یهابیگ بیکرت رد هبک یکدنا مهس
هنوگ رگید هب تبسن اه
، دریگ رارق ارچ دروم رتمک [
21 ] . ا ز
هب ، یح نیا ا فذح روظنم
ربه مهبس ندوبب دایز ای مک رث
،یکاروخشوخ رب یهایگ ۀنوگ یم هیصوت
نیبیعت یارب ددرگ
نآ عببت هبب و ماد یناحجر شزرا یکاروخبشوخ
هبنوگ یاه
یهایگ زا ، شور ناحجر صخاش هدافتسا زین
ددرگ [ 18 ].
یسررب یاتن گ هک داد ناشن ،اه
و هن هلاسکی یاه رتبشیب ،
هتفرگ رارق ناحجر دروم دنا
و زا ارچ نامز دصرد آ
ن ابب ،ابه
هنوگ ت ،رگید یاه ینعم تواف
ناشن یراد .داد
لصاح یاتن
،
شهوژپ اب یابه
مابینا هبتفرگ یکاروخبشوخ صوبصخ رد
هنوگ رد یهایگ یاه م
هکشخ یپتسا عتار هوابس دور
[ 24 ] ،
مق غاب هکی ینابایب عتارم [
1 ] [ نبشودن یپتبسا عتارم و 7
]
مه .دراد یناوخ
هنوگ یاه هلاسکی )بروبف و سارگ(
شهوژبپ دروبم عبتارم
ربببببیظن
Bromus tectorum
،
Bromus danthoniae
،
Carex stenophylla
،
a Brassica nigr
،
. Alyssum spp
،
Medicago spp.
،
Polygonum sp.
،... و رد ب یخر زا اس اه
اس(
)نارابب رپ یاه
، ار ماد ییاذبغ مبیژر زا ییلاابب مهبس
یم لیکشت بب .دنهد
دوبجو نبیا ا
، هبنوگ نبیا نیرتبشیب اه
یم ناببشن شراببب عببیزوت و مببیح هببب ار شنببکاو .دببنهد
هنوگ بب هلاسکی یاه ه
هبشیر نتبشاد لبیلد و یحطبس یاه
ببب ه هببشیر نتببشاد اببب هلاببسکی نایمدببنگ هژیو ناببشفا یاه
،
ب ه یم یبوخ شراب زا یبشان تببوطر كدبنا زا دبنناوت
یابه
شراب و هامدنفسا رخاوا یاه
هراهب
، و هدربک هدافتسا دبیلوت
جوت لباق دنراد یه و
اس رد ه ا بوبطرم ی
، لبمکم یاذبغ
دنتسه ماد .
تانابسون زا یبشان تارییغت نیرتشیب نیاربانب
شراب
، هبنوگ نیا هب طوبرم یم اه
دبیلوت تاربییغت .دبشاب زا
اببس رد رفببص 1387
رببب دیدببش یلاببسکشخ هببک یناببمز
هقطنم ت دوب مکاح ، ا
5 / 249 ابس رد رابتکه رد مرگوبلیک
1388 ( شراب ابب هارمه هک یلاس هرابهب هبجوت لبباق یابه
دوب )،
[ دوب ناسون رد 15
.]
شبقن یبسررب اب ،طابترا نیا رد
دبیلوت ناربیم رد شرابب عوقو نامز ۀبفولع
یپتبسا عبتارم
ناتسا [ ملابیا و یزبکرم ،مق یاه 6
رد هبک دبش شرازبگ ،]
م عتارم ،روکذ رد قف راهچ دراوم دصرد
، شرابب ابب دبیلوت
هطبار هنلااس رد و تسا هتشاد
96 دصرد ، شرابب ابب دبیلوت
و )دشر لصف عورش( هامدنفسا طاببترا دبشر لبصف شرابب
رد ار دبشر لبصف شرابب تبیمها هییتن نیا .دراد رادبقم
ناهایگ دیلوت یعترم
بب و ه هبنوگ هژبیو هلابسکی یاه
نابشن
یم دهد . نیارباببنب شلاچ زا یببکی
نیببیعت یاببه یکاروخببشوخ
هنوگ یعترم یاه ،
هبنوگ دبیلوت دابیز رییغت رد هلابسکی یاه
اس یم فلتخم یاه تروص ره رد .دشاب
، هنوگ هلاسکی یاه گرببشلا هارمه هب
یهابیگ هبنوگ و یاه
Stachys inflata
،
Artemisia sieberi
،
Stipa arabica
و
Noaea mucronata
،
ر میژ یاذغ ی ن دنفسوگ لاغ داژ
م رد ار ینیئان ر
هقطنم عتا
،
لماش یم .دنوش نیا زا نتفربگ ربظن رد ابب دراد ترورض ور
و دببیلوت تارببییغت هببنوگ فرببصم
د دوببجوم یاه ببیکرت ر
نآ ییاذبغ شزرا تاربییغت نینچمه و عترم یهایگ رد ابه
فلتخم لحارم ماد تدش نییعت هب تبسن ،دشر
یراذگ رد
عتارم هقطنم .تفرگ میمصت
References
[1] Ahmadi, A., Sanadgol, A., Saravi, M., Arzani, H. and Zahedi Amiri, G. (2009). Investigation of grazing behavior and diet selection by Zandi sheep (Case study: Desert rangelands of Houze Sultan, Qom). Journal of Rangeland, 3(2): 232-245. (In Persian).
[2] Altmann, J. (1974). Observational study of behaviour: sampling methods. Behaviour, 49: 227-267.
[3] Arzani, H. (2009). Forage quality and daily requirement of grazing animal. 1nd ed., University of Tehran Press, 354pp. (In Persian).
[4] Arzani, H. and Abedi, M. (2015). Rangeland assessment: Vegetation measurement. University of Tehran Press, 304pp.
[5] Arzani, H. and Jafari Shalamzari, M. (2013). Targeted grazing a natural approach to vegetation management and landscape enhancement. 1nd ed., University of Tehran Press, 257pp. (In Persian).
[6] Azarakhshi, M., Mahdavi, M., Ahmadi, H., Arzani, H. and Farzadmehr, J. (2016). Investigation of the role of temporal distribution of precipitation on forage production value of the rangeland. Journal of Range and Watershed Management, 68(4): 885-899. (In Persian).
[7] Baghestani Meibodi, N., Zare, M.T. and Fayaz, M.T. (2014). Study of palatability of range plants in steppe rangelands of Yazd province (Case study: The Nodoshan Site in Sadogh City). Journal of Rangeland and Desert Research, 20(4): 809-818. (In Persian).
[8] Baghestani Meybodi, N. and Arzani, H. (2006). Investigation on palatability of rangeland plants and goat behavior in Posht-Kooh of Yazd province. Journal of Natural Resources, 58 (4): 909-919. (In Persian).
[9] Beck, J.L., Peek, J.M. and Strand, E.K. (2006). Estimates of elk summer range nutritional carrying capacity constrained by probabilities of habitat selection. Journal of Wildlife Management, 70: 283-294.
[10] Ebrahimi, A., Milotic, T. and Hoffmann, M. (2010). A herbivore grazing capacity model accounting for spatio- temporal environmental variation: A too for a more sustainable nature conservation and rangeland management.
Ecological Modelling, 221:900-910.
[11] Ganskopp, D. and Bohnert, D. (2006). Do pasture-scale nutritional patterns affect cattle distribution on rangelands?. Rangeland Ecology Management, 59:189-196.
[12] Habibian, M.R., Arzani, H., Javadi, A. and Habibian, H. (2010). Comparison of two methods of preference value determination of plant species for sheep in semi- steppe rangelands in Fars province. Journal of Rangeland, 4(2):
188-197. (In Persian).
[13] Heshmati, Gh.A., Asgharizadeh, D. and Fruzeh, M.R. (2013). Diet by Dalagh sheep in east winter rangelands of Golestan province (Case study: Gomishan rangelands). Journal of Natural Resources, 66(2):237-249. (In Persian).
[14] Holechek, J.L., Pieper, R.D. and Herbel, C.H. (2005). Range management (principles and practices). 5nd ed..
Prentice Hall, Englewood Cliff, 587pp.
[15] Khodagholi, M., (2013). The final report of study the seasonal variation of production and consumption of range plants in Soh Rangeland in Esfahan Province,. Agriculture and Natural Resources Research and Education Center of Isfahan(In Persian).
[16] Khodagholi, M., (2005). The final Report of ecological regions of Iran, vegetation type of Esfahan, Agriculture and Natural Resources Research and Education Center of Isfahan.
[17] Motamedi, J. (2011). A model of estimating short-term and long-term grazing capacity for animal and rangeland balance. Ph.D. Thesis of Range Management, Faculty of Natural Resources, University of Tehran. (In Persian).
[18] Motamedi, J. and Solali, H. (2017). The Preference value of Makuyi sheep on the mountainous rangelands of Kelid Daghi in Jolfa. Animal Science Journal, 117:3-12. (In Persian).
[19] Raufirad, V.O., Ebrahimi, A., Arzani, H. and Shojaei Asadieh, Z. (2010). Investigation of relationship between cover and aboveground standing crop of plants with sheep and goat grazing for proper rangeland management (Case study: Karsanak rangelands of Chaharmahal-Va-Bakhtiari province). Journal of Natural Resources, 62 (4):
473-488. (In Persian).
[20] Research Institute of Forests and Rangelands, 2011. Report of grazing behavior and preference value of grazing livestock in different climatic zones. (In Persian).
[21] Shahbazian, R. and Erfanzadeh, R. (2013). Evaluation of grazing behavior and diet selection of Marghoz breed goat in rangeland of Kurdistan province (Case study: Ghorveh). Animal Seience Journal, 101:52-61. (In Persian).
[22] Tahmasebi, P. and Ebrahimi, A. (2012). Plant-animal interaction. 1nd ed., University of Shahrekord Press, 194pp.
(In Persian).
[23] Vallentine, J.F. (2001). Grazing management. 2nd ed., San Diego, Academic Press, 678pp.
[24] Zarekia, S., Fayaz, M. and Zare, N. (2017). Preference value of plant species grazed by sheep during the grazing season in Khoshkerood Saveh rangelands (Case study: cross-breed Sangsari-Afshar). Journal of Range and Watershed Management, 70(2): 359-372. (In Persian).
