هاگدید ةسیاقم انلاوم و دلوءاهب ینافرع و یملاک یاه
کمشیربا هقیدص را
رایداتسا یملاسا دازآ هاگشناد
، دحاو لامش نارهت
هدیکچ ه ایو هااگیاج یملاسا نافرع رد یملاک ثحابم هاشیدنا ناافراع عابلا ااال دراد یا
اه یا
هاگدید رتسب رد ار دوخ ینافرع هدرک نایب یملاک یاه
نیا .دنا یاسررب هاب هو اپ ت
یاقیبط
هاگدید یم یولوم و دلوءاهب ینافرع و یملاک یاه هدش حرطم ثحابم هبمج زا .دزادرپ
نایا رد
یم هو پ زا یهقف ینابم و یهلا لدع ،رایتخا و ربج ،دیحوت ،یهلا تافص هب ناوت
ن نایا راظ
هراشا فراع ود دلوءاهب هک تسا نآ زا یکاح هو پ نیا زا لصاح جیاتن .درک
والوم و راه ،ی
هاگدید ،ود هشیدنا همه اما ،دنراد هرعاشا هب کیدزن ییاه
ن ار هرعاشا یملاک یاه یام
و دانریاپ
هشیدنا تاقوا یهاگ هشیدنا اب توافتم ییاه
گداید تااقوا عابلا و دانراد نایرعشا یاه ها
یااه
نآ اه زا یرایاسب رد یوالوم هکنیا رگید و تسا یملاک و ینافرع تایرظن زا یقیفبت ام
زا دراو
فلاتخا دوجو اب و تسا هتفریاپ ریثأت ،دلوءاهب ،دوخ ردپ راوم یخرب رد هک ییاه
ؤر ریظن د تی
یر ییاداج دداع هاب دااقتعا ،یهلا تافص و تاذ تینیع ریظن یدراوم رد ،دنراد یهلا و تاق
.دنتسه هدیقع مه تعیرش :یدیلک تاملک رع یاه هشیدنا ،یملاک یاه هشیدنا ،انلاوم ،دلوءاهب
یناف
همدقم مهم هبمج زا نافرع و دلاک یم رامش هب یملاسا دوبع نیرت
ود نایا دنچ ره .دنور ع
رد ماب
هتخادرپ یانید ثاحابم حرا هب دوخ رظنم زا کی ره و دنراد فلاتخا شور یاخرب رد ،دانا
یب و دنتسه کرتشم تاعوضوم هشیدنا دیدرت
راااگ ریثأات ینافرع ینابم رب یملاک یاه اب
هدو
هشیدنا نافراع .تسا هاگداید هاب هجوت اب ار ینافرع یاه
دواخ یدااقتعا و یاملاک یاه ب
ناای
هدرک اخ ینافرع شور اب ملاع و فراع کی هاگیاج رد دادک ره یولوم و دلوءاهب .دنا ،دواخ صا
هدرک هجوت دیاقع لوصا رد ینید تلاکشم لح هب و هتخادرپ یملاک تاعوضوم حر هب رب .دنا
ساسا نیا نآ هشیدنا رد یملاک و ینافرع شور یگنهامه و یکیدزن
تسا هجوت لباق اه .
هشیدنا ریثأت یسررب وس کی زا قیقحت نیا فده هاگداید راب یرعاشا نسحلاوبا یاه
یاه
نیا رگید یوس زا و تسا یولوم و دلوءاهب ینافرع ینابم و یملاک هاگدید هک
نآ یاه هچ ات اه
و تسا کیدزن رگیدکی هب هزادنا هاگدید نیا تاقارتفا و تاهباشت
.تسیچ رد اه
هناخباتک قیقحت نیا شور یفیصوت هویش هب و یا
- اپ هک تروص نیدب .تسا یبیبحت ا
ز
ا هاب ندیاشخب حواضو یاراب یولوم و دلوءاهب یگدنز هنامز و هنیمز هب یلامجا یهاگن و رااکف
نآ ینافرع و یملاک تاداقتعا دالوءاهب فراعم هب هعجارم اب ،اه
،اانلاوم یوانثم و آ
زا اخب ن
ظعو ییاوتحم و نحل ًامومع هک نانخس اصا ااب ،دراد یاقلاخا و یانید و یبااطخ ،زایمآ
و لو
یرعشا یبجت و هدش هسیاقم یرعشا عتکم ینابم ایدرگ جارختسا ناشنانخس نایم زا یرگ
هد
مه ینیوانع لیذ و تسا رایتخا و ربج ،دیحوت ،یهلا تافص ،نوچ
هقب یهلا تیؤر و ب
و یدن
هو پ ساسا رب ،نیا رب هولاع و هدش حیرشت عحااص هاگدید ،دیدج یاه
رد زاین نارظن ا
نای
.تسا هدش یسررب دراوم د راه یوالوم و دالوءاهب ءهاکنیا زا تاسا تراابع هو اپ نایا زا هدمآ تسد هب جیاتن و
یرعشا هشیدنا ریثأت و دنتسه کبسم هاگدید رد یرعشا یاه
نآ یااه ااه
.تاسا ناایامن ایا
ن
نآ هجوت دروم تاعوضوم و دلاک نحل رد هیضرف اه
ن یدراوام رد .تسا دوهشم یبوخ هب رایظ
ظن ،یلاعفا دیحوت و یهلا تافص و ءامسا ،دنوادخ تیؤر ،یهلا لدع ،رایتخا و ربج رقت یتار
ًاابی
یم هدهاشم یتافلاتخا تاعوضوم نیا تایئزج و نایب عون رد اما .دنراد هباشم ناابم رد ؛دوش
ی
یهقف حا هاب لامع رد ار نااسنا لامک و دنتسه تعیرش داکحا هب لمع هب دقتعم ود ره دااک
یم عرش .دنناد دلوءاهب ةنامز و یگدنز نب دمحم ،دلو نیدلاءاهب نیسح
،ناافراع زا ،ءاامبعلا ناطباس ،دلوءاهب هب فورعم یبیطخ
للاج ردپ و ناسارخ هیفوص خیاشم و ،ظاعو لاس رد ًلاامتحا یولوم نیدلا
رهش رد ق.اه566
هداوناخ رد خبب هک یا
دهاز و ملاع شردپ ی
هزاوآ دنبب و گرزب دوب
داش دلوتم دهاواش و رااثآ .
یم ناشن یو هک دهد
هدناراگ نایقوجبس ورمبق رد ار یکدوک رد و نااسارخ رد دلوءاهب .تسا
طخ خبب ة یم سرد و ظعو هب هظعوم و تخادرپ
هشیدنا اب وا یاه آ نایفوص تامبک و اه
هاتخیم
دوب ویش دلوءاهب . ة
تاقیقح هاب لواصو هار ار هاسردم لها دوبع زین و هفسلاف و امکح قیقحت
یمن هدید یم ناامز نآ ناامبکتم و هفاسلاف اب ار وا فلاتخا و تسا رااشا رد ناوات
ا رد هاک یت
هدس مبکتم یزار نیدلا رخف هب فراعم هدرک مشش
هظحلام ،تسا درک
. یگدانز تدم رد وا
هب ًامومع ناطبس ناونع هب تاقوا یبیخ و دوب فورعم دلوءاهب
یم دای مه ءامبعلا .دش
ناواراف نادایرم و دواب دلااک ذوافن یاراد خبب رد دلوءاهب ی
ص یکلافا .تشاد قانم عحا
-ع
نیفراعلا یام لقن
دانک ء ناگتخوس زا هک یدوبن یسبجم چیه
، یزاابنااج وایرل و یداشن ااه
ددرام دااهن زا یتساخنرب
هزانج و یداماین نورایب ااه
،یاکلافا ( ج ،1362
،1 م .)2 واظن نآ ر
رااف زا ،وا ظاااعو ناگدنونااش هااک تاسا یب دواخ زا ،ناااجیه
یم دوااخ شوااه زا و دنداش
یم دنتفر ا . نی هباطخ هک نآ یاه
رارق هجوت دروم ردق یم
تاسا هدوب نآ یارب ،هتفرگ رد هااک
تساوخ نایب ددرم هاوخلد یاه
ار هنوگ هب یا داشابن عراش و فراع حور ریااغم هک
، ااضرع ه
یام هدراک تسا .
یارگ زا دلوءاهب واچ ااب هاک عبس نادب ار هفسبف .دوب دنسرخان ناطبس یفسبف یاه
و ن
همزلا هک نامیا اب ،تشاد راک و رس ارچ یم ریاغم ،دوب لوبق و میبست شا
زار راخف وا .دید ار ی
هفسبف و کیکشت لها هک یارگ لوئسم ،دوب یزرو
یم ناطبس یداحلا یاه د راه و تاسناد
و
یم تمام یوخ ربانم رد اراکشآ ار ،بوک نیرز( درک
ء،1387 .)33
نیا سرت عبس رما ناطبس
دمحم دزراوخ هاش دزراوخ اال دش ا یتلاکشم وا یارب هاش
دااجی
.درک داما دننام یناسک رگید فر زا رخف
رد مه یزار قح
یم متس وا دندرک
اجناراس . نایا د
تا ثعاب تاقاف دش
ءاهب دلو ک کرت ار دزراوخ دن
دزراوخ ات دروخب دنگوس و هاب ،تاسا هدنز هاش
زاب اجنآ ددرگن ءاهب یارب ن و یلاج . دلو
راک ناسآ ی هزایگنا دیاب و دوبن تاشپ رد یواق یا
نآ
هتشاد دجو هدرک رکذ تبع ود راک نیا یارب .دشاب
دزراواخ زا یو یتحاراان یکی ءدنا زا و هااش
رخف مه زا هجیتن رد و ناوریپ و یزار لواغم دوجه زا میب یرگید و دوخ نایرهش
اسا(
یملا
،نشودن ء1388
-12 .)8
لاس رد ًلاامتحا ترجاهم نیا ق.اه609
للاج هارمه هب وا .تسا هدش زالآ.
ار خابب نیدلا
تفگ کرت .
راساسهر ساس .درک رادید یروباشین راطع اب رهش نآ رد و تفر روباشین هب ادتبا
نآ رد لاس راهچ و دش هی لام و هکم ،دادغب نکس اج
ی دیزگ دزراوخ هب نلاوغم دوجه داگنه.
رهنلاءاروام و
، لااس دانچ و دوب لوغشم سرد و ظعو هب ریغص یایسآ و ساویس ،ناجنزرا رد
درب رس هب هدنَرلا زین و یحاون نآ رد رد نآ زا پ.
نایقوجباس تختیاپ هینوق هب .ق.اه 617
و تفر دور داش وربور ددرم درگ لابقتسا اب رهش نآ رد
و نآ رد .تافای یرایاسب ترهاش ااج
راصتخم یرامیب کی زا پ هینوق هب ندیسر زا دعب لاس ود اهنت دلوءاهب 631رد
زا .ق.ااه
تفر ایند تلود(
1377،هاش 214 ء .)
دلوءاهب هاگیاج ظاعو و سرد ابجم خابب رد هاک تاسا نافرع ملاع ناگرزب زا ىکی دلوءاهب وا .تاشاد
نادیرم ن اب و رهاظ عیاهت و داشرا هب و دوب ددرم ىنید تلاکشم لح و ىوتف عجرم هوابنا
ىم دوخ .تخادرپ هاب وا .تافرگ یپ رد ىدیدج بوبسا و هزات شور ،ىنافرع لئاسم نایب رد دلوءاهب ىااج
نانچ ،فوصت تاحبطصم حرش و تاماقم و لاوحا و تلاماعم باوبا رد ثحب نایا لوامعم هاک
سب تاراعتسا و تاهیبشت و ىزاجم ریباعت اب ار دوخ تارکفت و تاروصت ،دوب هفیا بااج رای
و
یم نایب ریاسلد اک کاردا راب هولااع ، نانخاس ندینش اب بجم رد رضاح نادیرم .درک
لام
ىم وا راتفگ تحاصف و نخس ىیاویش تسمرس ،عبطم هاب ىنااحور و شواخ ىتلااح و دندش
نآ یم تسد اه .داد
چنآ هبرجت لصاح نانخس هچ رگا هک تسا نیا دراد تیمها دلوءاهب ةرابرد ه ینافرع یاه
یم خر یارب هظحل ره هک تسوا رسا رد قیمع لمأت رب ىنتبم ،تانایب نیا اما ،داد
تقیقح را
نانچ .تسا هدوب تیارد و تیاور دوبع رد وا عیسو علا ا زین و کوبس و بااتک هاعلاطم زا هک
ىم دوبعم فراعم ش
هشیدنا و راکفا ریرقت ،نآ علاطم علال دو تاسا فلؤم تاروصت و اه
زا هاک
ناداب تواکبم و کابم رد لمأت ای و ىوبن ثیداحا و ىنآرق تایآ رد رکفت و هعلاطم اه
هدیاسر
.تسا یم نایب دوخ باتک رد ریام تیرف ءدنک
هشیدنا رخاف بادآ دلوءاهب نافرع یرااع تسا یا
یرظن گنت زا ابصعت و اه
یجازم کشخ و ت اه
. هویش و هار یا
ا یاراب نئامطم تس و ناکلااس
کوبس ناگدنهاوخ .
دیدپان هنارک تسا ییایرد و
زا زیربل یگدادالد و قاشع یفرااع وا.
تاسا
تمکح هک میکح و هزیکاپ یاه
رایجنز ترااسا رد هاک ناایزورما یاراب صواصخ هب نشور
رپ یایند هدمآ راتفرگ یتخس هب ساسسان و باتش
،دانا تاسا ییاحیاسم دد .
وءاهب ناافرع دال
یملاسا ناهج و نیرفآ زا تسا یریوصت .
نآ وا اما یلااج و گانر دواخ راکفا اب ار
د یراگی
تسا هداد
،ریام(
ء1382 .)20
انلاوم ةنامز و یگدنز
للاج هب فورعم ،یخبب دمحم نیدلا انلاوم
،یمور و یولوم ، عیبر مشش رد
لاس لولاا ۶۰۴
.ق اه لوتم خبب رهش رد اب زاین وا دواخ .داندوب نااسارخ ددرم زا همه ناکاین .دش د
هاکنیا ا
یم دای ناسارخ زا هراومه ،تشاگ هینوق رد شرمع مه ار ناماس نآ نایناسارخ و درک
یرهاش
یم دناوخ . دلوءاهب هک ینامز دمآ نوریب خبب زا ادخ هناخ ترایز دصق هب
، رد ،هار راس راب ن
،روبااشی اب
ا
دنزرف ناوجون للاج
یدلا خیش ،رادید هب دمحم ن رااطع نیدلادیرف
دامآ لایان رد رااطع .
هرااب
یمارگ ار دنزرف نیا ءتفگ نینچ شردپ هب انلاوم مراگ فن زا هک دشاب دوز ،راد
، آ رد ات
دنز ملاع ناگتخوس .
،دلوپءاهب تافو زا پ انلاوم شدنزرف
د ،ردپ تیصو ربانب ای نادیرم هاوخ هب ااک هالابن
ر
عو هب و تفرگ ار وا تخادرپ داشرا و ظ
دورو اب انلاوم . ناهرب دیس
رت ققحم نیدلا یام
ور هاب د
.دش رادروخرب وا میلاعت زا زا اپ و تاخادرپ مبع لیصحت هب عبح و قشمد رد لاس دنچ یامرت ققحم قیوشت اب
یامرت ققحم گرم زا پ و تضایر هب یتدم ،هینوق هب تشگزاب ناپ کایدزن .ق ااه638
ج
دوبع یردت هب لاس .تخادرپ ینید
یم قافتا مش و یولوم نایم فورعم تاقلام ،نارود نیا زا پ لاوم یگدنز و دتفا
ار اان
یم نوگرگد مهم .دنک
نآ رد هک تسا یونثم انلاوم رثا نیرت ید و یناافرع ماهم لئاسم
و یان
افرع و فواصت یساسا لئاسم و ینابم همه هموظنم نیا رد .تسا هدرک حرطم ار یقلاخا زا نا
عب نآ قیفبت و قیبطت هب هجوت اب فراع لامک لحارم ات هتفرگ قشع و اه
عرش تامیبعت اب
تنس و ثیداحا و ینآرق تایآ و نناس و لاامعا و لاواقا هاب هجوت اب زین و یوبن یاه
م خیااش
رد گرزب رثا نیا زا .تسا هتفرگ رارق قیقحت دروم ددقم رانک
باتک دای سدقم یاه م
ی .دواش
ا زین تقیقح رد داظن هامه زا نورایب هاک یاصاخ ماظن نتاشاد و دااجنا و زالآ ظاحل ز
یااه
مه و تسا یفینصت نینچ
باتک هاب لایثمت ماسر و هار و علاطم ضرع بوبسا سداقم یااه
دراد تهابش .
مش تایلزل زاین رایبک ناواید و ماش ناواید هاب هک تسا یولوم گرزب رثا نیمود
دان یاج هب انلاوم رثا نیا رد .دراد ترهش لزل علال نایاپ رد ،دوخ صبخت ای
شدارام داان اه
مش یب .تسا هدروآ ار یزیربت نیدلا نآ زا راتارف و یملااسا گنهرف و یسراف بدا رد نامگ
زادنا هب یرعش هعومجم چیه رد یرشب گنهرف رد ة
قاشع و تاایح و تاکرح مش ناوید
یمن یم مه هب ار دبا و لزا هک تسا هدرتسگ نادنچ وا نیب قافآ .دشوج یریواصت و ددنویپ
یم یتسه تعسو هب فرژ یگتسویپ و عیکرت زا انلاوم رعش ریواصت .دنیرفآ
عیسو و نیرت نیرت
د و قشع و دبا و لزا و زیخاتسر و یگدنز و گرم لیبق زا دنتسه یمیهافم هوک و ایر
.
انلاوم هاگیاج نأش ناریا رعش و هشیدنا ناگرزب نایم رد انلاوم ی
یهورگ ای ک ره و دراد صاخ واز زا
ی ة
یصوصخم دید ار وا
یم نیسحت یب و نایناریا رظن رد یو .دننک
عحاص رت هاب ،نااهج نارظن
.تاسا هداش هتخانش لماک یناسنا و نیبزیت یفوسبیف ،رادمان یرعاش ،گرزب یفراع یاپ
وا هااگ
گرزب ار وا یاهورگ هاک تاسلااو ناانچ یرعااش و رعش رد هتاسد و نااهج رعااش نیرات
یا
گرزب یم نارایا گرزاب نارعاش نت جنپ ای راهچ زا یکی ،یعمج و ناریا رعاش نیرت و دنراماش
یب ، نارادتسود و نادیرم هوبج سااپ هاب رات
،یناافرع ،ینااسنا یااه یفواسبیف ،یرعااش
ترایز هب وا تیصخش یم هاگمارآ
،بوک نیرز( دنباتش ء1396
-307 )273
یملاک ینابم هشیدنا یادیپ رد نوراب و یانید نورد لاماوع ،نانامباسم نیاب رد فبتخم یملاک یاه
ورد لاماوع و یعاامتجا ،یاسایس یاهرتاسب رد یانید نورب لماوع .تسا هدوب رثؤم ینید ن
یم ینید نورد لماوع زا .دندمآ دیدپ نید نطب زا ینید ت
نآراق هباشتم تایآ زا ناو دراب داان
.
تشادرب تایآ نیا اب دروخرب رد نانامبسم هدع .دنتشاد یتوافتم یاه
هاظ مهف هب یا هاچنآ یر
نآ .دندرک هدنسب دوب هدمآ نتم رد اه
تام رد هاچنآ ةمه هب نامیا هک دندوب دقتعم سداقم ن
هدع و تسا تعدب نآ ةرابرد سرپ و عجاو ،هدمآ ابرد سرپ هب یا
ایارچ و یگنواگچ ةرا ی
لمع لصاح .دنتخادرپ تاعوضوم نآ هاب راجنم دلااک و دایاقع ةاصرع رد حاانج ود نیا درک
هورگ شادیپ
،یرباص( دش یملاک فبتخم یاه ء1390
و21 .)23
هنامز رد یرعشا .تسا یرعشا عتکم ،یملاک عتاکم نیا زا یکی هشیدنا ةصرع هب یا
دداق
اراب یاگنهرف و یعاامتجا طیارش هک داهن هاشیدنا شریااپ ی
ایز دواب هداامآ لامااک وا یاه ار
یوردنت مشخ یوخ ییلا راگزور رد هلزتعم یاه یدنا .دواب هاتخیگنارب ار سدقم ییاه
ةاش
ایلد ود هاب تافرگ داان تناس لاها عهام اهدعب و دمآ دیدپ هلزتعم لباقم رد هک یرعشا ل
ءتفای شرتسگ رم و دندرک تیوقت ار عهام نیا ،ناملاع زا یهورگ .1
رف نادب ار دد .داندناوخا
تموکح یبمع دییأت .2 ءنامه( اه
.)237
سرادام رد هک نایوار و ناثدحم و ناهیقف زا یرایسب دننام زین ،انلاوم شدنزرف و دلوءاهب هزوح یمبع رد و هدواب یرعاشا یاملاک عاتکم ورایپ ،داندوب هدش تیبرت یملاسا ندمت یاه
هزومآ شا جیورت هب دوخ ینافرع و یملاک یاه یرع
هتخادرپ یرگ .دنا
یهلا تافص و ءامسا عوضوم
ءتاشاد دواجو هاگداید ود وا تافص و دنوادخ ةرابرد ،یرعشا ةشیدنا روهظ زا یپ ای
ک
،میرک نآرق رد ار دنوادخ یارب هدش رکذ تافص ةمه هک دندوب همسجم دان هب هورگ ح
نآ یات
هبنج رب ینتبم هک یتافص ث دنوادخ یارب ،دندوب میسجت زا ییاه
یم تبا راگید هوراگ .دنتسناد
راب ار تاذ راب دئاز تفص هنوگ ره ،ادخ یگناگی زا عافد رد هک دنتشاد دان هلزتعم انوادخ یا
د
یم یفن نآ هاب ناافلاخم هاک دنتفر یپ هیزنت نیا رد هزادنا نآ ات و دندرک هابطعم عاقل ااه
عم هاچنآ فلااخ راب دانتفگ و دنتفرگ یپ رد هنایم یهار هرعاشا اما .دنداد یم هالزت
دانیوگ
هیباشت و میاسجت عاجوم هاک تاسین ترواص نادب تافص نیا و تسا تافص یاراد دنوادخ تاسا هدش رکذ دنوادخ یارب ینید نوتم رد هک یتافص ةمه دیاب نانآ دید زا .دشاب پ
هاتفریا
نآ تیفیک رد هکنآ نودب ددرگ اه
مه هرعاشا .دوش وجتسج نینچ
افاص هاک داندوب داقتعم ت
تافص و تاذ اح لعف تافص و میدق تاذ تافص .دنتسه زیامتم رگیدکی زا دنوادخ لعف
دانثد
ءنامه(
.)244 واجو تداحو ناونع اب هک دراد دوجو دنوادخ تافص و ءامسا دروم رد یرگید هاگدید زا د
یم دای نآ و تاسا داحاو اتاذ و دواجو رهواج رد هاک یاتقیقح ینعی دوجو تدحو .دوش
هب یم رثکتم ئامسا و تافص ةطساو یدوجو تدحو هاگن رد .ددرگ
سا لیصا ،دوجو هچرگ ت
قادصم اما یعقاو
ین یب یکی ،دوجو
،تاراثک و تاسا یلااعت قاح تاذ نآ و تس و رهااظم
دنتسه دحاو تاذ نآ تانوئش
،یرصیق(
ء1387 .)66
یهلا تافص و ءامسا دروم رد دلوءاهب هاگدید ک رد ،دنداش دانوادخ یاراب تافاص رکنم هک هلزتعم زا یخرب رظن فلاخ رب دلوءاهب باات
یم دای ار دنوادخ تافص و ءامسا اهراب فراعم ماسا نایا .دنک
عالاق رد اای تافاص و ءا ریبااعت
.رواثنم ةابمج کای عالاق رد اای تاسا هدروآ حیامبت و ساابتقا ترواص هاب هک تسا ینآرق نامه همبک نآرق رد هک هنوگ یقلاخ هناشن و هدمآ تافص و ءامسا ةیقب زا یب للها
ایبعاف و ت ت
یب زین فراعم رد ،تسوا ااهنت هان وا .تسا للها مسا ،هدش رارکت هک یمسا نیرت
هاب ی یگنااگ
ی دروم رد .دراد داقتعا مه لاعفا و تاذ یگناگی هب هکبب تسا دقتعم تافص و تاذ اذ یگنااگ
ت
یم تافص و ءدیوگ
« ىم رظن نوچ ا ىرهااق و ىرداق و ىمیحر و ىمیرک و ىملاع همه منک
لله
ىم ار ىب منیب ىب و لایخ هک دشاب نآ للها تاذ هب رظن زا دوصقم للها تیؤر و تهج
ت تافاص ا و
راک و تاف اع و تامحر و لعف و فرصت نوچ پ .منیبب ار ىو تافرصت و دئاوف و لاعفا و د
ىم ار للها رهق و فطل تسراثآ نیا دوصقم وچ مشاب هدید ار للها ،تقیقح هب منیب
اک منایبب ه ا
ز
هاک دواب تافاص نایا عوامجم للها تاذ راگا داشاب عاجع هچ پ تستاذ درجم هن للها تاذ دکی زا تسا کفنیلا رگی
»
،دلوءاهب(
جء1382 /1 .)180
یمن حیحص ار للها تافص تیفیک و یگنوگچ زا لاؤس وا یم و دناد
ءدایوگ
« نانچ ار للها هاک
یاب للها لاعف و راصب و عماس .تاسین یگنوگچ زین ار تفص ،تسین یگنوگچ .تاسا نواچ
مه یمن اام رواصت رد دانچ راه تسا دوجوم للها تافص و للها تقیقح نینچ دایآ
» الوءاهب(
د ،
ج ءنامه /1
.)23
یم رظن هب ثاحبم زا هاتفرگ تأاشن یاهلا تافاصو ءاماسا دروام رد دلوءاهب هاگدید دسر
ر دواجو عاتارم یناافرع و یفاسبف یارآ زا هاتخیمآ یثحب رد دلوءاهب .تسا دوجو تدحو زا ا
یمرب هدام ملاع یم یلاعت قح تاذ هب ات درمش
یم ااجنیا رد و داسر ت ااهنیا هامه دایوگ
یابج
للها تافص ءدنتسه
« ىم دوبعم پ عیاجع هچ دوش هداشگ للها رد رگا هک دوش
.منایبب هاک اه
و لوقع ملاع هب ضارعا ملاع زا و میدمآ ضارعا ملاع هب ازجا ملاع زا لوا نونکا امآ ساوح
مید
ىم ددم حاورا ملاع زا ملاع نیا زاب و ىم ددم للها تافص زا حاورا ملاع و دریگ
ره و دریگ ىملاع
ملاع ىادگ تسد .تسرگید
لئاس هدرک زاب اه ىزیچ ىو فک هب رگید ملاع نآ زا ات راو
.دانهد
کیدزن للها ترضح هب هچ ره ات ىم رت
هزیکاپ ملاع نآ دوش ىم رت
لقع ملاع ات .ددرگ ش
نآ و د -
نآ و دش حور ملاع هاگ اص ملااع ،للها تافاص ىارو زا زااب .دش للها تافص ملاع هاگ
ور رازاه د ح
ىم جوم تسا دنز
ىم ىگریخ و ج ءنامه( دیاین کاردا رد هک تحار و ىشوخ زا ،دراد
/1 .)22
یهلا تافص و ءامسا ةراب رد یولوم هاگدید مه زااین ااانلاوم هااقرف یارآ تلاداااجم رد تافااص و ءامااسا باااب رد ،داالوءاهب نوااچ
و اه
هبحن رد .تسا یهلا تافص و ءامسا زا وبمم انلاوم یونثم .تسا هدماین رد یملاکاه نیا
اایم ،ن
یب لامج تافص این ار للااج تافاص یاتح وا .تاسا هداد راراق ریثأت تحت ار انلاوم رت
زا ز
یم لامج هاگدید ان تایمها زا ،نایفواص ه یو هب و نانامبسم همه دننام یولوم .درگن
دا یااه
.تسا هاگآ دنوادخ اسا یموهفم ًافرص زیامت کی دنوادخ تافص و تاذ نیب زیامت انلاوم رظن هب .ت
انعی ی نایا
یه ود چ هنااسانشدوجو تواافت هنوگ ل زا ،اداخ تافاص و ءاماسا .دانرادن رگیداکی ااب یا
ظااح
تاذ اب یتوافت ،یدوجو قح
ح تاذ .دنرادن ق
سا یکی ت اب تافص و ءامسا زا کی ره و وا تاذ
.دنناسکی هبنج یهلا تافص و ءامسا یارب انلاوم یم رظن رد ار یفبتخم یاه
وا یهااگ .درایگ ءاماسا
للها یم یقلاخا لئاصخ قشمرس ار یم و دناد
ءدیوگ
ا یصب ار دوخ قح تفگ نآ یپ ز ا
ر ریان دد ره تیو دید دوب هک
عیمس ار دوخ قح تفگ نآ یپ زا
عینش راتفگ ز عل یدنبب ات
یبع ار دوخ قح تفگ نآ یپ زا ا
م میب ز وت یداسف یشیدنین ات
،یولوم(
ء1395 -218 /216 )4
وا رظن زا زین یهاگ علاق رد تفص شوج .دنتسه دنوادخ تافص رهظم یهلا ءامسا
ا مس
یم ییامندوخ یم قتشم تفص زا مسا و دنک
تردق و ملاع سابل رد مبع روهظ ینعی .دوش رد
ءتسا نامحر علاق رد تمحر و رداق سابل بع مسا ادخ رب اهنیا تسین ا
م مه دان دراد روفاک هیس هک
سا میدق فاصوا و تسقتشم م
هن یقس یلوا تبع لاثم ا
م
،یولوم(
ء1395 -220 /219 )4
داح یظافلا ار میبع و ریصب و عیمس ریظن یئامسا انلاوم ،لااب تایبا ساسا رب ابخم و ث
قو
یم دش قتشم ادخ یلزا و میدق تافص زا هک دناد ه
اذ رد لیخد ار یهلا تافص وا .دنا و قح ت
نآ اه یم ترابع و فصو کی دح رد طقف ار دناد
دااجیا دایابن ءاماسا نیا وا رظن زا . ک
و تراث
اذ تاینیع هاب هاک تاسا کایدزن هالزتعم هاگدید هب هاگدید نیا .دنک قح تاذ رد زیامت و ت
،یسردم و هعموص یرهسس(دنتسه دقتعم تافص ء1397
.)149
دیحوت یبصا ،دنوادخ تینادحو یانعم هب دیحوت ر هالزنم هب و تسا نانمؤم داقتعا نیرت
ةامه حو
داکحا یم بوسحم یعرش تادابع و یور دیحوت دروم رد .دوش
راد دوجو یتوافتم یاهدرک ءد
تایبوبر ،تایقلاخ رد دانوادخ هاک تاسا یانعم نایا هب نامبکتم هاگن رد دیحوت .فلا و
ا رگیداکی ااب تیناداحو نیا فیصوت رد نامبکتم ،نیا دوجو اب .درادن یکیرش تیهولا فلاتاخ
ت ةرابرد هلزتعم رظن .دنراد رظن میدق تاذ یگناگی نوچ یروما ةدنرادرب رد دیحو
اخ یافن و اد
نآ .تشاد رارق همسجم ةشیدنا لباقم رد هیرظن نیا .دوب تاذ رب دیاز تافص اک ار یتافاص اه
ه
یم تبسن ادخ هب تشاد ینامسج ةبنج هراشا و دنداد
و اداخ هاجو ةراابرد ار نآراق یااه اای
یم نآ یرهااظ یاانعم هب شرع رب رارقتسا تاشادنپ
یریاسفت نیانچ هالزتعم هاگداید زا .دن
یم نییاپ نکمم یاهدوجوم دح رد ار دنوادخ
،یرباص( دروآ ء1390
.)155 عت رد هرعاشا فیر
یتاذ دیحوت هب دیحوت .دندش لئاق یتافص و یلاعفا ،
ر لباقم رد ،یرعشا نسحلاوبا لزتعم شو
ه
ویش هک ة درک تیوقت و دییأت ار تنس لها هقیر ،دوب دلاک و ناهرب .
باتک رد وا ا
ع هنابلا دیاق
،یرعشا( تخادرپ شدوخ تاداقتعا حرش هب و درک دوکحم ار همسجم و هلزتعم ء1420
-32
.)20 هاب هایرظن نایا .تاسا دنوادخ یگناگی هب لوصو و دوهش رب ینتبم هک ینافرع دیحوت .ب
هوابج و راهظم تاانئاک دامت یدوجو تدحو دیحوت رد .تسا روهشم دوجو تدحو روان زا یا
چیاه هاکبب ،درادان دوجو للها زج ییادخ چیه اهنت هن هیرظن نیا قب .دنتسه دنوادخ قبطم
چیه هایرظن نایا سااسا راب هک تسا هنوگ نیدب و تسین وا زج یدوجوم چیه و دوجو هانوگ
یمن یقاب ادخ یارب یکیرش عاتکم ااب یخیراات راظن زا دواجو تداحو حلاطصا هچ رگا .دنام
نبا اما ،هدروخ دنویپ یبرع هاگدید رد یهاگ
تیاصخش و ناافراع ریااس یاه زا لابق هاک ییاه
نبا یم یبرع هتسیز
،یداوجروپ(تسا هتفر راک هب زین دنا ء1358
.)104
دیحوت ةرابرد دلوءاهب هاگدید دلوءاهب تانایب زا یمرب نینچ
هک دیآ یب تاعزانم و دلاک مبع هب هقرف نایاپ
فاابتخم یااه
یامن ناشان شواخ یور داهد
و هاک تاسا یلواصا و هفاسلاف یداج ناضراعم و نافلاخم زا
نادب یاپ دنتسه دنب ء
« لاگاس و نایضاافار یاااه
تجح نایرداق لاواقا و ناایماارک یااه و
هتفگ رد رول یتح و نایتحابا و نایربج یعفااش یاه
هااش زا یاگمه ،یافنح و هار
اایبنا رود
اواها ناواید و عهااام نایا رد ندایچیپ یااج هب و تسا عداب و
هاب دایاب ااهرفک و لابم و
دروآ یور یسانشدوخ »
جءنامه(
/1 یم رگید ییاج رد .)246 ءدیوگ
« ا عاب رهب زا نآرق و لله
لیوأت رهب زا هن ناوخ للها هب عرضت اه
ی گید ر » ج ءناامه(
/ 2 .)39
،هاامه ناایا اااب رد ءااهب
مااهم لئاسام ااب طبترام تاایآ یرعاشا یامبکتم دننام ،فراعم رسارس ر یاملاک
رب ا یااسر
یام دانک و نایا رد وا نانخاس ااب ،هرااب
یرعشا نامبکتم رگید نانخس رادن توافت
د .
یم رظن هب ثاحب زا رتارف و ینافرع یهاگدید ،دلوءاهب هک دسر
.دراد یاملاک یااه ب
ءاه و دال
یم حرطم ار یبلاطم دنوادخ یگناگی ةرابرد هک دنک
نآ عوضوم
، ت و یلاعت یراب تاذ نآ یابج
ص هب تاذ امسا ترو
ء یللاج و یلامج تافص و و تسا
ناایب اشیدنا رگ ة
دواجو تداحو ی
اای
ترثک نیع رد تدحو ز ادخ اب هشیمه وا .تسا قح لامج یبجت ،ملاع وا رظن زا .تسا
یگدان
یم یم یهلا تاذ رون زا ییوترپ ار دوخ هک تسا نافراع هتسد نآ زا ءاهب .دنک یواخ و دانیب
ن اداخ رابارب رد لقتسم یدوجو ار یم
هانیمز نایا رد وا .درادانپ یم
اپ رد نوانکا ءدایوگ ی
، یوخ یم ار للها همه یوخ یپ یاوه رد ینعی یام ار تافاص هامه و منیب
یانعی منیب
یب یاج چیه یام دواخ یازاجا هامه رد و تاسین وا دراک و وا عناص و وا تردق
ار للها منیب .
ىم تافص همه هب للها نینچمه لحم رد و هتسشن منیب
آ ىاه اعم نایزا هک ىتفص ره راث ىنا
ىگنوگچ اما منیب ار للها ،راثآ نآ رد درگنزاب تسا ج ءنامه( نتفگ مناوتن ار شا
/ 1 22،10 .)
دیحوت ةرابرد یولوم هاگدید فبتخم عهاام و رشب فیاو عیمج زا هک دوب هدیسر ىیاج هب دیحوت و نافرع رد ىولوم و لیبهت ةزاوآ و دیحوت گناب لاح نابز اب )ىدامج و ىتابن و ىناویح( تادوجوم دامت زا زین و
ىم دیمحت
ْی َاش ْناِم ْنِإ َو( ار هفیرش هیآ نیا تقیقح و دینش اِکل َو ِهِداْمَحِب سحُب َاسسی ااَّلِإ ٍء
لا ْن
ْمسهَحیِبْسَت َنوسهَقْفَت ینب( )ء
/لیئارسا ىم دوهش و فشک هدید هب )44
تاقیقح شواگ هاب و داید
ىم شوین ( دینش
ىیامه 1385 ، 1جء 44 ، .)
هدرک حبسم نوچ ار زیچ ره یا
ییمت اب و زییمت یب تاذ اا
ار ز
گد یعون رب حیبست یکی ره اا
ر یب نیا نآ لاح زا و دیوگ ربخ
ز رکنم یمدآ مج حیبست
ااا دا داتسوا تدابع ردنا دامج نآ و
کی ره تبم ود و داتفه کبب ا
ی یب کش ردناو رگدکی زا ربخ ا
ی
رگدمه لاح ز ار ق ان ود نوچ
رد و راوید دوب نوچ هگآ تسین
مبفال ق ان حیبست زا نم نوچ
هحبس دنادب نوچ اص
م ا ملد ت
،یولوم(
ء1395 -1495 /1500 )3
یبست ةرابرد وا هاک ملااع تادواجوم راگید و تادامج ییاونش و ییانیب و لیبهت و ح
ااهنت
یم کاردا ار نآ نافراع شوه و شوگ ءتسا هتفگ ،دنک
یام وت اب ناااهن رد ملاع تاارذ ی هبمج نااااابش و نازور دنیوگ
مایشوخان ام نامراحمان اااامش اب میشه و میریصب و میعیمس ام
،یولوم(
ء1395 -1021 /1019 )3
هنیآ ، نیرفآ ناهج وا رظن زا و دراد یدوجو تدحو هاگدید یولوم امج هاک تاسا یا
لا
،تسا هدش کعنم ،نآ رد قح ناج ناج ار ام وت یا میشاب هک ام
نایم رد وت اب میشاب ام هک ات
م ااا ییاهمدع ا ا
م یاهیتسه و م اا
ا جو وت اااا امن یناف یقبطم دو
،یولوم(
ء1395 -602 /601 )1
یمن یعقاو ار تادوجوم دوجو نینچ مه وا نآ دواجو هاک تسا دقتعم و ،دناد
ااه دواجو ،
عت قابخ ااب تایعم ناوانع اب ،قلاخ اب قوبخم دوجو تبسن زا یهاگ .تسا یبظ و یقبعت رایب
یم اسح( دراد متانک اامنیا ماکعم واه و هایآ هب هراشا و تسا یمویق تیعم نامه هک دنک ن
،هداز ء1388 .)107
م یم حرطم ار رون هیبشت نامه رهظم و رهاظ داحتا یارب یولو یم و دنک
ءدیوگ
خ نوچ ااا ین ردنا اد ااا
یع رد دیا اا
نا یان ااا قح ع نا اااا بمغیپ نیا د اا
نار
بل هن ا تفگ ط ا یان هک م اا نم اب ع اا بو خ هن دیآ حیبق یرادنپ ود رگ ااا
بو
شاب ود هن ا
ص ییوت ات د ا
سرپ ترو اا
ت تسرب تروص زک تشگ کی وا یپ
تسد وت مشچ یرگنب تروص هب نوچ
شچ زک رگنرد شرون هب وت اا
تسر م
ه رون ا شچ ود ر اا
ک قرف ناوتن م ااا
در درم تخادنا رظن شرون رد هک نوچ
چ هد ا ضاح را غار اا
یآ ر ا م رد د ااا ناک یل تروص هب دشاب یکی ره اااا
نآ ر
تن قرف ا ن درک ناو اااااا
کی ره رو اا ی یب یرآ یور شرون هب نوچ یکش
،یولوم(
ء1395 -679 /673 )1
عاتارم فلاتاخا یانعی ،تسا ککشم یبک ،یقیقح تدحو نیع رد ،دوجو یولوم رظن زا فلاتاخا هاک روطناامه ،تاسا دواجو ناامه ،لاامک و صقن و فعض و تدش عبس هب دوجو
ا .تسا رون نامه فعض و تدش عبس هب زین رون تاجرد عاتارم و روان هیباشت هراب رد و
روان
یم ءدیوگ
مه امس دیشروخ رون کی نآ وچ
ناخ نحصب تبسن دوب دص ا
ه اه
شراونا همه دشاب کی کیل ااا
نا نایم زا راوید وت یریگرب کنوچ
،یولوم(
ء1395 -417 /416 )4
ناکم رد دیآ رضاح را غارچ هد
یل تروص هب دشاب یکی ره ا
نآ ر
تن قرف ا ناو کی ره رون درک اا
ی یب یرآ یور شرون هب نوچ یکش
،یولوم(
ء1395 -679 /678 )1
یم هکنیا زا یولوم روظنم ءدیوگ
« رد ود ملاع ریل نادزی تسین ک » یاج رد ای و راگید
هاک رادایاپان فابتخم روص و شوقن و یوج بآ هب ار یرابتعا تانیعت و تایهام ترثک د
بآ ر
یم کعنم دننام ،دوش
یم یدوجو ره هکنیا هن تسوا زا یدوجو ره هک تسا نیا ،دناد اع
نی
ج ءنامه(تسوا ،1
یم هنیمز نیا رد .)207 ءدیوگ
تسوج بآ کع تاریوصت هبمج
نوچ یلامب مشچ دوخ دوخ هبمج تسوا
،یولوم(
ء1395 /3186 )6
یم دوهشم و تباث ار ادخ دوجو انلاوم ااسران و دایفم رایل ار یبقع تابثا و دناد
یم .داناد
ءتسا دوهشم و تباث انلاوم رظن هب ادخ دوجو باتفآ لیلد دمآ باتفآ
باتم ور یو زا دیاب تبیلد رگ
،یولوم(
ء1395 /116 )1
یم للادتسا ادخ دوجو هب نافوسبیف یتح و نامبکتم شور هب هاگ اما ءدنک
وا .تاسا دنوادخ یدبا و یلزا دوجو رب لیلد ناهج ثودح ءثودح ناهرب )فلا ثوداح
ر ا
یم ثدحم دوجو رب لیلد .دناد
ید رد گرم و داز ناراهب وک تسا یک زا غاب نیا هک دناد یک هشپ ا
تس
،یولوم(
ء1395 /2321 )2
تسا قح تاذ ،تسا مئاد و تباث هچنآ انلاوم رظن زا ءکرحت لاب کرحم ناهرب )ب (
نسح
،هداز ،1388 -109 نانچ )108
هک یم ءدیوگ
ام بنج تسدهشا دوخ یمد ره
تسدمرس للاجلاوذ هاوگ هک
یسآ گنس شدرگ ااا
طضا رد ا ا
بار بآ یوج دوجو رب دمآ دهشا
،یولوم(
ء1395 -3317 /3316 )5
رایتخا و ربج لادج هراومه نامبکتم نایم رد هک یبئاسم رگید زا تاسا هتخیگنارب یناوارف یاه
م بئاس ة
ناسنا ایآ هک لاؤس نیا هب خساپ رد .تسا ناسنا لاعفا جم دوخ لاعفا داجنا رد اه
نتاسه رواب د
دندوب قبطم ربج هب دقتعم هیربج ءتشاد دوجو ی ارفا خساپ ود ؟راتخم ای یم و
ةمه ءدنتفگ
یم دااجنا هچنآ رد ناسنا و تسا دنوادخ ریدقت و اضق هب ناسنا لاعفا هدارا و راایتخا داهد
یا
رادن .د هزومآ زا یکی هلزتعم رگید ییوس زا ار دوخ نیداینب یاه
اب لواق و رابج یافن راایتخا ه
ناسنا یوخ لامعا و لاعفا ربارب رد ار وا تیلوئسم ندوب ینلاقع ات ،دنداد رارق نک تاباث
دان .
هلزتعم یداقتعا نینچ ساسا رب سا یوخ لاعفا قلاخ ناسنا هک دندوب نیا هب لئاق
ت .
زا نایم نیا رد راگا ارایز .تاشادن یراگزااس دیحوت اب هلزتعم عضوم ،یرعشا رظن
ا نااسن
م نیا و تسا دنوادخ رانک رد رگید یقلاخ دوجو ةلزنم هب ،دشاب یوخ لاعفا قلاخ ااب عوضو
هاجاوم لکاشم نیا اب زین نایارگربج و ثیدح لها عضوم وا هاگن زا .تسا ناسکی کرش دواب
یمن ار لاعفا نیا رگا هک نا هب ناوت
یم هانوگچ اپ داد تباسن ناس یعراش فایبکت ناوات
ر ا
.تسناد وا هجوتم یرظن یرعشا نسحلاوبا روهظ اب ة
هنایم ایرظن ناونع تحت دش حرطم یا ة
تافگ وا .عاسک
تسا عساک هکبب تسین قلاخ ناسنا نیاع رد نااسنا یدارا لاعفا هک دش یعدم نآ ةیاپ رب و
سک ار نآ ناسنا یلو تسا دنوادخ هدیرفآ هک لاح یم ع
ءدواب داقتعم وا رگید ترابع هب .دنک
یم رارق لعف نآ داجنا یارب یتردق ناسنا رد دنوادخ دانتاسا هاب هاک تاسا ناسنا نیا و دهد
یم عسک ار لعف ،تردق نآ کمک هب و دوخ ةدارا
،یرباص( دنک
، ء1390 .)249
رایتخا و ربج ةرابرد دلوءاهب هاگدید نیا اب هک گر ة مز رد ءاهب هشیدنا یبصا نی
ة و یرعشا تلایامت ،دلاک تاسا هنایارگربج
ااما ،
رایتخا و ربج دروم رد هرعااشا یایارگربج ةایرظن اب تفلاخم رد
راب ار دارایا نایا نآ
ااه دراو
یم دناد هک ناهب هب ار ربج لها ،فرع و نوناق ة
یمن هئربت ،ندوب روبجم ار نااانآ هااکبب ،دانک
هاب یم ناشیاهراک یازس دناسر
ءتاسا هدروآ ناایارگربج لواق زا فرااعم باتک زا یشخب رد .
یم دنتفگ ء و یخزود یم نیا زا ءمتفگ .تسا تایشم رد ود ره یتشهب
واکین ار یکی هک یهاوخ
و نتافگ دایابن فلاااخ نخاس نیا .ندوتس دیابن ییوکن هب و ندیهوکن دیابن یدب هب ار یکی
هامه لاقع زا و دنونشن قساف یهاوگ .تسلاقع
و داانرادب لام نیما ار یکی .دنونشب لدع نآ
ار یاکی تسا دب و کین نایم زییمت رهب زا لقع و دنرادن
،دلوءاهب(
ج ء1382 / 1 .)270
ا وا دلاک رد رایتخا و ربج نایم لاچ نی وا .تسا نایامن
اایتخا و رابج بااب رد اااب هان ر
هالزتعم یارآ هن و تسا زاسمه نایارگربج
یم ار دریااپ یهاگ . اوانع ااب ار هلزتعم یرااتخم ن
یم رارق دقن دروم .ارگربج ناونع هب ار هرعاشا یهاگ و دهد
رد شیدنا ة اهب ء
،دلو ا قاو رایتخ ،یاع
دنوادخ هک تسا یرایتخا اطع
نک هک یرایتخا هن د هدنب
، دوخ دواش لائاق دوخ یارب د .
نایا ر
یم هنیمز ءدیوگ
« ىم للها و تدارا و رایتخا همه هک ىنعم نیرب متفگ ا لعف و تردق
تاسار لله
یشوخ همه و ب ىنعی دراد دوخ اب دان دوخ روبجم .تسا لعف و تردق و رایتخا رد اه
ى و دارام
ىب و زجاع و هراچیب ىام للها رکذ نم وچ .دنامن ىگدنز ار وا دش ىربج هکره .هزم
للها رد مناک
ىم رظن راگا اخب ىاتدارا و اخب ىبعف و هد ىرایتخا ارم للها ىا هک منک ایتخا و لاعف
را
ىم تمعن رکش نآ رد دوخ ،ارم للها دیشخب ىم و درازگ
رد داهدن درایتخا رگا و مشاب اظن للها
ر
ىم راه رکفت و رکذ تقو هب نونکا ىوت قبطم لاعف و دیرم و راتخم للها ىا هک منک خ
ار ىلاای
یاشوخ زاب و تسا نخس نوچمه لایخ هک دیآ نوریب هک منامن تاسا راایتخا و لاعف رد اه
.
ىب رد ربج ظفل کنآ رب لیلد ىامن نخاس اک ره هب هک متفگ زاب دوب لمعتسم ىدارم
دایاب
نتفگ » ج ،نامه ،دلوءاهب(
/ 1 .)23
دیقع هچنآ دلوءاهب ة
ار یام زیاامتم هرعاشا دیاقع زا
،دانک شیدنا ة سوا ینافرع .ت
ءاهب و دال
هشیدنا راگهر زا ار رایتخا و ربج ثحب یملاک و یرظن یاه
یمن حرطم دنک
ار زا هکبب قاشع ه
دارا یانف و ة
دارا رد هدنب ة
قوشاعم یم نخس نآ زا
دیوگ و یناافرع دیدج ریسفت و ع
زا یابم
هئارا ربج تقیقح یم
.دهد یم هدنب لاعفا رد دنوادخ تیبعاف ةرابرد لاثم رو هب ءدایوگ
« راه
یم هچ یم نم زا هک یبعف ره و منک .للها ةدرک و تسا للها لعف همه دیآ
اصت دلوءاهب للها فر
ر ا
یم لاح نیرتزیزع دوجو کبم رد نآ .دناد
یم هک اج ءدایوگ
« اک للها یا نام دابلاک نایا هااگر
هداهن وت یپ رد .تسوت قنم نم ساوح و تسوت یم اقن هاچره اات دا
یام یانک ناک
»
ج ،نامه ،دلوءاهب(
/1 .)17
ةرابرد یولوم هاگدید رایتخا و ربج
هرعاشا رثکا فلاخرب ىولوم راایتخا هاب دااقتعا ،دنتسه ربج هب لئاق ناگدنب لاعفا رد هک
نآ هن اما ؛دراد نایا رد هاکبب ،دنراد داقتعا هلزتعم هک هنوگ
راعاش و هریاس عاسحرب زاین هرااب
ةیضق نامه هک دوخ ىبهام
« تیمر ذا تیمر ام »
و رابج نیاب اام ىتلااح هاب داقتعم تسا
نامه ،تسا هدش قبطم ضیوفت هیماما هعیش هک رو
ءدندقتعم
« رامم لاب ضیوفت لا و ربج لا
نیرملاا نیب .»
یم وا هتبلا یم دنوادخ ار لاعفا همه دیوگ
یم یتسه هب و دنیرفآ اام رگا و دروآ
نآ رب یتردق اه
صیاصخت اام تاسد هب و رداص ام زا هک تسا رابتعا نادب اهنت میشاب هتشاد
یم انلاوم .تسا هتشادرب یمن یمدآ ءدیوگ
لاعفا دناوت دزبتسم لعف قبخ اریز دنک قبخ ار دوخ
ااهنت و داشاب هتاشاد راظن رد رگید هبحرم اب ار نآ زا هبحرم ره دناوتب نآ قلاخ هک تسا نآ ،هتشاگ( دراد ار راک نیا ناوت هک تسا یلاعت قح ،1376
یم هراب نیا رد .)81 ءدیوگ
ک و قح درک اا
نیبب ود ره ام در
نیا تسادیپ ناد تسه ار ام درک
یم ردنا قبخ لعف دشابن رگ ااا
نا نانچ یدرک ارچ ار ک وگم پ
تسا دجوم ار ام لاعفا قح قبخ
عف اا بخ راثآ ام ل ا
یا ق ا سا دز اا ت
،یولوم(
ء1395 -1485 /1481 )1
هب ،تسا هتفگ نخس رایسب ردق و اضق و رایتخا و ربج ةلأسم دروم رد ىولوم ىرو
رد هاک
و ىونثم رتفد ش دامت م ،فبتخم یاه تبسانم هب مجنپ و لوا رتفد رد همه زا یب
عوضو
.تسا هدرک تابثا ار رایتخا لیلاد و هدیشک یپ ار رایتخا و ربج رد ىاهلا قابطم تردق و تیشم زا هکنآ زا دعب ىونثم لوا رتفد رد هکنیا هبمج زا دااجیا
یم نخس لامعا قبخ و تانکمم یم همادا ،دیوگ
ءدهد
مه ام ا ناریش ه یش یلو
ا مبع ر هبمح دد دشاب داب زا ناش با
ه دد
داب تسادیپان و ادیپ ناش هبمح
دابم مک زگره تسادیپان هک نآ
م داب ا ب و ا ا ست داد زا ام دو اا
ت تسه اا تست داجیا زا هبمج ام ی
،یولوم(
ء1395 -605 /603 )3
هتفگ نآ هکنیا ىارب سس رداق و ددراگن ناهذا فارحنا عجوم اه
ایتخا ااب ار قلااخ ت را
جم دوخ لاعفا و لامعا دامت رد رشب هک دننکن رکف و دننکن مهوت و هابتشا قوبخم تسا روب
و
ءتسا هتفگ درادن دوخ زا یرایتخا چیه خ زاب نآرق ز وت ااا
تیب ریسفت ناو
یمر ام دزیا تفگ اا
یمر ذإ ت ااا
ت
یت مینارسب رگ ااا
سام ز هن نآ ر اا
ت ریت و نامک ام سادخ شزادنا
اا ت
تسا یرابج ینعم نیا ربج هن نیا
بج رکذ اا ب یرا ا سا یراز یار اا
ت
م یراز اا ش ا ا یلد د ا طضا ل ااااا رار بجخ ااا ش ام ت اا یلد د اا رایتخا ل
تسیچ درش نیا رایتخا یدوبن رگ
تسیچ درزآ و تبجخ و غیرد نیو
سارچ نادرگاش و ناداتسا رجز اا
ت زا ر اخ سارچ نادرگ اهریبدت اا
ت
،یولوم(
ء1395 -620 /615 )1
اوانع هب ناسنا هچنآ و تسا ربج رد ،لصا هک دیاین یپ هابتشا نیا هکنیا یارب اایتخا ن
ر
یم یم ،تسا رادنپ و مهوت ،دناد نه ااصوصخم ىراتفرگ و ىرامیب تقو رد ناسنا ءدیوگ
ىمااگ
ىم ح ار دوتحم لجا ندش کیدزن هک دوخ هبدوخ دنک
ىم ادخ دای هب ابوت تلاح و دتفا
و ه
ىم تسد ىو رب رافغتسا ىم وا مشچ یپ رشب ناهانگ ىتشز لاح نیا رد ؛دهد
ادخ زا و دیآ
ىم ترفغم و شزرمآ عب اهن رد نااسنا هاکنیا راب تسا یبیلد تلاح نیا داجیا پ ؛دنک
نا
ىام رایتخا ساسحا دوخ ریمض و حور امیب تاقو رد هاک تاسا راایتخا نیامه و دانک
و ىرا
ىم ناشن ار دوخ ىراتفرگ ( دهد
،ىیامه ء 1385 1ج
81 ، 77- .)
رو یوگ وت ا سا لفال ی ا
بج زا ت ا وا ر ح هام ا نک ناهنپ ق ا
ور ربا رد د
یونشب را باوج شوخ ار نیا تسه
یورگب نید رد و رفک زا یراگب
سح ا گ یراز و تر ا
یب ه ا تسا یرام
سا یرادیب همه یرامیب تقو ا
ت
نآ مز ا ک نا ا م ه ا ی یب یوش ااا وت رام یم نک ا ج زا ی ا ت رافغتسا در اا
و
م ا ی نا یام ا ب د ا ت ر ا تشز و اا نگ ی ااا ه یم نک ا یآ زاب هک تین ی ا
هر هب م
یم نامیپ و دهع نیا زا دعب هک ینک
بن تعا هک زج اا
نیزگ راک ددو
ارت یرامیب هک نیا تشگ نیقی پ
م ا ی بب ا دشخ ارت یرادیب و شوه
،یولوم(
ء1395 -627 /621 )1
یهلا تیؤر زج ،دنوادخ تیؤر هلأسم ء
هاک تاسا یتاعوضوم یملااسا فابتخم قراف نیاب رد
لااچ
هدوب زیگنارب هقرف هنیمز نیا رد .تسا
هائارا ینوگاانوگ یارآ یریاسفت و یاملاک فبتخم یاه
هدرک .تسا نآرق تایآ ،ارآ نیا زا یرایسب دنتسم هک دنا ةانیمز رد نیامبکتم هاگدید رب هولاع
راب هیکت اب هاگدید نیا .تسا یببق تیؤر یانعم هب تیؤر عوضوم تاقوا یهاگ ،دنوادخ تیؤر .تسا دوجو تدحو ینافرع یانبم یهلا تیؤر ةرابرد همسجم هاگدید
هقرف همسجم ةقرف وادخ یاراب هاک ار یتاایاور و تاایآ رد هک یتافص هک دنتسه یا
،دان
یم ناونع یم تبسن دنوادخ هب نآ یرهاظ یانعم رد ،دوش
ج داننامه ار دنوادخ و دنهد ماس
یم ،یرباص( دنرادنپ ء1390
ار ادخ هک دندقتعم یهلا تیؤر ةرابرد هورگ نیا )246 اب
ماشچ ا
یم ترخآ و ایند رد یسح و یرهاظ .دید ناوت
یهلا تیؤر ةراب رد هرعاشا هاگدید ایند رد ار ادخ هک دندقتعم هرعاشا یمن
ناانمؤم و تسا تیؤر لباق ترخآ رد اما دید ناوت
یم یماقم نینچ هب تشهب رد یاراب تامایق رد هاک تاسا کاردا زا یتلااح تیؤر نیا .دنسر
یم داجیا نانمؤم راگید تراابع هاب .دشاب مسج یاراد دنوادخ هک تسین نیا هب یزاین و دوش
تسا یتروص هب تمایق رد دنوادخ تیؤر هک دندقتعم هرعاشا اایند رد تایؤر طیاراش ااب هاک
یرعشا نسحلاوبا .تسا توافتم یم تحاراص هب هنایدلا لوصا نع هنابلأا باتک رد
اام ءداسیون
ترخآ رد ار ادخ هک میراد نامیا مشچ نیمه اب
یم اه نامه ؛دید ناوت هاام هک هنوگ
، عاش رد
یم تیؤر مهدراهچ ار وا نامیا اب دارفا ،دوش
یم دننیب
،یرعشا(
61:1420 .)
یم دانتسا نآ هب دنوادخ تیؤر تابثا یارب هرعاشا هک یبیلاد زا یکی اق ةیآ نیا ،دننک
نآر
نِرم ُبَر ءدنایامنب وا هب ار دوخ هک تساوخ دنوادخ زا )ع( یسوم ترضح هک تسا رسظنَا ی
َکیَلِا
/فارعا(
اق دانوادخ راگا هک تسا نآ رب ینتبم هیآ نیا رب هرعاشا للادتسا .)143 تایؤر لاب
وبن یمن ییاضاقت نینچ ادخ ربمایپ د ،یچشوق( درک
،1301 -366 د زا رگید یکی .)364
لیلا
ق( تسا هَرِظان اهابَر یلا هَرِضان ٍائَموَی ٌهوجسو هفیرش ةیآ هرعاشا ینآرق /تمای
و22 .)23
ةیآ هرعاشا دانتسا دروم رگید ةیآ یم هک تسا نیففطم هروس15
اَّبَک ءدیامرف
ِا ٍاائَموَی مهَّن
نَع یم ریقحت ار رافک دنوادخ هیآ نیا رد .نوبوجحَمَل مِهاِبَر یم و دانک
نآ هاک دایامرف ااه
رد
یم رارق هدرپ پ یم و دنرادن ار باجح نیا نانمؤم پ .دنریگ
نیبب ار ادخ دنناوت اایبن( دن
،ن
ء1390 .)134 هاب هاجوت اب ،تسا هرعاشا زا هک زین ینازاتفت م باباسا یافن رد هرعااشا یانبم
ی ءداایوگ
یعوان تایؤر ار نآ دااهاوخب هااگ راه یلاعت یادخ هک تسا کاردا
یم ااین و دانیرفآ هاب یز
دواجو زین دروم نیا رد بابسا درادن
،ینازاتفت( . ج ء1403
/4 .)197
هاگدید هلزتعم یهلا تیؤر ةرابرد
نآ زا ءدندقتعم هلزتعم ،تاسا ندواب نااکم یاراد و ندواب ماسج دزبتاسم ،تایؤر هک اج
اریز درادن دوجو ادخ تیؤر طیارش ناکم و تینامسج زا هزنم دنوادخ
نآ ااال تسا نامز و ااه
دنوادخ تیؤر رکنم نآ .دنتسه
اه یبقع لیلادرب هولاع للادتاسا نآراق زا یدداعتم تاایآ هب
یم تایآ دننام ،دننک ش
ست لا ءهفیر
ِرد سک سه
َلاا
َو راصب سه
َو اسی
ِرد سک َا
َلا رااصب /داعنا(
)103 ار وا ناگداید
یمن کاردا ار ناگداید وا و دننک
یم کاردا دنک
و 21 ةیآ یم هاک نااقرف هروس ءدایامرف
لااق
َی لا نیاالا
ِل نواجر
َءاق
َل اان لاوا سا
ِزان
َل
َع
َب
َملا اانی
ِئلا اَک سها م اَن و
َرا
َر ی
َّب
َل ااان اَق
ِا دا
َتااس
َبک یااف اور
م سفن
ِس
َع و مه
َت سع و است او
ًاریبک ًا . دانوادخ تایؤر دروامرد ار رااافک تاساوخرد هایآ نیا رد دنوادخ
رااجنهان و گرزاب رایاسب یراما یم
یم ناایغ و یاشکرس و مبظ ار نآ و درامش دامان
ةایآ .
یم دانتسا نآ هب هلزتعم هک یرگید ةیآ دننک
یم هک تسا داعنا ةروس55 ءدیامرف
و ِا سق ذ ستب اای م
َل یسوم سن ن
ِمؤا
َن َل
َکا
َح
َّت
َن یا
َرا ی
َج للها ةرااه َف
َا
َخ
َاااا سکت
َا و ةقعااااصلا م ستااان
َت م سظن نورااا .
یمن نامیا وت هب ام یسوم یا دیتفگ هک یماگنه
،میروآ نیا رگم پ مینیبب اراکشآ ار ادخ هک
،نایبن ( تفرگ رد هقعاص ار نانآ ء1390
.)133
افرع هاگدید یهلا تیؤر ةرابرد
باجح هک تسا هفشاکم یعون افرع یخرب هاگدید زا تیؤر یم هتشادرب اه
سااسا راب .دوش
هاگدید نیا قح ات
یلاعت لصاح تیؤر ،دنایامنن ار دوخ یمن
؛دوش اریز ناسنا انع هاب کای ناو
دودحم دوجوم دن ار دودحمان تیؤر ناوت
هاک تاسا تاهج نیامه هب و درا یراصم نوانلاوذ
یم ءدیوگ
«
َر ستیم
َر اِاب
ِب ی
َّر
َو یاب َل
َر لاو اِب
َل ی
َق ام
َد ستر
َع
َب سر ی یؤ
َه
َر اِاب ی . » ر درااگدرورپ ا
هبیاسو هاب
دداید دراگدرورپ یامن ااانیب ارام درااگدرورپ رگا و
ندااید رااب ،تخاااس درااگدرورپ
ردااق
ددوبن و تافص ،لماک ناسنا عبق رد دوخ یبجت اب دنوادخ هاگدید نیا رد.
وخ ءامسا وا هب ار د
یم عقاو رد تسا هتشگ یناقح ،قح تافص تیرهظم لیلد هب هک یناسنا یارب .دنایامن ه
هااگر
یم ار دوخ هک یم ار ادخ تقیقح رد دنیب
یم هدارا هاگره و دنیب یبب ار ادخ هک دنک
ر دواخ دن ا
،نایبن( تسا هدید ،1390
)132
دنوادخ تیؤر دروم رد دلوءاهب هاگدید شیدنا ة دلوءاهب زین یب هاشیدنا ااب ار یاکیدزن نیرت یااج رد وا .دراد یرعاشا یاه
یااج
تک ا ب یب و نکاشراتخاس یراثن اب و فراعم هانایماع و یرااتفگ رات
، نتم یاگ یو هاک یااه
تسا یریرقت
، اب نآرق تایآ هب دانتسا
، یم ناکمم یراما ار راگدرورپ تیؤر ناکما هاب و داناد
ًاصوصخ دوخ نافلاخم اب هالزتعم
یم یتخاس ه دزاات
،ناراگید و ناراگنهآ(
،1395 د و )35
ر
نآ باوج ةمزلا هک اه
ب تیؤر ا مسجت ار مشچ یم
هایآ هاب دانتاسا ااب ،دنتسناد
ٌهواسجسو
ٍاائَمْوَی
بَر َىالِإ ٌةَرِضاَن اَه
ٌةَرِظااَن ا یم راراق داقن دروام ار هالزتعم ، دالوءاهب( داهد
ج ء1382 /1 وا .)99
مه نینچ یم رگید ییاج رد یوگ
ءد
« ىم ار للها وت دنیوگ رگا ىمن ای ىنیب
نام هاک میوگ ؟ىنیب
هک منیبن دوخ هب ینارت نل
/ءارسا(
منایبن هک منک هچ دیامنب وا وچ اما )143 ( »
ج ءناامه / 1
.)2 ءاهب رظن زا یمن ناسنا
هن ینعی .دنک روصت دوخ نهذ رد ار ادخ دناوت یم
زااجم هان و دناوت
دنوادخ هک ار یفاصوا هک تسا یم حرش دوخ زا
دجناسب یراشب تافاص اب دهد داهاوخب اای و
نیا رد لقع هک ار یقلاخا و یقطنم دعاوق مکح دراوم هنوگ
یم دانوادخ تاذ هاب ،دنک لاقتنم
هک یزیچ اهنت نیاربانب ،دنک ب
یقا یم ااب نآراق رد ار دواخ دانوادخ هاک تسا یمیهافم دنام
نآ اه ریاپ ینعی ،تسا هدرک فیصوت ش
نآ اه نامه تسا هدش ررقم هک یرو
، پ نودب سر
زا نآ یگنوگچ اه
زین ابترا نیمه رد همه نیا اب . م
ی چیاه هک دیوگ چ
زای دواجو نکممرایل
یم دنوادخ و درادن هب و دزاس نکمم ار زیچ همه دناوت
هک یرو هب ،دروآ دوجو زاین ترخآ رد
یم نکمم نانمؤم یارب ار تیؤر ن هتکن نیا هب لاح نیع رد یو .دزاس
یم هراشا زی وا هاک دنک
دوخ تایح نارود رد ینعی نونکا مه زین دوخ ر هب رداق
ؤ و هدوب وا کاردا و دنوادخ تی ااهنت
یم مگ رظن زا ار وا هک تسا یگتسخ نامز رد یااج هاب و دنک
یور یاپ یایلأخ نآ دواخ
یم .دنیب یم نااسنا هاب ینافرع دوهش نیح رد زین ناهج نیا رد ار دوخ ادخ نیاربانب ن
ایام ان .د
هک ییاج دهدن تسد دوهش و رظن نیا
، یگتاسخ رد ااهنت هان ءاهب داقتعا هب دیاب ار نآ لیلد
رد هک راگدوز .درک وجتسج زین نامیا نادقف
یم هدافتسا تصرف نیا زا یو راما نایا اات دنک
هلزتعم خر هب ار یدوهش ،ریام( دشکب
ء1382 .)127
دنوادخ تیؤر ةرابرد یولوم هاگدید د هچ رگا اسآ ،یاهلا تایؤر باب رد انلاوم یوس زا صخشم و نیعم رظن کی هب یبایتس
نا
یم نااشن یوانثم و مش تایلزل رد یتایبا ساسا رب اما ،تسین شرداپ داننامه هاک داهد
یمن راکنا ار تیؤر ،هرعاشا داقتعا هب یکیدزن ساسا رب و دلوءاهب د و تاسا هدرک
هاچنآ ندای ر
ا
یم یبن و یلو ناکما دننیب
ریاپ یم .تسا هتسناد
مد رگا ا ب ی ا ه یرااگ اا
ن و او ا ا بها اا ی ید چنآ و دید یبن چنآ ینیبب ا
لو د ا ی
ش هدنب صاخ و ار دوخ ینادن ادخ ا
یو عم ملر هب ینیبب وت ار یادخ ااا
یلزت
گا ا ت دنر وت ر ا
حا ز یمام ا
ب ناقم اا زیرگ چ داشگ ااا لزی مل رون هب ار تلد مش ی
عیل هب ار ناسک عیل یوگم رگنب ناد
لد نکم رگد و زودب لهج ز نابز ا
یب
با عن رآر ا نرا هر ا هب ی ا م رو اا راو یسو با بع وچ نکب ازل رفاک ندرگ وت نز ی
،یولوم(
غء1376 )3019
یم لازتعا عهام ار نیب رهاظ مشچ یهاگ ءدناد
لاااصو رد یاانس تسا لقع هدید لازااتعا عهام تسه ار ح مشچ
،یولوم(
ء1395 /61 )2
یم ادخ صاخ ناگدنب و لماک یاه ناسنا قیقد کرد رد ار قح تیؤر یهاگ ءدناد
ید ارم نوچ ا
خ ید ا هدید ار اد یا
بعک درگ ا ه ص ی ا یدرگ رب قد ا
هد یا
تسادخ دمح و تعا نم تمدخ
تسادج نم زا قح هک یرادنسن ات
ین مشچ ا ک زاب وک ا م رد ن ا گن ن اا ر نیبب ات اا ن ی ا ح رو ا ا ق نا شب رد ااا ر
،یولوم(
ء1395 -2249 /2247 )2
یم تیؤر تادوجوم اب ار دنوادخ یهارمه و تیعم یهاگ ءدناد
یم هاک یهش ناک شااعم ردنا ناهن ،ناشیا اب دوب شاف شدانیدن
تنت رب فرشم تست اب درخ نوچ
تندید نیا دوب رصاق وز هچ رگ
،یولوم(
ء1395 -3680 /3677 )4
خس زین یهاگ یم نایم هب نیا زا ن
نآ نا هک دروآ اه
ر رد اایند هب دورو زا لبق تاسلا زو
دید ار ادخ ه
ءدنا جک زا ااا هدروآ ا نا ا �