هم پوشانی نقد و امر زیباشناختی در هنر

5

ون رنه رد يتخانشابیز رما و دقن يناشوپ مه

(لایخ زا رت لاعف دقن)

*يربکا دیجم

.ناریا ،نارهﺗ تاقيقحﺗو مولع دحاو ﯽملاسا دازآ هاﮕﺸناد ،هفسلف و تايهلا هدﮑﺸناد ،هفسلف هورﮔ رایداتسا (۹3/10/1۴ :ییاهن شریﺬپ ﺦیراﺗ ،۹3/۶/1۲ :هلاقم ﺖفایرد ﺦیراﺗ)

هدیكچ ياه هﮋبا ورملﻗ شرتسﮔ اب .دهد یم خر یتﺨــس هب یتخانــشابیز هبرجﺗ ،دقن و ريــسفﺗ نودب رصاعم ﯽــسانشابیز و رنه رد هبرجﺗ داجیا ضرﻏ هب یزيﭼ ديلوﺗ رﮕید .دنوش ﻊﻗاو ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ ﻖلعتم دنا هتسناوﺗ اهزيﭼ زا یرايسب ﯽتخانــشابیز يرنه راثآ ﯽتخانــشابیز ياه ﯽﮔﮋیو نايم زیامﺗ هب نیا .ﺖــسين یا هبرجﺗ نينﭼ ﻖقحﺗ یفاك و مزلا طرــش ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ زا یرﺗ توافتم ياــنعم هب هك ددرﮔ یمزاب يرــنه و ﯽتخانــشابیز ياه شزرا نايم زیامﺗ هب ای يرنه ياــه ﯽﮔﮋیو و نيمه اریز ،ﺖشﺬﮔ یتحار هب ناوﺗ یمن ﯽتخانشابیز رما و دقن ﯽناشوپ مه زا هزورما ليلد نيمه هب .ﺖــسا رظان یتخانــشابیز .ﺖسا هديﺸﺨب ﺖعسو ار یتخانشابیز هبرجﺗ لومش هنماد ،انعم ِندرك انعم و رنه ﺺيﺨﺸﺗ و ﻒیرعﺗ نتخاس راوشد اب هك ﺖسا مرف ﭻيه اه ﺖخاس-هدامآ رد یتﻗو ای و ﺖــسين راك رد ﯽیانعم ﭻيه هك دــسريم رﻈن هب دروــسبا عون زا یبدا رثا ﮏی رد ﯽتﻗو .دراد دقن اب یا هﻈحلام لباﻗ ﺖبارﻗ هك دريﮔ یم دوخ هب یرﮕید یانعم یتخانشابیز تﺬل و هبرجﺗ ،دوــش یمن هضرع یدیدج نیا .ﺖسا لبﻗ زا رﺗ یوﻗ و رﺗ هتسجرب یتخانشابیز هبرجﺗ یتــسیويتكﮋبوس یاه هبنج و نادقتنم هاﮕیاج و ﺶقن هﻄبار نیا رد لايخ رد هن ار دیدج یتخانشابیز یاه هبرجﺗ هاﮕتساخ ،رنه دقن رد هدش هتخانش یاهدرﮑیور زا یخرب یسررب نمض راتــشون .دنك یم وجتسج دقن رد هﮑلب ،ﺐطاﺨم ﺖفایرد و دنمرنه

يدیلک ياه هژاو .مسیويتكﮋبوس ،ﯽتخانشابیز تﺬل ،ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ،رنه ،دقن

.E-mail: Akbarid@gmail.com ،0۲1-۴۴۸۶5۴00 :ﺲﮑفلﺗ^* 1۲ - 5 تاحفص

13۹۴راهب ،1 هرامش ،۲0هرود یمسجت یاهرنه - ابیز یاهرنه هیرشن

۶

13۹۴ راهب ،1 هرامش ،۲0هرود یمسجت یاهرنه - ابیز یاهرنه هیرشن

،ماوع دزن .دشاب هتشاد هدنزاس و برﺨم ياه هبنج دناوﺗ ﯽم دقن يرﮕن هتشﺬﮔ ﮏی ،اما .ﺖسا زيﭼ ره بويع و اه ﯽتساك نتفای ،دقن لوﺼحم ،درﺬﮔ ﯽم و هتشﺬﮔ رنه رب هﭼ نآ مينك ديیﺄﺗ اﺗ ﺖسا ﯽفاك هفسلف و رنه دازمه دقن ،یريبعﺗ هب .ﺖــسا هدوب ددعتم ياهدقن رد اه يروآون .ﺖسا هتشاد هدنرب ﺶيپ و هدنزاس ﯽﺸقن و هدوب رنه ،شور ،عوضوم ﯽفن اب هراومه ﯽفسلف و يرنه ﻒلتﺨم ياه هزوح رانك و ﯽفن هنوﮔ ره دیدرﺗ ﯽب .ﺖسا هدوب هارمه صاخ ﯽیأر ﯽفن ای ﯽهاﮔآ نودب .ﺖسا (هتشﺬﮔ) زيﭼ نآ زا ﯽهاﮔآ مزلتسم ،ﯽنتشاﺬﮔ ار نآ و درك روبع نآ زا ناوــﺗ ﯽم هنوﮕﭼ يزيﭼ نوﭼ و دــنﭼ زا ،ﺖسا نامز رﺬﮔ لصاح ای رنه ﺦیراﺗ ؟درك دادملﻗ زيﭼ ﮏی ﺦیراﺗ ديیﺄﺗ ،هتشﺬﮔ هك ﺖــسا ﺖــسرد نیا ؟نآ زا ام ﯽهاﮔآ لصاح ای زﮔره نیا اما ،ﺖسين رضاح رﮕید و هداد ﺖــسد زا ار دوخ ﯽنامز هتشﺬﮔ ِﯽتسيﭼ نتسناد يارب .دنك ﯽمن نايب ار هتشﺬﮔ ِﯽتــسيﭼ رﻈن ﻒلتﺨم ياه هدروارف ياه ﺖسسويپ و اه ﺖسسﮔ هب ﺖسا مزلا ﯽﺗاعلاطا ای ،اهنآ ِدوخ ای ،هك رﺸب ﯽلمع و يرﻈن ياه هدروارف ؛درك ي هﺸیدنا و هتشﺬﮔ هب هاﮕن .دنشاب یم سرتــسد رد اهنآ دروم رد هك دزاس ﯽم راﮑــشآ ار لماﮑﺗ و تلاوحﺗ زا ﯽنایرج ،نآ هب دتمم اما .ديشوپ مﺸﭼ ناوﺗ ﯽمن نآ رد دقن ي هدنزاس ﺶقن زا دیدرﺗ ﯽب

؟دیآ ﯽم رامش هب دقن يزيﭼ هﭼ ،رنه دروم رد ﻒيصوﺗ زا ريﻏ دیاب ﺖسا ﯽعوضوم ي هرابرد هراومه هك دقن

همدقم

ون رنه رد يتخانشابیز رما و دقن تبسن

دروم دناوﺗ ﯽم نوﮔانوﮔ قرــط هب ﯽعونﺼم ره ای ﺶنك رــه ِﯽناسنا ﺖيلاعف ﯽعون انعم نیرﺗ هدرتسﮔ رد دقن » .دريﮔ رارﻗ تواﻀﻗ دنهد ﯽم ماجنا مدرم هك هﭼ نآ ره هب دقن .ﺖسا رضاح اج همه رد يرﺸب ﮓنهرف ﯽﺗاذ و ﯽنورد ﺶﺨب و دريﮔ ﯽم ﻖلعﺗ ،دنزاــس ﯽم و تاقلعتم ای اه هﮋبا ناوﺗ ﯽم ﺲپ .(^Seamon, ²⁰⁰¹, ³¹⁵) «ﺖــسا هدش هتخاس تاعونﺼم) اهرازبا » :درك يدنب هتسد هنوﮔ نیا ار دقن يرواد ﯽﻗلاخا هاﮔدــید زا هك ﯽلامعا) اهرادرك ،(نــيعم ﯽفده اب ﯽیاهارجا و ،(ﺖقيقح ﯽتسيﭼ دروم رد ﯽیاهاعدا) ایاﻀﻗ ،(دنوش ﯽم ياه ﯽیاناوﺗ هك ﯽیاج ،ميبای ﯽم ار اهنآ رنه و شزرو رد هك ﺖسد نآ زا رايسب ﯽیوﮔ ناتــساد و ندناوخ زاوآ ،ندیود ،لداعﺗ لﺜم ﯽلوادتم ،رنه رد ﺲپ .(^Ibid) «دنا هتفای هعسوﺗ دنمدوس تابلاﻄم زا رتــﺸيب دقن نیا نردم نارود رد ﯽــتح و دريﮔ ﯽم ﻖلعﺗ ارجا ﮏی هب دــقن ﯽﻗلاخا دقن نآ هن رﮕید هك دوــش ﯽم لدب هناﻗلاخ ﯽیارجا هب دوخ .ﯽیوﻄسرا دنم هدعاﻗ دقن نآ هن و ﺖسا رﻈن دم ﯽنوطلافا ﯽتيبرﺗ و ﺐطاﺨم و يرنه رثا نايم ي هﻄساو دقتنم ،ﺦیراﺗ زا هلحرم نیا رد نﮑمم ﯽناسك يارب نردم يرنه ياه شزرا كرد اریز ،دوــش ﯽم .دنشاب رادروخرب نآ هب طوبرم يا هنيمز ﺶناد زا هك ﺖسا ﮏی ياه ﯽﮔﮋیو ﻒيصوﺗ ،ﻒیرعﺗ ،دقن دركراك .دــشاب عوضوم نآ

،دقن دنیارف رد .ﺖــسين انعم ﺖــفایرد يارب نآ ريــسفﺗ و ،رثا رثا ِﯽبایزرا اــب و میور ﯽم ريــسفﺗ و ﻒيصوﺗ و ﻒیرعﺗ زا رــﺗارف ،ﺖسين رثا يانعم هب هدننك نومنهر دقن ﯽتﻗو .ميتــسه هجاوم ﯽتح و هتــشاد ون رنه رد يرﺗ مهم و رﺗ ﯽلمع ﺶــقن نادــقتنم نانآ دقن ي هنماد يزيﭼ هﭼ ،اما .دنوــش ﯽم ديلوﺗ ي هصرع دراو دركراك ،انعم ،اوتحم ،مرف ،عوضوم ،دنك ﯽم نييعﺗ ون ِرــنه رد ار زيﭼ هﭼ هب ﯽبایزرا و دقن ﯽﺗرابع هب ؟نآ زا هدمآرب تﺬــل ای ،رثا هبرجﺗ و رنه كاردا موــهفم ،مهدجه نرﻗ زا ؟درــيﮔ ﯽم ﻖلعﺗ دوجواب ﯽیوﮔ ،دنا هتــشاد ﯽناــشوپ مه رﮕیدﮑی اب ﯽتخانــشابیز اهدقن مامﺗ رب مــسیويتكﮋبوس ﯽعون نانﭽمه رثا دوخ رب زكرمﺗ يرنه راثآ و ناــبطاﺨم نايم ي هﻄــساو نادقتنم .ﺖــسا رظان نآ ورملﻗ ،ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ياهزرم نتفر رﺗ ﺐقع اب .دنتــسه كاردا داجیا دعتسم يدایز ياهزيﭼ و ﺖــسا هدش رﺗ هدرتــسﮔ ار اهدقن ،يرنه راثآ هك نیا ،اما .دنا هدش ﯽمدآ رد ﯽتخانــشابیز زين .ﺖسا ﯽسررب دنمزاين ار يرنه راثآ اهدقن ای ،دنا هدرك ﺖیاده ددعتم ياهدقن و اه ﺶناوخ ليسناتپ رتــﺸيب يراثآ هﭼ هك نیا هﭼ هك دوش یم نــشور ،هلاقم نیا رد ؟ارﭼ و ،دنراد دوخ رد ار هب رداﻗ ار اهنآ هك دراد دوــجو ون رنه و ﯽبدا نوتم رد يزــيﭼ ؟دنك ﯽم دیدج ﯽتخانشابیز ياه هبرجﺗ داجیا

ناهد هب مــﺸﭼ هراومه رنه ناــبطاﺨم ،نردــم ي هرودرد دادمتــسا نانآ زا يرنه راــثآ كرد رد و دــنزود ﯽم نادــقتنم لﺋاﻗ رثا يارب دقتنم هك ﯽتيمها و شزرا و انعم ﺲپ .دــنیوج ﯽم شدقن زا ﯽبوخ لیلاد اب دناوتب دیاب دقتنم و ﺖسا مهم دوــش ﯽم هدرمــشرب هنوﮔ نیا ار دقن ياه ﺖيلاعف لوراك لﺋون .دنك ﺖیامح دوجوم دهاوش و نﺋارﻗ يور زا دقن ،يدنب ميــسقﺗ ،ﻒيصوﺗ :ﺖسا لیوﺄﺗ ،(اه هلمج رد اهنآ ﺐيكرﺗ ليلحﺗ و اه هژاو ندرك انعم دننام) يرنه راثآ ليلحﺗ و ريسفﺗ ،نتم نورد هدش يراﺬﮔزمر ياه هناﺸن هك ﺖــسا مهم نیا .( ^Caroll, ²⁰⁰⁹,¹³) اهنآ ياوتحم يانبم رب دركراك » :دیوﮔ ﯽم وا ؟دوش ﯽم بوسحم دقن ﯽتيلاعف عون هﭼ ًلاصا .(^Ibid,¹⁴) «ﺖسين يرنه رثا ﮏی يورين نتفرﮔ ،دقن ﮏی هتشاد دناوﺗ ﯽم يدركراك هﭼ دقن ﮏی دوش ﺺﺨﺸم دیاب ﺲپ هﭼ نآ هب هجوﺗ و زكرمﺗ ،ﺲكورب ﺖنيلك رﻈن هب ،نیا رب هولاع ؟دشاب اﺗ ﺖسا مزلا ﺲپ .دزاس ﯽم رود رنه نوناك زا ار ﯽمدآ ،دیوﮔ ﯽم رنه رامش هب دقن رنه ي هرابرد ﯽیاه هتفﮔان و اه هتفﮔ هﭼ دوــش ﺺﺨﺸم ،يرنه ياهرناژ ریاس و ﯽشاقن و رعش» :لواك ﯽلنتسا رﻈن هب ؟دیآ ﯽم .دننك ﻒیرعﺗ هتشﺬﮔ ربارب رد ار دوخ دنهاوخ ﯽم هك دنوش ﯽم ون ﯽتﻗو

۷

ون رنه رد ﯽتخانشابیز رما و دقن ﯽناشوپ مه

هفيظو و دنوش ﯽم دوخ عوضوم اهرنه هك يا هﻈحل زاﻏآ ﯽنعی ندشون . (^Cavel,¹⁹⁷⁶, ^xx) «دوــش ﯽم ناــش ﯽتسه نداهن انب اهنآ ِيرنه

؟دراد ون ِرنه اب ﯽتبسن هﭼ ون ِدقن ديسرپ دیاب نونكا نتم نتفای ﺖيمها ،ﺖــسا راﮑــشآ ون دقن رد حوضو هب هﭽنآ نتفرﮔ توﻗ زا ﯽــشان نیا هك ﺖــسا نآ يروص ياــه ﯽﮔﮋیو و ي هیرﻈن و ﯽــسور مــسيلامرف دننام ،ﯽتــسيلامرف ياــه هیرﻈن هاﮕیاج ،دقن رد هك ،ﺖسا نسبوكای نمور دننام ﯽناسك تاطابﺗرا ﯽیارﮔ ﺖين رﮕید لاح ره رد .دنــﺸﺨب ﯽم ﯽسانش نابز هب ﯽیلااو دلانود ﮏیرا دننام ﯽناسك دنﭼره ،درادن ون دقن رد ییلااو هاﮕیاج رابرﮔد ار نآ ﮏيــسلاك ﮏيﺗونمره ددم هب اﺗ دندرك شلاﺗ شره ي هﻄسفس » ي هلاقم رد ﺖسمیو و ﯽلزدريب ورنوم دقن .دننك ايحا نیا يدمآراكان زا يا همان ﯽﮔدنز دقن و ﯽیارﮔ ﺖين رب «يدــنم ﺖين ميهاوﺨب رﮔا ،دنمــﺸیدنا ود نیا رﻈن ﻖباﻄم .دیوﮔ ﯽم اهدقن عون (وا رعش ،ﯽنعی) رعاــش ﮏی رنه دروم رد هنایارﮔ ﺖين يدرﮑیور اب هب ای ،هتــشاد رــس رد يزيﭼ هﭼ وا هك مينادب دیاب مينك يرواد رد ﯽحرط ای هــﺸیدنا ﺖين» ﺲپ .ﺖــسا هدوب هﭼ وا ﺖين ﯽﺗرابع .(^{BeardsleyandWimsatt},¹⁹⁴⁶, ⁴⁶⁹)«ﺖسا هدنسیون نهذ رﺗارف ،دوش ﯽم هتشون ای هدورس هك ﯽنامز نتم ای رعــش ،اما .دريﮔ ﯽم رارﻗ وا ﺖــساوخ و تردﻗ زا جراخ و هدنیوﮔ تردــﻗ زا دوجو اب ،هك دوب دــهاوﺨن يرواد رايعم هدنیوﮔ ﺖــين رﮕید ﺲپ نابز رد اهنﺗ .ميــشاب نآ ﻒﺸك ددصرد شا يریﺬپان ﯽــسرتسد تواﻀﻗ كلام و راــيعم هدنیوﮔ ﺖين هك ﺖــسا (يداع) هرمزور هرمزور نابز نايم ﮏيﮑفﺗ هب لﺋاﻗ هك ﺖسين ﯽلزدريب اهنﺗ .ﺖسام رﮑفمه يو اب رﻈن نیا رد يرايــسب ،ﺖسا هدش ﯽتخانــشابیز و نابز هفسلف » ،ﺖسا دقتعم زين لواك ﯽلنتسا لاﺜم يارب ،دنتسه نآ زآ نامروﻈنم و ميیوﮔ ﯽم هﭼ ام هك دراد هجوﺗ نیا هب هرمزور .(^Cavel,¹⁹⁷⁶,⁸⁶) «ﺖسيﭼ اه هتفﮔ نايم ﯽﮑيﮑفﺗ نينﭼ نــتفرﮔ رﻈن رد ،ون ِرنه لاح ره هــب باجیا يرﮕید نامز رــه زا ﺶيب ار ﯽتخانــشابیز و هرمزور نابز ناوﺗ ﯽم هنوﮕﭼ نردــم تايبدا دروم رد ،لاﺜم يارب .ﺖــسا هدرك ﺖين نامه هك ﺖفای ﺖسد يا هناﮕی يانعم و دحاو ياهريــسفﺗ هب ﻒیرعﺗ رد هك دیريﮕب رﻈن رد ار ¹دروــسبا تايبدا ؟دــشاب هدنیوﮔ ،تايبدا هيلع ﯽشروش ناونع هب راتــشون عون نیا » :ﺖسا هدمآ نآ و مسينويسرﭙسكا رد هــﺸیر هك ﺖسا ﯽتنــس ﮓنهرف و اه شزرا (ﺦسم ،هاﮔداد) ،1۹۲0 ي ههدرد اﮑفاك هتشون رد و دراد مسيلاﺋروس رتﺸيب تايبدا عون نیا هب لیامﺗ 1۹۴0 ي ههد رد .دروخ ﯽم مﺸﭼ هب هك وماك ربلآ و رﺗراس يارآ و ﺲناتسیزﮔا هفسلف ذوفن اب هﮋیو هب دش ﺶقنرد هك دندید يا هداتفا ﮏﺗ تادوجوم هباﺜم هب ار رﺸب تادوجوم نودب يدشارف ي هلزنم هب زين ار ناهج و ،دنتسه ناهج رد يا هناﮕيب هناسفا رد وماك ربلآ .(^Abrams,¹⁹⁹⁹,¹) «دنتفایرد ﯽتقيقح ﭻيه يديعبﺗ ﮏی ساسحا ،ناسنا ،ناهج نیا رد » :دیوﮔ ﯽم ﻒیزيــس شا ﯽﮔدنز و وا نايم هك ،ﯽﮕبیرﻏ و ﯽﮕناﮕيب زا ﯽــساسحا ؛دراد ار .(^Ibid)«دزاس ﯽم ار ﯽﭼوپ ساسحا ،نیا و ﺖسا هداتفا ﯽیادج ﺖيعضو زا ﯽشان هك ﺖسا ﺖیاﻏ و روﻈنم زا ﯽهﺗ یزيﭼ دروسبا»

و ،یﮑیزيفاتم ،یبهﺬم یاه هﺸیر زا هك ﯽناسنا ،ﺖسا رصاعم ناسنا ﯽیاه ﺶنك اب هدش مﮔ ناسنا نامه ،هدــش ادج دوخ یعيبط قوف

زج يزيﭼ دروسبا ،ﻊﻗاورد .(۲۶ ،13۸۸ ،نيلــسا ) «ﺖسانعم یب دقن ﯽناشوپ مه زا ﯽكاح هك ﺖسين تايبدا رد مــسیدراﮕناوآ ﯽلجﺗ ﺖيعضو دقن رسارس تايبدا عون نیا اریز ،ﺖسا ﯽتخانــشابیز رما و و انعم ِدوخ نآ يانعم ﺖــبيﻏ .ﺖــسا رصاعم ﯽعامتجا و ﯽﮕنهرف ﯽبایزرا راك هك ﺖسا راثآ هنوﮔ نیا رد ًاقيﻗد .ﺖسا دقن ِدوخ زين نیا هزاﺗ ﯽمرف ﯽتح هن و ﺖــسه ﯽیانعم هن ﯽتﻗو .دروخ ﯽم هرﮔ دقن و تﺬل و هبرجﺗ دیاب اهنﺗ (لوهراو و ناشود ياه ﺖخاس - هدامآ لﺜم) هب ار رنه ِدوخ هراومه مسیدراﮕناوآ .ديﺸﺨب ﺖعسو ار ﯽتخانشابیز ﻒیرعﺗ ﺶیارب ار رنه اه هیرﻈن اﺗ دنام ﯽمن رﻈتنم و دريﮔ ﯽم ﺶسرپ ي هصرع رد هك دنتسه رنه ﺦیراﺗ رد يرايــسب راثآ ،ور نیازا .دننك لسرام مان هك ﺖسين ﯽسك ،دنا هدرك اپرب بلاقنا رنه دقن و ﻒیرعﺗ .دشاب هدينﺸن ار وا ﺐیرﻏ و ﺐيجع راثآ و ناشود ﯽعامتجا ﺖفاب نتفرﮔ رﻈن رد ياج هب ون دقن رد ﺐبس نیدب رب ،روآدیدپ ي هــناواﮑناور ليلحﺗ اــی ،رثا ﯽﺨیراﺗ ياــه هنيمز و تﺬل يزيﭼ .دوش ﯽم ديكﺄﺗ ﯽتخانشابیز تﺬل و هبرجﺗ ،اه ﯽﮔﮋیو لوﻗ هب و دنك رارــﻗرب طابﺗرا نآ اب دناوتب ناــسنا هك دــﺸﺨب ﯽم نينﭽمه .(^Stolnitz,¹⁹⁶⁰,²²) دنك ﯽلدمه نآ اب زتين لوتــسا ﯽیاناوﺗ ياراد هك ﺖــسا يزيﭼ يرنه رثا ،ﯽلزدريب ورنوم لوﻗ هب .ﺖسا ﯽتخانشابیز يا هبرجﺗ داجیا نردم رنه رد ﯽهاوخون و مسیدراﮕناوآ نیا هب هجوﺗ اب نونكا و تﺬل ﻒیرعﺗ رد دیاب ،دوش ﯽم لماــش ار يرنه ياهرناژ مامﺗ هك ورملﻗ اریز ،ﺖشاد لوﺬبم ار مزلا ﺖﻗد ﯽسانشابیز حلاﻄصا دربراك ،ﻒصو نیا اب .ﺖسا هتفای شرتسﮔ دح زا ﺶيب رنه و ﯽسانشابیز دهاوخ ﺶيپ يزيﭼ هﭼ ﺖسين نﺌمﻄم ﺲك ﭻيه » :لواك لوﻗ هب زا ﯽسح دناوﺗ ﯽم دتفيب قافﺗا ﯽتﻗو و ؛دتفيب قافﺗا هك نیا اﺗ ،دمآ «...دنك داجیا هتفر ﺖسد زا هك يا هتشﺬﮔ زا ﯽسح و بلاقنا ﮏی زا ﯽیاه هژاو و تاحلاﻄصا درــبراك رد ﺖﻗد .(^Cavel,¹⁹⁷⁶,⁷⁶) اریز ،ﺖسا دقن دنیارف هب نديﺸﺨب طابﻀنا و مﻈن يارب ،ليبﻗ نیا و ﯽتخانشابیز ي هبرجﺗ بوﭼراﭼ ﯽلزدريب ِﯽتــسيلامرف هیرﻈن رد رد .ﺖسا هدننك نييعﺗ ﯽتخانــشابیز ﺶنكاو ،ﺖفایرد هیرﻈن رد .ﺖسا نايم رد ﯽتخانشابیز ي هﮋبا اب هژوس طابﺗرا ﺚحب اج نیا

مسیویتکژبوس :رنه دقن و يتخانشابیز هبرجت هدشان لرتنک

ياه هﮋبا ورملﻗ هنوﮕﭼ هك ميتــسه دهاــش نردم ي هرود رد هتسناوﺗ يزيﭼ ره ﯽعون هب و ﺖــسا هتفای شرتسﮔ ﯽتخانشابیز ﺖحارص اب ناوﺗ ﯽمن رﮕید .دوش ﻊﻗاو ﯽتخانشابیز هبرجﺗ هب ﻖلعتم هبرجﺗ داجیا ضرــﻏ هب ،هدــش ديلوﺗ ياه هﮋبا ای ايــشا هك ﺖــفﮔ اریز ،دنتسه ﯽتخانشابیز ياه هﮋبا ﺖسﺨن ي هلهو رد ﯽتخانشابیز ياه ﯽﮔﮋیو نايم زیامﺗ هب نیا .دنشابن ﯽتخانشابیز دنناوﺗ ﯽم اهنآ يرنه ياه ﯽﮔﮋیو و (ﯽبيكرﺗ شوخ لﺜم ) يرنه راثآ ﯽتخانشابیز نايم زیامﺗ نامه ،رﮕید يريبعﺗ هب .ددرﮔ ﯽمزاب (ندوب لصا لﺜم) زا يرﺗدودحم يانعم هب هك ﺖسا يرنه و ﯽتخانشابیز ياه شزرا

۸

13۹۴ راهب ،1 هرامش ،۲0هرود یمسجت یاهرنه - ابیز یاهرنه هیرشن

ﺖﻗو هﭼ و ،ﺖسيﭼ ﯽسانشابیز ﯽتسار هب اما .ﺖسا رظان ﯽسانشابیز

؟دیآ ﯽم رامش هب ﯽتخانشابیز ﯽﺗﺬل ،هﮋبا ﮏی زا تﺬل ،درب راﮑب ار «ﯽــسانشابیز » حلاﻄصا نﺗراﮕمواب هك ﯽــنامز ،(ندينش و ندید لﺜم ) ﯽنوريب ساوح هار زا هك دوب ﯽتخانش شدارم هبرجﺗ ﺲپ .دیآ ﯽم ﺖــسد هب ليﺨﺗ ﯽنورد ﺲح هﻄــساو هب ای و هتساخرب ﺶﺨب تﺬل تاساسحا اب ﯽفسلف ي هﺸیدنا رد ﯽتخانشابیز ايناتیرب رد .دــش ﻂبﺗرم ﯽعيبط ياه ﯽیابیز ریاــس و يرنه راثآ زا «قوذ » ﺚحب هب ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ،نوسﭼاه و يربزتفاش ﻂسوﺗ ،يروما هب ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ،ﺖناك معز هب ناملآ رد و ،دروخ دنويپ اهر تﺬل ﯽنعی ،«ﯽنهذ تﺬل» ﯽعون و «ندوب ﯽموهفم ريﻏ» لﺜم ﺲپ نافوسليف رب فرژ يريثﺄﺗ ﺖناك رﻈن نیا .دروخ دنويپ ضرﻏ زا مورج .داهن ﯽلزدريب ورنوم و لب ویلاك ،رواهنپوــش روﺗرآ دننام ،وا زا ﺖحﺗ ﺖسا يا هبرجﺗ ،ﯽتخانشابیز هبرجﺗ » :دیوﮔ ﯽم زتين لوتــسا دوخ هبون هب ﯽتخانشابیز شرﮕن ﮏی و ،ﯽتخانشابیز شرﮕن ﺖیاده ﻂقف ﯽهاﮔآ [هﮋبا] ﻖلعتم رب ﻖمعﺗ و ،^۲هنلادمه و ضرﻏ ﯽب هجوﺗ لماش .(^Shusterman & ^Tomlin, ²⁰⁰⁸,¹⁴⁸) «ﺖسا ليلد نيمه يارب ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ و رنه كاردا موهفم ،مهدجه نرــﻗ زا يا هﮋبا ره هب ﺖبسن ﯽتخانــشابیز شرﮕن و دنتشاد ﯽناــشوپ مه هبرجﺗ رﺼح و دح ﯽب ورــملﻗ ،ناــمز نیا رد .دــشاب ﺖــسناوﺗ ﯽم هك ﺖسا ﯽلﺋاــسم نیرﺗ مهم و نیرﺗ ﺐلاج زا ﯽﮑی ﯽتخانــشابیز ﯽتخانشابیز هبرجﺗ... » :دیوﮔ ﯽم زتين لوتسا .ﺖسا هجوﺗ هتسیاش ﺐلج دوــخ هب ار اــم هجوﺗ هﮋــبا ﮏی هــك ﺖــسا ﯽتﻗو اــهنﺗ رب هجوﺗ مامﺗ ،ﺖناك زا ﺲپ ﯽتﻗو .(^Stolnitz,¹⁹⁶⁰, ²²)«دنك ﯽم یروص یدنمتیاﻏ رب » ،ینعی نیا ،دــش فوﻄعم هبرجﺗ ﯽضرﻏ ﯽب .(^Davies, ²⁰⁰⁹,¹²²) «دش زكرمﺗ [یرنه رثا] هﮋبا ﯽتخانشابیز شرﮕن اب ﺖــسناوﺗ ﯽم يزيﭼ ره ،ﺐيﺗرﺗ نیدب ساسحا هاوخ يزيﭼ ره ... » :زتين لوتسا لوﻗ هب .دوش هتــسیرﮕن شرﮕن دروم ﯽموهفم رﮑفﺗ ای ،ليﺨﺗ اب دناوﺗ ﯽم ،كاردا هاوخ ،دوش ﮏی اسب هﭼ :دیازفا یم یو .(^Ibid, ²⁷) «دوــش ﻊﻗاو ﯽتخانشابیز دادعا ِﯽقﻄنم راتخاــس رب ضرﻏ ﯽب ﯽلمﺄﺗ اب دناوتب مه ناد ﯽضایر زا رﮔا ﯽتح ؛دشاب هتشاد ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ ،ﯽضایر لاﮑــشا و .(^Stolnitz,¹⁹⁶⁰, ²⁴-²⁶)دشابن ﯽكاردا و ﯽناسح يا هبرجﺗ عون ياه ﺖيلباﻗ و ﺖسا هﮋبا رب ام هجوﺗ مامﺗ ،ﯽتخانشابیز شرﮕن رد .ميﺸﺨب ﯽم اقﺗرا نآ هب ﯽیوﮕﺨساپ رد ار دوخ ﯽــساسحا و ﯽليﺨﺗ .دوش دیدﺸﺗ ﺶيب و مك دناوﺗ ﯽم شرﮕن نیا ﻒلتﺨم ياه هبرجﺗ رد هتبلا .درادب فوﻄعم دوخ هب ار ام هــجوﺗ ًلاماك دناوﺗ ﯽم نامر ﮏی نیا و ﺖسا مزلا مهم تايﺋزج رد ﺖﻗد ﯽتخانشابیز شرﮕن ﮏی رد ﯽلومعم ناــسنا ﮏی اب رنه هب هاﮔآ و ريﺼب دقتنم ﮏی قارتفا هجو لفاﻏ يا هيشاح لﺋاسم هب هجوﺗ ليلد هب رثا ﮏی تايﺋزج زا هك ﺖسا ﮏی رد هتفر راﮑب ياهدامن و اه ليﺜمﺗ ﺖفایرد و نتــسیرﮕن .ﺖسا هب هاﮔآ درف ﮏی يارب .ﺖسا جراخ هبرجﺗ ﯽب ناسنا ﮏی ناوﺗ زا ،نتم اب .دوب دهاوخ رﺗ ﯽنﻏ ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ،يرنه و ﯽبدا ياهدرﮕش ﯽتخانشابیز هﮋبا دناوﺗ ﯽم يزيﭼ ره زتين لوتسا لوﻗ هب شرﮕن نیا .ناشود لسرام ياهراك رد ﺖخاس -هدامآ يايشا ﯽتح ،دشاب ركذ ﯽقلﺗ رد هتساوخان ای هتساوخ ،رنه نافوسليف زا يرايــسب هنوﮔ ره زا ﺶيپ ﺖسا دقتعم زتين لوتسا .دنراد رﻈن كارتشا ،هدــش

،ﯽسانشابیز يانعم دیاب رثا ﮏی ﯽتخانــشابیز شزرا دروم رد ﯽﺜحب مﮑلم ،نايم نیا رد .درك ﺺﺨﺸم ار ﯽتخانشابیز هﮋبا و هبرجﺗ ،شرﮕن يانبم رب ﯽسانشابیز ﻒیرعﺗ ﺖهج رد شلاﺗ هنوﮔره » ﺖسا دقتعم داب هوجو ریاس ای ﯽتخانشابیز شزيﮕنا ،تﺬل ،هبرجﺗ ،شرﮕن ،ﯽﮔﮋیو ،مﮑح حلاﻄصا نیا ياهدربراك هكارﭼ ؛ﺖسا ﻖيﻗدان يرﻈناﺸيپ تروص هب نآ . (^Budd, ²⁰⁰², ¹²) «ﺖسا هتفای شرورپ و هدمآ دیدپ هفــسلف رد نردم ي هرود رد هك ﺖسا نیا دراد ﺖيمها اج نیا رد هﭼ نآ اما زاين ،رﮕید ياه تراهم زا ﯽیادج و يرنه ﺖيلاعف ندــش رﺗ صاخ اب اسب هﭼ و ،دش ﯽم ساسحا ﯽفــسلف تارﮑفﺗ رد دیدج ﯽمیاداراپ هب ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ ﺖيصوﺼخ و ﺖيهام رد اﺗ دــش ﺚعاب نيمه يرنه ي هﺼﺨﺸم و رايعم اهنﺗ ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ .دوــش لمﺄﺗ هديﺸك ﺖــسد ﯽنوريب فادها و دوخ ريﻏ هب ﺖمدخ زا هك ﺖــسا ساــسا رب دناوﺗ ﯽم يرنه رثا شزرا » :لوراك لﺋون لوﻗ هب .ﺖــسا «دوش ﯽبایزرا هن ای دنك ﯽم داجیا ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ ایآ هك نیا ميیوﮕب ميناوﺗ یم نونكا .(^Shusterman & ^Tomlin, ²⁰⁰⁸, ¹⁵²) لوحتم رنه دقن و ﯽسانشابیز ،رنه ،يرنه مــسينردم نایرج رد .دندش ﯽتخانشابیز كاردا شریﺬپ دعتسم يدایز ياهزيﭼ و دندش و ﺖسا مزلام رنه ِﯽتسيﭼ اب ﯽتخانشابیز ي هبرجﺗ دسر ﯽم رﻈن هب .دراد يا هﮋیو هاﮕیاج يرنه و ﯽبدا دقن رد نآ نايب ،ور نیا زا نآ ﻒيصوﺗ زا ريﻏ دیاب ﺖسا ﯽعوضوم ي هرابرد هراومه هك دقن و ،رثا ﮏی ياه ﯽﮔﮋیو ﻒيصوﺗ و ﻒیرعﺗ ،دقن دركراك .دــشاب عوضوم هجاوم رثا ِﯽبایزرا اب دقن دنیارف رد .ﺖسين انعم ﺖفایرد يارب نآ ريسفﺗ ﻒیرعﺗ مرف رب هيﮑﺗ اب رنه ،نردم ي هرود رد هك نیا هب رﻈن .ميتسه و يرارﮑﺗ ﯽمرف ای ﺖــسا ﺐیاﻏ مرف يدراوم رد دنﭼ ره ،دوــش ﯽم ؟دوش ﯽم ﯽبایزرا ای هبرجﺗ يزيﭼ هﭼ ،ﺖسا رضاح ﺶیامن يارب هرمزور ی هزوح رد نارﻈن ﺐحاص زا یخرب یاه هﺸیدنا ليلحﺗ ،راك شور ﺖسا روحم -نتم یاه هیرﻈن و ﺖفایرد هیرﻈن ،یتسيلامرف یاهدقن و نانآ نیرﺗرومان زا یخرب هتــسیاش باﺨتنا اب مينك یم شلاﺗ هك .ميهدب ﺦساپ هدش حرﻄم یاه ﺶسرپ هب ناﺸلاوﻗا زا یﺸﺨب همجرﺗ

يتخانشابیز هبرجت و يتسیلامرف دقن

ءايشا زا يرايسب ياپ نردم هرود رد هك نیا اب دوش ﯽم هﻈحلام اﺗ دنا هتشاد ﯽعس هراومه ون نادقتنم ،ﺖسا هدش زاب رنه هب اهدادیور و تﺬل زا ﺖناك ﯽقلﺗ رد هﺸیر ،شرﮕن نیا دیدرﺗ ﯽب .دنورن رﺗارف رنه زا اهر و ﯽموهفمريﻏ يرواد ﯽعون هباﺜم هب ار نآ هك ﺖشاد ﯽتخانشابیز ،ﺖسا هﮋبا يروص يدنمتیاﻏ رب اهنﺗ زكرمﺗ هك ﺖــسناد ﯽم ضرﻏ زا هبرجﺗ هن و ﺖسا هتفﮔ نﺨس ﯽتخانــشابیز يرواد زا ﺖناك دنﭼره دوعص هب رجنم ،نیا اریز ،ﺖسا ﯽندركان راﮑنا نآ ريثﺄﺗ اما ،ﯽتخانشابیز يرنه و ﯽبدا دقن رد مسيلامرف .دش يرنه دقن رد رادیدپ و مرف هاﮕیاج رد هتفر راﮑب يرنه و ﯽبدا ياهدرﮕش رب هك دراد هراشا دقن زا ﯽعون هب نامه نیا .دراد رﻈن نآ ﯽعامتجا و ﯽﺨیراﺗ ياوتحم زا رﻈن فرص رثا .دیوج ﯽم رثا نورد ار دقن تامزاول هك ﺖسا ³هنایارﮔ نورد يدرﮑیور ﯽلزدريب ورنوم و لب ویلاك دننام ﯽیاه ﺖسيلامرف ،متسيب نرﻗ رد

۹

ِﯽتخانشابیز ساسحا ،لب .دنتفرﮔ رارﻗ ﺖناك ي هﺸیدنا ريثﺄﺗ ﺖحﺗ ياه ﯽﮔﮋیو ،ﯽلزدريب و ﺖسناد هﮋبا رادانعم مرف لصاح ار نیرفآ تﺬل رد راتخاــس ّلك اب ﺖبــسن رد ار ﯽمرف صاخ تايفيك و هﮋبا ﯽمرف ﯽهاﮔدید رب نانﭽمه ﯽلزدريب هك ﺖــسا ركذ هب مزلا .ﺖفرﮔ رﻈن يارب يرنه رثا وا معز هب اریز ،دنك ﯽم هيﮑﺗ يرازبا ای ^۴هــنایارﮔ نورب هكروﻄنامه لاح ره هب ⁵.دوش ﯽم ﻖلخ ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ داجیا دقن يارب ،هدش ركﺬتم ﯽتناك رﮑفتم ﮏی ناونع هب مه زتين لوتــسا دﻗاف) ضرﻏ ﯽب و درك رﻈن هﮋبا ياه ﯽﮔﮋیو رب اهنﺗ دیاب ﯽتسيلامرف ﯽتفرعم هنوﮔ رــه » هك ﺖــسين انعم نادب نیا هتبلا .دوب (دــﺼﻗ يرما هدرك ﻖلخ ار نآ ﯽــسك هﭼ هك نیا لــﺜم هﮋبا صوــﺼخرد كاردا و هبرجﺗ ﺖیوقﺗ و ليهــسﺗ هب هك يزيﭼ ره .دــشاب ﻂبر ﯽب .(^Fenner, ²⁰⁰³, ²⁰) «ﺖسا ﯽنتفریﺬپ ،دناسر يرای ﯽتخانشابیز مرف هب هجوﺗ ﯽتــسيلامرف دقن رد دنﭼره ،هك ﺖــسانعم نادب نیا .ﺖسين رﻈن رد دنمرنه نتفرﮔ هدیدان و اوتحم ﯽفن اما ،ﺖسا اوتحم زونه دقن رد هك دنا هدوب مه يرﮕید نادنمــﺸیدنا هتبلا ِﯽتخانشابیز تﺬل رب نوــسنیول دلورج هنومن يارب ،دنا هتفﮕن كرﺗ ار رثﺄتم هك هﮋبا ﮏی ياوتحم و يدرف ﺖشرس رب لمﺄﺗ و كاردا زا هدمآرب و ﺖشرس ﯽﮔديﭽيپ ﺲپ .دزرو ﯽم ديكﺄﺗ ،ﺖسا نآ صاخ راتخاس زا مزلا طرش يرنه رثا زا ندرب تﺬل يارب ،ﯽكاردا راتخاس اب رثا ياوتحم .(^Levinson, ²⁰⁰⁹,¹²¹-¹²²) اوتحم ای یرنه ﺖشرس ًافرص هن ﺖسا رثا ﯽتخانشابیز ياه ﯽﮔﮋیو رب دقن عون نیا رد هك نیا دوجو اب رب زتين لوتسا لوﻗ هب و ﯽضرﻏ ﯽب رب ديكﺄﺗ نانﭽمه ،دوش ﯽم ديكﺄﺗ يراﮔزاس يانعم هب ار ﯽلدمه نیا رﮔا .ﺖسا رثا اب ﺐطاﺨم ِﯽلدمه نیا ،میريﮕب ﯽﮑی رثا زا هدمآرب ريثﺄﺗ اب ﺐطاﺨم كاردا و ساــسحا ﯽبﺗارم زين دقن عون نــیا ﯽتح هك ﺖــساعدم نیا رب ﯽهاوﮔ ،دوخ رﮔا .دراد دوخ رد ﯽــنمض تروص هب دنﭼ ره ار مــسیويتكﮋبوس زا .دــش ﯽمن ديكﺄﺗ ﯽلدمه و ﯽضرﻏ ﯽب رب همه نیا دوب نــیا زا ريﻏ غراف دیاب ﯽتخانشابیز هبرجﺗ مــسيلامرف رد ،اهنیا مامﺗ زا غراف اما اهنﺗ ﯽنعی ،(هﮋبا) يرنه رثا و (هژوس) ﺺﺨــش نايم ياه ﺖبسن زا هك ﺖسا راﮔدنام نورد يدقن نامه نیا .دوــش داجیا مرف هب رﻈن اب ﯽتخانشابیزريﻏ ياه شزرا و ﯽتخانــشابیز ياه شزرا دریﺬپ ﯽمن ًافرص ،دﺸﺨب ﯽم ﯽتــسه يرنه رثا ﮏی هب هﭽنآ ﺲپ .دنزيمايب مهب .دور رﺗارف مرف زا دیابن زين ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ورملﻗ و ﺖسا نآ مرف رب دیابن و ﺖسا ﺾحم مرف ﯽبدا رثا ،سور ياه ﺖــسيلامرف رﻈن زا .دنيبب ﺐيسآ دوخ رد ِﺖیاﻏ و ﯽضرﻏ ﯽب اﺗ درك زكرمﺗ رثا ياوتحم ﺖﻗو مزلتسم و هديﭽيپ مرف رد كاردا دنﭼره » ،ﯽﮑسفولشا رﻈن زا رد ِﺖیاﻏ ﮏی كاردا دنیارف هك ﺖفرﮔ هدیدان دیابن ،دوــﺸب يدایز هجيتن رد ﺖسا مرف هب هجوﺗ ﯽتﻗو . (^Iser,¹⁹⁷⁸,¹⁸⁷) «ﺖسا دوخ .دريﮔ ﯽم تروص ضرﻏ ﯽب زيﭼ نآ ي هبرجﺗ ﺖــسا نیا ﺖناك زا ﺲپ ياه ﺖــسيلامرف ِشرﮕن نیا ﺖلع ياه شزرا زا لقتــسم ﯽتخانــشابیز شرﮕن ،مــسيلامرف رد هك اما .ﺖسا يداﺼتﻗا و ﯽﻗلاخا ياه شزرا دننام ،ﯽتخانــشابیزريﻏ نآ ،ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ ورملﻗ ندرك دودحم ياج هب شرﮕن نیا تلایامﺗ اب نردم يرنه راثآ .ﺖسا هدينارتسﮔ نامز ره زا ﺶيب ار ﯽیابیز ،يدنمدوس ،ﯽیاراك زا رنه كاردا زیامﺗ هاوﮔ ،ﯽتسيلامرف ﯽلاح رد .دقن اب نتﺨيمآرد هاوﮔ و ﺖسا رثا ﯽتخانش ياه هبنج و

و رثا ﮏی ﯽیاراك نايم ﯽﺗرور دراﭽیر لﺜم ﯽیاه ﺖــسيﺗامﮔارپ هك موهفم هك ﺖسا لیامﺗ نيمه .دنوــش ﯽمن لﺋاﻗ ﯽﺗوافﺗ نآ كاردا ياه هبرجﺗ و دزاس ﯽم جراخ يرنهريﻏ ياه شزرا رﺼح زا ار رنه مينيبب نونكا اما .دﺸﺨب ﯽم ﻖنور ار دقن رازاب دیدج ﯽتخانشابیز

؟دور ﯽم ﺶيپ اجك اﺗ ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ورملﻗ ،ﺖفایرد هیرﻈن رد

يتخانشابیز هبرجت و تفایرد هیرظن

رﮔديه زا ﯽﮑيﺗونمره ﺚحابم هنيمز رد هــك ،رماداﮔ رــﻈن زا لماعﺗ لصاح ،ﯽبدا نتم ﮏی كاردا ،ﺖــسا هتفریﺬپ ريثﺄﺗ رايــسب ياه ﻖفا شزيمآ هجيتن ،نآ ريــسفﺗ و مهف و ،نتم و هدنناوخ نايم رد رماداﮔ ﮏيﺗونمره رد هدنناوخ هب لاعف ﯽﺸقن ياﻄعا .ﺖــساهنآ نازادرپ هیرﻈن زا ﯽﮑی ،سای تربور ﺲناه .داتفا رثﺆم ﺖفایرد هیرﻈن هب هجوﺗ مهدجه نرﻗ رد ﺖــسا دقتعم ،ﺖفایرد هیرﻈن ي هزوح رد نامز ره زا ﺶيب هدنناوخ ای رظان ِلاــعف ليﺨﺗ و هبرجﺗ و ﺖفایرد ِيدوخ هب ﯽبدا رثا ﮏــی رﮕید ،هرود نیا رد .ﺖفرﮔ رارــﻗ رﻈن ّدم زا جراخ ﯽﺗاذ دجاو ،ﯽﺨیراﺗ رثا ﮏی دننام و هدــﺸن ﻊﻗاو هﮋبا دوخ هرود ره رد نويسارتسكرا ﮏی نوﭽمه دناوﺗ ﯽم هﮑلب ،ﺖسين نامز ياه كاوﮋپ و اه ﺶنكاو زا اهارجا نیا .دشاب هتشاد ددعتم ياهارجا رثا هب ﺶناﮔژاو زا غراف و دوــش ﯽم ثداح ناﮔدنناوخ نايم دیدج .( ^Juass,¹⁹⁷⁹, ⁸⁴-⁹⁵) دﺸﺨب ﯽم رصاعم ﯽتسه ﯽبدا ياه ﯽﮔﮋیو يانعم هب ار «ناﮔژاو زا غراــف » ام رﮔا نوــنكا و ﺐطاﺨم ﺖفایرد و ﺶــنكاو هك ﺖــسانعم نادب میريﮕب ﯽمرف رد ﯽنارنﺨس ﮏی رد سای .دراد رارﻗ ﺖیولوا رد نآ ندــش لوحتم دنﺗرابع هك هدربمان ﯽتخانشابیز ي هبرجﺗ عون هس زا ،1۹۸۲ لاس ﯽتخانشابیز (ب ؛ﯽتخانشابیز ي هدنزاــس هبرجﺗ ای عادبا (ﻒلا :زا ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ای ﺲيسراﺗاك (ج ؛عادبا هب هتــسباو ﺖفایرد ای عون رب يو ديكﺄﺗ نايم نیا رد . (^Morris, ²⁰⁰⁴,¹²⁷) ﯽــطابﺗرا و ﯽكاردا ي هبنج ،ﺖفایرد هیرﻈن رد هك ليلد نیا هب ﺖــسا موس هدرك اديپ يرتﺸيب ﺖيمها و ﺖیولوا رثا ديلوﺗ هب ﺖبسن ﯽتفایرد ديلوﺗ زا ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ِرﺬﮔ ي هناﺸن ار ﺲخروب راثآ وا .ﺖسا هتسناد نردم ﯽتخانــشابیز ﺖفایرد هب ﮏيسلاك ﯽتخانــشابیز شرتسﮔ ار ﯽتخانشابیز هبرجﺗ و ﺖفایرد نیا يزيﭼ هﭼ اما .ﺖسا ﯽتخانــشابیز كاردا هب اهدقن ایآ ؟دــنك ﯽم نييعﺗ ای ،دــهد ﯽم

؟دنﺸﺨب ﯽم ﺖعسو رثا (ناﮔدنناوخ) نابطاﺨم اب هك ﯽناملآ نازادرــپ هیرﻈن زا رﮕید ﯽــﮑی ،رزیآ ﮓــناﮕفلو ﯽبدا رثا ﺖسا دقتعم ،ﺖــسا رﮑفمه ﺖفایرد هیرﻈن رد سای تربور ﯽعامتجا ياهراتخاس رب ملاع اب دروخرب رد هك ﺖسا طابﺗرا يا هنوﮔ ،يو رﻈن هب اما .(^Iser,¹⁹⁷⁸, ^ix) دوــش ﯽم هريﭼ رضاح تاــيبدا و ﻒــﺸك ﯽبدا نتم رد ار (يراﺬﮔريثﺄﺗ ،ﯽنعی ) ليــسناتپ نیا هﭼ نآ هلسلس ،ندناوخ » .ﺖسا ندناوخ لعف ،دروآ ﯽمرد ﺶبنج هب و هدرك هدنناوخ رب ﯽنتبم مه و نتم رب ﯽنتبم مه هك ﺖــسا ﯽیاه ﺖيلاعف هدنهد ناــﺸن ،ﺶناوخ رب نتم تايبدا يانتبا نیا .(^ibid) «ﺖــسا ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ،دقن عون نیا رد .ﺖسا مسیويتكﮋبوس زا ﯽبﺗارم

ون رنه رد ﯽتخانشابیز رما و دقن ﯽناشوپ مه

10

13۹۴ راهب ،1 هرامش ،۲0هرود یمسجت یاهرنه - ابیز یاهرنه هیرشن

دراد ﯽتــسیويتكﮋبا ياه هبنج مه هدنناوخ و نتم رب انتبا ليلد هب هدنناوخ و نتم ،رزــیآ رﻈن هب .ﯽتــسیويتكﮋبوس ياه هبنج مه و هبرجﺗ و تﺬل .دنمزلا ﯽبدا رثا هب نديــﺸﺨب ﯽتــسه يارب ود ره ﺖسد نتم اب هدنناوخ ليﺨﺗ ندرك ريﮔرد زا ﺲپ اهنﺗ ﯽتخانشابیز هدش هتــشون ﺶﺨب نیا ﺲپ . (^Iser, ¹⁹⁷⁴, ²⁷⁴-²⁹⁴) دنهد ﯽم دنیارف اﺗ دﺸﺨب ﯽم لابورپ و ورين هدنناوخ ليﺨﺗ هب هك ﺖــسا نتم .دهد همادا ﺶكاردا اب ار ديلوﺗ ،يرواد ﻖیرط زا قوذ دــسر ﯽم رﻈن هــب ﺖفایرد هــیرﻈن رد ﺐطاﺨم ﺶنكاو زين اــهدقن ای اه يرواد اریز ،ﺖــسا دلوم يورين تلامﺄﺗ و اهراتفﮔ ،ﯽــیاﻀف داجیا اب دقن ،ﯽیوﮔ .دــنزيﮕنا ﯽمرب ار رارمتسا ار نآ تايح و دهد ﯽم ﻂسب ار رثا ﮏی ي هرابرد يداقتنا ار (نابطاﺨم) ناﮔدنناوخ ﯽبدا ﺶناوخ دنناوﺗ ﯽم اهدقن .دﺸﺨب ﯽم و ﺲیوج زميج راثآ دننام ،دیدج ياه نامر و اه ناتساد .دنربب لااب دوخ ناﮔدنناوخ ﺐناج زا يرتﺸيب ﺖيلاعف مزلتسم ،ﺖﮑب لﺋوماس هدوﺸﮔ ﻒلتﺨم ياه ﺶناوخ يور هب ﯽبدا نوتم ليبﻗ نیا .دنتسه دیدج ﯽتخانشابیز ي هبرجﺗ و يزاــسزاب يايهم هﻈحل ره و هدوب و ﯽعامتجا ،ﯽﺨیراﺗ ياهدرﮑیور دــسر ﯽم رﻈن هب ﺲپ .دنتــسه زا ﯽنادنﭼ راك ،دــقن رد ون ياهدرﮑیور لــباقم رد ﯽــﮑیژولوﺋدیا هب يروحم -هدنناوخ هك ﺖــساج نیا ﺐلاج هتﮑن .دنرب ﯽمن ﺶيپ ياه هبرجﺗ مينيبب نونكا .ﺖسين هدنناوخ هب دنمرنه دهعﺗ يانعم

؟دنراد ﯽهاﮕیاج هﭼ روحم-نتم ياهدقن رد دیدج ﯽتخانشابیز

يتخانشابیز هبرجت و يروحم -نتم

ﯽعامتجا و ﯽﺨیراﺗ ﺖفاب هب هجوﺗ و هدنسیون ﺶقن ،ون دقن رد مامﺗ ،نتم للاقتسا ملاعا اب و هدــش هتساكورف انعم ديلوﺗ رد نتم يارب ﯽیارﮔراتخاس ياه ثاريم زا ﯽﮑی اریز .ﺖــسا نآ نابز رب هجوﺗ انعم نابز هك دوب مهم لصا نیا مــسينردماسپ و ﯽیارﮔراتخاساسپ نتم نورد زيﭼ همه ﺲپ .دنك ﯽم ديلوﺗ هﮑلب ،دنك ﯽمن ﺲﮑعنم ار لوﻗ هب .ﺖسين نتم راﮔدنوادخ هدنیوﮔ ای هدنــسیون و دروخ ﯽم مﻗر للاقتسا نتم و هتفر رانك هب هدنــسیون ،نتم راﺸتنا اب تراب نلاور نّيعﺗ ،ﯽیارﮔرادتﻗا دراوم زا ﯽﮑی ﯽبدا دقن ﺖنس رد .دبای ﯽم يدوجو و هدش نييعﺗ ﺶيپ زا يزيﭼ انعم هك ﺖسانعم نادب نیا .ﺖــسانعم .هدنناوخ ﺐناج زا ﯽلمﺄﺗ و هﺸیدنا ره زا لبﻗ ﯽتح ،ﺖسا هدامآورضاح ار هناﻗلاخ يدقن لوصا و دــعاوﻗ هك دیدج ﯽبدا ياه هیرﻈن رد اــما نوتم يانعم ﺖيعﻄﻗ مدع و تابث مدع ،رﺜﮑﺗ ،دنزاــس ﯽم ﺺﺨﺸم زا ار دقتنم و هدنناوخ ﺖينهذ هك ﺖسا نيمه .ﺖسا هجوﺗ دروم ﯽبدا وا هﺸیدنا نلاوج ي هصرع نتم و دنك ﯽم اهر راﮕنا ﻖلﻄم ميهافم ديﻗ

.دنبای ﯽم زورب و روهظ لاجم دیدج ﯽتخانشابیز ياه هبرجﺗ و دوش ﯽم شزرا ﮏی هباﺜم هب يدازآ ،تراب راتــشون رفص هجرد باتك رد زين دز /سا باتك رد .مرف باﺨتنا رد هدنسیون يدازآ ،ﺖسا هدش رهاظ ،نتشون عون زا ﯽندناوخ ،ﺖسا حرﻄم ندناوخ دنیارف رد هدنناوخ يدازآ هك ﯽﺨیراﺗ و ﯽﮕنهرف ،ﯽتخانــش ناور تاضورفم مامﺗ زا ار هدنناوخ ار ون يا هبرجﺗ ناﮑما و دزاــس ﯽم اهر دننك ﯽم لمع يديﻗ نوﭽمه و نتم هب هاﮕن نیا .(^Wiseman, ²⁰⁰⁹,¹⁶⁰-¹⁶¹) دﺸﺨب ﯽم وا هب ﺖيﻗلاخ ميسقﺗ ،ﺖسایوپ يريبعﺗ هب ای ،ﺖسا ﯽنتشون هك ﯽنتم ندوتس همه نیا هتبلا .ﺖسا ﺐطاﺨم ای هدنناوخ و ،رثا ای نتم ،دنمرنه نايم .دشابن هدش نييعﺗ ﺶيپ زا يزيﭼ انعم هك ﺖسا رــسيم ﯽنامز اهنﺗ ﯽﮔدنكارپ ،ﺖفایرد هــیرﻈن رد هدــش هتفریﺬپ ِﯽیانعم رﺜﮑﺗ وﺸنلاب هك انعم بايﻏ ﯽتح و ،نایارﮔراتخاــساسپ يانعم ﻖیوعﺗ و هنایارﮔراتخاــس هیرﻈن لباقم هﻄقن ﺖــسرد ،هدرك حرــﻄم ار نآ يانعم اسب هﭼ اما ﺖــسه ریﺬپ ﺖللاد ﯽنتم ره .دراد رارﻗ روــسوس يریﺬپ ﺖللاد هك ﺖسانعم نادب نیا ،دشاب ﺐیاﻏ هــﺸيمه يارب نآ هدرك دـقن ار ﺖـللاد موهفم ادیرد كاژ .ﺖــسين يرادانعم رب لاد رﻈن زا .دــیمان ^۶«ﯽﮔدنكارپ» ار اـه لاد ﺖـیاهن ﯽـب ی هرـيجنز و اب هك ﺖسانعم ناـیاپ ﯽـب ﻖـّقحﺗ مدـع ی هناﺸـن ،ﯽﮔدنكارپ ،وا دّدعتم یــناعم ،ﯽیانعم دنﭼ رد اریز .ﺖسا توافتم ﯽیانعم دنﭼ .درادن ﯽصاخ یانعم ،لولدم ،ﯽیانعم ﯽﮔدنكارپ رد اـّما ،دراد دوجو نودب یاه لاد زا ،نتم راتخاـس هـك ﺖـسانعم نیا هب ﯽﮔدنكارپ اـب اـهنآ زا ﮏـی ره زا یرثا مادك ره رد هك دوش ﯽم ليﮑﺸﺗ ﯽلولدم نایرج ،هجيتن رد و دننك ﯽم ﺖللاد رﮕیدﮑی رب ریﺬپان نایاپ تاعاجرا رود انعم زا هراومه ار هدنناوخ ،رﮕید لاد هب ﯽلاد زا ﺖـكرح نایاپ ﯽب دـنیرفآ ﯽـم ار ﯽیاـنعم راـب رـه هدـنناوخ ،ادیرد هاﮔدیدزا .دزاس ﯽم (^Derrida,) دــبای ﺖسد ﯽیاهن یانعم هب دــناوﺗﯽمن هاـﮔ ﭻيـه و و ﯽﺼﺨش ی هبنج لوــلدم و لاد نايم ي هﻄبار ﺲــپ .¹⁹⁸¹,¹⁴ ار ﯽبسانﺗ دناوﺗ ﯽم دوخ ﺖـفایرد ساـسا رب ﺲك ره و دراد ﯽنهذ اﺗ و انعم رﺜﮑﺗ زا رﺗارف ﯽتح يأر نیا .دزاس رارﻗرب لولدم و لاد نيب .دور ﯽم ﺶيپ ﯽیانعم ﯽب ياهزرم ﯽتسينردم ﺖسپ يايند ياه ﯽﮔﮋیو زا ﯽﮕتخابانعم لاح ره هب .ﺖسا هﻄبار نيمه ﻒــﺸك رد وا ﺖيﻗلاخ و دقتنم رنه هك ﺖــسا ،لاﺜم يارب ،دنك ﯽم كرد ﯽبوخ هــب ار ﻂباور ،ﻖفوم دقتنم ﮏی » «ار نادنمرنه ﯽنمض شرﮕن و رصاعم ﯽفسلف ﺖيعضو نايم طابﺗرا هدينش ،هدید هﭼ نآ كرد هك ﺖساج نیا .(^Seamon, ²⁰⁰¹, ³²⁰) .دوش ﯽم هتسباو دقن هب دوش ﯽم هدناوخ و

،رنه دقن و ﯽــسانشابیز ،رنه ،يرــنه مــسينردم نایرج رد ﯽتخانشابیز كاردا شریﺬپ دعتسم يدایز ياهزيﭼ و هدش لوحتم دقن و رنه ِﯽتسيﭼ اب ﯽتخانشابیز ي هبرجﺗ دسر ﯽم رﻈن هب .دندش اب ﯽفسلف ي هﺸیدنا رد ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ ﺖسﺨن .ﺖسا مزلام

هجیتن

ياه ﯽیابیز ریاس و يرنه راثآ زا هتــساخرب ﺶﺨب تﺬل تاساسحا یروما اب زين نآ زا ﺲپ و قوذ ﺚحب اب ﺲﭙس .دش ﻂبﺗرم ﯽعيبط ضرﻏ زا اهر تﺬل ﯽنعی ،ﯽنهذ تﺬل ﯽعون و ندوب ﯽموهفم ريﻏ لﺜم ي هﺼﺨﺸم و رايعم اهنﺗ ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ هك نیا .دروخ دنويپ

11

،يدنمدوــس زا زیامتم ﺶكاردا هك يرــنه رد ،دــشاب ندوب رنه ﯽنامز ،اما .ﺖسا ریﺬپانزیرﮔ ،ﺖــسا يدربراك و ﯽعافتنا ياه هبنج دروخ دنويپ انعم ﺖخاس دنیارف هب ﯽتخانشابیز هبرجﺗ هك ديسر ارف يزيﭼ ره رﮔا ،ﻊﻄﻗ روط هب .ﺖفای ﺖعسو ﺶيپ زا ﺶيب نآ هنماد و يارب هاﮕنآ ،دوش ﻊﻗاو ﯽتخانــشابیز ي هﮋبا هك دشاب نیا دعتــسم رﺗ ﯽنﻏ ﯽتخانشابیز هبرجﺗ ،يرنه و ﯽبدا ياهدرﮕــش هب هاﮔآ درف ِﯽبلاقنا ﯽمسجﺗ راثآ ای ،دروسبا تايبدا زا يرنه كاردا .دوب دهاوخ لسرام ياهراك رد ﺖخاس -هدامآ يايــشا دننام ،ﺐیرﻏ و ﺐيجع .دراد ﯽیلااب يرنه و ﯽبدا ﺶناوﺗ هب زاين ناشود هب ﯽتخانــشابیز هبرجﺗ ،ﮏيــسلاك ي هرود رد ﯽنامز رــﮔا رنه رد ،ﺖفرﮔ ﯽم ﻖــلعﺗ انــشآ ﯽمرف و هدامآ و رضاح ﯽــیانعم ﯽمرف ،ﯽتسد مد و هدامآ و رضاح داوم و ايــشا زا هدافتــسا اب ون ﺐیاﻏ انعم دراوــم ﯽخرب رد ﯽتح و درك روــهظ رنه رد انــشآان هب ،ﯽیارﮔ ﺖين رد ﯽیانعم ﮏﺗ زا يرــنه و ﯽبدا ياه هیرﻈن .دــش هب ﺲﭙــس و ،ﺖفایرد هیرﻈن و ﯽیارﮔ ﺖين دض رد ﯽیانعم رــﺜﮑﺗ .دنديسر ارﮔراتخاساسپ ياه هیرﻈن رد ﺶقیوعﺗ و انعم نّيعﺗ مدع ﺐطاﺨم و دنمرنه ناــيم ار ﺖيﻗلاخ ،رصاعم رنه ِﯽــﮕتخابانعم زا رﺗ لاعف ار نآ و رﺗ هتــسجرب ار دقن هاﮕیاج و ،دنك ﯽم ميــسقﺗ رﺗ ﮏیدزن رﮕیدﮑی هــب ار غوبن و قوذ ،رما نــیا .دزاــس ﯽم لايخ یاه ﺶناوخ رد یزاسانعم ،رصاعم یبدا راثآ رد .ﺖــسا هتخاــس .ﺖسا نایرج رد مﺋاد ددعتم لﺜم ﺖسرد ،انعم نتخاس و ﺶناوخ رد ﺖموادم و رارمتــسا هك نانﭼ .ﺖــسا ﮏيﺗامارد ياهراك ندرب هنحص يور هب هراــبود ،رنه ديلوﺗ رد هــك ،ﺖــسا يرنه راك ﯽعون زين رنه دقن ،ﯽــیوﮔ هب ار دقن ،ناــشود لسرام ياهراك لﺜم ﯽیاهراك .دراد یتــسد رهاظ دقتنم ﯽنادنمرنه وا لاﺜما .دزاس ﯽم لدب ﯽتخانــشابیز رما و مسا ِنردم ِيرنه راك مادك .دننك مك ار اه هﻄــساو اﺗ دنوش ﯽم هﻄساو ﯽب نآ لماك ﯽبدا ای يرنه هبرجﺗ هك ﺖــسا يراد مــسر

ﯽشاقن رنه ،مسينويسرﭙما اب هك ﯽنامز زا ﺖــسرد ؟دشاب نﮑمم ار نآ ﯽنيع ﯽیامنزاب هــك ﺖيعﻗاو اب طابﺗرا هن (رنه عوــمجمرد) ﻖنور دقن راك و دیدرﮔ هﻄــساو دنمزاين نآ ي هبرجﺗ ،ﺖفﮔ كرﺗ تايﺋرج ﻒيصوﺗ ،ﻒیرعﺗ و ﻒيصوﺗ اب ﺖباﻗر رد دقن راك اما .ﺖفرﮔ هدش يرﺗ هديﭽيپ دنیارف ،دقن .ﺖسين انعم جارﺨتسا يارب رثا ﮏی ،دريﮔ ﯽمربرد نامتفﮔ ﮏی نورد ار اه ﺶنك زا ﯽعيــسو ﻒيط هك يوتــسلوﺗ لوﻗ هب رﮔا .ﺖــسين ﯽنتبم ﯽیاهنﺗ هب ﮏی ﭻيه رب اما ﮏی رد ار اه ناــسنا هك ﺖــسا ﯽكاردا ،رنه كاردا هك مــیریﺬﭙب ياتــسار رد دقن ،ون رنه رد هاﮕنآ ،دزاــس ﯽم دحتم ﯽنهذ ﺖلاح نادقف ليلد هب هك نیا اب .ﺖسا شلاﺗ رد هدــش ركذ داحﺗا ِﻖقحﺗ يور هب هــﺸيمه يارب رثا و نتم ياه ﻖفا ،ﯽعﻄﻗ و ﯽیاهن ﯽیانعم و ﺐيجع يراثآ يارب نانﭼ مه ،دنتــسه هدوــﺸﮔ دقن و ريــسفﺗ دادعﺗ هنومن يارب ،دراد دوجو كرتــﺸم ﯽنهذ ﺖلاح ﮏی ،ﺐیرﻏ راثآ ياشامﺗ ای دروسبا تايبدا ندناوخ زا ناتسود رنه زا يرايسب ار ﺶیوخ ي هبرجﺗ و دننك ﯽم لابقتــسا ﺖخاس -هدامآ ﯽمسجﺗ .دننك ﯽم ﻒيصوﺗ ﯽتخانشابیز ﺖهج رد هك ﺖــسارجا ﯽعون هباﺜم هب رنه دقن رﮕید نوــنكا ﺲح نتﺨيﮕنارب و صاخ یا هﮋبا دروم رد اه ناسنا نايم داحﺗا داجیا توافتم ياهارجا نتشاﺬﮔ ﺶیامن هب زين و نآ هب ﺖبــسن مارتحا ﯽتخانشابیز رما و دقن هك ﺖساجنیا .ﺖــسا رنه مداخ ،رثا ﮏی زا يرايــسب دراوم رد و ،دنوــش ﯽم رهاظ ایوپ ،ارجا هباﺜم هب ود رــه نونكا دــسر ﯽم رﻈن هب هك يروط ،ﺖــشاد دنهاوخ ﯽناــشوپ مه ميــسويتكﮋبوس ﯽعون یقلﺗ نیا .ﺖــسا هتفرﮔ ار لايخ ياج دقن ياهدرﮑیور رد هك ﯽنامز ﯽتح ،دزاس ﯽم راﮑــشآ ار هدشان لرتنك نونكا ،نیاربانب .ﺖــسا يرنه راثآ ِدوخ رب ديكﺄﺗ ﯽتــسیويتكﮋبا .ﺖسا ﯽنتبم زين دقن رب ندوب رنه رﮕید

ون رنه رد ﯽتخانشابیز رما و دقن ﯽناشوپ مه

اه تشون يپ

1Absurd.

2Sympathic.

3Intrinsic.

4Extrinsic, Instrumental.

یلك لﺋاــسم ،(13۹0) یرﮔ ،رﮕنيمزیآ :هب دــیرﮕنب رتــﺸيب هعلاﻄم يارب 5 ﺶشوك هب ، 3 هرامش ،[دروفسكآ یسانﺸيیابیز تلااقم هعومجم] یسانﺸيیابیز

. ۶3-۸۸ﺺص ،نارهﺗ ،رنه ناتسﮕنهرف ،یديجم زربیرف یهمجرﺗ ،نوسنیول دلورج

6Disemination.

ﻊبانم تسرهف

تلااقم هعومجم] یــسانش ییابیز یلك لﺋاــسم ،(¹³⁹⁰) یرﮔ ،رﮕنيمزیآ ی همجرﺗ ،نوسنیول دلورج ﺶــشوك هب ،³ دلج ،[دروفــسكآ یــسانش ییابیز

.نارهﺗ ،رنه ناتسﮕنهرف ،یديجم زربیرف هروﺼنم و یرتنلاك باتهم :نامجرتم ،دروسبا رﺗاﺌﺗ ،(¹³⁸⁸) نيﺗرام ،نيلسا

.نارهﺗ ،همآ باتك ،ییافو

Abrams, ^M.^H (¹⁹⁹⁹), ^{AGlossaryLitteraryTerms}, ^CornelUni-

versitypress, ^Ithaca, ^NewYork.

Bearsdley, ^M.^C. ^andWimsatt, ^W.^K. (¹⁹⁴⁶), ^TheIntentional Fallacy, ^{Sewanee Review Baltimore and London}, ^TheJohns

HopkinsUniversityPress, ^pp. ⁴⁶⁸-⁴⁸⁸.

BuddMalcolm (²⁰⁰²), ^{The Aesthetic}Appreciationof Na-

ture: ^{Essays on the Aesthetic of Nature}, ^{OxfordUniversity}

Press, ^Oxford.

Carroll, ^Noel (²⁰⁰⁹), ^OnCriticism, ^Routledge, ^London.

Cavel, ^Stanley (¹⁹⁷⁶), ^{MustWeMeanWhatWeSay}: ^ABook

ofEssays, ^{CambridgeUniversityPress}, ^Cambridge.

Davies, ^{Stephen&Higgins}, ^{Kathleen&Marie}, ^{Hopkins& Rob}-

ert, ^{Stecker&Robert}, ^Cooper&David, ^E. (²⁰⁰⁹), ^ACompanion

toAesthetics, ^Wiley-^Blackwell, ^London.

Derrida, ^Jacques (¹⁹⁸¹), Dissemination, ^trans. ^BarbaraJohn-

son, ^{ChicagoUniversityPress}, ^Chicago.

1۲

13۹۴ راهب ،1 هرامش ،۲0هرود یمسجت یاهرنه - ابیز یاهرنه هیرشن

Fenner , ^DavidE.^W. (²⁰⁰³), Introducing Aesthetics, ^Green-

woodPublishingGroup, ^USA,^Westport.

Gaut, ^Bergs&Mclver, ^Dominic (²⁰⁰¹), ^{TheRoutledgeCom}-

paniontoAesthetics, ^Routledge.

Iser, ^Wolfgagng (¹⁹⁷⁴), ^{TheReadingProcess}: ^{A Phenom}-

enologicalApproach, ^{TheImpliedReader}, ^{JohnHopkinsUni}-

versityPress, ^Baltimore.

Iser, ^Wifgagng (¹⁹⁷⁸), ^{TheActofReading;AnAestheticRe}-

sponse, ^{JohnHopkinsUniversityPress}, ^{BaltimoreandLondon}.

Ludwig, ^Kerk (²⁰⁰³), ^Donald, ^Dvidson, ^{CambridgeUniversity}

Press, ^Cambridge.

Jauss, ^{Hans & Robert} , ^Segers, ^{Rien T & Bathi}, ^Timothy (¹⁹⁷⁹), ^{AnInterviewWithHansRobertJauss}, ^{NewLiteraryHis}-

tory, ^Vol.¹¹, ^No. ¹, ^PP. ⁸⁴-⁹⁵.

Morris, ^Pam (²⁰⁰⁴), ^{LectureinEnglishLiteraturePamMorris},

Routledge, ^{LondonandNewYork}.

Shusterman, ^{Richard&Tomlin}, ^Adele (²⁰⁰⁸), ^AestheticEx-

perience, ^Routledg, ^{NewYorkandLondon}.

Stolnitz, ^Jerome (¹⁹⁶⁰), ^{Aesthetics and Philosophy of Art}

Criticism, ^NewYork: ^{HoughtonMifflin}.