کانی شناسی رس در برخی از خاکهای شور_سدیمی جنوب دشت ارومیه

(1)

یناک روش یاهکاخ زا یخرت رد سر یسانش -

هیمورا تشد بونج یمیذس

یناخ راتخم

*

،1

یفانم مارهش

2

1 - یَجـًاد كثبػ

ِیهٍسا ُبگـًاد نبخ مَلػ یػذٌْه ٍُشگ ذؿسا یػبٌؿسبو 2 -

ِیهٍسا ُبگـًاد نبخ مَلػ یػذٌْه ٍُشگ سبیدبتػا لَئؼه ُذٌؼیًَ*

: [email protected]

هصلاخ نبخ سد

بّ

ِچبیسد تسٍبجه سد ِو یحاًَ ی ةآ سد دَجَه حلاها لبمتًا لیلد ِث ،ذًساد ساشل سَؿ یبّ

سَؿ ذٌیاشف ،ِچبیسد ىآ سد ىذؿ

یه مبجًا یشتـیث تذؿ ٍ تػشػ بث بّ

تیوشت سد یتاشییغت ٍ ٍ دشیزپ

نبخ ییبیویؿَىیضیف یًبو یًاٍاشف ٍ عًَ سد يیٌچوّ ٍ ِچبیسد فاشعا یبّ

آ سد دَجَه یػس یبّ

نبخ ى بّ

یه دبجیا یًبو ِؼلبغه يیا سد .دَؿ

ةٌَج یبٌْیهص صا یـخث سد یضاسا فیدس هی لَع سد عس یػبٌؿ

یبْلبػ سد ِچبیسد ةآ یٍشـیپ شثا سد ِو ِیهٍسا 1376

- 1375

ِتفشگ ساشل ِچبیسد شیثبت تحت دسَه ،ذًا

ِچبیسد صا شثبته شیغ یبْوبخ سد یضاسا فیدس هی شث ٍُلاػ .تفشگ ساشل یػسشث .تفشگ ساشل یثبیصسا دسَه ضیً

جیبتً عبػا شث یًبو تبؼلبغه

یهسٍ ٍ تیاشلو ،تیبٌیلَئبو ،تیلایا ،تیبتىوػا ،یػبٌؿ یػس یبْیًبو تیلاَو

نبخ سد تلبغ یًبو ِؼیبمه .ذًدَث یضاسا فیدس ٍد شّ یبّ

داد ىبـً یضاسا فیدس ٍد یبْوبخ عس یػبٌؿ

ِچبیسد یٍشـیپ ِو

ِیهٍسا یثآشپ یبْلبػ یع یهسٍ سَضح ٍ تیبتىوػا شتـیث یلیخ شیدبمه سَضح تجػ

-

يیث یؼوٍسذیّ بث تیلاَو

ِیلا یا

(HIV)

نبخ سد تػا ُذیدشگ ِچبیسد صا شثبته یبّ

.

:یذیلک تاملک یهسٍ ،ىذؿ سَؿ ،عس

يیث یؼوٍسذیّ بث تیلاَو

ِیلا .یا

همذقم ىبجیبثسصآ تؼیص ظیحه لو ُسادا ؽساضگ كجع یثشغ

[ 15 ] سَپیلػ ٍ [ 1 ] ِچبیسد یثآشپ ُسٍد ،

ِیهٍسا عبفتسا يیگًبیه عبػا شث

ِچبیسد حغػ

ِیهٍسا یثآ لبػ ِث كلؼته 1374

- 1373 یبٌْیهص صا ییبْـخث ِچبیسد ةآ حغػ ؾیاضفا بث ٍس يیا صا .تػا

دَجَه ىاٍاشف حلاها شیثبت شیص ٍ ِتفس ةآ شیص ،ذًدَث یغبث ٍ یػاسص یضاسا ءضج دساَه تلغا سد ِو ىآ ىَهاشیپ ساشل ىآ سد

ِتفشگ یبْلبػ سد یثآ شپ ىاشحث یع صا غپ شگید یَػ صا .ذًا 1376

- 1375 ىبٌچوّ ٍ ُذؿ عٍشؿ ِچبیسد یىـخ ذًٍس ،

ٍ بْیىـخ ؾیاضفا ِث شجٌه ٍ ُذؿ جسبخ ةآ صا ادذجه ،ذًدَث ِتفس ةآ شیص شتـیپ ِو ییبٌْیهص ىآ لبجًد ِث ِو دساد ِهادا

ٌِْپ ؾیاذیپ سَؿ یىـخ یبّ

-

ِث یویذػ حلاها يیا .تػا ُذیدشگ شجٌه ِچبیسد فاشعا سد هوً یدبیص سبیؼث شیدبمه ُاشوّ

یه لمتٌه فاشعا یبٌْیهص ِث یدبث یبًْبیشج ِلیػٍ ِث ِهادا سد شییغت تجَه ُذؿ ِتفگ یبّداذخس تیتشت يیذث .ذًَؿ

ُدبفتػا ىٍذث اس بٌْیهص يیا ضیً یدساَه سد ٍ ُذیدشگ یضاسا یشثسبو ٍ ذیلَت لیؼًبتپ تاشثا دذؼته غثبٌه سد .تػا ُدشو

ِچبیسد یًبو ٍ ییبیویؿَىیضیف یبْیگظیٍ شث سَؿ یبّ

یًبو لىؿ شییغت .تػا ِتفشگ ساشل یػسشث دسَه سٍبجه یضاسا یػبٌؿ -

یه شییغت نّ اس نبخ لخلخت ٍ یشیزپرَفً ٍ ىبوتخبػ ،یویذػ ٍ یسَؿ شثا سد بّ

لصبح ؾّبو ِث ٍ ذّد یسٍسبث ٍ یضیخ

(2)

تیاشلو طَلخه یبْػس ٍ تیلایا ،تیبتىوػا ،تیبٌیلَئبو یبْیًبو -

یهسٍ

یبْیًبو ءبـٌه ٍ ُدشو ییبػبٌؿ اس تیلاَو

َیتبو ىذؿ ِفبضا ٍ لابث یثبتؼیا حغػ صا یؿبً یلیىـتًَ اس تیبتىوػا ٍ یتًبّ .ذًدشو ؽساضگ بیسد ةآ صا ییبیلل یبًْ

ىاسبىوّ

[ 7 ]

ِچبیسد سَؿ ظیحه شثا ، ذٌتفشگ ِجیتً ٍ ُدشو یػسشث اس یواَلػا قشؿ سد یػس یبْیًبو ىذؿ یتیلایا شث یا

مسَت ِو تیلایا یشیزپ -

یا ذٌتؿاد سبْظا ٍ تػا هوً ىٍذث یبْتیبًَتٌث صا شتوو ساذىوً یبْتیبًَتٌث سد تیبتىوػا یتیلا

ًِبـً يیشتْث صا یىی تیبتىوػا ىذؿ .تػا یثَػس یبْگٌػ هیًطبید لَحت یبّ

اه شور و داوم ىبجیبثسرآ ىبتػا سد كیمحت يیا ةٌَج سد ،یثشغ

ِیهٍسا تؿد جضید ٍ لغآ ؽاد ،دبثآ ملاػا ،َتشوث یبّبتػٍس ُدٍذحه سد ،

یگذًسبث يیگًبیه .ذؿ مبجًا ،ِیهسٍا ِچبیسد یثشغ غلض سد ٍ لٍد

ِث ِمغٌه يیا ًِبیلبػ یبهد ٍ تیتشت

37mm

/ 345

C ٍ

83 / 10 نیطس ٍ تیتشت ِث ضیً ِمغٌه يیا یتساشح ٍ یتثَعس یبّ

Xeric

ٍ ،Dry Mesic

یه .ذٌؿبث یطَلَتیل شظً صا داَه

تػا ُذؿ لیىـت یتسَص بت مشو گًس ِث یًسبه یبْىّآ ٍ )تیاشىیبه( ًِادضیس یبْىّآ صا ِمغٌه يیا یبْوبخ یسدبه .

ٌِهاد تؿد یبْتًا سد ِؼلبغه دسَه ِمغٌه دٍذح( نیلاه تیؿ بث یا

2 لىؿ سد .تػا ُذؿ غلاٍ )%

1 یجیشمت تیؼلَه

نّ ٍ ِؼلبغه دسَه ِمغٌه خشوبخ تیؼلَه يیٌچ

تؼیص ظیحه لو ُسادا ؽساضگ كجع .تػا ُذؿ ُداد ىبـً ذّبؿ یبّ

ىبجیبثسصآ یثشغ

[ 15 ] سَپیلػ ٍ [ 1 ] یبْلبػ سد ، 1370

تیبغل 1376 - 1375 ؾیاضفا بث ٍ ُذؿ ِجاَه یثآ شپ ىاشحث بث ِچبیسد

یبْلبػ یع یثآ شپ ىاشحث صا غپ ،ِچبیسد ةآ حغػ 1376

- 1375 ِهادا ىبٌچوّ ٍ ُذؿ عٍشؿ شگید سبث یلبؼىـخ ذًٍس ،

ًَِگ ِث ِؼلبغه دسَه ِمغٌه دٍذح ٍس يیا صا .دساد یٍشـیپ صا شثبته یضاسا ُذًشیگشث سد ِو ذیدشگ ةبختًا یا

یضاسا ٍ ِچبیسد

سد یشگید ٍ )لٍا فیدس( ِچبیسد صا شثبتهشیغ یضاسا سد یىی ،یضاسا فیدس ٍد ،ِمغٌه دٍذح يییؼت صا غپ .ذؿبث یػاسص فیدس صا ماذو شّ لَع سد ٍ ،يییؼت )مٍد فیدس( ِچبیسد یٍشـیپ صا شثبته یضاسا خشوبخ شفح تْج ِغمً سبْچ تیؼلَه بّ

بّ

،يییؼت حیشـت ،شفح [

12 ] مجع ،

ِ یذٌث [ 13 ]

ًَِوً ٍ

ًَِوً .ذًذیدشگ یسادشث ٍ ییبیویؿَىیضیف یبْـیبهصآ مبجًا سَظٌه ِث بّ

یًبو یلیه ٍد هلا صا ٍ ُذیثَو ،هـخ اَّ ُبگـیبهصآ یبهد سد ٍ لمتٌه ُبگـیبهصآ ِث یػبٌؿ ؾخث ٍ ذًذؿ ُداد سَجػ یشته

یلیه ٍد صا شتىچَو ؾیبهصآ مبجًا یاشث شته

ٍ ییبیویؿ ،یىیضیف یبّ

یًبو ِغمً شّ صا ٍ ذٌتفشگ ساشل ُدبفتػا دسَه یػبٌؿ

یًبو ٍ ییبیویؿَىیضیف جیبتً

ییبیویؿَىیضیف یبْـیبهصآ .ذؿ ؽساضگ ذّبؿ خشوبخ ىاٌَػ ِث خشوبخ هی ِث طَثشه یػبٌؿ

ؽٍس عبػا شث دساذًبتػا یبّ

[ 14 ] یًبو تبؼلبغه ٍ ىَؼىج ٍ اشْه ؽٍس عبػا شث ضیً یػبٌؿ

[ 10 ] حَّ ٍ هیشتیو ٍ [

9 ]

هیپ شیؼفت ٍ ذیٍ ٍ ىَؼىید ؽٍس عبػا شث بّ

[ 5 ] .تفشگ مبجًا

لکش 1 - هقطنم تیعقوم هعلاطم دروم

هچایرد برغ رد هیمورا

خرکاخ لحم و ذهاش یاه

یاهخرکاخ.

،A1 ،B1 وC1 ردD1

روشریغ یضارا -

ریغ - یاهخرکاخ و یمیذس ،A2

،B2 وC2 روش یضارا ردD2 -

و هچایرد بآ زا رثاتم یمیذس هذش عقا

.ذنا

(3)

و جیاتن ثحت

لىؿ سد یبّ

2 - ٍ فلا 2 - ِؼؿا یبْهاشگَتواشفید تیتشت ِث ة كفا ِث طَثشهX

خشوبخBk2

كفا ٍ B1 Btkn2

خشوبخ ٍB2

لٍذج سد 1

ِویً شیدبمه یىؼیث ظػَت ُذؿ ِئاسا ؽٍس صا ُدبفتػا بث یػس یبْیًبو یوو

[ 3 ] ىاسبىوّ ٍ شید ٍ [

4 ] سد

سَه یبْخشوبخ صا یداذؼت

ُذؿ ُداد ىبـً ِؼلبغه د یًبو ِؼلبغه جیبتً .ذًا

نبخ یسدبه داَه یػبٌؿ یضاسا فیدس ٍد شّ یبّ

لٍذج(

1 نبخ يیا یسدبه داَه سد دَجَه یػس یبْیًبو ِو داد ىبـً ) ،تیبتىوػا ،تیبٌیلَئبو ،تیلایا یبْیًبو بتذوػ بّ

یهسٍ ،تیاشلو یه طَلخه یبْػس ٍ تیلاَو

خشوبخ سد ِو ذٌؿبث ه یبّ

یًبو جیبتً .ذًساد یْثبـه بتجؼً شیدبمه فلتخ یػبٌؿ

یبْلىؿ( بْوبخ عس ؾخث 2

- ٍ فلا 2 - لٍذج ؛ة 2

یًبو ِو داد ىبـً ضیً ) نبخ یػس یبّ

بتذوػ یضاسا فیدس ٍد شّ یبّ

یًبو لهبؿ یهسٍ ٍ ،تیاشلو ،تیبٌیلَئبو ،تیلایا ،تیبتىوػا یبّ

یه طَلخه یبْػس ٍ ،تیلاَو تٍبفت يیا بث .ذٌؿبث

سد ِو

نبخ یهسٍ یًبو یوو ساذمه ِچبیسد صا شثبته یبّ

ِیلا يیث یؼوٍسذیّ بث تیلاَو یا

(HIV)

.ذؿ ییبػبٌؿ ضیً

لکش 2 ةیترت هت ب و فلا : هعشا یاهمارگوتکارفید

قفا هت طوترمX خرکاخBk2

وB1 قفا قفا Btkn2 خرکاخ .B2

لوذج 3 یناک یمک همین ریداقم : .هعلاطم دروم یاهکاخ زا یداذعت رد یسر یاه

یًبو یػس یبّ

كفا خشوبخ

HIV تیلاَویهسٍ تیاشلو تیبٌیلَئبو تیبتىوػا تیلایا

- - ++ ++ ++ ++ Ap

- - + ++ ++ ++ Bw B1

- - + ++ ++ +++ Bk1

+ + ++ ++ +++ +++ Bk2

- - ++ ++ ++ ++ Ap

- + ++ ++ +++ +++ Bk1 D1

- + ++ ++ ++++ ++ Bk2

- + ++ ++ +++ ++++ C

- + ++ ++ ++ ++ Ap

- + ++ ++ ++++ ++ Btkn1 B2

- + + +++ +++++ +++ Btkn2

+ - ++ ++ ++ ++ C

- - ++ ++ + +++ Az

+ ++ ++ ++ ++ ++ Bk D2

(4)

نبخ ییبیویؿَىیضیف جیبتً ٍ ِمغٌه یلؼف یویللا ظیاشؿ ِث ِجَت بث

ِؼلبغه دسَه یبّ

شیدبمه سَضح ِث ِجَت بث ٍ ،

كفا( یسدبه داَه سد تیبٌیلَئبو ٍ تیاشلو ،تیلایا دبیص بتجؼً

یبّ

خشوبخ )C

،یضاسا فیدس ٍد شّ یبّ

ٍ تیاشلو ،تیلایا

نبخ سد تیبٌیلَئبو

ُذیػس ثسا ِث یسدبه داَه صا ٍ ِتؿاد یثساَت أـٌه ًبتذوػ ِؼلبغه دسَه ِمغٌه یبّ

نبخ سد .ذًا یبّ

خشوبخ( ِچبیسد صا شثبته یبّ

یلاA2

تلبغ تیبتىوػا ،)D2

یه یػس یًبو يیشت یه ؾیاضفا كوػ بث ىآ ساذمه ٍ ذؿبث

ٍ ذثبی

یبمه سد ىآ یًاٍاشف نبخ بث ِؼ

لىؿ( تػا شتـیث ِچبیسد صا شثبتهشیغ یبّ

یبّ

2 - فلا ٍ 2 - ة لٍذج ؛ 1 .) كفا سد یحغػ یبّ

نبخ خشوبخ( ِچبیسد صا شثبتهشیغ یضاسا یبّ

یبّ

یلاA1

ىاٍاشف تیلایا صا ذؼث تیبتىوػا ،)D1

یه یًبو يیشت ساذمه ٍ ذؿبث

یه ؾّبو یجؼً سَع ِث كوػ بث ىآ لٍذج( ذثبی

1 بخ يیا سد .) ن

تػا ُاشوّ تیلایا یئضج ؾیاضفا بث تیبتىوػا ؾّبو بّ

لٍذج(

1 یه شظً ِث ازل .) ِث ٍ ُذؿ لىؿ شییغت لوحته ،تػا شتـیث یگدصاَّ ِو یحغػ یبْمفا سد تیلایا صا یـخث ذػس

.تػا ُذؿ لیذجت تیبتىوػا نبخ سد

خشوبخ( ِچبیسد صا شثبته یبّ

یبّ

یلا A2

اشف لَلحه حلاها غوجت تلػ ِث )D2

ىاٍ

لٍذج( ِچبیسد صا یؿبً

1 لیجل صا تیبتىوػا لیىـت تْج مصلا ظیاشؿ ،ِچبیسد یثآشپ یبْلبػ یع يتفس ةآ شیص ِث ٍ )

pH

شصٌػ یًاٍاشف ،یصبث یبًَْیتبو صا سبؿشػ نبخ لَلحه ،لابث شصٌػ تجؼً یًاٍاشف ٍMg

ِث تجؼًSi

.تػا ُذیدشگ بیْه ،Al

یه سبظتًا ٍس يیا صا تىوػا صا یـخث دٍس

خشوبخ يیا سد دَجَه تیب .ذؿبث ُذهآ لصبح نبخ لَلحه صا یلیىـتًَ كیشع صا بّ

نبخ يیا سد لابوتحا یهسٍ بّ

لیذجت للاخ سد ظػاٍذح لَصحه هی ىاٌَػ ِث ًبتذوػ ٍ تیلایا لىؿ شییغت شثا سد تیلاَو

یه لیىـت تیبتىوػا ِث تیلایا ٍ نیػبتپ سبویت سد ِچبیسد صا شثبته یبْوبخ سد .دَؿ

تساشح 550 یتًبػ ِجسد هیپ ،داشگ

ُدٍذحه سد یفیؼض 11

یلا 12 یهسٍ یوو سبیؼث شیدبمه دَجٍ شگًبیث ِو تػا ُذؿ شّبظ مٍشتؼگًآ یؼوٍسذیّ بث تیلاَو

ِیلا يیث یا

(HIV)

یه ِچبیسد صا شثبته یبْوبخ سد نبخ سد یًبو يیا سَضح مذػ ِث ِجَت بث .ذؿبث

ِچبیسد صا شثبتهشیغ یبّ

لٍذج(

1 ) نبخ یسدبه داَه سد ىآ دَجٍ مذػ ٍ شظً صا یًبؼىی ظیاشؿ یاساد بْوبخ يیا ِىٌیا ِث ِجَت بث يیٌچوّ ٍ ،بّ

خشوبخ يتفس ةآ شیص بًْآ تٍبفت بٌْت ٍ ذٌتؼّ ُشیغ ٍ یفاشگَیضیف ،نیللا ،یسدبه داَه یبّ

،A2

،B2

ٍ C2

لَع سد D2

یه یثآشپ یبْلبػ یه ،ذؿبث

یهسٍ ِو تؿاد سبْظا ىاَت

َو

ِیلا يیث یؼوٍسذیّ بث تیلا نبخ سد ضیً یا

ِچبیسد صا شثبته یبّ

ظػاٍذح لَصحه هی تسَص ِث تیبتىوػا ِث ىآ لیذجت ٍ تیلایا یگدصاَّ للاخ سد لابوتحا ٍ تػا هیًطٍذپ بـٌه یاساد .تػا ُذؿ ذیلَت یًبو ِؼیبمه

لٍذج( ِؼلبغه دسَه یضاسا فیدس ٍد یبْوبخ عس یػبٌؿ 1

ـیپ ِو داد ىبـً ) ِچبیسد یٍش

نبخ یىیطَلاشٌیه تاشییغت تجػ ،ىآ ىَهاشیپ یضاسا ِث ِچبیسد حلاها ىذؿ ِفبضا ٍ ِیهسٍا ِؼیبمه سد ِچبیسد صا شثبته یبّ

نبخ بث .تػا ُذؿ ىآ صا شثبته شیغ یبّ

عتانم

1. Alipour, S., 2011. The atlas of Urmia Lake National Park. Department of environment, Wesat Azerbaijan Provincial Office of DOE. Urmia, Iran. 100 Pp.

2. Behalry, A. K. A., 1980. Clay and carbonate mineralogy of the reef sediments north of Jeddah, west coast of Saudi Arabia Bull. Fac. Sci., K .A. V., Jeddah, 1980.4.265-279.

3. Bisccay, P. E., 1965. Mineralogy and sedimentation of recent deep- sea clay in Atlantic Ocean and adjacent seas and oceans. Geol. Soc. Am. Bull. 76: 803-831.

4. Deer, W.A.Howie, R A, and Zussman, J. 1971. Rock forming minerals, sheet silicates.Vol:3, Longman Publication.270 p.

5. Dixon, J. B., and S. B. Weed. 1989. Minerals in Soil environment. USA, Wisconsin, Madison, Soil Science Society of America. Pp: 1264.

6. Furquim, S. A. C., R. C. Graham, L. Barbiero, J. P. Queiroz Neto, P. Vaddal-Torrado, 2010. Soil mineral genesis and distribution in a saline landscape of the Patanal Wetland, Brazil. Geoderma. 154: 518-528.

7. Honty, M., P. Uhli´k, V. Sˇ Ucha, M. Cˇ Aplovicˇ Ova´, J. Francu, N. Clauer, A. Biron.2004. Smectite to illite alteration in salt-bearing bentonites (the East Slovak Basin). Clays and Clay Minerals. 52 (5): 533–551.

8. Khani, M., and Manafi, Sh. 2014. Genesis and classification of some saline sodic soils in the west of Urmia Lake, Dizadj Dol region. Prceedings of national congres on soil and environment. 30-31 August. Urmia. Iran.

9. Kittric, J. A., and E. W. Hope. 1971. A procedure of particle size separation of soil for X-Ray diffraction. Soil Sci. Soc. Am. J. 35:621-626.

10. Mehra, O. P., and M. L. Jackson. 1960. Iron oxide removal from soils and clays by a dithionite citrate system with sodium bicarbonate. Clays. Clay Miner. 7: 317-327.

(5)

11. Narimani, Z., and Manafi, Sh. 2013. Effects of salinity and alkalinity of Urmia Lake on physicochemical properties of soils in some lands in the west of Urmia Lake. Malayer, National Congress of Soil and Sustainable Agriculture.8 March. Malayer. Iran.

12. Soil Survey Staff. 2012. Field Book for Describing and Sampling Soils. National Soil Survey Center. Natural Resources Conservation Service. U.S. Department of Agriculture. Version 3.0

13. Soil Survey Staff. 2014. Keys to Soil Taxonomy. 12^th ed. USDA. SCS. Agric. Washington. D. C.

14. USDA, NRCS, 2004. Soil survey laboratory methods manual. Soil survey investigation report no. 42 version 3.0.

15. West Azerbaijan Provincial Office of DOE, 2009. The evaluation of salt storage and exploration of salts from Urmia Lake National Park. Department Of Environment, West Azerbaijan Provincial Office of DOE. Urmia, Iran. 154 Pp.