ؾٞٚظپ ٣فبٕتجا ٓؾ٘ ٚ ت٥ٙٔا ٢دشجٞاس ٢بٞ
َبػ
ْٛػ ٣پب٥پ ٜسبٕؿ ، 7
ٜسبٕؿ ،
َٚا
، ٖبتؼثبت ٚ سبٟث 1393
تفب٤سد خ٤سبت :
24 / 7 / 91 ؽش٤زپ خ٤سبت :
28 / 2 / 92
قك
ییاتعٍر ىاًس یػاوتجا یاٍشًا رد یػاوتجا طازّ ؼقً یعرزت
َّلااد یاّاتعٍر ِؼلاطه درَه
،یدازه دازولگ ةشغ دبثآ ْلاػا ذحاٚ ٣ٔلاػا داصآ ٜبٍـ٘اد ٣فبٕتجا ّْٛف ٜٚشٌ سب٤دبتػا
،یًاهس دادزْه سٛ٘ ْب٥پ ٜبٍـ٘اد ٣فبٕتجا ّْٛف ٜٚشٌ عسذٔ
ُذیکچ ف ٜصٛح سد ٣ػبػا ُئبؼٔ صا ٣ى٤
ٝقٔبج سد ٜظ٤ٛث ٚ ٣فبٕتجا ّْٛ
٣فبيٕتجا ٢اٚضي٘ا ايثث ،٣يػبٙؿ تيػا ٖبي٘ص1
. يث ذ
ٚ ،هيؿ ٖ
فبٕتجا توسبـٔ
ٝث ٣
ٙقٔ
ٕٞ ٣
ٍٙٞب ٣
ٕٝٞ ٖذؿ ش٥ٌسد ٚ جا
اض يؾ٘ ٢ فبيٕتجا ْب ٣
سد يٟج ٥تيػد ت ثب ٣ ٝيث ٤ ،ْبيؾ٘ اذيٞا يى
٣ صا
٥كٛلخ تب تػا ةّٛغٔ ٝقٔبج ٟٓٔ
. ٤ا ا ٗ
ٔبٍٙٞ شٔ
بح ٣
ٔ ُك ٣ شٌ
بضفا ٝو دد
ٖآ ٢ ج ب
ٔ ق ٝث ٝ ٥ىـت شكبٙف ٖاٛٙف
ُ د ٠ذٙٞ
جا اض ٢
ؾ٘
فبٕتجا ْب ؽٚ ٣ ٤ب خ ف
ٖآ ٝث ،ٝتخبٙؿ اس دٛ
ف
ٕ ٤بٕ٘ ُ ذٙ
. ٢اٚضي٘ا سد ٣فبيٕتجا عاشيٞ ؾيم٘ ٣يػسشث ،ٝيقِبغٔ ٗ٤ا ٣ّكا ذٞ
تػٛٞلااد ٖبتػشٟؿ سد ٣٤بتػٚس ٖب٘ص ٣فبٕتجا .
دساذ٘بتيػا ٝٔبٙيـػشپ ساضيثا كي٤شع صا ٚ ؾ٤بٕ٥پ ؽٚس صا ٜدبفتػا بث ؾٞٚظپ ٗ٤ا
بج٘ا ٜذؿ ذؿ ْ .
ٝقِبغٔ دسٛٔ ٢سبٔآ ٝقٔبج تػٛٞلااد ٣٤بتػٚس كعبٙٔ ٖب٘ص ُو
. داذقت 400 شف٘
٣فدبيلت ٜٛ٥ؿ ٝث ٢سبٔآ ٝقٔبج صا
ٝمجع ٢ا ٗ٥ِ َٚذج صا ٜدبفتػا بث ذ٘ذؿ ةبخت٘ا ٝقِبغٔ ٢اشث
. ٣٤بي٤بپ ٢اشيث ببيج٘ٚشو ٢بيفِآ ٚ ٣٤اٚس ٢اشث ٜصبػ ٚ ٢سٛك سبجتفا صا
ؽٚس صا ٚ ذؿ ٜدبفتػا ؾٞٚظپ ساضثا
ٞ هي٥ٙىت ٚ تب٥يضشف ٖٛئصآ ٢اشيث غ٘ب٤ساٚ ُ٥ّثت ٚ ٖٛػش٥پ ٣ٍتؼجٕٞ ت٤شض ٢سبٔآ ٢ب
ذؿ ٜدبفتػا ؾٞٚظپ َذٔ ؾجٙػ ٢اشث ٖٛ٥ػشٌس .
ٝتفب٤ عبػاشث
ٗػ ٖٛچ ،٣٤بٞش٥غتٔ ٗ٥ث ٝغثاس ،ؾٞٚظپ ٢بٞ
( 25 / 0 -
; )r ٖاضي٥ٔ ،
تلا٥لثت (
41 / 0 -
; )r ذٔآسد ٖاض٥ٔ ٚ (
081 / 0
; )r تػا . ساذمٔ
٣فبٕتجا عاشٞ ٢اشثBeta شثاشث
47 / 0 ٝيث ٝيو تيػا ٗ٤ا شٍ٘ب٥ث
شثاشث ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٝتؼثاٚ ش٥غتٔ ،٣فبٕتجا عاشٞ ٖاض٥ٔ سد ؾ٤اضفا ذحاٚ ه٤ ٢اصا 47
/ 0 ٣ٔ ش٥٥غت ذٙو . ساذمٔ
٣ٔ ٖبـ٘R² ذٞد
تػا ٝتؼ٘اٛت ٣٤بٟٙت ٝث ش٥غتٔ ٗ٤ا 42
/ 0
ٝتؼثاٚ ش٥غتٔ غ٘ب٤ساٚ صا (
٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا )
ذٙو ٗ٥٥جت اس (
42 / 0
; .)R²
٘ب٥ٔ
ٜشٕ٘ ٗ٥ٍ
عاشٞ
٣فبٕتجا شثاشث ٣فبٕتجا عشت ذقث سد داشفا 43
/ 19 شثاشث ٣فبٕتجا ةبٙتجا ذقث سد ، 15
/ 23 شيثاشث هي٤طِٛٛ٤ض٥ف ٣تحاسبي٘ ذيقث سد ٚ
12 / 16 تػا .
ٗ٥ٍ٘ب٥ٔ ٗ٥ث ٖٛئصآ عبيػاشث ٜذيؿ ٜذٞبـٔ تٚبفت ٗ٤ا ٚ تػا تٚبفت ٓٞ بث ذقث شٞ ٢بٞ
ساذيمٔ بيثF 528
/ 4 سد ٚ
٣ٙقٔ حغػ ٢ساد
003 / 0 ت أ تػا ٜذؿ ذ٥٤ .
ُصاٍ
یذیلك یاّ
: ه٤طِٛٛ٤ض٥ف ٣تحاسب٘ ،ةبٙتجا ،عشت ،٣٤بتػٚس ٖب٘ص ،٣فبٕتجا عاشٞ ،٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا .
َٚؤؼٔ ٜذٙؼ٤ٛ٘
: 09183340836 [email protected]
Email:
1 Social Isolation
96 ؾٞٚظپ
٣پب٥پ ٜسبٕؿ ،ْٛػ َبػ ،٣فبٕتجا ٓؾ٘ ٚ ت٥ٙٔا ٢دشجٞاس ٢بٞ
7 ،َٚا ٜسبٕؿ ، ٖبتؼثبت ٚ سبٟث
1393
ِهذقه ٜصٛيح ٖاذٕٙيـ٤ذ٘ا ٝيقِبغٔ دسٛئ ٜصٚشئا ٝو ٣ّئبؼٔ صا ٣ى٤
ٖاٚس ،٣فبٕتجا ّْٛف
ٜصٛح ش٤بػ ٚ ت٤ش٤ذٔ ،٣ػبٙؿ ْٛيّف ٢بٞ
تيػا ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ،تػا ٣٘بؼ٘ا .
ا صا فيّتخٔ ٖاذٕٙيـ٤ذ٘
ٝجٙج
ٜدشو ٝقِبغٔ اس ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٣تٚبفتٔ ٢بٞ
ذ٘ا . ٚ شچٛيِ
٣فبيٕتجا ٚ ٣يى٤ض٥ف ٣٤اذيج اس ٣فبيٕتجا ٢اٚض٘ا ؾ٘اسبىٕٞ
ٜدٛيٕ٘ في٤شقت ٖاشٍ٤د صا داشفا ذي٘ا
( Locher et al. 2005: 748
.)
٣ٔ ٢شىف ٣ت٥قلاٚ اس ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٗ٥ٕػ دشف ٖآ سد ٝو ذ٘اد
بلف٘ا ٚ كّقت ؽصسا بث اس ٣ّٔبو َ
عبيؼحا ٝقٔبج ْٛػشٔ ٢بٞ
٣ٔ
ذٙو
( Seeman, 1983: 517
.)
َدبقٔ اس ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٗٞٛو
٣ٍٙٞشف ٣ٍ٘بٍ٥ث
( Cohn, 1955: 117
٢بيٙقٔ ٝث اس ٖآ ه٤سٛ٤ ،)
داشفا ٖب٥ٔ سد ٣فبٕتجا ٢بٞذ٘ٛ٥پ ْذف
( ،٣يجّچ صا ُيم٘ ٝيث هي٤سٛ٤
1383 : 4
اس ٣فبيٕتجا ٢اٚضي٘ا ٖاشيٍ٤د ٚ تِبٞسٛث ،)
ٖاذيمف سد
ْدشٔ شٍ٤د بث طبجتسا
Burhalt et al. 2003: 73(
٢اٚض٘ا ٖسٛتٚبٞ ،)
ٚ ْذف ،٣فبٕتجا ت٤بٕح ْذف ،٣٤بٟٙت عبؼحا سد اس ٣فبٕتجا تيثشغ عبيؼحا ٚ بٟٙت ٣ٌذ٘ص ،٣فبٕتجا عبٕت ٗ٥٤بپ حغػ ب٤ ٣ئ
ذيٙ٘اد
( Hawthorne, 2006: 521
ؾ٘اسبيىٕٞ ٚ بٙ٥تيؼ٤شو ٚ)
يٕتجا ٢اٚضي٘ا ٝيو ذ٘سٚبث ٗ٤اشث ٖبي٥ث اضيجٔ ْٛيٟفٔ ٚد سد ٣فب
٣ٔ
دٛؿ :
ٜٚشٌ ٚ داشفا ٣٤اذج ٢بٙقٔ سد َٚا صا ٣فبيٕتجا ٢بيٞ
صا داشيفا ٣٤اذيج ٝيث ٖآ ْٚد ٢بٙقٔ ٚ تػا شٍ٤د ـ٥ػٚ ٝقٔبج
ٜٚشٌ
ٖبٍ٤بيؼٕٞ ٚ ٖبتػٚد ،ٜداٛ٘بخ ذٙ٘بٔ ،ٝ٥ِٚا ٣فبٕتجا ٢بٞ
٣ٔ ٖب٥ث دٛيؿ
( Christina et al. 2009: 175
.)
٢اٚضي٘ا ضي٥٘ ٣يجّچ
٣فبٕتجا
َبلتا فقض ب٤ ٖاذمف ٢بٙقٔ ٝث اس ش٤بيػ بيث دشف ٢بٞ
ٜٚشٌ ،داشفا ٣ٔ ف٤شقت ٝقٔبج ٚ بٞ
عبيػاشث اس ٖآ دبقثا ٚ ذ٤بٕ٘
ٚ ٣يٕٙج٘ا ٢بٞذي٘ٛ٥پ ،٣يّثٔ ظيثاٚس ،٣ٌداٛ٘بخ ظثاٚس حغػ ٣ٔ ٣ػسشث ٢ساضثا ٣فبٕتجا ٝ٤بٔشػ ذٙو
( ،٣فبيوش٥ٔا ٚ ٣جّچ 1383
:
4 .)
تٟج ٜصاذ٘ا شٞ
عبيٕت ٚ ٣فبيٕتجا ٢ش٥ٌ
بيٞ
داشيفا ٖبي٥ٔ ٢
تٕييػ ٝييث تفبييـٙ٥ٌٕ صا غ٥٘ٛييت شيي٥جقت ٝييث ،دٛييؿ ف٥قييضت ٣ئ صٚشث شتـ٥ث ٣٤اشٌدشف ،ٜدشو توشح تفبـِضٌ
ذيٙو . ذ٤بيؿ
ةٛيخ َٚا ٝيجسد سد ٣ّثٔ تبفبٕتجا ٢اشث ٣فبٕتجا ٝقػٛت ًي٘شٕو ٣يّثٔ ٢بٞذ٘ٛ٥پ ٣فبٕتجا ٝقػٛت ٝج٥ت٘ سد بٔا ،ذؿبث ٣ٔ
ؿٛضٛٔ ٗ٤ا ٚ ذ٘ٛؿ
ٍٕ٘ٛٞب٘ افبث ٣
ٌذ٘ص سد ٣ ا فبيٕتج ٣
بٟ٘آ ٣ٔ
دٛؿ
( Roberts, 2006: 162
. )
ٝىجيؿ ٜصٛيح سد تاشي٥٥غت
عبٕت ٣٘اٚاشف سد تاش٥٥غت ،٣فبٕتجا بٞ
( تادٚاشئ
) تاشي٥٥غت ،
ت٥ِبقف سد ؿاٛي٘ا ،٣يٍٙتِد عبؼحا سد تاش٥٥غت ،٣فبٕتجا ٢بٞ
هٕو (
،٣٘بج٥ٞ ،٣تبفلاعا )...
عبٕت ٖاذمف ٚ ٣فبيٕتجا ٢بيٞ
٘ ٣٤بتيػٚس ٝيقٔبج سد تيػا ٜذيؿ افبث ٚ ٢ٚضيٙٔ داشيفا ضي٥
ٝؿٌٛ
ذ٘ٛؿ ش٥ٌ
.
ٓئٟ ٜداٛ٘بيخ ٚ ٖبتيػٚد بيث ٣ٌذ٘ص ٖب٥٤بتػٚس شتـ٥ث ٢اشث ٣ئ ٝيجٛت ٖآ ٝث ٚ تػا ذيٙٙو
. ٓيٞ بيث ٢شتيـ٥ث عبيٕت بيٟ٘آ
٢دبثآ ٚ تبيعبجتسا ٗي٤ا ٝيو ذي٘ساد دبيمتفا ٚ ذي٘ساد دٛخ ٢بٞ
عبٕت تيػا ٓئٟ ٣يّ٥خ بٞ
. عبيٕت ٖبي٥ٔ سد ٣فبيٕتجا ٢بيٞ
٥ـ٘شٟؿ ٝث تجؼ٘ ٖب٥٤بتػٚس
ٜدشـف ٚ شتـ٥ث ٖبٙ
تيػا شيت .
بيٟ٘آ
٣ٔ تبللأ اس شٍ٤ذٕٞ شتـ٥ث ذٙٙو
Hortulanus et al. 2006(
.)
بٔا
٣ٔ ٜذٞبـٔ ٜصٚشٔا ٝچ٘آ ٖب٥٤بتيػٚس ٝو تػا ت٥قلاٚ ٗ٤ا ،دٛؿ
٣ٔ ٣ٌذ٘ص ٣ٙٞر ٝتخبػدٛخ ٢ب٥٘د سد ذٙٙو
. ٣فبيٕتجا ٢اٚضي٘ا
ظ٥ثٔ سد ظ٥ثٔ صا شتـ٥ث ٣٤بتػٚس ٢بٞ
تػا ٢شٟؿ ٢بٞ
. ذ٤بؿ
ض٘ا بئا ،ذيؿبث بٞبتيػٚس صا شتيـ٥ث شيتٌسضث ٢بٞشٟؿ ٣٘بىٔ ٢اٚ
تيؼ٥٘ ٓيٞ ٣فبيٕتجا ٢اٚضي٘ا ٢بيٙقٔ ٝث ٣٘بىٔ ٢اٚض٘ا بٔٚضِ
.
سد بيٟ٘آ سٛيضح ْذيف ٢بيٙقٔ ٝث بٞبتػٚس سد ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ـٕج
ٕٗج٘ا ،بٞ
ٖبىٔ ٚ ٣ٕٔٛف ٢بضف ،بٞ
صبي٥٘ ٝيو تيػا ٣٤بٞ
لا ئ ذيٙٙو ؾم٘ ٢بف٤ا ـٕج سٛضح سد بٟ٘آ تػا شٔ سد
ٓيػا
ً٘شٕو ؾم٘ ٣٤بتػٚس ٖب٘ص ٢ساداضف ب٤ ٣ػٚشف ٝيث تجؼ٘ ٢شت
ضي٥٘ ٜداٛ٘بخ ٣لخؿ ٢بضف ٚ َضٙٔ سد ،٣فشع صا ذ٘ساد بٞدشٔ
٣ٔ بٞدشٔ شع صا بٟ٘آ ٝث ٝجٛت ٗ٤شتٕو دٛؿ
. شيٍ٤د شيع صا
ؿٛي٘ ٗي٤ا شعبيخ ٝيث ٣٤بتيػٚس ٖاشيتخد صا ٣ق٥يػٚ ف٥ع ٓٞ
ؽشٍ٘
٣ئ ٗٔاد اس ٣جّعاٚض٘ا ٝو ٣ٍٙٞشف ٢بٞ
ا ،ذي٘ص تيؼو ص
٣ٔ ٢ساددٛخ ٝ٥ِبف تلا٥لثت ذٙٙو
.
٣ٌظ٤ٚ ّٕٝج صا ٣ٔ ٝو ٣٤بتػٚس ٖب٘ص ٣لخؿ ٢بٞ
سد ذ٘اٛت
ٚ ٗ٥٤بيپ غيف٘ ٝيث دبيٕتفا ،ذيؿبث ُ٥خد بٟ٘آ ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا تسبٟٔ
ساذي٤بپ ظثاٚس ٢ساشلشث ٝو تػا ٣فبٕتجا ف٥قض ٢بٞ
٣ٔ ساٛؿد اس ٖاشٍ٤د بث دصبػ
. ٝيو ذي٘سٚبث ٗ٤اشيث ٜصٚشئا ْدشٔ
٢اٚض٘ا اشي٤ص ،تيػا يسضيث ٢بٞشٟيؿ َٕٛقٔ ٜذ٤ذپ ٣فبٕتجا
٣٤بتػٚس ٖب٘ص ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا سد ٣فبٕتجا عاشٞ ؾم٘ ٣ػسشث 97 ...
٣ئ تيفب٤ بيٟ٘آ سد ٣يٍٙٞشف ٚ ٣ٔٛل ؿٛٙت ٗ٤شتـ٥ث دٛيؿ
. ٝيث
سد ْدشئ ،ْٛيػس ٚ ةادآ ٚ ٣ٌذي٘ص هجيػ سد تٚبفت ٝغػاٚ
ّٝثٔ
ٝيٞد سد بئا ،ذ٘ساد ٓٞ بث ٢شتٕو عبٕت ٢شٟؿ ٢بٞ
٢بيٞ
تفشـ٥پ ض٥٘ هچٛو تبفبٕتجا ،ش٥خا ٣ئ ٝو ذ٘ساد ٣٤بٞ
ذي٘اٛت
٢اٚض٘ا ٢بٞشٟيؿ صا ٢سب٥يؼث ت٥قٕج ذٙو ت٤ٛمت اس ٣فبٕتجا ٗ٥يث صا ٢سب٥يؼث ٣يّثٔ تب٘بىٔا ٚ ٝتفب٤ ؾٞبو سب٥ؼث هچٛو
تػا ٝتفس .
توشيؿ ٢اشث اس دٛخ ٢بٞبتػٚس ٖبٙوبػ صا ٢سب٥ؼث
ت٥ِبقف ؿاٛ٘ا سد نشيت تبي٘بىٔا صا ٜدبفتيػا ب٤ ٚ ٣فبٕتجا ٢بٞ
٣ٔ
ذٙ٤ٌٛ
.
ٜٚشٌ
ٝي٘بخ ٖبي٘ص ،ٗؼٔ داشفا ٖٛچ ٣كبخ ٢بٞ
اد ٚ س
ٜداٛ٘بخ عبي٥مٔ ؾ٤اضيفا ٣يفٙٔ ٢بٞذئب٥پ ،ُ٥جٔٛتا ٖٚذث ٢بٞ
ت٥ِبقف ٗ٤ا ضوشٕت ٚ ٣٤بضف ٣ئ ٝثشجت اس تلا٥ٟؼت ٚ بٞ
ذيٙٙو .
ٝىجييؿ ٝييث اس بييٟ٘آ ٣ٍتييؼثاٚ بٞذيئب٥پ ٗيي٤ا ٚ ٣ييلخؿ ٢بييٞ
ت٥ػآ ٣ٔ ؾ٤اضفا ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٝث اس بٟ٘آ ٢ش٤زپ ذٞد
. ٜٚلاف
٣ٌظ٤ٚ شث ٔ ٝيجسد ،٣ٌذي٘ص نداٛيح ،٣يلخؿ ٢بيٞ
توسبيـ
٢بٞشيـل ٣ٌذي٘ص ت٥قيضٚ ،ٖسذئ ٝيّثٔ ظ٥ثٔ ٚ ٣فبٕتجا ٣يئ ضيي٥٘ ْدشيئ صا ٣ييكبخ ٢اٚضيي٘ا دبييج٤ا سد ٢سٛتوبييف ذيي٘اٛت
ذؿبث ٣فبٕتجا
( Christina et al. 2009: 112
.)
٣ئ ٝيو ٣يػبػا ٢بٞش٥غتٔ صا ٣ى٤ ٢اٚضي٘ا عبيؼحا ذي٘اٛت
تيػا ٣ٙٔابي٘ ٚ عشت ٖاض٥ٔ ،دشجث لابث اس ٣فبٕتجا .
تسبيجف ٝيث
عاشٞ ،شٍ٤د ٣فبٕتجا
ٚ تذؿ سد ٣ػبػا ٢بٞش٥غتٔ ّٕٝج صا1
٣ٔ بف٤ا ٣ػبػا ؾم٘ ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا فقض ذٙو
. ٝيث ٝيجٛت بث
ٚ تي٥ٞبٔ ٢ساشيلشث ٚ تفشيـ٥پ ٢اشيث ٣فبيٕتجا ظثاٚس ٝىٙ٤ا ٣ئ مشيف ،ذٙتيؼٞ ٟٓٔ داشفا دٛخ ٝث ْاشتحا داشيفا ٝيو دٛيؿ
ٖدشيو ٣ي٘ٚسد بيث اس ٖبيؿدٛخ ٝيث ْاشيتحا ٚ ٣يلخؿ ت٥ٞبٔ
٤ش٤بػ ٣٘ادسذل ٣ٔ ٝقػٛت قخـٔ ٗ
ذٙٞد . سٛع ٝث ٗ٥ؼثت ٗ٤ا
٣ٔ ُىؿ ٜشٔصٚس ٣ٌذ٘ص سد ٓئاد دش٥ٌ
. سد داشيفا سبيتفس ٝىٙ٤ا بث
دٛيخ ظيػٛت ٣ثب٤صسا ٚ تٚبضل دسٛٔ بٕئاد ٗ٤ش٤بػ بث تلادبجت ٣ٔ ساشل ٗ٤ش٤بػ ٚ دش٥ٌ
. ٣ت٥ٞبئ داشيفا ٝيث ٗ٤ش٤بيػ بيث عبيٕت
٣ئ ٝئاسا ٣قجشٔ صا ٣جِبل ٚ ٣فبٕتجا ؽصسا شيث ٝيو ذيٙو
يٞ
ٚ ب
٣ئ ٝقيػٛت ٝو ٢دساٛٔ
شيع ٚ تبيثبخت٘ا ٚ ذيٙٞد ٝيو ٣٤بيٞ
٣ٔ
دساد ش٥یأيت ،ذ٘صبػ .
صا ٣فبيٕتجا ٖاذٕٙيـ٘اد ٜصٛيح ٗي٤ا سد
1 . Social Phobia
"
ٝىجؿ ت٤بٕح
"
ٝىجيؿ ٝيث كيّقت عبيؼحا دشيف ٝيث ٝو بيث ٢ا
٣ٔ ُثبمتٔ تبٔاضِا ٚ ذيٞد
"
ٗ٥يؼثت تي٤بٕح
"
ُىيؿ ٝيث ٝيو
٣ئ تجثيك ،تػا ْاشتحا ٚ ٗ٥ؼثت ذيٙٙو
Hortulanus et al. (
2006: 15 .)
شٍ٤ذييى٤ ٝييث ٝييٙ٥ٟث دشوسبييو ٚ بييمث ٚ ٣ٌذيي٘ص ٢اشييث داشييفا
ٝتؼثاٚ
ؾ٥يپ اس ٣فبيٕتجا تي٤بٕح ٝو تػا ٣فٛضٛٔ ٗ٤ا ذ٘ا ٣ٔ بمث ٚ ٗتؿاد دٛجٚ ٣ػبػا صب٥٘
ذ٘اد . ؾيم٘ ٣ٌذي٘ص ظ٥يثٔ
دساد ضيي٥٘ ٣فبييٕتجا ٢اٚضيي٘ا صٚشييث سد ٣يئٕٟ
. ،٢سب٥ييؼث ٢اشييث
ّٝثٔ
ٝتفب٤ ٣تٚبفتٔ ٢بٙقٔ بٞ
ٙت ٝ٘ ٗ٤ا ٚ ذ٘ا ؾ٤اضفا ٝغػاٚ ٝث بٟ
٣٤بي٥فاشغج ٢لابيث ٖبي٤شج تّف ٝث ٝىّث ،تػا ٢سبو توسبـٔ
تؼٞ ض٥٘
. ظ٤اشيؿ ٚ ٣فبيٕتجا ٢اٚض٘ا ٝغثاس ٜدٚذثٔ ،ٗ٤اشثبٙث
دٛيؿ ٗ٥ي٥قت ذي٤بث ٣فبٕتجا ظ٥ثٔ ض٥٘ ٚ ٣ّثٔ
. ٜصٚشئا ْدشئ
٢بٞشٟيؿ َٛيٕقٔ ٜذي٤ذپ ٣فبيٕتجا ٢اٚضي٘ا ٝيو ذ٘سٚبث ٗ٤اشث ل ؿٛٙت ٗ٤شتـ٥ث اش٤ص ،تػا يسضث تفب٤ بٟ٘آ سد ٣ٍٙٞشف ٚ ٣ٔٛ
٣ٔ
دٛؿ . ،ْٛيػس ٚ ةادآ ٚ ٣ٌذي٘ص هجػ سد تٚبفت ٝغػاٚ ٝث
ّٝثٔ سد ْدشٔ
ذي٘ساد ٓيٞ بث ٢شتٕو عبٕت ٢شٟؿ ٢بٞ
. سد بئا
ٝٞد تفشـ٥پ ض٥٘ هچٛو تبفبٕتجا ،ش٥خا ٢بٞ
ٝيو ذي٘ساد ٣٤بٞ
٣ٔ
صا ٢سب٥يؼث تي٥قٕج ذٙو ت٤ٛمت اس ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ذ٘اٛت ٝتفب٤ ؾٞبو بٞبتػٚس ٝيتفس ٗ٥يث صا ٢سب٥يؼث ٣يّثٔ تب٘بىٔا ٚ
تػا . سد توشيؿ ٢اشيث اس دٛيخ ٢بٞبتػٚس ٖبٙوبػ صا ٢سب٥ؼث
ت٥ِبقف ؿاٛ٘ا نشيت تبي٘بىٔا صا ٜدبفتيػا بي٤ ٚ ٣فبيٕتجا ٢بيٞ
٣ٔ
ذٙ٤ٌٛ
.
ٜٚشٌ
ٖٛچ ٣كبخ ٢بٞ
: ٝي٘بخ ٖب٘ص ،ٗؼٔ داشفا ٚ ساد
ٜداٛ٘بخ عبي٥مٔ ؾ٤اضيفا ٣يفٙٔ ٢بٞذئب٥پ ُي٥جٔٛتا ٖٚذث ٢بٞ
ٕت ٚ ٣٤بضف ت٥ِبقف ٗ٤ا ضوش
٣ئ ٝثشجت اس تلا٥ٟؼت ٚ بٞ
ذيٙٙو .
ٝىجييؿ ٝييث اس بييٟ٘آ ٣ٍتييؼثاٚ بٞذيئب٥پ ٗيي٤ا ٚ ٣ييلخؿ ٢بييٞ
ت٥ػآ ٣ٔ ؾ٤اضفا ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٝث اس بٟ٘آ ٢ش٤زپ ذٞد
. ٜٚلاف
٣ٌظ٤ٚ شث توسبيـٔ ٝيجسد ،٣ٌذي٘ص نداٛيح ،٣يلخؿ ٢بيٞ
٢بٞشيـل ٣ٌذي٘ص ت٥قيضٚ ،ٖسذئ ٝيّثٔ ظ٥ثٔ ٚ ٣فبٕتجا ضيي٥٘ ْدشيئ صا ٣ييكبخ ٣يئ
٢اٚضيي٘ا دبييج٤ا سد ٢سٛتوبييف ذيي٘اٛت
ذيؿبث ٣فبيٕتجا
( Hortulanus et al. 2006: 6
.)
ظ٥يثٔ تي٥ف٥و
تػا شٟؿ ٖبٙوبػ صا شتٟث ٖب٥٤بتػٚس ٢اشث ٣فبٕتجا .
ٖب٥٤بتػٚس
٣ٔ ٟٓٔ اس بٟ٘آ ،ٝتؿاد دٛخ ٖبٍ٤بؼٕٞ بث ٢شتـ٥ث ظثاٚس ،ذيٙ٘اد
98 ؾٞٚظپ
٣پب٥پ ٜسبٕؿ ،ْٛػ َبػ ،٣فبٕتجا ٓؾ٘ ٚ ت٥ٙٔا ٢دشجٞاس ٢بٞ
7 ،َٚا ٜسبٕؿ ، ٖبتؼثبت ٚ سبٟث
1393
ٗي٤ا ٚ تيػا ساٛيؿد ظيثاٚس ٗي٤ا ٓيٟف لاٛيٕقٔ بٞشٟؿ سد بٔا ضٛٔ
بتيػٚس ٣ٌذي٘ص هجػ سد تٞبجؿ تجػ ٝث ٢دٚذح بت ؿٛ
تيػا شٟيؿ ٝث تجؼ٘
. ٝيث ٖبٙ٥يـ٘شٟؿ صا شتيـ٥ث ٖبٙ٥يـ٘بتػٚس
٣فبٕتجا تسبٟٔ بث ٜاشٕٞ تّغا ٝو ذ٘ساد ؾ٤اشٌ ٣ّثٔ ٝقٔبج تػا
( Roberts, 2006: 169
. )
ٗ٤ا ٝث ٣٤ٍٛخػبپ َبج٘د ٝث ِٝبمٔ ٗ٤ا ،لابث دساٛٔ ٝث ت٤بٙف بث بٕتجا عاشٞ ٝو تػا َاؤػ ٣فبيٕتجا ٢اٚض٘ا سد ٣ـم٘ ٝچ ٣ف
ٝىٙ٤ا ٝث ٝجٛت بث ؟دساد ٣٤بتػٚس ٖب٘ص ٖب٥ٔ
ٖب٥٤بتيػٚس ٖب٥ٔ سد
ٝيث ٖبيممثٔ شتيـ٥ث ،تيػا ٝيتفشٍ٘ تسٛك ٣كبخ ٝقِبغٔ ض٥٘
تحاس ٣ثب٥تػد شعبخ دٛيخ ٝقِبغٔ لإٛقٔ ،٢سبٔآ ٝقٔبج ٝث شت
٣ٔ ةبخت٘ا ٖبٙ٥ـ٘شٟؿ ٗ٥ث سد اس ٝيقِبغٔ صا اس بئ ٗي٤ا ٚ ذيٙٙو
ت ٣ٌذ٘ص بج٤شم ٣ئ ْٚشيثٔ ٣٤بتيػٚس ٜدسٛيخ٘ تػد ذي٤بٕ٘
. صا
ٓٞ ٣فشع بيث ٚ بيپٛ٘ ٖبتيػشٟؿ ه٤ ٖاٛٙف ٝث ٛٞلااد ٖبتػشٟؿ
سد ٣٤بتيػٚس تيِبغ ًيٙٞشف ٗ٥يٙچٕٞ ٚ ٗ٥يـ٘بتػٚس ت٤ش وا ٣يئ ٜبييـ٘بٔشو ٖبتييػا ٢اشييث اس ٣جِبييج ٣تبييقِبغٔ ٝييٙ٥ٔص ذيي٘اٛت
اشيعا ٢بٞبتيػٚس ازِ ذ٤بٕ٘ ٓٞاشف قٛف َاؤػ ٝث ٣٤ٍٛخػبپ ٗ٤ا ذ٘ذؿ ةبخت٘ا ٣تبقِبغٔ ٢بٞذحاٚ ٖاٛٙف ٝث ٖبتػشٟؿ .
ٗ٥يث ٝيغثاس ٣ػسشث ؾٞٚظپ ٗ٤ا ٣ػبػا ذٞ ،٣ّو سٛع ٝث ٣٤بتييػٚس ٖبيي٘ص سد ٣فبييٕتجا ٢اٚضيي٘ا ٚ ٣فبييٕتجا عاشييٞ
تييػٛٞلااد ٖبتييػشٟؿ .
اذييٞا ،٣ييّو ذييٞ ٗيي٤ا تييِبل سد
٣ئضج ذٙتؼٞ ش٤ص شؿ ٝث ٝو تػا شغٔ ٢شت :
1 - ٢اٚضي٘ا ٖاضي٥ٔ دسٚآشث ٚ ؾجٙػ ٖبي٘ص ٗ٥يث سد ٣فبيٕتجا
٣٤بتػٚس 2 -
ٝفِؤٔ ٗ٥٥قت بٟ٘آ صا ْاذو شٞ ٝؼ٤بمٔ ٚ ٣فبٕتجا عاشٞ ٢بٞ
ٓٞ بث 3 - ٝيفِؤٔ صا ْاذيو شيٞ ٝغثاس ٣ػسشث ٣فبيٕتجا عاشيٞ ٢بيٞ
( ه٤طِٛٛ٤ض٥ف ٣تحاسب٘ ٚ ةبٙتجا ،عشت )
٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا بث
4 - ٣يت٥قٕج ٢بٞش٥غتٔ ؾم٘ ٣ػسشث (
ت٥قيضٚ ،غٙيج ،ٗيػ
تأ ٚ ُٞ
) ...
سد ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٖاض٥ٔ
.
ؼٍّضپ
ُذؽ ماجًا یاّ
٣فبوش٥ٔا ٚ ٣جّچ (
1383 ) ٖاٛٙف بث ٣ـٞٚظپ سد
"
ذيٙچ ُ٥ّثت ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٣ثغػ
"
ت بث أ
ٝغثاس شلٙف شث ذ٥و ٝقِبغٔ ٝث ٢ا
٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا
،ٝتخادشپ ٣ػسشث دسٛٔ اس ٖآ ٢بٞذٔب٥پ ٚ ُّف
ساشل ذ٘داد .
ٝتفب٤ ٣ٔ ٖبـ٘ بٞ
يػ ٢بيٞش٥غتٔ ٝو ذٞد ٝقيػٛت حغ
ٚ ٣تخبيػ حغػ سد ٖبٙوبػ تبجی ٚ ٝمغٙٔ ٣فبٕتجا ي ٢دبلتلا شيٌ دذقت ٚ ت٥ٙٔا ،دبٕتفا
ٚ
ٜ تي٤ٛٞ ٚ بيٞ
٢دشيف حغيػ سد بيٞ
تاش٥یأت
ٔ ؤ ٣ٙقٔ ٚ شی ذ٘ساد ٣فبٕتجا ظثاٚس شث ٢ساد
. ٗ٥يٙچٕٞ
،
ٜذيٙٞبو ٚ شیؤٔ ش٥یأت دٛخ ٝثٛ٘ ٝث ٣فبٕتجا ظثاٚس حغػ شيث ٢ا
ٖبييـ٘ ضييجف عبييؼحا ٚ ٣٤بييٟٙت عبييؼحا ٣يئ
ذييٙٞد
( ٚ ٣ييجّچ
،٣فبوش٥ٔا 1383 : 3 - 31 ).
٢سب٤شٟييؿسٛپ
ٝيئ
( 1386 .)
ٝييِبمٔ سد ٖاٛييٙف بييث ٢ا
"
ٝييؼ٤بمٔ
ؾ٘اد ٣ٌداٛ٘بخ تبعبجتسا ٚ ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ،٣ٌدشؼفا ٖاصٛٔآ
ش٥غ ٚ شثسبو شتخد ٖبتيػش٥ثد ٣يت٘شتٙ٤ا شثسبيو
ٖاشيٟت ٢بيٞ
"
بيث
ٜدبفتػا ٣ٌدشيؼفا ٖٛئصآ ،٣ٌداٛ٘بيخ تبيعبجتسا ٝٔبٙـػشپ صا
٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا عب٥مٔ ٚCDI تيػد ٤بيت٘ ٗ٤ا ٝثUCLA
تفب٤ شي٥غ ٚ ٖاشثسبيو ٜٚشيٌ ٗ٥يث ٝيو شي٥غتٔ ٝيػ سد ٖاشثسبيو
تٚبيفت ،٣ٌداٛ٘بيخ تبيعبجتسا ٚ ٣فبيٕتجا ٢اٚض٘ا ،٣ٌدشؼفا دساذ٘ دٛجٚ ٢سادبٙقٔ
. دٛجٛٔ ٤بت٘ ٝث ٝجٛت بث ْٚد ّٝحشٔ سد
٣ت٘شتٙ٤ا ٖاشثسبو ٖب٥ٔ صا (
ٗ٥ٍ٘بي٥ٔ
10 شتيـ٥ث بي٤ تفبيػ )
، 25
ؾ٘اد بث ٚ ٜذؿ ةبخت٘ا ٣فدبلت ؽٚس ٝث صٛٔآ 25
ؾي٘اد صٛئآ
ٝؼ٤بمٔ ٜذؿ شور ش٥غتٔ ٝػ سد شثسبوش٥غ ذؿ
ذ٘
. ٖٛئصآ ٤بيت٘
t
شٍ٘ب٥ث دٛيث شي٥غتٔ ٝيػ شيٞ سد ٜٚشيٌ ٚد ٗ٥يث سادبيٙقٔ تٚبفت
( ،ٝٔ ٢سب٤شٟؿسٛپ 1386
: 49 - 64 ).
ٖاسبيىٕٞ ٚ ٣ٙؼثٔ
( 1385 ) ٝيِبمٔ سد ٖاٛيٙف بيث ٢ا
"
٣يػسشث
ا تاشیا تي٘شتٙ٤ا ٖاشثسبيو ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا شث ت٘شتٙ٤ا صا ٜدبفتػ
( ت٘ ٣فبو ٖاشثسبو ٖب٥ٔ سد
ٖاشٟت ٢بٞ
") ٣يػسشث ٝيث ، تاش٥یأيت
ت٘ ٣فبو سد ت٘شتٙ٤ا ٖاشثسبو شث ت٘شتٙ٤ا صا ٜدبفتػا ٖاشيٟت ٢بٞ
ذٙتخادشپ . سد ت٘شتٙ٤ا صا ٜدبفتػا ٖبٔص ٖب٥ٔ ٜذٔآ تػد ٝث ٤بت٘
٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٚ صٚس ٝ٘بجؿ َٛع
ٝغثاس عٛىقٔ ٚ سادبٙقٔ ٢ا
٣ٔ ٖبـ٘
ذٙٞد .
ٗ٥ٙچٕٞ
، تيجٛٔ تي٘شتٙ٤ا صا ٣فبٕتجا ٜدبفتػا
٣ٔ ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ؾٞبو ددشٌ
( ،ٖاسبيىٕٞ ٚ ٣ٙؼثٔ
1385 : 72 -
95 ).
ٝ٥يضشف ٣يحاشع سد اس شٍيـٞٚظپ ٜذيؿ ْبج٘ا تبقِبغٔ
،بيٞ
٣يؿلات ْاذو شٞ ٚ ذ٘دٕٛ٘ ٢سب٤ ٝتفشٌ سبو ٝث ؽٚس ٚ بٞش٥غتٔ
٣٤بتػٚس ٖب٘ص ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا سد ٣فبٕتجا عاشٞ ؾم٘ ٣ػسشث 99 ...
ث ٝ٘اذٕٙـ٤ذ٘ا ،ذي٘دٛث ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ُّف صا ٣خشث نسد ٢اش
ٝجٙج ُلفٔ سٛع ٝث تبقِبغٔ ٗ٤ا ،فكٚ ٗ٤ا بث بٔا عاشٞ ٢بٞ
ٓيٞ ٣يفشع صا ٚ ٜدشى٘ ٝقِبغٔ اس ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٚ ٣فبٕتجا ٣ئ ٝيجٛت ٣٤بتيػٚس ٣ٌذي٘ص ٝقِبغٔ ٝث ٖبممثٔ شتٕو ٚ ذيٙٙو
٣ئ ٖبٙ٥ـ٘شٟؿ ٖب٥ٔ سد اس دٛخ ٣تبقِبغٔ ٝٙ٥ٔص لإٛقٔ
ي٘ش٥ٌ
ذ .
ِٝأيؼٔ ازِ
ٗ٤ا ٝث ٢ا ت٥ػبؼح
بث ٝيث صبي٥٘ ِٝأؼٔ ـٔبج ٣ػسشث
ٝ٤شؾ٘
و دساد ـٔبج ٢ا ي
ٝ ٥ٕج ي سد اس شٔا ت٘اٛج ـ ؾ٘
ي ش دشي٥ٍث
ُئبو ٢شيؾ٘ ةٛچسبيچ ٗي٤ا ؾٞٚظيپ ٗ٤ا سد ٜذؿ ٣قػ ٝو دٛييؿ ٣ييحاشع بيي٥٘بی
٣ييحاشع
ٜذيي٥چ٥پ ٢اشييث ٢ا
ٜصاذيي٘ا ٢شيي٥ٌ
تػا ْصلا ُ٥خد ٢بٞش٥غتٔ
ٜدبفتيػا بيث سبيو ٗ٤ا ٝو ٢ساضيثا صا
تسٛيك لابث ٣٤ب٤بپ ٚ ٣٤اٚس ٢اساد ،ٗ٥ٙچٕٞ ٚ ذٕٙ٘اٛت ٚ ٢ٛل دش٥ٌ
ب ِبی ؽٚس ٢بٞ
٢سبٔآ ٝتفشيـ٥پ ٢ا ٜداد ُي٥ّثت ٢اشيث بيٞ
٤بت٘ بت تػا ٢سٚشض ث
ٝ تػد بقلاٚ ٜذٔآ
ٖبـ٘
ٝيغثاس ٜذيٙٞد
٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٚ شيع هي٤ صا
٣فبيٕتجا عاشيٞ
شيع صا
ذؿبث شٍ٤د ٜدبفتػا بث سبو ٗ٤ا ٝو
ُي٥ّثت ،٣٘ٛ٥يػشٌس َذئ صا
تػا ٝتفشٌ ْبج٘ا ٢سبتخبػ تلادبقٔ َذٔ ٚ ش٥ؼٔ
.
ؼٍّضپ یزظً تایتدا
ٝقٔبج ٜبٌذ٤د صا عبيٕت ُىؿ سد ٣فبٕتجا ظثاٚس ٣ػبٙؿ
٢بيٞ
٢ساذيي٤بپ ٚ ٣ٍتييؼجٕٞ ٜذ٘صبييػ شييلٙف ٖاٛييٙف ٝييث ٣فبييٕتجا ٣ٔ ٣مّت ْدشٔ ٖب٥ٔ سد ٣فبٕتجا دٛؿ
( Hortulanus et al. 2006;
)16
. بجف ٝث ٚ ٣فبيٕتجا ٜبيفس ٢اشيث ٣فبٕتجا ظثاٚس ،شٍ٤د تس
ٗتخادشيپ سد ٢ذ٥ّو ٣ـم٘ ٚ تػا ت٥ٕٞا ض٤بح داشفا ٣لخؿ ٣ٔ ٣فبٕتجا ٝىجؿ سد ْدشٔ دساد ُئبؼٔ ٝث تِٟٛيػ ٝيث ذٙ٘اٛت
ٚ تػا ٘شغث ٣ت٥قضٚ ٢اساد ٝو ذ٘صبػ ساشلشث طبجتسا ٢دشف بث ؾِبچ ٖٚذث ٗ٤ا ٣ٔ ْبج٘ا ِٝأؼٔ ٗتخبػ ش٤زپ
دٛؿ
( ،٣جّچ 1383 :
27
.)
تي٥ٕٞا ٣فبٕتجا دشىّٕف ٢اشث ٣فبٕتجا ظثاٚس ،ٜٚلاف ٝث ٣ئ ٣فبيٕتجا ٝىجيؿ سد داشفا ذ٘ساد ٢شتـ٥ث ـثبيٙٔ ٝيث ذيٙ٘اٛت
ٚ ؽصٛٔآ ،سبو ٖٛچ ٣فبٕتجا ...
صا ٚ ذٙيؿبث ٝتيؿاد ٣يػشتػد
ٝقٔبج ٜبٌذ٤د دساد تسٚشيض تيػسد ظيثاٚس ٗتيؿاد ٣تخبٙؿ
.
فبٕتجا دشىّٕف ذ٤ذٟت ٚ ٣لخؿ ٜبفس شث ذ٥وأت ٣ٔ ٣
ُ٥ِد ذ٘اٛت
٣يكٛلخ ِٝأيؼٔ هي٤ اشلثٙٔ ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٝو ذؿبث ٗ٤ا تؼٞ ض٥٘ ٣فبٕتجا ِٝأؼٔ ه٤ ٝىّث ،تؼ٥٘
. ٣يئضج ٝو ٢داشفا
ٝىجؿ صا
،ذٙتؼٞ ٣فبٕتجا ٢بٞ
َبقف ٣فبٕتجا ٣ٌذ٘ص سد ذي٘شت
حٛييّو سد ٣ٕييػسش٥غ تييجلاشٔ ،ذيي٘ساد ٢شتييـ٥ث توسبييـٔ بييٞ
٣ٔ ٝئاسا ٢شتـ٥ث ٝ٘بجّعٚاد سبو ،ذٙٞد
٣ٔ ْبج٘ا ٢شتـ٥ث ٚ ذيٙٞد
ٖبٔصبػ ؿاٛ٘ا سد ٢شتٕٟٔ ؾم٘
٢اشث ٗ٤ا ٚ ذ٘ساد ٣فبٕتجا ٢بٞ
تػا ت٥ٕٞا ض٤بح ؿبٕتجا .
٢شتؼث ٣فبٕتجا توسبـٔ ٗ٤ا اش٤ص
٣ئ ٓٞاشيف ٣فبيٕتجا تي٥ِبقف ٢اشيث اس تيػبٙٔ
دسٚآ . ٢اٚضي٘ا
ٜٛ٥ييؿ ٝييث ٣فبييٕتجا ْبجييؼ٘ا ٢اشييث ٢ذيي٤ذٟت ضيي٥٘ تٚبييفتٔ ٢ا
تػا ٣فبٕتجا .
يلخؿ ٚ اٚضي٘ا ٗتيفس ٗ٥يث صا ٝيج٥ت٘ ٖذيؿ ٣
ٚ ٖب٤بٙيؿآ ذ٘ٛ٥پ ُٔبف ٢سبٌصٚس ٝو تػا ٣ٍ٤بؼٕٞ ٢بٞذ٘ٛ٥پ ٣ٔ ٖبٍ٤بؼٕٞ
ذؿ . بث ٖب٘اٛج ٖداد ذ٘ٛ٥پ ٝو ٜذؿ افبث شٔا ٗ٤ا
تٙػ ذؿبث ساٛؿد سب٥ؼث ٣ٔٛل ٓ٤ذل ٢بٞ
( Roberts, 2006: 162 .)
٣يئ ٗ٥يي٥قت اس ٣فبييٕتجا ٝييقِبغٔ هيي٤ عبييػا ٝييچ٘آ ،ذييٙو
تػا ٢شؾ٘ ةٛچسبچ .
شث سد كيمثٔ ،٢شيؾ٘ ةٛچسبيچ ٝي٤بپ
٣ٔ ةبخت٘ا دٛخ ٢اشث ؽشٍ٘ ٝ٤ٚاص ه٤ ـلاٚ
ذيٙو . تسبيجف ٝيث
٣ئ ٝيو تػا ٢شؾ٘ ةٛچسبچ ك٤شع صا ،شٍ٤د قخيـٔ ٖاٛيت
دسٛئ ٜذي٤ذپ ٍٝ٘ٛچ ٚ تؿاد ذ٥وأت ذ٤بث ٣تبى٘ ٝچ ٢ٚس دٕٛ٘
دشو ٝقِبغٔ اس شؾ٘
( ٣ئبؼِٟ
،ٜداص 1385 : 23
.)
ٗي٤ا سد ،عبػا ٗ٤اشث
٣ٔ ٣قػ ِٝبمٔ
دٛؿ
ٜبٌذ٤د اذتثا ٚ ٓ٥يٙو سٚشئ اس ٢شيؾ٘ ٢بيٞ
ٓ٥٤بيٕ٘ ٗ٤ٚذت ٢شؾ٘ ٣٘بجٔ ٗ٤ا عبػاشث اس ٣ثشجت َذٔ غپػ .
ٗتؼ٤ٚ
( 1970 )
ٝمجع ؿٛ٘ سبٟچ سد اس تّٛخ تػا ٜدشو ٢ذٙث
.
تػا ٣٤بٟٙت ٖآ ذقث ٗ٥ِٚا .
سٚد ٝيث ٚ بٟٙت دشف ٣٤بٟٙت تِبح سد
تػا سادسٛخشث تّٛخ صا ت٤بٟ٘ سد ٚ ٖاشٍ٤د ٓـچ صا .
ٗ٥ٔٚد
ث ُيكبح ٣٘بئص ٝيو تيػا تي٥ٔٚشثٔ ٚ ٣يى٤دض٘ تّٛخ ذق
٣ٔ
هيچٛو ٣يٞٚشٌ ٝو دٛؿ (
دشئ بي٤ ٖص )
اذيج ٖبيٍ٘بٍ٥ث صا
٣ٔ
ذٙتؼٞ بٟٙت ٚ ذ٘ٛؿ .
٣٘بٔص ٝو تػا ٣ٔبٌٕٙ ٖآ ذقث ٗ٥ٔٛػ
٣ٔ ُكبح ٣ئ ٓيٌ ـيٕج سد دشف ٝو دٛؿ
دٛيؿ . ٣٘بيىٔ سد ٚا
اس ٚا ٣ييؼو بيئا ،دساد سٛييضح ـييٕج ٖبيي٥ٔ سد ٚ ٣ٔٛييٕف ٣ٕ٘
سد ٚ ذػبٙؿ بي٤ ٢ساددٛيخ ،تٛيّخ ذيقث ٗ٥ٔسبٟچ ت٤بٟ٘
تػا ٢سادٛت .
ٖاشٍ٤د ّٕٝو ٣قلاٚ ٢بٙقٔ ٝث دشف ّٝحشٔ ٗ٤ا سد
٣ئ ٜبٍ٘ دٛخ ٣ٌذ٘ص ٚ ت٥ِبقف ٜصٛح صا جسبخ اس ذيٙو
. ذيٙ٘بٔ
بيٟ٘آ ٝث ٣ِٚ ،ٓ٤ٛٙـث اس ٖاشٍ٤د شح ٓ٥ٞاٛخث ٝو تػا ٣٘بٔص
ٓ٥ٙى٘ ٝجٛت .
سادٕٛ٘ سد ٗتؼ٤ٚ ٢شؾ٘ َذٔ
1 تػا ٜذؿ ٖب٥ث .
100 ؾٞٚظپ
٣پب٥پ ٜسبٕؿ ،ْٛػ َبػ ،٣فبٕتجا ٓؾ٘ ٚ ت٥ٙٔا ٢دشجٞاس ٢بٞ
7 ،َٚا ٜسبٕؿ ، ٖبتؼثبت ٚ سبٟث
1393
رادَوً
1 - يتغیٍ یهَْفه لذه (
1971 )
ـجٙٔ
: ،ٕٗتِآ 1382 : 29
٤ا عبػاشث ُئبقت ةّٛغٔ حغػ ٝث ذٙ٘اٛتث داشفا شٌا ،َذٔ ٗ
٣ٔ ،ذٙثب٤ تػد تيِبح سد ٣فبيٕتجا ْبيؾ٘ ٖآ ٝيو تيفٌ ٖاٛت
تػا ٖصاٛت ب٤ َدبقت .
صا شتيـ٥ث بي٤ شيتٕو ٝيغثاس ٖاضي٥ٔ شٌا بٔا
تيػا َدبيقتٔب٘ ت٥قلٛٔ ،ذؿبث ةّٛغٔ حغػ .
ٝيث دشيف ٣يتلٚ
بيث ٝيغثاس ؾ٤اضفا ٝث سدبل ٚ دساد ُ٤بٕت ٢شٍ٤د بث دب٤ص ٝغثاس ٚا
٢اٚضيي٘ا ٚ ٣٤بيٟٙت عبيؼحا ٝيو تييػا ٖبئص ٗي٤ا سد ،تيؼ٥٘
٣ٔ تػد ٚا ٝث ٣فبٕتجا ةٛيّغٔ ٝغثاس ذح صا ؾ٥ث شٌا ٚ ذٞد
٣ٔ عبؼحا ،ذٙو ساشلشث تيػا ٜذيؿ صٚبجت ؾٕ٤شح ٝث ٝو ذٙو
( ،ٕٗتِآ 1382 : 31 .)
یت ُاگذید لاّ
٣ت ٣ٔ ض٥ٕت ٓٞ صا اس ٣لخؿ ٢بٞبضف صا ٝمغٙٔ سبٟچ َبٞ
ذٞد :
ٕك ّٝكبف َٚا ٚ تيػا بيپ ٓ٥ي٘ ٚ ه٤ صا شتٕو دٚذح ٝو ٝ٘بٕ٥
عبٕت ٝث قتخٔ
تػا نذ٘ا سب٥ؼث ٣فبٕتجا ٢بٞ
. ٣٘بيؼو ظمف
سد شٍ٤ذى٤ بث ٖبـتبجػبٙٔ ٝو ٣٘بٕؼج عبٕت ٚ غِٕ ٜذ٘ش٥ٌشث
ٗي٤ا دساٚ ٝيو ذي٘صبجٔ ،ٖاذ٘صشف ٚ ٗ٤ذِاٚ ب٤ قبـف ُ ٔ ،تػا ذ٘ٛؿ ٣كٛلخ ٢بضف صا ٝمغٙٔ
. ٝو تػا ٣لخؿ ّٝكبف ْٚد
ٓ٥٘ ٚ ه٤ تػبپ سبٟچ بت
. لاٛيٕقٔ ّٝيكبف ٗي٤ا ٚ ٖبتيػٚد بيث
تػا ه٤دض٘ ٖب٤بٙؿآ .
٢ذيح بيت ٣ى٤دض٘ ٚ عبٕت بضف ٗ٤ا سد دساد ٢دٚذييثٔ سب٥ييؼث دبييقثا بيئا ،تييػا صبييجٔ
. ّٝييكبف ْٛييػ
تيػا بپ ٜدصاٚد بت سبٟچ صا ٣فبٕتجا .
ٝيمغٙٔ
بئٕٛف ٝيو ٢ا سد
ظ٥ثٔ
ٝجحبلٔ ُ ٔ ٣ٕػس ٢بٞ
٣ٔ ت٤بفس بٞ
تي٤بٟ٘ سد ٚ دٛؿ
مغٙٔ
تيػبپ ٜدصاٚد صا ؾ٥يث ٝو تػا ٣ٕٔٛف ّٝكبف ،ْسبٟچ ٝ .
سبوٚشيػ ٖبيجعبخٔ صا ٣قٕج بث ٝو ٣٘بؼو شع صا ّٝكبف ٗ٤ا ٣ٔ ت٤بفس ،ذ٘ساد دٛؿ
. ؾٙو سد ٗ٤شتػبؼح ،٢دبف ُثبمتٔ ٢بٞ
صا ذييٙتسبجف كعبييٙٔ ٗ٤شتاضييـٙت ٚ :
ّٝييكبف ٚ ٝ٘بٕ٥ٕييك ّٝييكبف
٣لخؿ . ػ ْدشٔ ،ذ٘ٛؿ ٝتؿازٌ بپش٤ص بٞصشٔ ٚ ذح ٗ٤ا شٌا ٣ق
٣ٔ
ذ٘سٚآسد شلت ٝث ٜسبثٚد اس ؾ٤ٛخ ٝث قتخٔ ٢بضف ذٙٙو
( ،ض٘ذ٥ٌ
1386 : 142 .)
ٝو تػا سٚبث ٗ٤اشث ٣فبٕتجا ٢دبلتلا ٝقػٛت حغػ ٜبٌذ٤د يت ٖبٙوبيػ ٣فبيٕتجا ٢بٞذي٘ٛ٥پ ٢ٚس شيث ٣٘ٛىيؼٔ ٝمغٙٔ
أ ش٥ی
٣ٔ
دسازٌ
. ٣ٔ َلاذتػا ً٘ب٤ ٚ نش٤ٚ ،نسبپ ٝٙ٥ٔص ٗ٤ا سد ذيٙٙو
ا ْٚشثٔ كعبٙٔ ٖبٙوبػ ٝو ٝيث دٚذيثٔ ةبيخت٘ا تيّف ٝث تّغ
تمف قخـٔ ٚ دٚذثٔ ٢بٞصشٔ ٖٚسد ٣ٔ ٣ٙ٥ـ٘
ٗ٤ا صا ٚ ذٙٙو
ت٤ٛٞ ك٤شع ٖبٔصبيػ ،ٝيتفشٌ ُىؿ بٟ٘آ ٖب٥ٔ سد ٣فبٕتجا ٢بٞ
٣ٔ
ذثب٤ . ٣ٔ ٗ٥ٙچٕٞ ت٥قضٚ ٗ٤ا دبج٤ا اس ٣وشتـٔ ـفبٙٔ ذ٘اٛت
تشؿبقٔ ٚ ذٙو ذي٤بٕ٘ ت٤ٛمت اس ٣لخؿ ٢بٞ
( ،نسبيپ 1916 ٝيث
،٣جّچ صا ُم٘
1383 : 5
ٚ شي٥مف كعبيٙٔ ٜصاذي٘ا شيٞ ،عبػا ٗ٤اشث .) ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٝمغٙٔ
ٙٔ
صٚبجت ب٤ ْبحدصا ٝمغ
ٓو ٣ّ٥خ عبٕت
ٝغم٘ سد ٖاشٍ٤د بث ٣قلاٚ ب٤ ٜذؿ تؼو عبٕت
ٖبٔص صا ٢ا
ٝغم٘ سد ٖاشٍ٤د بث عبٕت ةّٛغٔ حغػٖبٔص صا ٢ا
نك دب٤ص
دب٤ص
ٓو عبٕت
ٓو عبٕت
ذح صا دب٤ص عبٕت
ذح صا دب٤ص عبٕت
ذح صا دب٤ص عبٕت
ت٤بضس ٣ٍٙٞبٕٞ
ٜذؿ تؼو تّٛخ ب٤ ةّٛغٔ تّٛخ ؾخث
نك
٣٤بتػٚس ٖب٘ص ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا سد ٣فبٕتجا عاشٞ ؾم٘ ٣ػسشث 101 ...
ٝيٙ٥ٔص ٚ شتيؼث ٝفشٔ كعبٙٔ بث ٝؼ٤بمٔ سد بٞبتػٚس ذٙ٘بٔ ْٚشثٔ
ٝىجيؿ ٝقػٛت ٚ ذؿس ٢اشث اس ٣جػبٙٔ
٣يّثٔ ٣ٕيػسش٥غ ٢بيٞ
٣ٔ ٓٞاشف ٜٚشيٌ ؼيفح ٚ ساشٕتػا ٢اشث ٚ ذ٘صبػ
سد ٝي٥ِٚا ٢بيٞ
ظييثاٚس صا كعبيٙٔ ٗي٤ا ٣يِٚ ،ذٙتيؼٞ تيػبٙٔ ٣يّثٔ ؿبيٕتجا
ٔاشف ذ٘سادسٛخشث ٣ف٥قض ٣ّث
( ،ٖبٕٞ
6
. )
٣ٍ٘بٍ٥ثدٛخ صا تِبل سد اس ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ْٟٛفٔ ٓ٥وسٚد ٣ٔ ٖب٥ث صا ٣ؿب٘ ٣ٍ٘بٍ٥ثدٛخ صا عبؼحا ٝو تػا ذمتقٔ ٚ ذٙو ٣ٍتييؼجٕٞ ٝييث ٣ى٥٘بييىٔ ٣ٍتييؼجٕٞ تييِبح صا ٝييقٔبج َبيمت٘ا صٚشييث تسٛييك ٝييث َبييمت٘ا ٗيي٤ا تاش٥یأييت ٝييو تييػا هيي٥٘بٌسا ٣ييث ٚ َلاتييخا ٚ ٢سبييجٙٞ
ٚ بييٞسب٥قٔ ،ظييثاٚس سد ٣٘بٔبييؼثب٘
ؽصسا ٣ٔ ٣ػسشث ٣فبٕتجا ٢بٞ
دٛؿ
( ،ٜدٛتػ 1378 : 242 .)
ٖاٚس سد فٛلخ ٝث ،٣فبٕتجا ت٤بٕح ٝث ٣فبٕتجا ٖبػبٙؿ
٣ٔ ٝجٛت فعاٛف ٓ٥ؾٙت ٚ ؾٙت بث ٝغثاس ذيٙٙو
. بيٟ٘آ ٜبٌذي٤د صا
ُىيؿ ٖبئص سد اس ٣ت٤بٕح ُٔبف ٣فٛ٘ ٣فبٕتجا ظثاٚس ٢شي٥ٌ
٣ٔ ُىؿ تلاىـٔ
ذٞد . ا ٣ٔ ٣لخؿ ٝىجؿ ه٤ صا داشف ذيٙ٘اٛت
ؽٚس ٝث لا ٔ ذٙٙو هٕو ؾٙت َشتٙو ٝث ٣تٚبفتٔ ٢بٞ
شي٥٥غت بيث
ؾٙيواٚ ؾٞبيو بيث بي٤ ٖآ ٣يٙقٔ شي٥٥غت بث اضـٙت ت٥قلٛٔ
٢بيٞ
ٖآ ٝث ٣فعبف .
ذيٞ بيث ٣فعبيف تي٤بٕح ُٔبيؿ بيٟٙت ٝ٘ ٗ٤ا
ضي٥٘ ٢ساضيثا تي٤بٕح ٝيىّث ،تػا ٣ٙٔاب٘ ٚ عشت ،ؾٙت ؾٞبو تؼٞ
. ٤ا ٗ٤ا عبػاشث ٣ئ ّٓيؼٔ ٣يخشث ،ٜذ
ظيثاٚس ٝيو ذيٙ٘اد
ش٥یأيت ؾٙيت ظ٥يثٔ ه٤ سد ٣لخؿ ت٥ثّٛغٔ شث بٟٙت ٣فبٕتجا ٣ٔ
ٖبئص سد ٣يتج ٔ ش٥یأيت ٥يٞ ٝو ٣ِبح سد ،ذ٘سازٌ
ٝيو ٣٤بيٞ
٣ٕ٘ ُىؿ ؾحبف نداٛح ٗي٤ا دساذي٘ دٛجٚ ،ذ٘ش٥ٌ
"
ٝ٥يضشف
"٢شپػ
تػا
( Hawthorne, 2006: 529 )
ظثاٚس ٝث ٝو ٣فبٕتجا ٖاذٕٙـ٤ذ٘ا شٍ٤د صا ٝيجٛت ٣فبٕتجا
تػا ُٕ٤ص ،ذ٘ساد فبخ .
٣فبيٕتجا ٝيغثاس صا ُىؿ ٙپ ُٕ٤ص
٣ٔ ٖب٥ث اس ٜٚشيٌ ٚ دشيف ٖبي٥ٔ ٝيغثاس بيٟٙت ٝي٘ شيقٔ ٝو ذٙو
٣فبٕتجا ه٥ىفت ذٙ٤اشف ٗ٥جٔ ٝىّث ،٣فبٕتجا ذي٘ا
. َبىيؿا ٗي٤ا
صا ذٙتسبجف :
ٝيث ٓيٞ ٖآ ،٣يقٕج ت٥ِٚؤيؼٔ ٝيقِبغٔ ٚ ٣يػسشث
ُيحاشٔ كي٤شع صا ت٥ِٚؤيؼٔ ٗي٤ا ٝو ٢سٛع ذيٙ٤اشف فيّتخٔ
٣ٔ تفشـ٥پ ٣فبٕتجا ه٥ىفت ذٙو
. شيث ٣يٙتجٔ ظيثاٚس ْٚد ذيقث
٣ّٕو ظؼث ٗ٥ث ٝو ٣ٍتؼثاٚ
(
ٗتفشٌ تقػٚ
) ٚ ٣فبٕتجا ٜٚشٌ
دساد دٛجٚ ت٤دشف َٛثت ٚ ٝقػٛت .
هي٤ ٣٤بيپشث ذيقث ٗ٥ٔٛػ
حغيػ هي٤ سد ضيوشٕتٔ ٚ ٣ي٘ٚسد ٛيث٘ ٝيث ٣فبٕتجا ت٥ٔبٕت
ٝو ظثاٚس ٗ٤ا ٢ٍِٛا ْسبٟچ ذقث ،فبخ ٣فبٕتجا َد صا دٛيخ
ٜٚشٌ ٖب٥ٔ دٛجٛٔ ـعبمت ٣ئ ٖب٤بٕ٘ ٣فبٕتجا ُفبثٔ ٚ بٞ
دٛيؿ
ٜٚشٌ ٚ داشفا ه٥ىفت ٓجٙپ ذقث ٚ
ٜشٟث ٝ٤بپشث بٞ
٢طشي٘ا صا ٣٤ٛج
ٖآ ظؼث ٚ
( ،٣ثسض٤شف 1386 : 143
.)
ٝيو تيػا سٚبيث ٗ٤اشيث ُيٕ٤ص
ـئاٛج سد ٖبيؼ٘ا ٣٘ادشٌشيػ ٣ّيكا ُئبف ٣فبيٕتجا ٢اٚض٘ا تػا ذ٤ذج .
د ٝىٙ٤ا ٝث ٝجٛت بث ٢شؾ٘ َذٔ بتػاس ٗ٤ا س
ٝيث ذي٘اٛتث ٝيو ٢ا
سد ٖآ ؾم٘ ٚ ٣فبٕتجا عاشٞ ٖاض٥ٔ ٗ٥ث ٝغثاس ٝث ٓ٥متؼٔ سٛع شث ضوشٕت بث سبچب٘ ٝث ازِ ،دساذ٘ دٛجٚ ،دصادشپث ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٝيئاسا ش٤ص تسٛك ٝث ؾٞٚظپ ٣ثشجت َذٔ ٜذؿ شغٔ تب٤شؾ٘
٣ٔ
ددشٌ
:
رادَوً
2 - یهَْفه لذه ؼٍّضپ
یػاوتجا طازّ
یػاوتجا یاٍشًا یتیؼوج یاّزیغته
102 ؾٞٚظپ
٣پب٥پ ٜسبٕؿ ،ْٛػ َبػ ،٣فبٕتجا ٓؾ٘ ٚ ت٥ٙٔا ٢دشجٞاس ٢بٞ
7 ،َٚا ٜسبٕؿ ، ٖبتؼثبت ٚ سبٟث
1393
رادَوً
3 - ؼٍّضپ یتزجت لذه
٣ػبػا ٝ٥ضشف ؾٞٚظپ
تػا ش٤ص تسٛك ٝث :
طبجتسا ٣٤بتػٚس ٖب٘ص ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٚ ٣فبٕتجا عاشٞ ٗ٥ث دساد دٛجٚ
.
ِیضزف زیاع یاّ
ؼٍّضپ
1 - ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٚ ٣فبٕتجا عشت ٖاض٥ٔ ٗ٥ث ٖب٘ص
٣٤بتػٚس دساد دٛجٚ ٝغثاس .
2 -
ٖاض٥ٔ ٗ٥ث ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٚ ٣فبٕتجا ةبٙتجا
ٖب٘ص
٣٤بتػٚس دساد دٛجٚ ٝغثاس .
3 - ٣تحاسب٘ ٖاض٥ٔ ٗ٥ث ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٚ ه٤طِٛٛ٤ض٥ف ٢بٞ
٣٤بتػٚس ٖب٘ص دساد دٛجٚ ٝغثاس
.
4 - ٣ٌظ٤ٚ ٗ٥ث ٢دشف ٢بٞ
( ،تلا٥لثت ،ٗىؼٔ ت٥قضٚ ،ٗػ
ت ت٥قضٚ ٚ سذپ ُغؿ ،ٜداٛ٘بخ ذٔآسد أ
ُٞ
) ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٚ
ػٚس ٖب٘ص ٣٤بت دساد دٛجٚ ٝغثاس .
ػٍر اٌؽ ع ی ؼٍّضپ
ِٝبمٔ ٗ٤ا سد ٜدبفتػا دسٛٔ ؽٚس ؾ٤بٕ٥پ
تػا 1
. ـٕج ٢سٚآ
ٝٔبٙـػشپ ك٤شع صا تبفلاعا ْبج٘ا 2
تػا ٝتفشٌ
. ٢سبٔآ ٝقٔبج
ٝقِبغٔ دسٛٔ
ٗ٤ا سد ؾٞٚظپ تػٛٞلااد ٖبتػشٟؿ ٣٤بتػٚس ٖب٘ص .
بث
ٚبفت ٓٞ بث بٞبتػٚس ٗ٤ا ٣ٍٙٞشف ػبثِ ٝث ٝىٙ٤ا ٝث ٝجٛت ٚ ٣ّٕو ت
٢سبٕؿشػ عبػاشث ٖبتػشٟؿ ٢بٞبتػٚس ُو ازِ ،ذٙتؿاد ٣ف٥و
1 Survey Method
2 Questionnaire
َبػ ٗىؼٔ ٚ عٛف٘ ٣ٕٔٛف 1385
ذؿ ٓ٥ؼمت ؾخث تـٞ ٝث .
َبػ ٢سبٕؿشػ عبػاشث ٖب٘ص ُو ت٥قٕج 1385
شثاشث ،سٛـو
30275 تػا شف٘
. سٛؾٙٔ ٝث ٚ ٢سبٔآ ٝقٔبج ـ٥ػٚ ٓجح ٝث ٝجٛت بث
ٝفشك ٚ ؾٞٚظپ ـ٤شؼت ٚ ُ٥ٟؼت تلٚ سد ٣٤ٛج
ٝٙ٤ضٞ ٚ
، ش٤ضٌب٘
٣فدبلت ٜٛ٥ؿ ٝث شقٔ ٕٝ٘ٛ٘ ٖاٛٙف ٝث ٢سبٔآ ٝقٔبج صا ٢داذقت
ٝمجع ٢ا ذ٘ذؿ ةبخت٘ا ٝقِبغٔ ٢اشث .
ٗ٤ا سد ٕٝ٘ٛ٘ ٓجح ٗ٤ا
ؾٞٚظپ 400 ٜدبفتػا بث ٝو ذٙتؼٞ شف٘
ٗ٥ِ َٚذج صا ذٔآ تػد ٝث3
(Lin, 1974)
ٜذٔآ ش٤ص َٚذج سد ٕٝ٘ٛ٘ ٓجح ـ٤صٛت ٣ٍٍ٘ٛچ .
تػا .
لٍذج 1 - نجح یراهآ ِؼهاج ِت ِجَت ات ًَِوً
ىاتغّد ماً
ًَِوً تیؼوج ٍ یراهآ ِؼهاج یراهآ ِؼهاج
ًَِوً تیؼوج
ٜساٌٟٛ
8211 108
٣٘بخّل ٖبتؼٞد 4771
63
ٖاسٌٛ ٖبتؼٞد 3440
45
٢ضوشٔ ؾخث 6927
91
ٜدسص ٖبث ٖبتؼٞد 3359
45
٥٘ٛ٥ث ٖبتؼٞد 745
10
ذ٘شو ٝٔٛح ٖبتؼٞد 2823
38
ـٕج 30275
400
ـجٙٔ
: ،ٜبـ٘بٔشو ٖبتػا ٗىؼٔ ٚ عٛف٘ ٣ٕٔٛف ٢سبٕؿشػ 1385
3 Lins Table
ٗػ تلا٥لثت ٖاض٥ٔ
ٜداٛ٘بخ ذٔآسد ٖاض٥ٔ
سذپ ٣ّغؿ ت٥قضٚ
ٗىؼٔ ت٥قضٚ
ت ت٥قضٚ
أ
ُٞ
٣فبٕتجا عشت
یػاوتجا یاٍشًا
٣فبٕتجا ةبٙتجا
ه٤طِٛٛ٤ض٥ف ٣تحاسب٘
٣٤بتػٚس ٖب٘ص ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا سد ٣فبٕتجا عاشٞ ؾم٘ ٣ػسشث 103 ...
٢سٛك سبجتفا صا شضبح ؾٞٚظپ سد
ٜصبػ سبجتفا ٚ1
ٜدبفتيػا 2
ؾجٙػ ساضثا ٣٤ب٤بپ ؾجٙػ ٢اشث ٚ (
ٝٔبٙـػشپ ) ٢بفِآ ت٤شض ،
تػا ٜذؿ ٝجػبثٔ ببج٘ٚشو .
ٝ٤ٌٛ
سد ٜذؿ ْبج٘ا تبقِبغٔ صا بٞ
ٝيو ٣تبيقِبغٔ ،ٗ٥يٙچٕٞ ٚ شٍ٤د ٢بٞسٛـو سٛيـو ُيخاد سد
ٜذؿ عبجتلا ،ٜذؿ ْبج٘ا ٖدٕٛ٘ سبٌصبػ ٚ تاش٥٥غت صا غپ ٚ ذ٘ا
ٝ٤ٌٛ ،ٖاش٤ا ت٥قضٚ بث بٟ٘آ ذ٘ذيؿ ةبيخت٘ا تػبٙٔ ٢بٞ
. ٢اشيث
ٜصاذ٘ا ْاذيلا شي٤ص تسٛيك ٝيث ٣ّيكا ٓ٥ٞبيفٔ ف٤شقت ٚ ٢ش٥ٌ
٣ٔ
دٛؿ : ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا
َبلتا فقض ب٤ ٖاذمف ٢بٙقٔ ٝث بث دشف ٢بٞ
ٜٚشيٌ ،داشفا ش٤بػ بيٞ
٣ئ في٤شقت ٝيقٔبج ٚ ٖآ دبيقثا ٚ دٛيؿ
٢بٞذي٘ٛ٥پ ،٣يّثٔ ظيثاٚس ،٣ٌداٛ٘بيخ ظيثاٚس حغػ عبػاشث ٗ٥٤بيپ حغيػ ،ٗ٥يٙچٕٞ ٚ ٢ساضيثا ٣فبٕتجا ٝ٤بٔشػ ٚ ٣ٕٙج٘ا عبٕت ٣يػسشث ٣٤اذيج عبيؼحا ٚ تي٤بٕح ٗ٥٤بيپ حغيػ ،بٞ
٣ئ
دٛيؿ
( ،٣فبيوش٥ٔا ٚ ٣يجّچ 1383
: 4 Hawthorne, 2006: 524 .)
ٗ٤ا سد ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا صا ٜدبفتيػا بيث ؾٞٚظيپ
12 سد َاؤيػ
ٝجسد ٙپ ف٥ع تِبل تػا ٜذؿ ؾجٙػ تشى٥ِ ٢ا
.
٣فبٕتجا عاشٞ
( ٜذي٘اٛخ ضي٥٘ ٣فبٕتجا ةاشغضا ٣ٞبٌ ٝو
٣ٔ
دٛؿ ) تي٥قلٛٔ سد ٗتفشيٌ ساشيل صا ذ٤ذيؿ عشيت ٝيث ٢بيٞ
٣ٔ قلاعا ٣فبٕتجا دٛؿ
. ٗ٥تيؼخ٘ ٣فبيٕتجا عاشٞ ٝٔبٙـػشپ
ٖاسبىٕٞ ٚ سٛ٘بو ظػٛت سبث (
2000 )
ٔ ٝث عاشيٞ ٣ثب٤صسا سٛؾٙ
ذ٤دشٌ ٝ٥ٟت ٣فبٕتجا
Conor, 2000: 379(
.)
ٗ٤ا ٣ٙ٥ِبث تبث٤ّٛت
،عشيت ٣ٙ٥ِبث ٓ٤لاف ٝغ٥ح ٝػ سد ٝو تػا ٖآ شٍ٘ب٥ث ٝٔبٙـػشپ ٣ئ ٝيئاسا اس ٣تبيفلاعا ٣ى٤طِٛٛ٤ض٥ف ٓ٤لاف ٚ ةبٙتجا ٚ ذيٞد
تيي٤ضٔ ٢اساد ٣٘بييػآ ٚ ٣ٌدبييػ ،ٖدٛييث ٜبييتٛو ،٣ييّٕف ٢بييٞ
ٜشٕ٘
تػا ٢سازٌ
. اضثا ٗ٤ا ٣ِٛيجل ُيثبل ٣٤بي٤بپ ٖدٛيث اساد بيث س
٣ٔ
ٓي٤لاف تذؿ ؾجٙػ ٢اشث شجتقٔ ٝجٙػ ه٤ ٖاٛٙف ٝث ذ٘اٛت دٚس سبو ٝث ٣فبٕتجا عاشٞ
. ٣٤بي٤بپ ٚ سبيجتفا صا ٝٔبٙـػشپ ٗ٤ا
ٗ٥ث ٖآ ساذمٔ ٚ تػا سادسٛخشث ٣٤لابث 78
/ 0 بت 89 / 0 تيػد ٝث
تيػا ٜذٔآ
( ،٣٘ب٥تيؿآ ٣يثتف 1388
: 96
.)
ٝيو تيػا شيور ٖب٤بيؿ
ِآ ت٤شض عشيت ذيقث ٢اشيث ٜذٔآ تػد ٝث ببج٘ٚشو ٢بف
89 / 0 ،
1 Face Validity
2 Construct Validity
ةبٙتجا ٢اشث 91
/ 0 شيثاشث هي٤طِٛٛ٤ض٥ف ٣تحاسبي٘ ٢اشث ٚ 80
/ 0
تييػا ٜذييؿ ؽساضييٌ
( ،٣ّييضفا 1387 : 19
.)
عاشييٞ ٝٔبٙييـػشپ
٣جٙػدٛخ عب٥مٔ ه٤ ٣فبٕتجا 17
ٝيػ سد ٝيو تيػا ٣ِاؤػ
عشت ٣فشف عب٥مٔ
( 6
َاؤػ ) ةبٙتجا ، (
7 َاؤيػ ) ٣تحاسبي٘ ٚ
ه٤طِٛٛ٤ض٥ف (
4
َاؤػ ) َاؤيػ شيٞ ٖآ سد ٚ تػا ٜذؿ ؾجٙػ
عب٥مٔ عبػاشث 5
ٝجسد
ٝجسد تشى٥ِ ٢ا تػا ٜذؿ ٢ذٙث
.
داذيقت بيث ٣فبيٕتجا عاشيٞ ٢اشث ببج٘ٚشو ٢بفِآ 17
ٝي٤ٌٛ
شثاشث 83 / 0 ( بث ٣فبٕتجا عشت 6
شثاشث ٝ٤ٌٛ
84 / 0 بث ةبٙتجا ، 7
شثاشث ٝ٤ٌٛ
79 / 0 بث ه٤طِٛٛ٤ض٥ف ٣تحاسب٘ ٚ 4
شثاشث ٝ٤ٌٛ
87 / 0 )
تػا . ٥ٔ
بث ض٥٘ ٣فبٕتجا ٢اٚض٘ا ٖاض 12
شثاشث َاؤػ 81
/ 0 تػا .
ٜصبيػ سبيجتفا ٣ثب٤صسا ٢اشث ٕٗيض ٣فبيٕتجا عاشيٞ في٥ع ٢ا
ُٔبف ُ٥ّثت صا ؾٞٚظپ ٢شؾ٘ ٣٘بجٔ ٝث دبٙتػا ٜذيؿ ٜدبفتيػا3
تػا . ٢اشيث عبي٥مٔ ٗتخبيػ سد تيػبٙٔ ٣ؿٚس ُٔبف ُ٥ّثت
ٝتؿس
ّٝكبف ٢بٞش٥غتٔ صا ٢ا تػا ٢ا
. ُي٥ّمت ٢اشيث ؽٚس ٗي٤ا
جٔ
ٝييفٕٛ
ٝييفٕٛجٔ ٝييث بييٞش٥غتٔ صا يسضييث ٢ا صا هييچٛو ٢ا
٣ئ ٜذي٘اٛخ ُئبف ٝيو ٣ػبػا ٢بٞش٥غتٔ
دساد دشثسبيو ،ذ٘ٛيؿ
( ،عاٚد 1381 : 253 - 254
.)
٢اشيث ٢سبئآ ه٥ٙىت ٗ٤ا ٣ّكا ذٞ
ؾػشپ ٝث داشفا خػبپ عبػاشث ٝو تػا شٔا ٗ٤ا ،٢دٚذيقٔ ٢بٞ
ذ٘داشفا خػبپ ٜدِٛبؿ ٝو ،دشو قخـٔ اس شتٔبف ُٔاٛف .
َاؤػ ٣فشقٔ تٟج ش٤ص ٢بٞ
ٜذٔآ َٚذج ٢بٞX ذ٘ا
:
ٔ ْبمٔ ٚ تسذل تحبك داشفا صا ٗٔ
٣
ٓػشت X1( .) صا ٝيو ٗي٤ا
ٔ بشػ ْدشٔ ّٛج ٣
ٓتيؼٞ تحاسب٘ ،ْٛؿ X2(
.) ٘بئٕٟ
٣ ٚ بيٞ
بٕٞدشٌ
٣٤
ٔ اشٔ بٞ
٣ ذٙ٘بػشت X3( ).
ٗئ
بيث ٖدشيو تجثيك صا
داشفا ٢
ٕ٘ ٝو ٣ ئ ةبيٙتجا ،ٓػبٙؿ ٣
ْصسٚ
( .)X4 دسٛئ
دبيمت٘ا
شٌ ساشل خ ٗتف ٥ّ
٣
ٔ اشٔ
٣ ذ٘بػشت ( .)X5 عشت ٖذؿ ٝچبپتػد صا
ٔ تجٛٔ
٣ بٞسبو ْبج٘ا صا بت دٛؿ ي٤
ب داشيفا بيث ٖدشيو تجثيك
ٓٙو ةبٙتجا X6(
.) قشف د شيثاشث سد ٖدشيو ٤
ٖاشيٍ
ٝتفيؿآ اشئ
ٔ ٣ ذٙو X7( ).
صا
٘بٕٟٔ ٝث ٗتفس ٣
ئ ةبٙتجا بٞ
٣ ٓٙيو X8( ).
صا
ِبقف ٥ ت بٞ
٣٤ ئ ةبيٙتجا ،ٓيؿبث ٝيجٛت ضيوشٔ بٟ٘آ سد ٝو ٣
ٓٙيو
( .)X9 تجثك شغ بث ٖدشو ٤
ٝج
ٔ اشٔ بٞ
٣ ذ٘بػشت ( .)X10 ٗئ
صا
ٔ ةبٙتجا ـٕج سٛضح سد تجثك ٣
ٓٙو ( .)X11
ٗٔ
سبيو ٕٝٞ
3 Factor Analysis