هدکشناد ه
یعیبط عبانم و یزرواشک
یشزومآ هورگ مولع
یسدنهم و کاخ
دشرا یسانشراک هجرد تفایرد یارب همان نایاپ رد هتشر ی لصاح یزیخ ز و تسی یروانف ارگ کاخ
شی ش یمی و
لصاح یزیخ ذغت و کاخ هی
گ های
ریثأت ارپ
گنیمی و نهآ اب رذب
شور یاه
اهدوک فرصم ی
واح ی
نهآ
نهآ تظلغ و درکلمع ،دشر رب اوه مادنا
یی
:رگشهوژپ
س هدی پس هدی هداز بطق
:امنهار داتسا
عامسا رتکد لی
لگ ی اپنالک
رتکد لع ی ناطلس فرشا ی
دورالوط
:رواشم داتسا
عسرتکد دی رامخ ی
رهش 89روی
رثا تیکلام و تلاصا گرب دام قوقح یمامت یونعم و ی
بترتم ،تاراکتبا ،جیاتن رب
یروآون و تاعارتخا ، هوشپ نیا ما نا نا ییییشان ِیاه
هب قلعتم شناد
یلیبدرا ققحم هاگ یم
بلطم لقن .دشاب نا
مان رکذ اب و هط وبرم تارّرقم تی اع ر اب ،رثا نیا و ش ناد و امنهار داتس ا مان ،یلیبدرا ققحم هاگش ناد .تسا عناملاب
بنا نیا س
هدی پس هدی هداز بطق ناد
هتخومآ س انش راک
ی
دشرا هتشر
لصاح یزیخ ز و تسی روانف ی کاخ یارگ ش
یمی
للصاح و یزیخ
ذغت و کاخ هی
گ های هدکیشناد زرواشک
ی و
بط عبانم یعی
یلیبدرا ققحم هاگلللشناد هرامیییش هب
ییو یییشناد 8644653359
خیرات رد هک 34
55/ 3489/ نا
نایاپ همان
" :ناونع تحت دوخ یلیص حت ریثأت
ارپ گنیمی
و نهآ اب رذب شور
یاه اهدوک فرص م ی
واح ی ،دش ر رب نهآ
اوه مادنا نهآ تظلغ و درکلمع یی
هشیر و مدنگ
عافد "
هدومن ،ما یم دهعتم :هک موش
1 نیا ) نایاپ
همان چیه تفایرد يارب ًلابق ار كردم هنوگ
رد ییییشهوشپ تی اعف هنوگره ناونع هب ای الییییصحت هاگشناد ریاس و لخاد یشهوشپ و یشنومآ تاسسؤم و اه
هدومنن هئارا روشک نا جراخ .ما
2 نایاپ تایردنم یمامت یقییس و تّحییّ تی ولییسم ) همان
یم هدهع رب ار دوخ یلیصحت .مریگ
3 نیا ) نایاپ
همان ییسوت هدییش ما نا هوشپ لییّاح ،
یم بنا نیا .دشاب
4 ایییشهوشپ و املع ياهدرواتیییسد نا هك يدراوم رد )
هدومن هدااتیسا نارگید تارّرقم و باوض قباطم ،ما
عبنم مان ،یملع یرادتناما لّ ا تیاعر اب و هطوبرم صخشم ریاس و هدااتسا دروم تسرهف و نتم رد ار نآ تا
هدومن ركذ عبانم .ما
5 ای هدااتسا دصق ،لیصحت نا تغارف نا دعب هچنانچ )
هرهب هنوگ ره عارتخا تبث ،باتك رشن نا یعا يرادرب
و . نیا نا ..
نایاپ همان هنوح نا ،یشاب هتییشاد ار
،یلیبدرا ققحم هاگییشناد یرواّنف و اییشهوشپ تنواعم امن ذخا ار منلا ياهنو م .یی
6 هئارا ترویّ رد ) ه اقم
نیا نا جرختسم نایاپ
همان
یامه رد سنارانک ،اه
ییامهدرگ ،اهرانیمس ،اه و اه
رانك رد ار یلیبدرا ققحم هاگشناد مان ،تلا م عاونا )رواشم و امنهار دیتاسا و و شناد( ناگدنسیون مان .ییامن رکذ
7 باث قوف دراوم فلاخ ،انامن عطقم ره رد هچناینچ ) ت
( نآ نا ایییشان بقاوع ،دویییش نا
كردم لاطبا هلمی
الیصحت و هاگشناد سوت تیاکش حرط ،
. ام ار )..
مریذپ
یم نای م ار یلیبدرا ققحم هایگیییشناد و اب یناد
رات فر هط وبرم تارّرقم و باویییض قباط م بن ا نیا .دیامن
س هدی پس هدی هداز بطق
اضما
خیرات 3489 55/ 34/
ناونع و :روآدیدپ مان ریثأت
ارپ گنیمی و نهآ اب رذب شور
یاه اهدوک فرصم ی
واح ی نهآ تظلغ و درکلمع ،دشر رب نهآ
اوه مادنا یی هشیر و س / مدنگ هدی پس هدی از بطق د ه
داتسا نا امنهار : عامسا رتکد لی
لگ ی لع رتکد و اپنالک ی
ناطلس فرشا ی
دورالوط
داتسا :رواشم نا عس رتکد دی رامخ ی
خیرات :عافد 32
60/ 89/
دادعت حفص :تا 87
.ص
نایاپ هرامش :همان
سدنهم و مولع ی
کاخ /
:فده کی نهآ ی اذغ ررصانع زا یی
روررض ی م مک و ص ارب فر ی گ های ندوبالاب .تسا آ وpH
ندوب یکه رقف ،کاخ
لآ هدام ی دم و تیری بآ بسانمان یرای ز شهاک ثعاب تسی
یمهآرف کاخ رد نهآ یاه
ن و کشخ قطانم همی
کشخ
ذذت و هدرش هی
م لکشم راچد ار نهآ ی
دزاس اهدوک فرصم شور و عبانم . ی
واح ی نچمه و نهآ نی
شغآ هت ومن ند
ولحم اب رذرب یاه
ترررشاک زا لبق نهآ یم ،
هب دناوت ا عفر نی امن کمک تالکرررشم دی
ا رد . نی عبانم رثا ،شهوژپ
،)نهآ دوکونان و نهآ تافلوس(
شور یاه اهدوک فرصم ی
ولحم ،رذب ندومن هتشغآ( نهآ شاپ
ی کاخ فرصم و ی
)
و فلت قی اوه مادنا رد نهآ تظلغ و درکلمع ،دشر رب اهنآ یی
و هشیر گ های .دش هعلاطم مدنگ
شور :شهوژپ یررسانررش ا رد
نی امزآ رد ادتبا ،شهوژپ یررشی
ریثأت داقم و عبانم ری
اهدوک ی واح ی نهآ
سکا ونان لمارش دی
( نهآ ،0 /5 ،2 و5 م7 یلی رالوم ارلک و نهآ تافلوس ،)نهآ دی
( نهآ ،0 ،5 و10 15
م یلی رالوم خاررش رب )نهآ یاه
هناوا و رارقتررسا ینز
د مدنگ مقر ود رذب می
بآ و ی الماک حرط بلاق رد
فدارصت ی رارکت راهچ رد ارپ .دش ماجنا
گنیمی ب د مدنگ رذ می
تشاک یارب تظلغ اب
رالوم یلیم5 نهآ
زا
و نهآ تافلوررس عبنم نهآونان
ررسررب روظنم هب .دررش ماجنا ی
و نهآ تافلورررس( عبانم رثا نهآونان
و )
شور یاه اهدوک فررصم ی
ارپ( نهآ
،گنیمی کاخ فررصم
،ی شاپلولحم ی فلت دربراک و یقی
رب )شور هس
امزآ ،مدنگ درکلمع و دشر یشی
14 اب ت امی رد ر فداصت الماک حرط بلاق رد و رارکت4 ی
زا دعب .دش ماجنا
فورلک خارش ،ترشادرب زا لبق و هام هرس
(لی
)SPAD
گ عافترا و های تشادرب زا سپ
، کشخ و رت نزو
ر هشی اوه مادنا و
،یی م نازی فورلک a لی b ، نچمه و لک و نی
ساتپ ،رفسف ،نهآ تظلغ
،می
،میدس سلک می
نم و میزی ر رد هرشی اوه مادنا و یی هزادنا یریگ لانآ .دش زی رامآ
،ی زجت هی راو سنای و اقم هسی م نیگنای د هدا
رازفا مرن اب اه /1
17 لسکا رازفا مرن اب اکشا مسر وSPSS
.دش ماجنا2016
هتفای اه : هب هاوت اب هتفای
یاه شهوژپ
، نهآ دوک عبانم دربراک ریثأت
نعم ی یراد و رب یگژی یاه ررشر د ی
گ های تررشاد مدنگ .
رتمک نی نیرتررشیب و رادقم
فورلک
(لی
،a ،b )ab
بیترتب ت رد رامی ( دهاررش /41 و 0
/35 یلیم1 مرگ ت رد رت نزو مرگ رد رامی
ارپ گنیمی کاخ ناماوت فرصم و رذب ی
شاپ ولحم و ی
کاونان س دی
( نهآ
PN-So-F
ت اب هک دمآ ترررسد هب)
رامی ارپ گنیمی ولحم فررررصم و رررشاپ
ی رررسکا ونان دی و نهآ
ارپ گنیمی کاخ فررصم و ی
ولحم و رشاپ ی نعم توافت نهآ تافلورس ی
راد ی ب .ترشادن نیرتشی رادقم
ت رد هتوب عافترا گنیمیارپرامی
ررسکا ونان دی حم+نهآ ول یررشاپ کاخ فرررصم+
ی 5 ( 59/ تناررس ی رتم و )
رتمک نی ت هب طوبرم نآ رادقم رامی
( دهارش /5 تناس48 ی رتم ب .دوب ) نیرتشی م نازی هقاس کشخو رت نزو
ت رد رامی مارپ گنی کاخ ناماوت فررصم و ی
ولحم و رشاپ ی سکاونان دی اس اب هک تسا هدمآ تسدب نهآ ی
ر
ت یاهرامی ت و ونان رامی ارپ گنیمی لحم فرررصم و و
یررشاپ ت و رامی ارپ گنیمی کاخ ناماوت فرررصم و ی
و
ولحم رشاپ ی نعم توافت نهآ تافلوس ی
یراد ب .تشادن نیرتشی دس رادقم می ت رد مدنگ هقاس پرامی
ار می
رررسکا وناررن درری
رررشاررپلولحم+نهآ ی
22 ( 0/ ر رد و ،درررصرد ) هرررشی
ت رد میارپراررمی رررسکا وناررن
درری
ولحم+نهآ ررشاپ
ی کاخ فرررصم+
ی 22 ( 0/ رتمک و دررصرد ) نی
دقم را ت هب طوبرم نآ رامی
ترتب دهاررش بی
ر و هقارس هرشی 12 ( 0/ 1 ، 0/ ب .دمآ ترسدب درصرد ) نیرتشی
ساتپرادقم می ت رد مدنگ هقاس میارپرامی
نان و
ررسکا دی +نهآ ولحم ررشاپ ی کاخ فرررصم+
ی 10 ( 2/ ر ردو ،دررصرد ) هررشی
ترد میارپرامی ررسکا ونان دی
ولحم+نهآ شاپ
ی 16 ( 1/ رتمک و دصرد) نی
ت هب طوبرم نآ رادقم رامی
ترتب دهاش بی ر و هقاس هشی 5 ( 0/ ،
/09 م درررصرد )0 ی
ب .دوب نیرترررشی رررسلکرادررقم
می ت رد مدررنگ هررقارررس میارپراررمی
رررسکا وناررن درری
ولحم+نهآ رشاپ
ی کاخ فررصم+
ی 9 ( 0/ ر رد و ،درصرد ) هشی
ت رد میارپرامی ( رطقم بآ /68
و دصرد )0
رتمک نی ت هب طوبرم نآ رادقم رامی
ارپ می ولحم+ نهآ تافلورس ( هقاس رد شاپ
/16 ر رد و )0 هشی ت رامی
ولحم+ کرشخرذب (نهآ تافلوس شاپ
/18 ب .دوب دصرد )0 نیرتشی
ت رد مدنگ هقاس ردرفسف رادقم رامی
(دهارش /31 ر رد و ،دررصرد)0 هررشی
21( 0/ رتمکو دررصرد ) نی
ت هب طوبرم نآ رادقم میارپرامی
ررسکا ونان دی
ولحم+نهآ رشاپ
ی کاخ فررصم+
ی ترتب بی ر و هقارس هرشی 107( 0/ 075 ، 0/ م دصرد ) ی ب .دشاب نیرتشی
ت رد مدنگ هقاس نهآرادقم رامی
ارپ می سکا ونان دی ولحم+نهآ شاپ
ی کاخ فرصم+
ی 301 (
mg/kg
رد و ،)
ر هرشی ت رد رامی سکا ونان کشخ رذب دی
کاخ فرصم+نهآ ی
(
mg/kg /8
رتمک و ) 569
نی طوبرم نآ رادقم
ت هب رامی ترتب دهاش بی ر و هقاس هشی 53،66 ( 68/
mg/kg
م ) ی دشاب .
هجیتن :یریگ قبط رب هتفای یاه دوک عبانم زا هدافتسا شهوژپ ی
صوصخ دوبهب ثعاب تای
دشر ی و تظلغ
ندعم ررصانع ی
گ نهآ و های ب زا ،دش مدنگ نی
شور یاه ولحم فرصم فلتخم ارپ و شاپ
گنیمی رترثؤم
.دندوب هژاو :یدیلک یاه ارپ
،گنیمی سکاونان ،مدنگ دی
خاش ،نهآ اه
ی دشر
تسرهف بلاطم
-3 فده و همدقم ...
...
...
...
...
...
...
31
-1 -1 همدقم ...
...
...
...
...
17
-2 -1 شهوژپ تیمها و ترورض ...
...
...
...
24
-3 -1 فادها شهوژپ ...
...
...
...
...
25
-3 پ قیقحت هنیشی ...
...
...
...
...
...
...
...
27
-1 -2 همدقم ...
...
...
...
...
28
-2 -2 قحت هقباس قی جراخ رد زا روشک ...
...
...
...
31
-3 -2 قحت هقباس قی رد لخاد ...روشک ...
...
...
34
-4 قیقحت شور ...
...
...
...
...
45
-1 -3 هنومن رادرب ی هزادنا و گ یری صوصخ تای ف کیزی و ش ییایمی ...
...
...
...
...
36
-2 -3 ریثأت و عبانم شور یاه اهدوک فرصم ی واح ی ر کشخ و رت نزو رب نهآ هشی
هچ ...
...
...
37
-3 -3 هدامآ زاس ی ت امعا و رامی امزآ یشی ...
...
...
...
...
...
37
-4 -3 ارپ گنیمی نهآونان و تافلوس اب مدنگ رذب ...
...
...
...
...
...
37
-5 -3 و رذب تشاک ارش طی نادلگ اه ...
...
...
...
...
...
39...
-6 -3 هزادنا یریگ هتوب عافترا ...
...
...
...
...
...
...
38
-7 -3 هزادنا یریگ اوه مادنا کشخ و رت نزو یی
ر و هشی ...
...
...
...
...
38
-9 -3 هزادنا گ یری زبس خاش یگنی فورلکو لی
،a
، b ...ab ...
...
...
...
38
-8 -3 هزادنا گ یری اذغ رصانع تظلغ یی
گ های ...
...
...
...
...
...
38
-10 -3 هداد لیلحت و هیزجت و یرامآ حرط اه
...
...
...
...
...
...
40
-3 شهوژپ جیاتن ...
...
...
...
...
43
-1 -4 صوصخ تای ف ییایمیشوکیزی هعلاطم دروم کاخ
...
...
...
...
...
44.
-2 -4 ریثأت ت اهرامی داقم و ری ولحم اه ی واح ی نز هناواو رارقتسا خاش رب نهآ ی
د مدنگ رذب می بآ و ی ...
...
44
-3 -4 ریثأت ت اهرامی ر کشخ و رت نزو رب هشی
هچ ...
...
...
...
...
...
45
-4 -4 ریثأت ت اهرامی هقاس کشخ و رت نزو رب هچ
...
...
...
...
...
...
47
-5 -4 ریثأت و عبانم شور یاه اهدوک فرصم ی واح ی گ عافترا رب نهآ های
مدنگ ...
...
...
...
48
-6 -4 ریثأت و عبانم شور یاه اهدوک فرصم ی واح ی ر کشخو رت نزو رب نهآ هشی
اوه مادنا و یی ...
...
...
50
-7 -4 ریثأت و عبانم شور یاه اهدوک فرصم ی واح ی رصانع تظلغ رب نهآ ییاذغ
ر رد هشی اوه مادناو یی ...
...
51
-1 -7 -4 نهآ ...
...
...
...
...
...
...
...
54
-2 -7 -4 فسف ر ...
...
...
...
...
...
...
...
55
-3 -7 -4 ساتپ می ...
...
...
...
...
...
...
...
57
-4 -7 -4 سلک می نم و میزی ...
...
...
...
...
...
...
59
-5 -7 -4 دس می ...
...
...
...
...
...
...
...
60
-6 هجیتنو ثحب یریگ ...
...
...
...
...
55
-1 -5 هجیتن یریگ ...
...
...
...
...
66
-2 -5 تاداهنشیپ ...
...
...
...
...
69
-5 عبانم ...
...
...
...
...
58....
ودا تسرهف اه
ودا -2 . 1 ت یاهرامی امزآ حرط رد هدش امعا
شی
4 ودا 1- خرب . ی و یاهیگژی ف یکیزی ش و ییایمی هعلاطم دروم کاخ
4 ودا 2- زجت . هی راو سنای ت رثا اهرامی ر کشخ و رت نزو درکلمع رب هشی
ماقرا رد هچ هقاس و هچ
د مدنگ می بآ و ی
4 ودا 3- . اتن جی زجت هی راو سنای ت رثا یاهرامی اوتحمرب ،نهآدوک
ی فورلک لی و و یگژی اه ی ور ی یش
گ های مدنگ
4 ودا 4- . اتن جی زجت هی راو سنای ت رثا یاهرامی رب ،نهآدوک
ییاوه مادنا و هشیر رد رصانع تظلغ
گ های مدنگ
-1 فده و همدقم
-1 همدقم 1
مهم زا یکی ،ناها تیعما دشر نوزفا زور دنور هب هاوت اب شلاچ نیرت
یاه شیپ یور
عماوا یرشب نیمأت اذغ یارب نانکاس نیا هرک ی زا شیب هزورما هک یروط هب .تسا یکاخ
/3 یم رس هب جنر رد نآ زا یشان هیذذت ءوس ای یگنسرگ زا ناها مدرم زا درایلیم 1 دنرب
.
یم ینیب شیپ یعما هک دوش
ت اس رد ناها هب2050
،وئاف( دسرب رفن درایلیم9 .)2008
دمایپ نوزفا زور دشر نیا رانک رد طحق ،اذغ دوبمک نوچ ییاه
ار دوخ زور ره یگنسرگ و ی
م نایامن شیپ زا شیب ی
دزاس یارب شالت یرلاک فرصم و اذغ هنارس شیازفا هب هاوت اب .
صخ هب ،ناها رد یزرواشک تالوصحم رتشیب دیلوت صو
یرما هعسوت اح رد یاهروشک رد
.تسا ریذپان بانتاا هتفگربانب ،نوتگنیدب(
)2010 کی مدنگ ، ی
مهم زا رز تالوصحم نیرت عا
ی ات و هدوب ناها
2050 اس دالیم ی ارب اذغ دیلوت شیازفا دنمزاین ناها 8ی
مدنگ .دوب دهاوخ رفن درایلیم
L. Aestivum Triticum(
ناونع هب)
یکی مهم زا رت نی عارز تالوصحم ی
ز حطس ظاحل زا ری
م و تشک نازی
لوت دی م ناها رد ی
نونا( دشاب
،زومی )،2015 اذغ هک 21 ی
- مدرم زا دصرد
مهم شقن و هداد صاصتخا دوخ هب ار ناها ی
مات رد ار نی ن زای اذغ یی رشب عماوا ی
دراد
( ما
،ینااری ا رب هوالع .)2012
،نی ز شخب مدنگ یدای
رلاک زا ی ن دروم زای دمحا(
ی و
،ناراکمه نچمه و )2013
20 نی ژرنا دصرد ی
ا رد دواوم ی
اذغ هر یی مات ار رشب نی
م ی دنک دمحا(
ی و
،ناراکمه اهروشک رد ،)2004
ی یاهنت هب مدنگ ،هعسوت اح رد 70 ی
رلاک دصرد ی
یاتسور قطانم رد نکاس تیعما رد هنازور ی
م لیکشت ار ی
،کمکاک(دهد
قیقحت هنیشیبو ینابم 21
زرواشک راب و راوخ نامزاس زا هدش رشتنم تاعالطا ساسارب .)2009 ی
حطس )وئاف( ناها
مدنگ تشک ریز 6 ناها
216/ لوت رادقم و راتکه نویلیم نآ دی
/9 اب نت نویلیم 674
درکلمع نیگنایم
،وئاف(تسا راتکه رد مرگولیک 3115 ک دوبهب ،اذل .)2008
تیفی اذغ یی
رما مدنگ ی رورض ی مهم شقن و هدوب ی
ا هعماا تمالس رد افی
م ی دنک . یکی ن زا یاهزای مهم
ر همانرب یزی عارز ی زرا یبای س متسی اه ی ذذت فلتخم هی
گ های واو اب فرصم مک رصانع .تسا د
ن زای اا ،مک هاگی و هژی ا ی لوت رد تادی زرواشک ی فاک(دنراد ی
و ،ناراکمه .)2008
نهآ مراهچ هک ،تسا ینیگنس زلف نی
نزو رظن زا ناوارف رصنع ی
مز هتسوپ رد نی
تسا و
مها تی ح یتای گدنز رد ی ح تاناوی گ و ناهای دراد برل(
ی 2010، مومع .) ی رت نی کرت بی ا نی
تامه رصنع تی
س تابوسر لخاد رد هک تسا های
اه هرخص و لحاوس ی
اه هناخدور تفای
م ی
مهم شقن نهآ .دوش ی
گدنز رد ی بولگومه رد نآ دواو تلع هب ناروناا نی
نیلوا .دراد نوخ
اس رد راب ،نایئایض(دش فشک پانک طسوت ناهایگ یارب نهآ ترورض 1960
.)1392
زلف ی اراد لاخ ی
لاعف تی ش ییایمی ز
،دای نویتاک تروص هب هایگ و کاخ رد هک و 2
3
م تفای )کمن ،دیسکا( نهآ تابیکرت رد تروص نیمه هب ای یتیفرظ ی
دوش .
نهآ کی ی رورض رصانع زا ی
رد ناهایگ .تسا ناهایگ یارب کرحت مک و فرصم مک اما
همه نیب ی
ذذم زیر ی
،اه دنراد نهآ هب ار زاین نیرتشیب ،دابآ نمچ تسود دمحم(
.)1391
نهآ یکی رورض رصانع زا ی
ارب ی اه ولس دشر ی
گ
،یهای اه ولس هعسوت ی
طوبرم فلتخم
م سفنت و زتنسوتف هب ی
دشاب ون(
یزور ،ناراکمه و .)2010
شقن گ رد نهآ ناهای
اذغ هدام : یی
،نهآ یکی اذغ رصانع زا یی
دواو هک تسا فرصم مک
فاک هزادنا هب نآ ی
ارب ی گ دشر ناهای عارز ی غاب و ی کشت رد و تسا مزال لی
زبس هنی گ ناهای
عارز ی غاب و ی هدنزرا شقن ا
ی ئتورپومه راتخاس رد نهآ.دراد اهنی
س دننام
،اهمورکوتی
س مورکوتی سکا
زادی مه گل و نیبولگو م تکرش
ی دنک فورلک راتخاس رد هچ رگ نهآ . ی
ل دواو
لو درادن ی مهم شقن نآ زتنس رد ی
ا .دراد نی ناک فلتخم لکش هب رصنع ی
رد دواو کاخ
.دراد
قیقحت هنیشیبو ینابم 21
نیا مهم شخب ،رصنع ی
روزیلاتاک هورگ زا ی
رایسب ی میزنآ زا اه ی ءایحا و نویسادیسکا
هدوب ور(
2000،زی بریکرت رد رثؤرم یلماع و ) ۰۴۱
یاه شنکاو هک تسا میزنآ ییایمیشویب
حنم دننک یم زیلارتاک ار یدررف هب رص مسا(
1894،تی ار یرمهم شرقن نرهآ ،نینچمه .)
و درشر رد رب ترسالپورلک هعسوت و دیئوکالیت ،لیفورلک تخاس هلما زا ،ناهایگ هعرسوت
رب(دراد هدهع تی
و
،ناراکمه نهآ .)2007
یکی رورض رصانع زا ی
کرحت مک و فرصم مک
گ .تسا ناهای ب رد نی ر همه زی ذذم ی
،اه ب نیرتشی ن زای دنراد نهآ هب ار ا (
کمری ،ناراکمه و
ئزا نهآ .)2012 ی
یاه ناینب زا میزنآ کیتتسورپ
اه یم )زالاتاک ،زادیسکارپ ،مورکوتیس(
ارسک( دشاب 1364،یی
.)
( ناراکمه و ونشر تمالس رب نهآ تارثا ،)1382
ی خرب رد نهآ :ناسنا ی
اذغ داوم یی و
زبس تاجی اه هدروآرف رد دواوم نهآ ناسنا ندب .دراد دواو ی
ح یناوی رس ار رتعی نهآ زا
اه هدروآرف رد دواوم ی
گ یهای ذا م ب ی دنک رتمهم نهآ . نی
کشت شخب لی
هدنهد
بولگومه نی سکا هدننک لقتنم و نوخ زمرق گنر لماع و تسا نژی
م ناسنا ندب لک رد ی
.دشاب کرحت یریذپ کاخ رد رصنع نیا تیلاعف قیرط زا یدیسا یاه
هب کاخ یکیژولویب یاه
کاخ رد هک یتروص رد ،دراد دواو یفاک رادقم م هدهاشم نآ دوبمک یئایلق یاه
ی دوش .
کی ی کاخ هدمع تالکشم زا اه
ی یایلق
،ی ا هدرمع شرخب هک ی
کاخ زا اه ی کشخ قطانم
م لیکشت ار ناریا کشخ همین و ی
دنهد هآ دوبمک ، ارناب( تسا هایگ هدافتسا لباق ن
ی و
ناراکمه 2011،
چ ؛ دلیفرپی لتار و گنی 2000، کاخ رد نهآ دوبمک ،) شاه.پ اب ییایلق یاه
زا رتالاب /2
کاخ عون نیا اریز .دیآ یم دواوب 7 ود نهآ تروص هب ار نهآ دنتسین رداق اه
ننک یرادهگن ناهایگ هدافتسا یارب بذا لباق و یتیفرظ د
توکلم(
ی و
،ناراکمه رد .)1399
رد هتفر راک هب نهآ و تسین رسیم نارهایگ یاررب نرهآ زا موادم هدافتسا ،یطیارش نینچ رش( درش درهاوخ تریبثت اهکاخ نیا یرادمتعی
و
،ناراکمه .)2011
رد رفسف دایز فرصم ،کرشخ همین و کشخ یمیلقا طیارش دواو لیلد هب ،ناریا رد ب هرتانبرک یرب ،کارخ ندور
آ بآ دوربمک بلغا کاخ رد یلآ داوم نازیم ندوب مرک و یراریب
قیقحت هنیشیبو ینابم 21
ولع( دررتفا یررم قاررفتا یور و نررهآ لرریبق زا فررصم مرک ررصانع ی
و
،ناراکمه
یرتدایز نهآ رادقم یوتحم ناهایگ یاه گرب ،هقاس و هشیر اب هسیاقم رد .)2015 یم لماکت بسانت هب رصنع نیا هب هایگ جایتحا رثکادح .دنشاب یم اه گرب
.دشاب
نهآ مادنا رد کرحت تردق دقاف هناشن تلع نیمه هب و تسا هایگ یاه
نهآ دوبمک یاه
گرب رد رتشیب یم رهاظ ناوا یاه
رت ملاس رتریپ یاه گرب هک تسا یلاح رد نیا و دنوش
بوچ دنوآ قیرط زا طقف نهآ و دنیآ یم رظن هب ی
یم ناوا گرب یاه ولس هب للع .دسر
لصا ی دوبمک ز تالوصحم رد نهآ یعار
ا ناری لآ داوم دوبمک ار
،ی هام تی اهکاخ ی
عارز ی کهآ اتدمع(
ی ارش ،) طی ب ی
،یزاوه ب ی هتانبرک بآ بآ ندوب
،یرای ب فرصم ی ور هی ک اهدو ی
اهدوک فرصم جاور مدع و هرفسف ی
ر زی ذذم ی لوت اب .دندومن ناونع دی
ا اهدوکونان نی
کرت تابی
ونان یی گ بذا لماک تروص هب و تعرس هب های
هب و هدش یبوخ
ن اهزای اهدوبمک و ی
اذغ ی ی
م عفترم ار نآ ی
کمرب( دزاس ی
،ناراکمه و .)1398
ا نی هدنهد اقتنا لماع ناونع هب رصنع ی
هطبار بلغا و دراد شقن یزتنسوتف و یسفنت یاه شنکاو یاه مورکوتیس عاونا رد نورتکلا یگ لیفورلک رادقم نیب یا نهآ دوبمک اب هایگ رگا .دوش یم هدید نآ هب نهآ ی هضرع و ها
یم شهاک نآ رد لیفورلک دیلوت ،دشاب هااوم لیفورلک ندش هتخاس رد نهآ نیاربانب .دبای
دودح .تسا رثؤم
%90 تسالپورلک رد کیرف نیئتورپوفسف تروص هب هایگ رد دواوم نهآ
ک رد هک ،زین نیسکدورف نامتخاس رد .تسا مکارتم دراد دواو نهآ ،تسا زکرمتم تسالپورل
،یدمحا(
یم شهاک ًادیدش زتنسوتف نهآ دوبمک رثا رد .)1363 نآ دوبمک هک یلاحرد دبای
ییاهتنا متسیس دشر و نیئتورپ زتنس رد نهآ هک تسا نیا رب روصت .درادن سفنت رب یرثا الع ،یهایگ یاه هنوگ مامت یاه گرب رد یلک روط هب .دراد تلاخد هشیر دوبمک یلصا تم
تسالپورلک دشر زا یریگولا نهآ تسا
،ناراکمه و رنشرام(
،نآ دوبمک تروص رد .)1885
فورلک رادقم لی
گرب یاهلولس رد ی
شهاک هتفای و
رپ گنر هدی م رظن هب ی آ دنی روسک(
ی و
،ناراکمه گربدرز هرب ررجنم نرهآ دوربمک .)2007
ی
دمحم(
ی و
،ناراکمه تظلغو زتنسوتف شهاک ،)2005
روسک( لیفورلک ی
،ناراکمهو کرشخ نزو شهاک ،)2007
شرخب یاوره
ی ( هرشیر و یفسوی
و
قیقحت هنیشیبو ینابم 21
،ناراکمه اوتحم و تظلغ رییذت ،)2008
ی زلف ررصانع ریاس و نهآ ی
،کمکاک(
رد )2001
تفاب اه ی و نچ( هایگ
،ناراکمه م )2001
ی دوش کیدزن رایرسب طاربترا تافص نیا . ی
اب
عارز ناهایگ درکلمع ی
.دنراد
اوم تادو گ هلما زا هدنز ناهای
هدننک نیمأت کاخ .دنراد اذغ هب زاین ومن و دشر یارب
یم هایگ زاین دروم ییاذغ رصانع تیرثکا ًاتدمع هک نژوردیه و نژیسکا ،نبرک زا هب .دشاب
یم نیمأت اوه و بآ قیرط زا یم کاخ ولحم هایگ زاین دروم رصانع یلصا عبنم ،دندرگ
ًابیرقت کاخ رد .دشاب ت
یم دواوم ،دراد دواو یبوانت ودا رد هک ییاذغ رصانع مام .دشاب
نیزگیاا یوحن هب هتفر رده ییاذغ رصانع نآرد هک تسا رادیاپ ینامز یزرواشک متسیس کی متسیس نیا رد .دوش افتسا اب ًالومعم ییاذغ رصانع اه
یم نیمأت یراجت یاهدوک زا هد
دوش مشاه و یکچوک(
ی لوفزد 1375،ی .) یلوت د م تیقفو بسانم کاخ مزلتسم ناهایگ زیمآ
هب دیاب اهنت هن ییاذغ رصانع .تسا هایگ هدافتسا لباق و ییاذغ رصانع زا یفاک رادقم دواو و نیب داعت هکلب ،دنریگ رارق ناهایگ هدافتسا دروم تلوهس هب هک دنشاب یتابیکرت تروص تسا تیمها زئاح زین اه نآ رادقم ،نودنات(
.)1898 دس می ارب ی گ ناهای فولاه تی روش(
دنسپ گ دننام ) ناهای
ت هری رورض جانفسا ی
ظنت رد و تسا می
زمسا راشف ی
هب .دراد شقن
تارثا لیلد رصنع نیا ،دشر یور رب میدس تبثم
هنوگ یارب دیفم رصنع کی ناونع هب یاه
،رنشرام(تسا هدش یفرعم تسود میدس .)1885
نم میزی ناک زا ی یاه رد هک تسا مهم
رلک راتخاس فو
لی م تکرش ی دنک ز دادعت . یدای
زنآ زا می اه نم هب میزی ن زای و دنراد ای ب سو هلی
رحت نآ کی م ی دنوش ا دوبمک . نی
م زورلک باوم رصنع ی
دوش نم اکشا . میزی
رد دواوم
بش کاخ هی سلک اکشا می
،رنشرام(تسا .)1885
سلک می م دراو هدنز هدام راتخاس رد ی
دوش
رصنع ی سب اب و تسا کرحت مک یرای
زا اهنوی نورد هب اهنآ دورو عنام و دراد تباقر تلاح
هتخای م ی دوش سلک . می ناک تلاح هب ی
یاه ژالپ و اهتاپسدلف رد سکلپمک اهزالکوی
و .دراد دوا
نچمه نی سلک و اعف کهآ تروص هب می
رد دابت لباق ولحم
ن زی تفای م ی دوش سلک . می
بط راشتنا رد یعی
هنوگ مهم شقن اه ی
نآ رثا و دراد ور رب
ی .تسا کاخpH
میساتپ یکی
زا رصانع ذغ ا یی رض یرو رپ و فرصم رف
ناوا نیرت اذغ رصنع یی
ذا ب دش ه رد اهایگ ن ا تس
قیقحت هنیشیبو ینابم 21
هک شقن یمهم ر رد دش د و ینوگرگ آ اهن .دراد میساتپ لوباتم رد مسی گ یهای هلما زا تیلاعف
آ میزن اه
، ا زف ا شی اش اد یب تخای ر ه
، اف ر زا شی زتنسوتف
، کمک رد ییاجباا دنق
و هتساشن
، رد
ذا ب تین ر ر نژو و رب یا تخاس رپ و نیئت ک دوبهب و تیفی
رد وصحم ایگ
ه این ز ا س ر ت
تپ(
،ورگی .)2009 دوک هم زا یکی ییایمیش یاه م
هدوب هایگ ییاذغ رصانع نیمأت عبانم نیرت
طیحم یکیژولوکا ماظن ظفح ،رظن دروم هجیتن وصح رد اه نآ زا هنیهب و اا هب هدافتسا و و شقن یزرواشک تادیلوت هدننک فرصم تمالس نیمضت دوک حیحص فرصم .دنراد یساسا
مهم طیارش حالصا و ظفح هار نیرت یساسا و نیرت یزیخلصاح
م شیازفا و کاخ کلمع نازی
در
تسا یزرواشک تالوصحم ،یتوکلم(
.)1379 یکی هار زا یاه ،کاخ رد نهآ دوبمک عفر
ارب .تسا دوک داعتم و بسانتم فرصم ی
اهدوک زا اتدمع نهآ دوبمک عفر ی
نب اب نای
ظن تافلوس ری
FeSO4
تالک اه ی کاخ تروص هب هک تسا نهآ ی
ولحم و شاپ
ی دروم
فتسا هدا م رارق ی دریگ م(
ی و
،ناراکمه ا رب هوالع هزورما .)2012
نی اهدوک ،دوک ود ی
ن ونان زی
م هدافتسا نهآ دوبمک عفر روظنم هب ی
دوش هدوب رادرورخرب یرت شیب بذرا تریلباق زا هک
سکا دوک ونان دنراد یرتشیب ریثأت جیار یاهدوک هب تبسن و دی
عون نهآ ی ب نهآ تالک نب ا
نای
ای سکلپمک ی پ رادیا وق و ی هزاب رد هک تسا یپ
3 چا 11ات تخا رد ار بآ رد ولحم نهآ رای
گ ناهای م رارق ی دهد زازر(
ی
،ناراکمه و ب هوالع .)1398
م دوک فرصم ر ی
ناوت نغ اب ی یزاس
ارپ( تشاک زا لبق رذب گنیمی
گ طسوت نهآ بذا ) های
شخب دوبهب ار دی
ذذت هب و هی م بولط
درک کمک نآ و نسنا(
،ناراکمه .)2012
یارب ا عفر نی لکرشم شور یاه فلتخم ی شهاک هلما زا سا فرصم رثا ردpH
دی داوم و
لآ
،ی گ ترشک ناهای م هدافتسا نهآ دوک ندوزفا و اراک ی
ا رب هوالع .دوش
،نی نغ رذب تشاک ی
ن نهآ اب مدنگ هدش زی
م ی دناوت ز کمک یدای ا رد نی مز هنی زا مادک ره دنچ ره .دشاب هتشاد
ا نی شور مک عفر رد اه دوب
م نهآ ی دناوت رثؤم لو ،دررشاب ی
فلت و ماوت فرررصم یقی
رد اه نآ
اقم هرسی ازجم فرررصم اب ی
م اهنآ ی اررش کمک دناوت ینای
مات رد نی ن زای اذغ یی نهآ هب مدنگ
ا هک دشاب هتشاد نی
.تسا هتفرگ رارق هاوت دروم رتمک عوضوم
هوارلع م رب نازی فررررصم دوک ی
ن عفر رد زاری اذغ
،یی ن دوک عون زی
م ی ا رد دناوت نی
مز نی ه
قیقحت هنیشیبو ینابم 21
رثؤم ذذت رد اهدوکونان زا هدافتررسا هزورما .دررشاب هی
گ های ب هاوت رتررشی دوخ هب ار نابطاخم
( نارارکمه و اروهوچ .ترررسا هدرک برلا ( ناراکمه و ارررساموک و )2007
شرازگ )2002
هب نهآ تالک دوک هرک ،درندرک روط
ا هظحالم لباق ی
د هب تبرررسن ار درکلمع رگی
اهدوک ی
ازفا نهآ شی م ی نچمه .دهد نی
( نورسنام و سوگ ن )2001
زی سررب رد ی شاپلولحم رثا ی
زا
نهآ فلتخم عبانم ررشاپلولحم هک دنداد ناررشن
ی ازفا ثعاب نهآ تافلوررس عبنم زا نهآ شی
م هناد درکلمع ی
.دوش
ز ترررسی مهآرف ی ارب نهآ ی گ هاری کارخ رد اه
ی کهآ ی لدب لی ندوب الاب کهآ وpH
ی
اپ کاخ ندوب نیی
م ی ارب ،اذل .دررشاب ی
اهدوک زا اتدمع نآ دوبمک عفر ی
ررش ییایمی ای لآ ی
م هدافترسا ی
م رب هوالع .دورش نازی
فرصم دوک عون و فرصم شور ،دوک ی
سب شقن رای مهم ی
مارت رد نی ن زای گ نهآ های زاب ی م ی لع .دنک ی شهوژپ ماجنا مغر اه
ی فلتخم مز رد هنی یثأت ر
دوک عبانم ی
گ درشر رب نهآ
،های ریثأت فلت فررصم یقی
ام لمارش هی
نز ی ولحم فرصم ،رذب
رشاپ ی کاخ فررصم و ی
اه خارش رب ی
م و درشر نازی
هناد نهآ سررب رتمک مدنگ
ی هدش
ا رب هوالع .تررسا
،نی فرررصم دوک عون ی
ررشاپلولحم شور رد ی
دوکونان(
ای ن )نهآ تافلوررس ی
ز
مک رد ترسا نکمم تی
ک و تیفی لوت ورصحم دی
رثؤم ا رد ،اذل .دشاب نی
فرصم رثا شهوژپ
فلت یقی اهدوک ی واح ی خاررش رب نهآ اه
ی گ دررشر های اوه مادنارد نهآ تظلغ و مدنگ یی
ررسررب مدنگ ی
ا ،قوف بلاطم هب هاوت اب .دررش نی
اقم دراد رظن رد شهوژپ هررسی
اراک یی ون ع
اهدوک ی ررصوررصخ رب )نهآ دوکونان و نهآ تافلوررس( نهآ تای
دررشر ی اقم و مدنگ هررسی
شور یاه اهدوک فررصم ی
ام( نهآ هی نز
،ی رشاپلولحم ی
کاخ فرصم و ی
فلت فرصم و ) یقی
ادنا رد نهآ تظلغ و درکلمع ،درشر رب اهنآ مک مدنگ م
تی ک و تیفی لوت دی ارش رد مدنگ ی
ط
سررب هناخلگ ی
امن دی ا ،اذل . نی ثا دراد رظن رد شهوژپ ر
دوک عبانم ی
سکا ونان دی
( نهآ
)FeO
ارلک و
(دی
FeCl3
نهآ تافلوررس و) (
FeSO4
خاررش رب )
یاه نز هناوا و رارقتررسا ی
مقر ود
د مدنگ می ناراب ی م و نهی بآ ی سررب فلتخم حوطس رد ی
امن دی .
ینغ زارس ی زرواشک تالورصحم ی
م ی دناوت اب شور یاه ددعتم ی زا ًاتدمع هک هعرزم رد
رط قی اعر تی هب فررصم ورصا هنی
گ ترورص دوک دری
ا رد . نی اعر اب شور تی
فرصم وصا
قیقحت هنیشیبو ینابم 21
هب هنی غاب ،عرازم رد دوک ازفا نمررض ،عتارم و اه
شی ک دوبهب و درکلمع
،تیفی ررصانع تظلغ ر
اذغ یی زین زروارررشک تالورررصحم رد ی
ا ازف شی م ی دبای ا رد . نی ط شور ی ارف دنی هت هی داوم
اذرغ یی ظن ری رررش ،درآ
،ری نورارکارم ی ب و
،تریوکرررسی ندعم داوم
ی ن دروم زای و و اهنیماتی هب
تبررسن اه ی اذغ داوم هب مولعم و خررشم یی
فرررصم ی م هدوزفا ی ددرگ توکلم(
ی ،ناراکمه و
.)1399 یتوکلم 1393( ازفا اب درک شرازگ ) شی
اذغ ررررصانع تظلغ یی
هناد درکمع فررررصم مک
نعم روط هب مدرنگ ی
یراد لو ،تفر الاب ی
لد هب لی فنم شنکمه رب ی
ور ی ب ،زنگنم و نهآ اب ا
ازفا شی ور ترظلغ ی
شهاک هناد زنگنم و نهآ تظلغ ،مدنگ هناد رد تفای
ا هک . نی اتن جی ب ا
هتفای یاه امزآ زا لصاح شی
ذم تریا زنگنم ،نهآ رصانع دواو هب هاوت اب هتبلا ،دراد ور و
ی
کرت رد بی رررسالومرف اب هتالک دوک ونان نوی
و هژی ا نی اتن جی پ لباق شی ینیب ع .دوب هناد درکلم
ز دح ات تالغ رد یدای
گ ره رد روراب هرررشوخ هب های
گترررسب ی ب و دراد نی و هرررشوخ دادعت
گتسبمه درکلمع ی
دراد دواو تبثم رگاف (
ای و
،ناراکمه سررب .)2001
ی یاه و دار ناولهپ
(ناراکمه ور دربراک داد نارشن )1396
،ی نعم رثا زنگنم و نهآ ی
راد ی رد هشوخ دادعت رب
رررسحلا رکاچ .ترررشادن حطرررس دحاو ینی
( ناراکمه و فررررصم دندرک شرازگ )1397
40
ک مرگولی ور تافلوررس راتکه رد ی
ررشاپلولحم هوالع هب ی
ور تافلوررس ی
تظلغ اب ه رد3
راز
ازفا ببرس شی
هجنپ دادعت اه
ی رض درش روراب نایئای
توکلم و ی 1378 ( هک دندرک هدهاشم )
ور فررصم رثا رد
،ی ازفا مدنگ رد هشوخ رد هناد دادعت زنگنم و نهآ شی
نعم ی یراد هتشاد
ناجناراتنامه و جراگ .تسا 1899 (
ن ) زی ور و نهآ فرصم هک دنداد ناشن ی
ازفا باوم شی
نعم ی راد درگ هشوخ رد هناد دادعت رد هدی
.تسا
-3 -3
ّمها و ترورض تی
شهوژپ
،نهآ لوا نی مک ررصنع بای
ارب هک تسا ی
گ ناهای رورض ناروناا و ی
خشت ی هدش هداد
لک رررصنع و تررسا یدی
لوباتم رد مررسی لولررس ی م ی دررشاب ا نی وکلوم راتخاررس رد رررصنع
ررس مورکوتی روطب ،دراد شقن
ی ارررش رد هک طی
م شهاک تدررش هب زتنررسوتف ،نهآ دوبمک ی