ﺪﻠﺟ 15 هرﺎﻤﺷ ، 1 ، رﺎﻬﺑ 1396 ص ، . 86 - 74 Vol. 15, No. 1, Spring. 2017, p. 74-86
ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺘﺴﯾﺰﻤﻫ چرﺎﻗ
Trichoderma atroviride
ﯽﮔﮋﯾو ﺮﺑ اﺰﻠﮐ ﻢﻗر ود دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﺪﺷر يﺎﻫ
)
Brassica napus L.
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺎﺑ هﺪﺷ رﺎﻤﯿﺗ هدﻮﻟآ كﺎﺧ رد (
ﺮﮑﺸﺗ ﻪﻬﻟا ي
1دﺮﻓ - ﻮﻘﺗ ﻪﻤﻃﺎﻓ ي
ﺨﻤﺳﺎﻗ
2ﯽﻠﯿ - ﺖﻤﻫ ﭘ ﻪﻟا ﯽﺘﺷدﺮﯿ
3
- *
ﻠﻋ ﺪﻤﺤﻣ ﯽ ﺟﺎﺗ ﮏﯿ ﺮﺒﻨﻗ
4ي - ﻠﻋ ﺪﻤﺤﻣ ﯽ ﻨﻤﻬﺑ
5رﺎﯿ
:ﺖﻓﺎﯾرد ﺦﯾرﺎﺗ 02
/ 07 / 1393
:شﺮﯾﺬﭘ ﺦﯾرﺎﺗ 18
/ 01 / 1395
هﺪﯿﮑﭼ
ﻪﺑ چرﺎﻗ ﺮﺛا ﯽﺳرﺮﺑ رﻮﻈﻨﻣ Trichoderma atroviride
ﺮﺑ ﯽﮔﮋﯾو يﺎﻫ ﻪـﺑ ﯽـﺸﯾﺎﻣزآ ،ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ رد اﺰﻠﮐ ﻢﻗر ود يﺪﺷر ترﻮـﺻ
ًﻼﻣﺎﮐ حﺮﻃ ﺐﻟﺎﻗ رد ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ ﯽﻓدﺎﺼﺗ
ﺎﺑ ،چرﺎﻗ دﺮﺑرﺎﮐ مﺪﻋ و دﺮﺑرﺎﮐ ﺢﻄﺳ ود رﺎﻬﭼ
،ﺮﻔﺻ) ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺢﻄﺳ 50
، 100 و 150 ﯽﻠﯿﻣ (ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ ﻢﻗر ود و
ﻻﻮﯾﺎﻫ) اﺰﻠﮐ 401
يرﺎﺳ و ﻪﺑ راﺮﮑﺗ ﻪﺳ رد (ﻞﮔ يرﺎﺳ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد رد ﯽﻧاﺪﻠﮔ ترﻮﺻ
د لﺎﺳ ر 1389 ﺶﯾﺎـﻣزآ ﺞﯾﺎـﺘﻧ .ﺪﺷ اﺮﺟا
ﻻﻮﯾﺎﻫ ﻢﻗر رد ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ 401
رد ﺎﻣا ﺖﺷاد ﯽﺸﻫﺎﮐ ﺪﻧور كﺎﺧ رد هﺪﻨﯾﻻآ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ يرﺎﺳ ﻢﻗر
ﻦـﯾا ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ ،ﻞﮔ
دوﺪﺣ) ﺖﻔﺻ 36
ﺢﻄﺳ رد (دﺪﻋ 50
ﯽﻠﯿﻣ چرﺎﻗ رﻮﻀﺣ .ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ﻻﻮﯾﺎﻫ ﻢﻗر رد ار ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ فﻼﻏ داﺪﻌﺗ ، 401
و
يرﺎﺳ ﻪﺑ ﻞﮔ دوﺪﺣ ﺐﯿﺗﺮﺗ 64
و ﺪﺻرد 5 /2 ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .داد ﺶﯾاﺰﻓا ﺮﺑاﺮﺑ دﺮﺑرﺎﮐ رﺎﻤﯿﺗ رد
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﺢﻄﺳ و 150 ﯽﻠﯿﻣ -
دوﺪﺣ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ 3
/1 دﺮﺑرﺎﮐ مﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺮﺑاﺮﺑ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ﻪﺑ ﻪﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ .ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ دوﺪﺣ ﺐﯿﺗﺮﺗ
100 و 120 ﯽﺘﻧﺎﺳ مﺎﻗرا رد ﺮﺘﻣ
ﻻﻮﯾﺎﻫ 401 يرﺎﺳ و چرﺎﻗ دﺮﺑرﺎﮐ ﺎﺑ ﻞﮔ ﺢﻄﺳ رد
100 ﯽﻠﯿﻣ ﺑ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ ﻪ
رﻮﻀﺣ .ﺪﻣآ ﺖﺳد ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ﺢﻄﺳ رد كﺎﺧ رد 150
ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ
ﻻﻮﯾﺎﻫ ﻢﻗر رد ار ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ فﻼﻏ لﻮﻃ ﺖﺴﻧاﻮﺗ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ 401
دوﺪﺣ) 16 ﯽﺘﻧﺎﺳ يرﺎﺳ ﻢﻗر زا ﺮﺘﺸﯿﺑ (ﺮﺘﻣ دوﺪﺣ) ﻞﮔ
7 ﯽﺘﻧﺎﺳ ﺪﻫد ﺶﯾاﺰﻓا (ﺮﺘﻣ رد.
ﻪﺑ ،عﻮﻤﺠﻣ ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﮐ ﺪﺳر چرﺎﻗ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﯽﮔﮋﯾو دﻮﺒﻬﺑ ﺚﻋﺎﺑ ﺪﺷر يﺎﻫ
ﯽﻣ كﺎﺧ رد ﺲﻣ ﺮﺼﻨﻋ يﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ رد اﺰﻠﮐ هﺎﯿﮔ ي .دﻮﺷ
هژاو :يﺪﯿﻠﮐ يﺎﻫ
،ﯽﮔدﻮﻟآ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ،ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ،
ﻪﻣﺪﻘﻣ
1 2 3 4
5
ﻦﻏور هزوﺮﻣا ﻪﺑ ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ
ﻪـﯾﺬﻐﺗ ﯽﻠـﺻا ياﺰـﺟا زا ﯽـﮑﯾ ناﻮﻨﻋ
رادرﻮـﺧﺮﺑ ﺎـﯿﻧد ﻢـﻬﻣ ﯽﻋارز نﺎﻫﺎﯿﮔ نﺎﯿﻣ رد ﯽﺻﺎﺧ ﺖﯿﻤﻫا زا نﺎﺴﻧا ﯽﻣ ) ﺪﻨﺷﺎﺑ Parsadoost et al., 2007 لﺎﺳ رد .(
اﺰﻠﮐ ﺖﺸﮐ ،ﺮﯿﺧا يﺎﻫ
ﻪﺑ ناﺮﯾا رد ﻞﯿﻟد ﺖﯿﻔﯿﮐ هﺎـﯿﮔ ﻦـﯾا هﮋﯾو يﺎﻫ ﻞﻣﺎـﺷ
رد ﺪـﺷر ﺖـﯿﻠﺑﺎﻗ
درﻮـﻣ تﺎﻧاﻮﯿﺣ ﻪﯾﺬﻌﺗ و ﻦﻏور يﻻﺎﺑ ﺖﯿﻔﯿﮐ و اﻮﺘﺤﻣ ،ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻖﻃﺎﻨﻣ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ )
Heshmatpure and Yousefi Rad 2012;
Aghel and Zoghi, 2009 (
و ﺖﯿﻌﻤﺟ نوﺰﻓازور ﺪﺷر ،ﺮﮕﯾد يﻮﺳ زا .
1 - د يﻮﺠﺸﻧا ﺖﻋارز ﻪﺘﺷر يﺮﺘﮐد هﺎﮕﺸﻧاد ،
نﻼﯿﮔ
2 - ﺖﻋارز ﻪﺘﺷر يﺮﺘﮐد يﻮﺠﺸﻧاد هﺎﮕﺸﻧاد ،
مﻮﻠﻋ يرﺎﺳ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ ،
يرﺎﺳ ﺪﺣاو ﯽﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ناﻮﺟ ناﺮﮕﺸﻫوﮋﭘ هﺎﮕﺷﺎﺑ ﻮﻀﻋ
3 - ،رﺎﯿﺸﻧاد
،ﺖﻋارز هوﺮﮔ ﺖﺴﯾز و ﮏﯿﺘﻧژ هﺪﮑﺸﻫوﮋﭘ
،نﺎﺘـﺳﺮﺒﻃ يزروﺎﺸﮐ يروﺎﻨﻓ
يرﺎﺳ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد 4 - رﺎﯿﺸﻧاد يرﺎﺳ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ،ﯽﮑﺷﺰﭙﻫﺎﯿﮔ هوﺮﮔ
5 - يرﺎﺳ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ،كﺎﺧ مﻮﻠﻋ هوﺮﮔ دﺎﺘﺳا
)
* - :لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴﯾﻮﻧ
Email: [email protected] (
DOI: 10.22067/gsc.v15i1.39711 ﻓ ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﺐـﺟﻮﻣ ،ﺮﺘﺸﯿﺑ ﯽﯾاﺬﻏ داﻮﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ موﺰﻟ
ﺖـﯿﻟﺎﻌ ،ﯽﺘﻌﻨـﺻ يﺎـﻫ
ﺖﺴﯾز ﯽﮔدﻮﻟآ و هﺪﺷ يزروﺎﺸﮐ و يﺮﻬﺷ ﻪﺑ ار ﯽﻄﯿﺤﻣ
ﻪﺘـﺷاد لﺎـﺒﻧد
ﺖـﺳا ) Naeemi et al., 2008; Hegazi et al., 2010 (
ﻪـﺠﯿﺘﻧ رد .
ﺖﻤﺴﻗ رد ﯽﻤﺳ داﻮﻣ ﻊﻤﺠﺗ و هدﻮﻟآ ﻂﯿﺤﻣ رد ﯽﻋارز نﺎﻫﺎﯿﮔ ﺪﺷر يﺎﻫ
فﺮـﺼﻣ ﺖﻣﻼﺳ ﺪﯾﺪﻬﺗ ﺐﺟﻮﻣ نﺎﻫﺎﯿﮔ ﯽﮐارﻮﺧ نﺎﮔﺪـﻨﻨﮐ
ﺪـﺷ ﺪـﻫاﻮﺧ
) Abouzina et al., 2013; Ahmad et al., 2011 (
عاﻮﻧا نﺎﯿﻣ رد .
هﺪﻨﯾﻻآ ﺖﺴﯾز يﺎﻫ هدﺮﮐ هدﻮﻟآ ار اﻮﻫ و بآ ،كﺎﺧ ﻪﮐ ﯽﻄﯿﺤﻣ
تاﺰﻠﻓ ﺪﻧا
كﺎﻧﺮﻄﺧ زا ﻦﯿﮕﻨﺳ هﺪﻨﯾﻻآ ﻦﯾﺮﺗ
ﯽﻣ ﺎﻫ ﻞﯾﺎﻤﺗ تاﺰﻠﻓ ﻦﯾا ﻪﮐ اﺮﭼ ﺪﻨﺷﺎﺑ
ﻢﺘﺴﯿﺳ رد ﻊﻤﺠﺗ ﻪﺑ نآ فﺬﺣ و ﺪﻧراد ﯽﯾاﺬﻏ هﺮﯿﺠﻧز و ﯽﺘﺴﯾز يﺎﻫ
ﺎـﻫ
ــﭘ و ﻞﮑــﺸﻣ رﺎﯿــﺴﺑ ﻂﯿــﺤﻣ زا ﺮ
ﺖــﺳا ﻪــﻨﯾﺰﻫ )
Przedpelska and
Wierzbica, 2007; Wang et al., 2009 ( .
ﻪﺑ ،ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ ﯽﻣ ﺮﻈﻧ
ﺪﺳر
هﺪﻨﯾﻻَآ ﻦﯾا فﺬﺣ ياﺮﺑ ﻦﻤﯾا و ﻊﯾﺮﺳ شور ﮏﯾ ﻦﺘﻓﺎﯾ ﻞﻗاﺪـﺣ ﺎـﺑ ﺎـﻫ
،نﺎــﯿﻣ ﻦــﯾا رد .ﺖــﺳا يروﺮــﺿ ﺖــﺴﯾز ﻂﯿــﺤﻣ ﺮــﺑ ﺮﯿﺛﺄــﺗ و ﻪــﻨﯾﺰﻫ هﺎﯿﮔ ﯽﯾﻻﺎﭘ ﻪﺑ 6
شور ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ زا ﯽﮑﯾ ناﻮﻨﻋ ﺖﺳا هﺪﺷ ﯽﻓﺮﻌﻣ ﺎﻫ
رد ﻪﮐ
يرﺎﮔزﺎﺳ زا نآ ﯽﻤﺳ تاﺮﺛا ﺎﺑ ﻪﻠﺑﺎﻘﻣ رد نﺎﻫﺎﯿﮔ زا ﯽﺧﺮﺑ ﯽﺘﻣوﺎﻘﻣ يﺎﻫ
نآ فﺬﺣ ﺰﯿﻧ و تاﺰﻠﻓ ﯽﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﻂﯿﺤﻣ زا ﺎﻫ
دﻮﺷ ) Hashim et al.,
6- phytoremediation
2011; Khosravi et al., 2009 (
ﺶﯿﺑ نﺎﻫﺎﯿﮔ دﺮﺑرﺎﮐ . ياﺮـﺑ زوﺪـﻧا
هﺎﯿﮔ ﺪﻨﯾاﺮﻓ رد ﺰﻠﻓ بﺬﺟ ﻪﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا يدﺎﯾز تﺪﻣ ﯽﯾﻻﺎﭘ
ﮏـﯾ ترﻮـﺻ
ﻦﻓ نﺎـﯿﻣ رد .ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ يروآ ﺶﯿـﺑ
يﺎﻫزوﺪـﻧا ﻪﺘﺧﺎﻨـﺷ
هﺪـﺷ
ﺐـﺷ هداﻮﻧﺎﺧ نﺎﻫﺎﯿﮔ داﺪـﻌﺗ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎـﺑ و بﺬـﺟ ناﺰـﯿﻣ ﻦﯾﺮﺘـﺸﯿﺑ ﻮـﺑ
ﺶﯿﺑ يﺎﻫزوﺪﻧا ﯽﻣ اراد ار ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ
،نﺎﯿﻣ ﻦﯾا رد .ﺪﻨﺷﺎﺑ اﺰـﻠﮐ هﺎﯿﮔ
) Brassica napus ﻢﻬﻣ زا ﯽﮑﯾ (
ﻪـﺑ هداﻮﻧﺎﺧ ﻦﯾا نﺎﻫﺎﯿﮔ ﻦﯾﺮﺗ ناﻮـﻨﻋ
هﺎــﯿﮔ ﮏــﯾ ﺶﯿــﺑ
زوﺪــﻧا ــﻠﻓ ﺖــﺳا هﺪــﺷ ﻪﺘﺧﺎﻨــﺷ ﻦﯿﮕﻨــﺳ تاﺰ
) Heshmatpure and Yousefi Rad 2012; Abouzina et al.,
( .2013 ﺖﯾدوﺪﺤﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺎﻣا ﻂﯿﺤﻣ يزﺎﺴﮐﺎﭘ رد دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ
يﺎﻫ
يﺰﮐﺎﺧ ﺪﯿﻔﻣ ﯽﺑوﺮﮑﯿﻣ ﻊﻣاﻮﺟ ﺎﺑ ﺪﻨﯾاﺮﻓ ﻦﯾا ﻖﯿﻔﻠﺗ زا ناﺮﮕﺸﻫوﮋﭘ ،هدﻮﻟآ ﺖﺴﯾز ناﻮﻨﻋ ﺖﺤﺗ ﯽﯾﻻﺎﭘ
هدﺮﺑ هﺮﻬﺑ1
رﺎﯿﺴﺑ ًاﺮﯿﺧا ﻪﮐ ﺪﻧا راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ
ﻆـﻔﺣ ﻪـﺑ ردﺎـﻗ ناراﺪـﻧﺎﺟﺰﯾر ،ﻮـﺳ ﮏﯾ زا ﺪﻨﯾآﺮﻓ ﻦﯾا رد .ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ يﻮـﺳ زا و هدﻮـﺑ كﺎﺧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷﻮﮑﯾﺰﯿﻓ نﺎﻤﺘﺧﺎﺳ و ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ شور ﻪـﺑ ﺖﺒﺴﻧ ،ﺮﮕﯾد ﻪـﻨﯾﺰﻫ ،ﯽـﮑﯾﺰﯿﻓ ﺞـﯾار يﺎـﻫ
دراد يﺮـﺘﻤﮐ ي
) Kavamura and Esposito, 2010 .(
ﺖﺴﯾز نﺎﯿﻣ ﻦﯾا رد ﻪﺑ ﯽﭼرﺎﻗ هدﻮﺗ
اﺮﻓ ﺖﻠﻋ يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪﯿﻟﻮﺗ و ﯽﻧاو
) ﺖـﺳا ﻪـﺘﻓﺮﮔ راﺮـﻗ ﯽﺻﺎﺧ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ Anand et al., 2006
.(
ﻦـﯾا
ﯽﻣ ناراﺪﻧﺎﺟﺰﯾر ﻪﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺗ
بذﺎﺟ ناﻮﻨﻋ ﻪـﺑ تاﺰـﻠﻓ هﻮﻘﻟﺎﺑ يﺎﻫ
ﺪـﻧور رﺎـﮐ
) Sadhasivam et al., 2007 .(
،نﺎــﯿﻣ ﻦــﯾا رد ﻪــﻧﻮﮔ
چرﺎــﻗ يﺎــﻫ
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
، ﻪﺘﺷر ﺮﯿﻏ و ﺪﯿﻔﻣ ،يا ،هدﻮﺑ اﺰﯾرﺎﻤﯿﺑ
ﻪﻤﻫ رد ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ كﺎـﺧ
ﺎـﻫ
ﺪﻧراد رﻮﻀﺣ ﻪﮐ
ﻪﺑ ﻂﯾاﺮﺷ ﻪﺑ ﻞﻤﺤﺗ ،ﻻﺎﺑ ﺮﯿﺜﮑﺗ ترﺪﻗ ،ﻊﯾﺮﺳ ﺪﺷر ﻞﯿﻟد
يﺎﻘﻟا و هﺎﯿﮔ ﻪﺸﯾر ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا رد نﻮﯿﺳاﺰﯿﻧﻮﻠﮐ و ﺪﺷر ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ ،بﻮﻠﻄﻣﺎﻧ ﻪــﺑ هﺎـﯿﮔ ﺪـﺷر هدﺮﺘـﺴﮔ رﻮـﻃ
ﯽــﻣ ناﻮــﻨﻋ ﻪـﺑ ﺪـﻨﻧاﻮﺗ ﻊﺑﺎــﻨﻣ زا ﯽـﮑﯾ
ﯽﻤﺴﯿﻧﺎﮔراوﺮﮑﯿﻣ بﺬﺟ
ﺪﻧﻮـﺷ هدﺎﻔﺘـﺳا ﻦﯿﮕﻨـﺳ تاﺰـﻠﻓ ﯽﺘﺴﯾز هﺪﻨﻨﮐ
) Kaewchai et al., 2009; Mazhabi et al., 2011; Sun et al., 2010; Molla et al., 2012; Wang and Zhou, 2005; Vankar
and Bajpai, 2008 (.
ﺗ دﻮﺟﻮﻣ شراﺰﮔ ﺮﺑﺎﻨﺑ ﺎـﺑ هﺎﯿﮔ ﺢﯿﻘﻠ
ﺎـﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ﯽﻣ كﺎﺧ ﺶﯾﻻﺎﭘ ياﺮﺑ ار ﻂﯾاﺮﺷ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﮔدﻮﻟآ ﺎﺑ ﯽﯾﺎﻫ
ﻢﻫاﺮﻓ دﺪﻌﺘﻣ يﺎﻫ
) دروآ Anand et al., 2006; Cao et al., 2008; Sun et al.,
( .2010 ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ لﺎﺳ رد ﻪﻠﻤﺟ زا ﺮﻔﺳوﺰﯾر يژﻮﻟﻮﯿﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺮﯿﺧا يﺎﻫ
ناراﺪﻧﺎﺟﺰﯾر يﺰﮐﺎﺧ ﺪﯿﻔﻣ
ﻪﺑ رﺎﯿـﺴﺑ ﯽـﻋارز نﺎـﻫﺎﯿﮔ ﺪﺷر دﻮﺒﻬﺑ رﻮﻈﻨﻣ
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ )
Bennett and Whipps 2008; Avis
et al., 2008 .(
ﻪﺑ ﻪﮐ يرﻮﻃ هزوﺮﻣا ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﻪـﺑ ﺖـﻓآ ناﻮـﻨﻋ ﺶـﮐ
ﯽﺘﺴﯾز ﻪﺑ كﺎـﺧ ياﺰﯾرﺎـﻤﯿﺑ ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﺑاﺮﺑ رد ﯽﺘﺴﯾز لﺮﺘﻨﮐ رﻮﻈﻨﻣ ،يز
ﻞﺻﺎﺣ ﺎﯾ ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ رد كﺎﺧ هﺪﻨﻨﮐﺰﯿﺧ
نﻮـﻣرﻮﻫ ﺪـﯿﻟﻮﺗ ﺪـﺷر يﺎـﻫ
،
ﯽﯾاﺬـﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ بﺬﺟ ﺶﯾاﺰﻓا )
Mazhabi et al., 2011; Molla et
al., 2012; Cuevas, 2006 (
، ﻊﻓد ﺖﯿﻣﻮﻤﺴﻣ و ﺪﻨﻗ لﺎﻘﺘﻧا ﺶﯾاﺰﻓا و
د ﻪﻨﯿﻣآ ﺪﯿﺳا ﻪﺸﯾر ر
ﯽﯾﺎﻘﻟا ﺖﻣوﺎﻘﻣ دﺎﺠﯾا ،نﺎﻫﺎﯿﮔ ﺮﺑاﺮﺑ رد2
ﺶﻨﺗ يﺎﻫ
ﯽﻄﯿﺤﻣ ﯽـﻣ هدﺎﻔﺘـﺳا هﺎـﯿﮔ ﺪـﺷر يﺎﻘﻟا و ﺪﻧﻮـﺷ
) Cuevas, 2006;
1- Bioremediation
2- Induced Resistance Kaewchai et al., 2009; Mazhabi et al., 2011; Sun et al.,
2010; Yazdani et al., 2008 (.
ﻪـﻨﯿﻣز ﻦﯾا رد هﺪﺷ مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ
ﺗ ،داد نﺎﺸﻧ ﻪﻧﻮﮔ ﺎﺑ هﺎﯿﮔ ﺢﯿﻘﻠ
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ يﺎﻫ كﺎﺧ ﺶﯾﻻﺎﭘ ﻦﻤﺿ ﯽﯾﺎﻫ
ﯽﮔدﻮﻟآ ﺎﺑ ﯽﻣ ،دﺪﻌﺘﻣ يﺎﻫ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﺪﻧاﻮﺗ
دﻮﺒﻬﺑ ﺶﯾاﺰﻓا ،هﺎﯿﮔ ﻮﻤﻧ و ﺪﺷر
دﻮﺷ ﯽﯾاﺬﻏ داﻮﻣ ﻪﺑ ﯽﺳﺮﺘﺳد و دﺮﮑﻠﻤﻋ )
Anand et al., 2006; Cao
et al., 2008; Mazhabi et al., 2011; Molla et al., 2012;
Wang and Zhou, 2005 (.
ﺶﯾاﺰﻓا ،هزوﺮﻣا نوﺰﻓازور
زﺎﯿﻧ ﯽﯾاﺬـﻏ مدﺮـﻣ رد ﺮـﺛا ﺪـﺷر ﻊﯾﺮـﺳ
بﺎﺠﯾا ،ﺖﯿﻌﻤﺟ ﯽﻣ
ﺪﻨﮐ ﻪﮐ ناﺰﯿﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ تﻻﻮﺼﺤﻣ يزروﺎﺸﮐ
ﯾاﺰﻓا ﺶ
ﺪﺑﺎﯾ ) Sadat et al., 2010 (
ناﺮـﮕﻧ ﺖﯿﻌـﺿو ﻪـﮐ ﯽﯾﺎﺠﻧآ زا و هﺪـﻨﻨﮐ
ﯽﮔدﻮﻟآ ﺖﺴﯾز يﺎﻫ ﯽﻣ راﺪﯾﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﺑ ﯽﺑﺎﯿﺘﺳد رد ﯽﻌﻧﺎﻣ ﯽﻄﯿﺤﻣ
ﺪﺷﺎﺑ
ﺎﺑ ﺖﺴﯾز ﻂﯿﺤﻣ ﻞﺋﺎﺴﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ موﺰﻟ اﺬﻟ ﻦﻓ زا هدﺎﻔﺘﺳا
يروآ كﺎﭘ يﺎﻫ
ﯽﻣ سﺎﺴﺣا ﺶﯿﭘ زا ﺶﯿﺑ ) دﻮـﺷ
Moosavi and Seghatoleslami,
.(2013 زا هدﺎﻔﺘﺳا ،سﺎﺳا ﻦﯿﻤﻫ ﺮﺑ ناراﺪـﻧﺎﺟﺰﯾر
ﻪـﺑ يﺰﮐﺎـﺧ رﻮـﻈﻨﻣ
نﺮـﻗ ﻞﯾاوا رد يزروﺎﺸﮐ تاﺪﯿﻟﻮﺗ ﺖﯿﻔﯿﮐ ندﺮﺑ ﻻﺎﺑ ،لﻮﺼﺤﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﻖﻓا زور ﻪﺑ زور و ﺪﯾدﺮﮔ حﺮﻄﻣ ﻢﺘﺴﯿﺑ ﺪﯾﻮﻧ و ﺪﯾﺪﺟ يﺎﻫ
ﺮﺑ ﯽﺸﺨﺑ يور
) ﺪﺷ هدﻮﺸﮔ ﺮﺸﺑ Etesami et al., 2007
.(
تروﺮـﺿ ﻪـﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ اﺬﻟ
ﺳرﺮﺑ ﺖﻈﻠﻏ رد ﺲﻣ ﺮﻀﻣ تاﺮﺛا ﯽ ﻻﺎﺑ يﺎﻫ
ﻪﺑ رد ﻦﯿﮕﻨـﺳ ﺰـﻠﻓ ناﻮﻨﻋ
) ﯽـﻋارز نﺎـﻫﺎﯿﮔ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎـﮐ Vafadar and Zare Maivan,
2006; Khosravi et al., 2009 و ﺖﯿﻤﻫا و (
ﯽﯾﺎـﻧاﻮﺗ ﯽﻧاراﺪـﻧﺎﺟﺰﯾر
چرﺎﻗ نﻮﭽﻤﻫ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ﻪﺑ بﺬـﺟ ﺶﻫﺎـﮐ ياﺮﺑ ﯽﺘﺴﯾز ﻞﻣاﻮﻋ ناﻮﻨﻋ
هﺎﯿﮔ دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﺪﺷر ﺶﯾاﺰﻓا و كﺎﺧ زا ﻦﯿﮕﻨﺳ ﺮﺻﺎﻨﻋ مﺎـﺠﻧا زا فﺪﻫ ،
دﻮـﺒﻬﺑ رد چرﺎﻗ ﻦﯾا ﯽﯾارﺎﮐ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺮﺿﺎﺣ ﺶﻫوﮋﭘ ياﺰـﺟا و دﺮـﮑﻠﻤﻋ
دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯿـﯿﻌﺗ ﻦﯿـﻨﭽﻤﻫ و ﺲـﻣ ﺖﻈﻠﻏ ﺶﯾاﺰﻓا ﻞﺑﺎﻘﻣ رد اﺰﻠﮐ هﺎﯿﮔ
ﻢﻫﺮﺑ ﺎﻔـﺻ ﻦﯾا ﺮﺑ ﺲﻣ و چرﺎﻗ دﺮﺑرﺎﮐ ﯽﻔﻨﻣ ﺎﯾ ﺖﺒﺜﻣ ﺶﻨﮐ ﺮـﻈﻧ رد ت
.ﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ
شور و داﻮﻣ ﺎﻫ
ﻪﺑ ﺮﺿﺎﺣ ﺶﻫوﮋﭘ ترﻮﺻ
ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ رد ﺐﻟﺎﻗ حﺮﻃ
ًﻼﻣﺎﮐ ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﺎﺑ
ﻪﺳ راﺮﮑﺗ ﻪﺑ ﯽﻧاﺪﻠﮔ ترﻮﺻ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد رد
يرﺎﺳ د لﺎﺳ ر 1389 مﺎﺠﻧا .ﺪﺷ ﺎﻫرﻮﺘﮐﺎﻓ ﻞﻣﺎﺷ رﺎﻬﭼ ﺢﻄـﺳ تاﺮـﺘﯿﻧ
،ﺮﻔﺻ) ﺲﻣ 50
، 100 ، 150 ﯽﻠﯿﻣ چرﺎﻗ ،(ﺮﺘﯿﻟ رد مﺮﮔ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ود ﺎـﺑ
ﻻﻮﯾﺎـﻫ) اﺰـﻠﮐ ﻢـﻗر ود و (چرﺎـﻗ رﻮـﻀﺣ مﺪﻋ ﺎﯾ رﻮﻀﺣ) ﺢﻄﺳ 401
و
يرﺎﺳ ﻻﻮﯾﺎـﻫ .دﻮـﺑ (ﻞـﮔ 401
ﻢـﻗر و سردوز و ﺪـﯾﺮﺒﯿﻫ ﻢـﻗر ﮏـﯾ
يرﺎﺳ ﮔ هدﺮﮔدازآ ،ﯽﻣﻮﺑ ﻢﻗر ﮏﯾ ﻞ و نﺎﺸﻓا
ﻂﺳﻮﺘﻣ ﯽﻣ سر ﻦﯾا .ﺪﺷﺎﺑ
) ﺪﻨﺘﺴﻫ لﺪﺘﻌﻣ و مﺮﮔ ﻖﻃﺎﻨﻣ ﺐﺳﺎﻨﻣ مﺎﻗرا Fathi and Gholizade,
2010; Safahani Langerodi et al., 2008 چرﺎﻗ .(
atroviride T.
چرﺎﻗ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ زا ﺰﯿﻧ چرﺎﻗ هﺎﮕﺸﯾﺎﻣزآ هﺪﻧز يﺎﻫ
ﯽﺳﺎﻨﺷ هﺎﯿﮔ هوﺮﮔ ﯽﮑﺷﺰﭘ
يرﺎﺳ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد .ﺪﯾدﺮﮔ ﻪﯿﻬﺗ
لوﺪﺟ 1 - ﺶﯾﺎﻣزآ ياﺮﺟا زا ﻞﺒﻗ ﻪﯿﻟوا كﺎﺧ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ
Table1- Results of soil analysis before beginning the experiment
EC (dS m-1) هدﺎﻣ
ﯽﻟآ
Organic matter (%) نژوﺮﺘﯿﻧ
N (%) pH
ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ
K ﺮﻔﺴﻓ
CEC P Cmol kg-1) (
ﺖﻓﺎﺑ كﺎﺧ
Soil texture (mg kg-1)
2.48 1.30
0.07 7.65
130 5.9
24.03 ﺳر
ﯽ ﯽﺘﻠﯿﺳ
Clay loam
عوﺮﺷ ياﺮﺑ ﺶﯾﺎﻣزآ
ﺖﻬﺟ ﺮﯿﺜﮑﺗ ﻪﯾاﺪﺟ يﺎﻫ رﻮﺑﺰﻣ اﺪﺘﺑا ﻦﯾا ﻪﯾاﺪﺟ -
ﺎﻫ رد ﻂﯿﺤﻣ ﺖﺸﮐ
1PDA
) هرﺎﺼﻋ ﺳ ﺐﯿ
،ﯽﻨﯿﻣز زوﺮﺘﺴﮐد و رﺎﮔآ ( ﻪـﺑ
تﺪﻣ ﮏﯾ ﻪﺘﻔﻫ رد يﺎﻣد 25 ﻪﺟرد ﯽﺘﻧﺎﺳ داﺮﮔ ﺮﯿﺜﮑﺗ و ﺲﭘ زا ﺞﻨﭘ زور
ﯽﯾازرﻮﭙﺳا رد ﻂﯿﺤﻣ ﺖﺸﮐ سﻮﺒﺳ مﺪﻨﮔ .ﺪﻧﺪﺷ ﺮﯿﺜﮑﺗ ﻂﯿـﺤﻣ
ﺖـﺸﮐ
درﻮﻣ هدﺎﻔﺘﺳا
ًﻼﺒﻗ رد وﻼﮐﻮﺗا ﻪﺑ تﺪﻣ 30 ﻪﻘﯿﻗد ﻞﯾﺮﺘﺳا .ﺪﺷ كﺎﺧ اﺪﺘﺑا
هد تﺪـﻣ ﻪـﺑ و ﯽﻧﻮﻔﻋﺪـﺿ ﺪـﺻرد ﺞﻨـﭘ ﻦﯿﻟﺎﻣﺮﻓ ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ زور
ﺪﺷ ﯽﻫداﻮﻫ )
Harender and Sharma, 2009 (
ﺲﭙﺳ . 50 زا مﺮـﮔ
ﻂﯿﺤﻣ ﺖﺸﮐ سﻮﺒﺳ و يﺎﻫرﻮﭙﺳا ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ داﺪﻌﺗ ﻪﺑ) 108 ﺪﺣاو نﻮﻠﮐ
زﺎﺳ رد ﺮﻫ (مﺮﮔ ﻪﺑ كﺎﺧ عﺎﻔﺗرا ﻪﺑ) ﯽﻣﺮﮔﻮﻠﯿﮐ هد ناﺪﻠﮔﺮﻫ 30
ﺮﻄﻗ ﺎﺑ
ﻪﻧﺎﻫد 25 ﯽﺘﻧﺎﺳ (ﺮﺘﻣ هدوﺰﻓا و
ًﻼﻣﺎﮐ ﺎﺑ نآ طﻮﻠﺨﻣ ) ﺪﯾدﺮﮔ Yazdani
et al., 2008 ﯽﺧﺮﺑ ،ﺶﯾﺎﻣزآ مﺎﺠﻧا زا ﻞﺒﻗ .(
ﯽﮔﮋﯾو و ﯽـﮑﯾﺰﯿﻓ يﺎـﻫ
درﻮـﻣ كﺎـﺧ ﻪـﻧﻮﻤﻧ ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ و ﺮﻔﺴﻓ ،نژوﺮﺘﯿﻧ ناﺰﯿﻣ ﻪﻠﻤﺟ زا ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ لوﺪﺟ) ﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ هدﺎﻔﺘﺳا 1(
. ﻻﻮﯾﺎﻫ مﺎﻗرا يﺎﻫرﺬﺑ ناﺪﻠﮔ ﺮﻫ رد 401
يرﺎﺳ و ﻪﺑ ﻞﮔ داﺪـﻌﺗ ﻪﺑ ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ ترﻮﺻ 20
ﻪـﻠﺣﺮﻣ رد و ﺖـﺸﮐ دﺪـﻋ
ﻪﻧاﻮﺟ داﺪﻌﺗ ﻪﺑ ﯽﻧز .ﺖﻓﺎﯾ ﻞﯿﻠﻘﺗ ﻪﭽﻫﺎﯿﮔ ﻪﺳ
رد ﺲـﻣ تاﺮـﺘﯿﻧ لﻮﻠﺤﻣ
ﻪﺑ ﺪﺷر هرود ﻞﯾاوا .ﺪـﯾدﺮﮔ ﻪﻓﺎﺿا كﺎﺧ ﻪﺑ ﯽﺠﯾرﺪﺗ ترﻮﺻ
رد لﻮـﻃ
هرود ﺖﺑﻮﻃر ،ﺪﺷر رد
ﺪـﺣ ) ﻪـﻋرﺰﻣ ﺖـﯿﻓﺮﻇ 6
/ 31 شور ﻪـﺑ (ﺪـﺻرد
.ﺪﺷ ﻆﻔﺣ ﻦﯾزﻮﺗ ﻪﺗﻮﺑ
ﺖﺷادﺮﺑ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯾﺰﯿﻓ ﯽﮔﺪﯿﺳر زا ﺲﭘ اﺰﻠﮐ يﺎﻫ
ﻪﺑ و هزاﺪﻧا رﻮﻈﻨﻣ ﯽﮔﮋﯾو يﺮﯿﮔ
و ﻞـﻘﺘﻨﻣ هﺎﮕـﺸﯾﺎﻣزآ ﻪـﺑ يﺪـﺷر يﺎـﻫ
:تﺎﻔﺻ ،ﯽﻠـﺻا ﻪﺧﺎـﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ ،ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ ،ﻪﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا
ﻠـﺻا ﻪﺧﺎـﺷ رد فﻼـﻏ لﻮﻃ ،ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ لﻮـﻃ و ﯽ
هزاﺪﻧا ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ .ﺪﻧﺪﺷ يﺮﯿﮔ
هداد ندﻮﺑ لﺎﻣﺮﻧ نﻮﻣزآ فوﺮﮔﻮﻤﻟﻮﮐ شور ﻪﺑ ﺎﻫ
ﺎـﺑ فﻮﻧﺮﯿﻤـﺳا–
مﺮﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا راﺰﻓا
ﻪﺨﺴﻧ)SPSS 16 ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ .ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ (
هداد دراﺪﻧﺎﺘﺳا راﺰـﻓا مﺮـﻧ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎﺑ ﺎﻫ
ﻪﺨـﺴﻧ)SAS 1/
9 ﺖـﻬﺟ (
چرﺎﻗ و ﺲﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺑﺎﯾزرا ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ و ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ تﺎﻔﺻ ﺮ
ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﻞﻗاﺪﺣ نﻮﻣزآ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ تﺎﻔﺻ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ) راد
رد (LSD
ﺢﻄﺳ لﺎﻤﺘﺣا .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﺪﺻرد ﺞﻨﭘ ﯽﻨﺤﻨﻣ
ﺎﻫ ﺎﺑ ﺰﯿﻧ مﺮـﻧ راﺰـﻓا Excel
ﻢﯿﺳﺮﺗ ﺪﺷ ﺪﻧ .
1- Potato Dextrose Agar
ﺚﺤﺑ و ﺞﯾﺎﺘﻧ
لوﺪﺟ) ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ لوﺪﺟ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ 2
ﻦﯿـﺑ يرﺎﻣآ ظﺎﺤﻟ زا (
ﺎﻬﻨﺗ اﺰﻠﮐ ﻢﻗر ود توﺎـﻔﺗ ﯽﻠـﺻا ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ رد
ﯽـﻨﻌﻣ يراد
ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ
، چرﺎﻗ دﺮﺑرﺎﮐ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
و ﻪـﺗﻮﺑ عﺎـﻔﺗرا ﺮـﺑ ﺰﺟ
ﺮـﺛا ﯽـﺳرﺮﺑ درﻮـﻣ تﺎﻔـﺻ ﺮﯾﺎـﺳ ﺮـﺑ ،ﯽﻠـﺻا ﻪﺧﺎـﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ ﯽﻨﻌﻣ ﺲـﻣ تاﺮـﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ ﻦﯿﺑ .ﺖﺷاد يراد ﺮـﻈﻧ زا
ﯽﺗﺎﻔـﺻ
رد فﻼﻏ لﻮﻃ و ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ نﻮﭽﻤﻫ ﺎـﺷ
ﯽﻠـﺻا ﻪﺧ
ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ و ﻢﻗر ﻦﯿﺑ .ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺪﺻرد ﮏﯾ لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد يراد
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﺰﯿﻧ رد فﻼـﻏ لﻮـﻃ و ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ ﺮﻈﻧ زا
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ و ﻢﻗر ﻦﯿﺑ ،ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ ﺮـﻈﻧ زا
ﻪﺧﺎـﺷ رد فﻼـﻏ داﺪـﻌﺗ
ﺢﯿﻘﻠﺗ ﻦﯿﺑ و ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ و ﯽﻠﺻا ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
حﻮﻄـﺳ و
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﯽﻠـﺻا و ﯽـﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎـﺷ رد فﻼـﻏ لﻮـﻃ ﺮﻈﻧ زا
ﻢﻫﺮﺑ ﯽﻨﻌﻣ ًﻼﻣﺎﮐ ﺶﻨﮐ ﻢﻫﺮﺑ .ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ يراد
درﻮـﻣ ﻞﻣﺎﻋ ﻪﺳ ﺶﻨﮐ
لﻮـﻃ و ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ ،ﻪﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا ﺮﺑ ﺰﯿﻧ ﺶﯾﺎﻣزآ ﻦﯾا رد ﯽﺳرﺮﺑ ﯽﻨﻌﻣ ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ .ﺪﯾدﺮﮔ راد
ﻢﻫﺮﺑ ،ﻢﻗر ﺶﻨﮐ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
،ﻪـﺗﻮﺑ عﺎـﻔﺗرا ﺮـﺑ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ و
ﻪـﻧاد داﺪﻌﺗ ،ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ ،ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ و فﻼﻏ رد
ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ 1
- ﺢﻄـﺳ رد ﯽـﺳرﺮﺑ درﻮـﻣ ﻢﻗر ود ﺦﺳﺎﭘ ،ﻒﻟا
چرﺎﻗ رﺎﻤﯿﺗ ﺖﺤﺗ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﻪﺑ ﯽﮔدﻮﻟآ نوﺪﺑ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ﻪـﺑ ﻪـﻧﻮﮔ يا
ﻪﺑ .ﺖﺳا هدﻮﺑ توﺎﻔﺘﻣ يرﻮﻃ
ﻻﻮﯾﺎﻫ ﻢﻗر رد ﻪﮐ 401
دﺮﺑرﺎـﮐ رﺎـﻤﯿﺗ رد
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ يرﺎﺳ ﻢﻗر رد ﺎﻣا ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ عﺎﻔﺗرا ﺶﻫﺎﮐ ﺖﻔـﺻ ﻦﯾا ﻞﮔ
عﺎـﻔﺗرا ،ﺲـﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺖﻈﻠﻏ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا رد .ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا دﺮﺑرﺎـﮐ مﺪﻋ رﺎﻤﯿﺗ ﺖﺤﺗ ﻢﻗر ود ﺮﻫ رد ﻪﺗﻮﺑ T. atroviride
ﺪـﻧور زا
ﯽﻟﺎﺣ رد .دﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ ﯽﺸﻫﺎﮐ ﻪـﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺪﻧور ﻪﮐ
رﺎـﻤﯿﺗ رد
دﺮﺑرﺎﮐ T. atroviride چرﺎﻗ دﺮﺑرﺎﮐ مﺪﻋ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ رد
و ﺮﻔﺻ) ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﻪﺑ ﯽﮔدﻮﻟآ ﻦﯿﯾﺎﭘ حﻮﻄﺳ 50
ﯽﻠﯿﻣ رد (ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ
ﻪﺑ ﻻﻮﯾﺎﻫ ﻢﻗر تاﺮـﺘﯿﻧ ﻪـﺑ ﯽﮔدﻮﻟآ يﻻﺎﺑ ﺖﻈﻠﻏ رد و ﯽﺸﻫﺎﮐ ترﻮﺻ
) ﺲﻣ 100 و 150 ﯽﻠﯿﻣ يرﺎـﻣآ ظﺎـﺤﻟ زا ﺎﻣا دﻮﺑ ﯽﺸﯾاﺰﻓا (ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ
ﺗ ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔ حﻮﻄـﺳ رد چرﺎـﻗ دﺮﺑرﺎـﮐ مﺪﻋ و دﺮﺑرﺎﮐ ﻦﯿﺑ يراد
100 و
150 ﯽﻠﯿﻣ رد تاﺮـﯿﯿﻐﺗ ﻦـﯾا ﺪﻧور ،ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ
يرﺎﺳ ﻢﻗر ﻪـﺑ ﺲـﻣ تاﺮـﺘﯿﻧ حﻮﻄـﺳ ﯽﻣﺎﻤﺗ رد ﻞﮔ ﯽـﺸﯾاﺰﻓا ترﻮـﺻ
ﻞﮑﺷ ) ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ 1
ﯽﮔدﻮﻟآ داد نﺎﺸﻧ ﻪﻨﯿﻣز ﻦﯾا رد ﯽﺸﻫوﮋﭘ .(ﻒﻟا ،
ﻪﺑ ا ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﻢﯿﻣدﺎﮐ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﺶﻫﺎﮐ ﻦﯾا ﻪﮐ ﺪﯾدﺮﮔ اﺰﻠﮐ عﺎﻔﺗر
) ﺖـﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰـﻓا كﺎـﺧ رد ﻢﯿﻣدﺎـﮐ ﺖـﻈﻠﻏ Molla et al., 2012
.(
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد ،ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﻪﺑ بﻼﺿﺎﻓ ﻦﺠﻟ دﺮﺑرﺎﮐ اﺰﻠﮐ هﺎﯿﮔ رد ﺮﮕﯾد يا
ﻞﯿﻟد
) ﺪﺷ هﺎﯿﮔ عﺎﻔﺗرا ﺶﻫﺎﮐ ﺚﻋﺎﺑ ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﻊﻤﺠﺗ Ahmad et al.,
.(2011
ﺟ لوﺪ 2 - چرﺎﻗ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺛا (تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ) ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ﯽﮔﮋﯾو ﺮﺑ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ و اﺰﻠﮐ ﻢﻗر ود يﺪﺷر يﺎﻫ
Table 2- ANOVA (mean squares) for the effect of Trichoderma and different levels of copper nitrate on the growth characteristics of two cultivars of rapeseed
تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ
(S.O.V)
يدازآ ﻪﺟرد
df
ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ
Grain yield
فﻼﻏ رد ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ
Grain numbers in pod
ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ ﯽﻠﺻا
Length of pod in the main branches
ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ
Number of branches
ﻪﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا
Plant height ﻢﻗر
Cultivar (A) 1 2.134** 180.188** 4.02* 0.13ns 130.84ns
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
Trichoderma (B) 1 5.187** 58.521** 23.66** 11.50** 86.00ns
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ
Copper nitrate (C) 1 0.307* 15.076* 29.57** 1.71* 505.85ns
A×B 3 0.067ns 6.021ns 16.52** 2.75* 2483.2ns
A×C 3 0.496** 29.854** 15.63** 0.60ns 102.50ns
B×C 3 0.469** 24.743** 21.40** 0.75ns 588.61*
A×B×C 3 0.313* 10.91* 20.16** 1.72* 692.63*
ﺶﯾﺎﻣزآ يﺎﻄﺧ
Error 32 0.096 3.479 0.675 0.432 186.25
تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺐﯾﺮﺿ
CV (%) -- 19.46 8.26 13.09 25.76 13.52
مﺪﻋns ﯽﻨﻌﻣ يراد ، و* ﻪﺑ**
ﯽﻨﻌﻣ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﺪﺻرد ﮏﯾ و ﺞﻨﭘ لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد
ns: Non-significant, *and**; Significant at 1% and 5% level of probability, respectively
ﻪﻣادا لوﺪﺟ 2 - چرﺎﻗ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺛا (تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ) ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ﯽﮔﮋﯾو ﺮﺑ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ و ﻗر ود يﺪﺷر يﺎﻫ
اﺰﻠﮐ ﻢ
Continued table 2- ANOVA (mean squares) for the effect of Trichoderma and different levels of copper nitrate on the growth characteristics of two cultivars of rapeseed
تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ
(S.O.V)
يدازآ ﻪﺟرد
df
ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ
Pod number in main branches
ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ
Length of pod in the branches
ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ
Pod numbers in branches
ﻪﻧاد راﺰﻫ نزو
1000 grain weight ﻢﻗر
Cultivar (A) 1 48.00ns 3.23ns 133.33ns 0.010ns
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
Trichoderma (B)
1 102.08ns 3.91* 3605.33** 0.208ns
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ
Copper nitrate (C)
1 156.02* 0.30ns 152.58** 1.805**
A×B 3 75.00ns 0.04ns 396.75** 0.156ns
A×C 3 145.05* 2.50ns 38.38ns 0.226ns
B×C 3 72.91ns 4.18** 141.5* 0.265ns
A×B×C 3 43.16ns 2.19ns 41.47ns 0.224ns
ﺶﯾﺎﻣزآ يﺎﻄﺧ
Error 32 44.79 0.932 32.77 0.173
تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺐﯾﺮﺿ
CV (%)
-- 22.91 20.01 25.68 14.95
مﺪﻋns ﯽﻨﻌﻣ يراد ، و* ﻪﺑ**
ﯽﻨﻌﻣ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﺪﺻرد ﮏﯾ و ﺞﻨﭘ لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد
ns: Non-significant, *and**; Significant at 1% and 5% level of probability, respectively
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﺶﻨﮐﻢﻫﺮﺑ- 1 ﻞﮑﺷ
و فﻼﻏ رد ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ (د) ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ (ج) ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ (ب) ﻪﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا (ﻒﻟا) ﺮﺑ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ و ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ (ن)
Figure 1- Interaction between of T. atrovirideand copper nitrate on (a) plant height (b) number of branches (c) length of pod in the main branches (d) number of seed in pod and (n) grain yield
ﻪﺑﺎﺸﻣ فوﺮﺣ ﺎﯾ فﺮﺣ ،ﻞﮑﺷ ﺮﻫ رد ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ياراد
) راد P<0.05 ﯽﻤﻧ ( .ﺪﻨﺷﺎﺑ
In each figure, the same letter or letters show non-significant difference (P<0.05)
a
b-d b-d
dcd db-d b-d d d
d d
a-c
b-d
ab
b-d
0 20 40 60 80 100 120 140 160
0 50 100 150
Hayola401-T Hayola401+T
Sarigol-T Sarigol+T
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ حﻮﻄﺳ )
مﺮﮔ ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ (
levels of copper nitrate (mg l-1) )
ﻒﻟا ( ﻪﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا Plant height (cm)
LSD= 22.70
b-d
b-e
d-f b-e b-e
b-d b-d
b-e c-f
ef
f
bc a
b-d
ab
bc
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5
0 50 100 150
Hayola401-T Hayola401+T
Sarigol-T Sarigol+T
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ حﻮﻄﺳ )
ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ ﯽﻠﯿﻣ (
levels of copper nitrate (mg l-1) )
ب ( ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ Number of branches
LSD= 1.09
c-e c-e c-e c-e
e de
b-d
a
c-e b-e
b-e
b-d b-d bc
b-e b
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
0 50 100 150
Hayola401-T Hayola401+T Sarigol-T Sarigol+T
ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ Length of pod in the main branches (cm)
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ حﻮﻄﺳ ) ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ ﯽﻠﯿﻣ (
levels of copper nitrate (mg l-1) )ج ( LSD= 1.36
g-h e-i f-i
i
e-i d-h
c-f b-d
bc
ab
hi
bc a
c-g c-e
ab
0 5 10 15 20 25 30 35
0 50 100 150
Hayola401-T Hayola401+T Sarigol-T Sarigol+T
داﺪﻌﺗفﻼﻏ رد ﻪﻧاد Grain numbersin pod
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ حﻮﻄﺳ ) ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ ﯽﻠﯿﻣ (
levels of copper nitrate (mg l-1) )د(
LSD= 3.10
de
b-d
c-e c-e
b-d
a a
b-d
c-e
f
c-e
ef
bc b
b-e c-e
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
0 50 100 150
Hayola401-T Hayola401+T
Sarigol-T Sarigol+T
ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ Grain yield )g plant-1(
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ حﻮﻄﺳ ) ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ ﯽﻠﯿﻣ (
levels of copper nitrate (mg l-1) ) ن(
LSD= 0.51
ﻞﮑﺷ رد ﻪﮐ رﻮﻄﻧﺎﻤﻫ 1
- ب رد ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ ﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ
دﺮﺑرﺎﮐ رﺎﻤﯿﺗ T. atroviride
ﻪﺑ ﯽﻨﻌﻣ رﻮﻃ دﺮﺑرﺎـﮐ مﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يراد
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﺶﻨﮐاو .داد نﺎﺸﻧ ﻻﻮﯾﺎـﻫ ﻢﻗر رد 401
حﻮﻄـﺳ ﯽﻣﺎـﻤﺗ رد
رﻮـﻀﺣ رﺎـﻤﯿﺗ رد ﯽـﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ،ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﻪﺑ ﯽﮔدﻮﻟآ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ مﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ .ﺪـﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ نآ رﻮﻀﺣ
ﻢـﻗر رد ﻦﯿـﻨﭽﻤﻫ
يرﺎﺳ ،ﻞﮔ دﺮﺑرﺎﮐ رﺎﻤﯿﺗ رد ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ T. atroviride
ﻪﺑ رﻮـﻃ
ﯽﻨﻌﻣ دﺮﺑرﺎﮐ مﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يراد ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
تاﺮـﺘﯿﻧ حﻮﻄﺳ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ
ﻞﮑﺷ) ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا ﺲﻣ 1
، ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ .(ب
، ﻪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺖـﺳد
ﻪـﺑ هدﻮـﻟآ حﻮﻄﺳ رد ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ،ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻦﯾا رد هﺪﻣآ دﺮﺑرﺎﮐ رﺎﻤﯿﺗ رد ﻢﻗر ود ﺮﻫ رد ،ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
.ﺪـﺷ هﺪﻫﺎـﺸﻣ
ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ يرﺎـﺳ ﻢـﻗر رد ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ داﺪﻌﺗ ) ﻞـﮔ
85 ﺶﯾاﺰـﻓا ﺪـﺻرد
ﻻﻮﯾﺎﻫ ﻢﻗر ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ 401
( ﺰﯿﻧ چرﺎﻗ دﺮﺑرﺎﮐ ﺎﺑ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
نوﺪﺑ ﺢﻄﺳ و
ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﯽﮔدﻮﻟآ .
ﻞﮑﺷ رد ﻪﮐ رﻮﻄﻧﺎﻤﻫ 1
- ج ﯽﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ دﻮﺷ
، تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺪﻧور لﻮﻃ
ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ ﺮـﻫ رد ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ ﺮﺑاﺮﺑ رد
ود
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮﻣ ﻢﻗر رد
دﺮﺑرﺎﮐ رﺎﻤﯿﺗ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
چرﺎﻗ دﺮﺑرﺎﮐ مﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ
ﻞﮑـﺷ ﻪـﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ .دﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ ﯽﺸﯾاﺰﻓا ﺪﻧور ﮏﯾ زا 1
-
،ج ﺮﺜﮐاﺪـﺣ
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﺎﺑ) ﯽﻠﺻا ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ 8
/ 15 ﯽﺘﻧﺎـﺳ (ﺮـﺘﻣ رﺎـﻤﯿﺗ رد
دﺮﺑرﺎﮐ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﺢﻄﺳ رد و 150
ﯽـﻠﯿﻣ ﺲـﻣ تاﺮـﺘﯿﻧ ﺮـﺘﯿﻟ ﺮـﺑ مﺮـﮔ
راﺪﻘﻣ ﻦﯾا ،دﻮﺟو ﻦﯾا ﺎﺑ .ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ يرﺎـﺳ ﻢﻗر ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ
ﻞـﮔ دوﺪـﺣ
3 /1 ﺮﺑاﺮﺑ داد نﺎﺸﻧ ﺶﯾاﺰﻓا .
داﺪﻌﺗ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا رد زا فﻼﻏ رد ﻪﻧاد
17 ﺎﺗ 24 و 18 ﺎﺗ 29 دﺪﻋ
ﻪﺑ) ياﺮﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻻﻮﯾﺎﻫ ﻢﻗر
401 يرﺎﺳ و (ﻞﮔ دﻮﺑ ﺮﯿﻐﺘﻣ ﻞﮑـﺷ) 1 (د ، .
ﻦﯿﮕﻧﺎـﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ سﺎﺳا ﺮﺑ ﻞﮑـﺷ)
1 (د ، رد ﯽﻣﺎـﻤﺗ رد ﻻﻮﯾﺎـﻫ ﻢـﻗر
ﻄﺳ ﻮ ح ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ دﺮﺑرﺎﮐ ،
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ ﯽـﻨﻌﻣ
راد داﺪـﻌﺗ
ﻪﻧاد رد فﻼﻏ ﺪﺷ چرﺎﻗ دﺮﺑرﺎﮐ مﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ .
ﺖﻔﺻ ﻦﯾا ﻪﮐ يرﻮﻃ
ﺢﻄﺳ رد 100 و 150 ﯽﻠﯿﻣ مﺮﮔ ﺮﺑ ﺮﺘﯿﻟ دوﺪـﺣ ﺶﯾاﺰـﻓا زا ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ
15 و 36 يرﺎﺳ ﻢﻗر رد ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .دﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ يﺪﺻرد ﻞﮔ
حﻮﻄﺳ رد
100 ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ ،ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ
دﺮﺑرﺎﮐ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﻪﺑ رﻮﻃ ﯽﻨﻌﻣ يراد
) 23 دﺮﺑرﺎﮐ مﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺪﺻرد ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
( داﺪﻌﺗ ﻪـﻧاد رد فﻼـﻏ ار
ﺶﯾاﺰﻓا ﻞﮑﺷ) داد 1 د ، .(
ﺮﻔﺻ حﻮﻄﺳ رد داد نﺎﺸﻧ ﺶﯾﺎﻣزآ ﻦﯾا ﺞﯾﺎﺘﻧ
و 50 ﯽﻠﯿﻣ دﺮﺑرﺎﮐ ،ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
داﺪﻌﺗ ﺶﯾاﺰﻓا رد
يرﺎﺳ ﻢﻗر رد فﻼﻏ رد ﻪﻧاد ﻻﻮﯾﺎـﻫ ﻢـﻗر ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻞﮔ
401 ﺶﻨـﮐاو
توﺎـﻔﺗ يرﺎـﻣآ ظﺎﺤﻟ زا ﯽﮔدﻮﻟآ ﺮﺗﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ رد ﺎﻣا داد نﺎﺸﻧ يﺮﺘﻬﺑ ﻌﻣ ﯽﻨ دﺮﺑرﺎﮐ نﺎﻣز رد ﻢﻗر ود ﻦﯿﺑ يراد ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
.ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ
ﻪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻞﮑﺷ) هﺪﻣآ ﺖﺳد
1 درﻮـﻣ ﻢﻗر ود ﺮﻫ رد (ن ،
رﻮــﻀﺣ ،ﺲــﻣ تاﺮــﺘﯿﻧ ﻪــﺑ ﯽﮔدﻮــﻟآ حﻮﻄــﺳ ﯽﻣﺎــﻤﺗ رد ﯽــﺳرﺮﺑ
ﮑﯾﺮﺗ ﺎﻣردﻮ .ﺪﺷ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ ﻪﺑ
يرﻮﻃ رﺎـﻤﯿﺗ ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ﻪﮐ
رﻮﻀﺣ رد ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺖﻔﺻ ظﺎﺤﻟ زا ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
حﻮﻄﺳ رد 50 و 100
ﯽﻠﯿﻣ ﻻﻮﯾﺎـﻫ ﻢﻗر رد ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ 401
ﻪـﮐ ﺪـﺷ هﺪﻫﺎـﺸﻣ رﻮﻀﺣ مﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﻪﺑ ﺶﯾاﺰﻓا زا ﺐﯿﺗﺮﺗ 68
و 88 يﺪﺻرد
.ﺪﻧدﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ زا ﯽﮑﯾ
ﻮـﻀﺣ رد هﺎـﯿﮔ دﺮـﮑﻠﻤﻋ و ﺪﺷر دﻮﺒﻬﺑ ﻞﯾﻻد ر
چرﺎﻗ مﻮﻧﺎﯾزرﺎﻫ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ـﺟ دﻮﺒﻬﺑ و ﻪﺸﯾر ﺢﻄﺳ ﺶﯾاﺰﻓا
ﺮـﺻﺎﻨﻋ بﺬ
ﻪﺑ هﺎﯿﮔ سﺮﺘﺳد ﻞﺑﺎﻗ ﯽﻧﺪﻌﻣ ﻂﯿـﺤﻣ ﯽﻧﺪـﻌﻣ داﻮـﻣ ﺖﯾدوﺪﺤﻣ رد هﮋﯾو
) ﺖﺳا هﺪﺷ شراﺰﮔ كﺎﺧ Bal and Altintas, 2008
.(
،ﻪﻨﯿﻣز ﻦﯾا رد
ﺮﺑ ﯽﻨﺒﻣ ﯽﺗﺎﺷراﺰﮔ ﻢﮐ ﺮﺻﺎﻨﻋ بﺬﺟ دﻮﺒﻬﺑ
و ﺮـﺗدوز ﯽﻫﺪـﻠﮔ ،فﺮـﺼﻣ
ﻪـﺟﻮﮔ ﺮﺘـﺸﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯽـﮕﻧﺮﻓ
) Solanum lycopersicum (
ﺞﻧﺮـﺑ و
) Oryza sativa (
ﺮﺑرﺎﮐ ﺎﺑ ﻪﻧﻮﮔ د ﯽﺠﻨﯾﺎﮐودﻮﺳ ي )
Cuevas, 2006 (
و
تﻮﺗ ،رﺎﯿﺧ نﻮﭽﻤﻫ ﯽﻧﺎﻫﺎﯿﮔ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎـﺑ ﻪـﺒﻨﭘ و ﻞﻔﻠﻓ ،ﯽﮕﻧﺮﻓ
دﺮﺑرﺎﮐ ﻪﻧﻮﮔ مﻮﻧﺎﯾزرﺎﻫي ) ﺪﺷ ﻪﺋارا Bal and Altintas, 2008 .(
ﻪﻧاد راﺰﻫ نزو ﺮﺑ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ هدﺎﺳ ﺮﺛا
ﻞﮑﺷ 2،
نﺎـﺸﻧ ﺲـﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ رد ار ﻪﻧاد راﺰﻫ نزو
ﯽﻣ فﻼﺘـﺧا ﺲـﻣ تاﺮـﺘﯿﻧ ﻒـﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄـﺳ ﻦﯿﺑ ،سﺎﺳا ﻦﯾا ﺮﺑ .ﺪﻫد
ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑ ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ يراد نزو ،ﯽﮔدﻮـﻟآ حﻮﻄـﺳ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ يرﻮﻃ
و ﺪﻫﺎـﺷ رﺎـﻤﯿﺗ ود رد ﻪﻧاد راﺰﻫ نزو ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ .ﺖﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ ﻪﻧاد راﺰﻫ 50 ﯽﻠﯿﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ دوﺪﺣ ﺶﻫﺎﮐ .ﺪﺷ
23 و 24
رﺎﻤﯿﺗ ود رد ﺖﻔﺻ ﻦﯾا يﺪﺻرد 100
و 150 ﯽﻠﯿﻣ تاﺮـﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ
ﻞﮑﺷ) ﺪﻫﺎﺷ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ار ﺲﻣ 2
ﯽﻣ ( ﺲـﻣ ﺮﺼﻨﻋ ﯽﻔﻨﻣ ﺶﻘﻧ ﻪﺑ ناﻮﺗ
ﺖﻈﻠﻏ رد ﻪﺑ ﻻﺎﺑ يﺎﻫ و ﯽﯾاﺬـﻏ ﺮـﺻﺎﻨﻋ بﺬﺟ رد ﻦﯿﮕﻨﺳ ﺮﺼﻨﻋ ناﻮﻨﻋ
نآ لﺎﻘﺘﻧا لﻮﻠﺳ ﻪﺑ ﺎﻫ و ﺪـﺷر ﺶﻫﺎـﮐ ﺐﺒـﺳ ﻪـﮐ داد ﺖﺒﺴﻧ هﺎﯿﮔ يﺎﻫ
ﻮﺘﻓ ﻪﻠﺣﺮﻣ رد ﻪﺠﯿﺘﻧ رد .ﺖﺳا هﺪﺷ هﺎﯿﮔ ﺰﺘﻨﺳ هﺮﯿـﺷ ،ﻪﻧاد نﺪﺷ ﺮﭘ ي
ي
ﻪﻧاد ﻪﺑ يﺮﺘﻤﮐ هدروﺮﭘ ﻪﻧادو هﺪﺷ هداد لﺎﻘﺘﻧا ﺎﻫ
نزو ﺎـﺑ ﮏـﭼﻮﮐ يﺎﻫ
) ﺪﺷ ﺪﯿﻟﻮﺗ يﺮﺘﻤﮐ Taghavi Ghasemkheyli et al., 2015
.(
ﻢﻫﺮﺑ داﺪـﻌﺗ ﺮـﺑ ﺲـﻣ تاﺮـﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ و چرﺎﻗ ﺶﻨﮐ
ﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ و ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ فﻼﻏ ﯽﻋ
ﻪﺑ ﯽﮔدﻮﻟآ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﯽﻣﺎﻤﺗ رد ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ سﺎﺳا ﺮﺑ تاﺮﺘﯿﻧ
ﺲﻣ ، دﺮﺑرﺎﮐ رﺎﻤﯿﺗ رد ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
زا ﺮﺘﺸﯿﺑ
دﻮﺑ دﺮﺑرﺎﮐ مﺪﻋ رﺎﻤﯿﺗ ﺖـﻈﻠﻏ ﺶﯾاﺰـﻓا ﺎﺑ ﺎﻣا
ﺲـﻣ رد ﻪـﭼ ﻂﯿـﺤﻣ رد
رﻮﻀﺣ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ نآ رﻮﻀﺣ مﺪﻋ رد ﻪﭼ و ﺖﻔـﺻ ﻦﯾا
ﺖـﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎـﮐ
ﻞﮑﺷ) 3 ﻒﻟا ، .(
ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ فﻼﻏ داﺪﻌﺗ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ رﺎـﻤﯿﺗ ﻪـﺑ طﻮـﺑﺮﻣ
رﻮﻀﺣ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﺢﻄﺳ و 150 ﯽﻠﯿﻣ ﺶﯾاﺰـﻓا) ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ
دوﺪﺣ 3/
1 رﻮﻀﺣ مﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺮﺑاﺮﺑ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
ﺢﻄـﺳ ﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا (
ﯽـﻨﻌﻣ فﻼﺘـﺧا يرﺎﻣآ ظﺎﺤﻟ زا ﯽﮔدﻮﻟآ نوﺪﺑ .ﺖـﺳا ﻪﺘـﺷاﺪﻧ يراد
رد
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ،ﺎﺘﺳار ﻦﯿﻤﻫ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ يا
ﻫ ﺪـﯿﻔﻣ ناراﺪـﻧﺎﺟﺰﯾر ﺎﺑ ﯽﺘﺴﯾﺰﻤ
رﺎﺒﻧﺎﯾز تاﺮﺛا ﺶﻫﺎﮐ ﺐﺟﻮﻣ يﺰﮐﺎﺧ ﻦﯿﮕﻨﺳ ﺮﺻﺎﻨﻋ
ﯽـﮔﮋﯾو ﺮـﺑ يﺎـﻫ
اﺰﻠﮐ هﺎﯿﮔ يﺪﺷر ﺶﯾاﺰﻓا و
) ﺪﯾدﺮﮔ فﻼﻏ داﺪﻌﺗ Cao et al., 2008
(.
ﻞﮑﺷ 2 - ﻪﻧاد راﺰﻫ نزو ﺮﺑ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ هدﺎﺳ ﺮﺛا
Figure 2- The effect of different levels of copper nitrate on 1000 grain weight ﻪﺑﺎﺸﻣ فﺮﺣ
ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ياراد ) راد
P<0.05 ﯽﻤﻧ ( .ﺪﻨﺷﺎﺑ
The same letter shows non-significant difference (P<0.05)
ﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪ
ﯽﺘـﺴﯾﺰﻤﻫ هﺪﻣآ ﺖﺳد ﺎـﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
حﻮﻄـﺳ رد
100 و 150 ﯽﻠﯿﻣ رﻮـﻀﺣ مﺪـﻋ ﻪـﺑ ﺖﺒـﺴﻧ ﺲـﻣ تاﺮـﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ 10
و 17 ﻪﺧﺎـﺷ رد فﻼـﻏ لﻮـﻃ يﺪـﺻرد
ﯽﻋﺮﻓ ) ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﮑﺷ
3 ب ، نﺎﺸﻧ ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾا ( ﻦﯾا ﺖﺒﺜﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ هﺪﻨﻫد
دﻮﺒﻬﺑ رد چرﺎﻗ ﯽﮔﮋﯾو
يﺎﻫ ﯽﻣ هﺎﯿﮔ يﺪﺷر ﻦـﯾا ﺮﺑ رﺎﻈﺘﻧا ﻪﭼﺮﮔا .ﺪﺷﺎﺑ
د ﻪﮐ دﻮﺑ و ﺮﻔﺻ حﻮﻄﺳ ر 50
ﯽﻠﯿﻣ رﻮـﻀﺣ ،ﺲـﻣ تاﺮـﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﺐﺟﻮﻣ رﻮﻀﺣ مﺪﻋ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺖﻔﺻ ﻦﯾا ﺶﯾاﺰﻓا چرﺎـﻗ
رﺎﻤﯿﺗ ﺖﺤﺗ ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ ﺶﯾاﺰﻓا اﺬﻟ ددﺮﮔ ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
رد
ﻞﮑﺷ) ﯽﮔدﻮﻟآ حﻮﻄﺳ ﻦﯾا 3
(ﻒﻟا ، ﯽﻣ لﻮـﻃ ﺶﻫﺎـﮐ ﺮـﺑ ﯽـﻠﯿﻟد ﺪﻧاﻮﺗ
و ﺮﻔﺻ حﻮﻄﺳ رد فﻼﻏ 50
ﯽﻠﯿﻣ مﺮﮔ .ﺪﺷﺎﺑ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ
ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا- 3 ﻞﮑﺷ
ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ (ب) ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ (ﻒﻟا) ﺮﺑ ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ و
Figure 3- Interaction between of T. atrovirideand copper nitrate on (a) number of pod in branches (b) length of pod in the branches
ﻪﺑﺎﺸﻣ فوﺮﺣ ﺎﯾ فﺮﺣ ،ﻞﮑﺷ ﺮﻫ رد ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ياراد
) راد P<0.05 ﯽﻤﻧ ( .ﺪﻨﺷﺎﺑ
In each figure, the same letter or letters shows non-significant difference (P<0.05)
ﻪﺑ ،ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ ﯽﻣ ﺮﻈﻧ
چرﺎﻗ نﻮﭽﻤﻫ ﯽﻧاراﺪﻧﺎﺟﺰﯾر ﻪﮐ ﺪﺳر ﺎﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ
كﺎﺧ ﺎﺑ ﻪﺸﯾر سﺎﻤﺗ ﺢﻄﺳ ﺶﯾاﺰﻓا ،ﺮﺻﺎﻨﻋ ﯽﺳﺮﺘﺳد ﺖﯿﻠﺑﺎﻗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ
cd cd
d
cd a
bc
a b
a
0 5 10 15 20 25 30 35 40
0 50 100 150
T- T+
ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ داﺪﻌﺗ Pod numbers in branches
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ حﻮﻄﺳ ) ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ ﯽﻠﯿﻣ (
levels of copper nitrate (mg l-1) ) ﻒﻟا ( LSD= 6.73
a b
ab a b
b b
a b
a
a b
0 1 2 3 4 5 6 7
0 50 100 150
T- T+
ﺲﻣ تاﺮﺘﯿﻧ حﻮﻄﺳ ) ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺘﯿﻟ ﺮﺑ مﺮﮔ (
levels of copper nitrate (mg l-1) ) ب ( ﯽﻋﺮﻓ ﻪﺧﺎﺷ رد فﻼﻏ لﻮﻃ Length of pod in the branches )cm(
LSD= 1.13