ﺳرﺮﺑ ﯽ ﺣ درد كاردا ﺮﺑ ﺎﻤﻧوراد ﺮﺛا ﯿ
ﻦ ﮕﻣﺮﺟ مﺎﺠﻧا ﯿ
ﺮ ي ﻄﺴﺗ و ﯿ ﺢ ر ﺢﻄﺳ ﯾ
ﻪﺸ ناﺪﻧد ﺎﻫ
ﺮﺘﮐد رﺎﺸﻓادار ﺮﭙﻠﮔ
1#
ﺮﺘﮐد ﺟﺎﺣ ﻪﻧﺎﻤﺳ ﯽ
2هداز ﺮﺘﮐد ﻟ داﮋﻧ ﻢﻇﺎﮐ نﺎﺴﺣا ﯿﻠ
3ﯽ ﻣ نﺮﺘﺴﻧ ﯿ دﺎﻫﺮﻓﺮ
4ي
-1 ﺸﻧاد ﯿ
،رﺎ ﻘﺤﺗ ﺰﮐﺮﻣ ﯿ تﺎﻘ ﺑﯿ رﺎﻤ ﯾ ﺎﻬ ي ﻠﻣﺎﮑﺗ ﯽ ﺮﭘ ﺶﺨﺑ ، ترﻮﺻ و ،ﮏﻓ،نﺎﻫد ﯾ
ژﻮﻟﻮﺘﻧدﻮ ي
، ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد هﺪﮑﺸﻧاد ﯽ
، ﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽ
ﮔﯿ
،نﻼ ،ﺖﺷر اﯾ ناﺮ
2 - ﮏﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد
-3 ﺮﺘﮐد ي ﺣ رﺎﻣآ ﯿ ﺗﺎ ﯽ ﻘﺤﺗﺰﮐﺮﻣ ، ﯿ تﺎﻘ ﺑﯿ رﺎﻤ ي ﺎﻫ ي ﻠﻣﺎﮑﺗ ﯽ ﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ، ترﻮﺻ ﮏﻓ ،نﺎﻫد ﯽ
ﮔﯿ
،نﻼ ﺖﺷر ناﺮﯾا ،
-4 رﺎﺘﺳﺮﭘ شزﻮﻣآ ﺪﺷرا سﺎﻨﺷرﺎﮐ ي
ﻘﺤﺗﺰﮐﺮﻣ ، ﯿ تﺎﻘ ﺑﯿ رﺎﻤ ي ﺎﻫ ي ﻠﻣﺎﮑﺗ ﯽ ﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ، ترﻮﺻ ﮏﻓ ،نﺎﻫد ﯽ
ﮔﯿ
،نﻼ ﺖﺷر ناﺮﯾا ،
ﺻﻼﺧ :ﻪ ﺪـﻫ و ﻪﻘﺑﺎﺳ :ف
ﺤﻣ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ نﻮﻨﮐﺎﺗ دوﺪ
ي ﻣز رد ﯿ ﻪﻨ ي ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد رد ﺎﻤﻧوراد درد ﺪﺿ ﺮﺛا ﯽ
ا .ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا ﯾ
ﻦ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ
ﮕﻣﺮﺟ ﯿﺮ ي ﻄﺴﺗ و ﯿ ﺢ رﯾ ﻪﺸ
) (SRP
ﻠﮐ لﺪﻣ ناﻮﻨﻌﺑ ﯿﻨ
ﯿ ﮑ ﯽ زرا فﺪﻫ ﺎﺑ ﯾﺑﺎ
ﯽ ﺮﺛا مﺎﺠﻧا ﺎﻤﻧوراد درد ﺪﺿ .ﺪﺷ
شور و داﻮﻣ :ﺎﻫ
ارد ﯾ ﻦ ﺎﻣزآرﺎﮐ ﯽﯾ ﻟﺎﺑ ﯿﻨ ﯽ ﻓدﺎﺼﺗ ﯽ رﻮﮐﻮﺳ ود داﺪﻌﺗ هﺪﺷ لﺮﺘﻨﮐ و
182 ﺑﯿ رﺎﻤ ﺎﺿر ﺬﺧا زا ﺲﭘ ﯾ
ﺖ ﻪﻣﺎﻧ ي ﺒﺘﮐ ﯽ ﺖﺒﺛ و
ﺻﻮﺼﺧ ﯿ تﺎ ﻓاﺮﮔﻮﻣد ﯿ
،ﮏ ﺎﻤﻧوراد هوﺮﮔ ود رد (درﻮﻣ)
و ﺪﻫﺎﺷ نﺎﻣرد ﺖﺤﺗ ﻪﻣﺎﻧ ﺶﺳﺮﭘ نﺎﮔﺪﻨﻨﮐ ﺖﮐﺮﺷ مﺎﻤﺗ .ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ SRP
ي
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد رد باﺮﻄﺿا ﯽ
ﻤﮑﺗ ار ﯿ ﻞ ﺑ .ﺪﻧدﻮﻤﻧ ﯿ نارﺎﻤ ﻔﺘﺳا ﺎﺑ هدﺎ ﺎﻬﮐﻮﻠﺑ زا ي ﻓدﺎﺼﺗ ﯽ ﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ هوﺮﮔ ود رد .ﺪﻨ
هوﺮﮔ رد درﻮﻣ ﻧﯿ ﻢ ﺖﻋﺎﺳ
وراد ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ار ﺎﻤﻧوراد لﻮﺴﭙﮐ نﺎﻣرد زا ﻞﺒﻗ ي
رد درد ﺪﺿ ﯾ
ﺖﻓﺎ هوﺮﮔرد و ﺪﻧدﺮﮐ
،ﺪﻫﺎﺷ وراد ﯽﯾ رد ﯾ ﺖﻓﺎ ﻤﻧ ﯿ ﺪﺸ ﻣ . ﯿ ناﺰ ﻪﻠﺻﺎﻓﻼﺑ درد
مﺎﺠﻧا زا ﺲﭘ ﻘﻣ ﺎﺑ ﺖﻧﺎﺘﺴﮑﺳ ﺮﻫ رد SRP
ﯿ سﺎ 5 ا ﻪﺟرد ي ﻟﯿ تﺮﮑ
VRS-5 ﻧ و ﯿ شور ﻪﺑ ﺰ ﮔ هزاﺪﻧا VAS
ﯿﺮ ي دﺮﮔ ﺖﺒﺛ و ﯾﺪ
ﺰﺠﺗ . ﯾﻪ و
ﻠﺤﺗ ﯿ ﻞ داد ﺎﻬﻧﻮﻣزآ ﺎﺑ ﺎﻫ ه ي
رﺎﻣآ ي ﺎﮐ ي و ود
Mann-U-Whitney
.ﺖﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا
ﻪﺘﻓﺎﯾ :ﺎﻫ ﮔﺪﻨﺒﺴﭼ ﺢﻄﺳ و ﺖﮐﺎﭘ ﻖﻤﻋ ،ﺲﻨﺟ ،ﻦﺳ ،باﺮﻄﺿا ﺢﻄﺳ ﺮﻈﻧ زا ﺪﻫﺎﺷ و درﻮﻣ هوﺮﮔ ﯽ
ﻠﮐ ﯿﻨ ﯿ ﮑ ﯽ .ﺪﻧدﻮﺑ ﻪﺑﺎﺸﻣ )
05 /0
>
P (
ﻣﯿ ناﺰ ﻌﻣ رد درد ﯿ
رﺎ وVAS VRS-5 ﺑﯿ ﻦ ﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﺪﻫﺎﺷ و ﺎﻤﻧوراد هوﺮﮔ ود ﯽ
رﺎﻣآ راد ي نﺎﺸﻧ ار .داﺪﻧ ﻟﺎﻧآ ﯿﺰ ﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﯽ ﭙﺳا ﯿ ﻦﻣﺮ ﺑﯿ ﻦ
ﻘﻣ ود ﯿ سﺎ درد وVAS VRS-5 ﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﯽ ﻨﻌﻣ ﯽ راد ي ) داد نﺎﺸﻧ 0001
/0
<
(P
:يﺮﯿﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ ناﺰﯿﻣ
ﺣ رد درد ﯿ ﻦ ﻤﻧ ﺶﻫﺎﮐ ﺎﻤﻧوراد زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑSRP
ﯽ ﯾ ﺪﺑﺎ .
هژاو ﺪﯿﻠﮐ :ﺎﻫ
ﮔ مﺮﺟ ،ﺎﻤﻧوراد ﺮﺛا ﯿﺮ
ي درد ،ناﺪﻧد
:ﻪﻟﺎﻘﻣ لﻮﺻو 5/
6/
92 ﯽﯾﺎﻬﻧ حﻼﺻا : 17 / 11 / 92 :ﻪﻟﺎﻘﻣ شﺮﯾﺬﭘ 25
/1 / 93
ﻪﻣﺪﻘﻣ : رﺎﺗ لﻮﻃ رد ﯾ
ﺦ ﻻد ﻪﺑ ﺎﻤﻧوراد زا ﯾ
ﻞ ﻔﻠﺘﺨﻣ ﯽ ﺖﺳا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا
ﺑ ندﺮﮐ دﻮﻨﺸﺧ زا ﯿ
نارﺎﻤ ﮑﺴﺗ ﺎﺗ ﯿ ﻦ ا و درد ﺿ و ،باﺮﻄ ﯾﺎ
ﺎﺿﺎﻘﺗ زا ﺖﻌﻧﺎﻤﻣ ي
ﻏﯿ ﻘﻄﻨﻣﺮ ﯽ ﻮﺳ زا وراد ي
ﺑﯿ رﺎﻤ ﺧﺮﺑ . ﯽ
ﻧ نﺎﮑﺷﺰﭘ ﯿﺰ
اﺮﺑ ي ﺨﺸﺗ ﯿ ﺺ ﻌﻗاو ﻢﺋﻼﻋ ﯽ
ﺧ زا ﯿﻟﺎ ﯽ ﺑﯿ رﺎﻤ ي
ﻮﺠﺗ ﻪﺑ تردﺎﺒﻣ ﯾﺰ
ﻣ ﺎﻤﻧوراد ﯽ ﺎﻤﻧ ﯾ ﺪﻨ ﻃ ﯽ ﯾ ﮏ ﺧا ﻪﻫد ﯿ ﻪﻔﺴﻠﻓ ﺮ
دﺮﮔ لﻮﺤﺗ شﻮﺨﺘﺳد ﺎﻤﻧوراد زا هدﺎﻔﺘﺳا ﯾ
هﺪ ا و ﯾ ﻦ ﺖﻠﻋ ﻪﺑ ﺎﺗﺪﻤﻋ ﭘﯿ
ﺖﻓﺮﺸ ﺎﻫ ﯽﯾ ژﻮﻟﻮﻨﮑﺗ رد ﻪﮐ ﺖﺳا ي
ﻮﺼﺗ ﯾﺮ رادﺮﺑ ي زا ﺰﻐﻣ
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ
) .
1
ﺬﭘ ناﻮﻨﻌﺑ هزوﺮﻣا(
ﯾ ﻪﺘﻓﺮ ﺮﺗ هﺪﺷ ﯾ ﻦ ﺷ ﯿ هﻮ -
ي اﺮﺑ دراﺪﻧﺎﺘﺳا ي
ﻠﮐ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﯿﻨ
ﯿ ﮑ ﯽ ﻪﻠﺧاﺪﻣ ا ي
، ﺎﻣزآرﺎﮐ ﯽﯾ
ﻟﺎﺑ ﯿﻨ ﯽ ﺮﺗ هدﺎﺳ رد ﯾ
ﻦ ا ﺎﺑ دﻮﺧ ﻞﮑﺷ ﺎﮑﺗ
ﺎﻘﻣ ﻪﺑ ﯾ ﻪﺴ ي ﻓدﺎﺼﺗ ﯽ
وراد تاﺮﺛا ﯾﺎ
ﺎﺑ ﺶﻫوﮋﭘ درﻮﻣ نﺎﻣرد ﯾ
ﮏ ﺎﻤﻧوراد ﯾﺎ ﯾ ﮏ نﺎﻣرد
ﻏﯿ ﺮ ﻠﺻا ﯽ ﺎﯾ
sham treatment
، ﺮﺘﺴﺑ ي اﺮﺑ ي ﮔ ﻞﮑﺷ ﯿﺮ ي
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد ﯽ
ﻨﺘﺒﻣ ﯽ اﺮﺑ ﺪﻨﻤﺷزرا تﺎﻋﻼﻃا ﺎﺸﻨﻣ و ﺪﻫاﻮﺷ ﺮﺑ ي
ﺴﺑ ﯿ رﺎ ي ﺎﻬﺷور زا ي ﻧﺎﻣرد ﯽ ﻮﻧ ﯾ ﻦ رﺎﻤﺸﺑ ﻣ ﯽ دور
) .
2
ا ﺎﺑ (
ﯾ ﻦ ﻪﻤﻫ
ا ﺪﺷر ﺎﺑ مﺎﮕﻤﻫ ﯾ
ﻪﻧﻮﮕﻨ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ
، ﺛﺎﺗ ﻪﺑ ناﺮﮕﺸﻫوﮋﭘ ﯿ
راﺬﮔﺮ ي
ﺎﺘﻧ ﺮﺑ ﺎﻤﻧوراد ﯾ
ﺞ ﭘ ﻪﻠﺻﺎﺣ ﯽ ﺎﻤﻧوراد ﻪﮐ ﺪﻧدﻮﻤﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ و هدﺮﺑ
ﻣ ﯽ ﺪﻧاﻮﺗ اراد ي ﻧﺎﻣرد تاﺮﺛا ﯽ
ﺑ ﺮﻈﻧ زا ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﯿ
ﻮﻟﻮ ژﯾ ﮑ ﯽ ﻧﯿ ﺰ ﻞﺑﺎﻗ
ﮔ هزاﺪﻧا ﯿﺮ ي ا ﺎﺑ ﺎﺠﻧآ زا و ﺖﺳا ﯾ
ﻦ دﺮﮔ وﺮﺑور ﺶﺳﺮﭘ ﯾ
هﺪ ﻪﮐ ﺪﻧا ﺎﺗ
ﻣ هزاﺪﻧا ﻪﭼ ﯿ
ناﻮﺘ ﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﯾ ﺞ ﻫوﺮﮔ ﯽ ﻤﻧوراد ﻪﮐ ﺎ
رد ار ﯾ ﺖﻓﺎ
هدﻮﻤﻧ ﻪﻄﻘﻧ ناﻮﻨﻌﺑ ﺪﻧا ي
ﻌﻗاو ﺮﻔﺻ ﯽ .دﺮﮐ دﺎﻨﺘﺳا اﯾ
ﻦ ﻮﺑ ﺮﻣا ﯾ هﮋ
ﺎﻬﺸﻫوﮋﭘ رد ي
ﺑ درد ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﯿ
حﺮﻄﻣﺮﺘﺸ ز .ﺖﺳا
ﯾ اﺮ ﻖﺒﻃ
ﻘﺤﺗ ﯿ تﺎﻘ آرﺎﮐ دﻮﺟﻮﻣ ﯽﯾ
ﺎﻫوراد ي زﮋﻟﺎﻧآ ﯾ ﮏ لﺮﺘﻨﮐ و رﺎﻬﻣ رد
ﺑ درد ﯿ نارﺎﻤ ﺛﺎﺗ ﺖﺤﺗ ﯿﺮ دﺪﻌﺘﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ي
عﻮﻧ ﻪﻠﻤﺟ زا ﺖﺳا
ﺑﯿ رﺎﻤ ي ﻨﭽﻤﻫ ﯿ ﻦ ﻫﺎﻣ ﯿ ﺖ ﮕﻧﻮﮕﭼ و ﯽ دﺎﺣ) درد ﯾﺎ
،(ﻦﻣﺰﻣ
ﺑﺮﺠﺗ ﯿ تﺎ ﻠﺒﻗ ﯽ ﻮﺼﺗ و ﯾﺮ ﻨﻫذ ﯽ ﺑﯿ نارﺎﻤ ار نﺎﺷرﺎﻈﺘﻧا ﻪﭽﻧآ زا
ﻣﯿ ﺪﺸﮑ رﻮﻄﺑ ﯾ ﻪﮑ ﺎﻬﻧﺎﻣرد رد درد لﺮﺘﻨﮐ ي
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد ﯽ
ﻟﺪﺑ ﯿ ﻞ
ﺛﺎﺗ ﯿ تاﺮ اﻮﺘﺤﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﯽﯾ
(contextual)
ﺤﻣ و ﯿ ﻄ ﯽ درد كاردا ﺮﺑ
راﻮﺷد ﺎﺑ ﺎﺒﻟﺎﻏ ﯾ
ﺎﻬ ﯽﯾ وﺮﺑور ﺖﺳا
) .
3،4 (
Beecher
ﻪﻟﺎﻘﻣ رد ي
ﺖﺤﺗ دﻮﺧ فوﺮﻌﻣ ناﻮﻨﻋ
‘The Powerful Placebo’ لﺎﺳ رد
1955 ﮔ هﺮﻬﺑ ﺎﺑ ﯿﺮ
ي
ﻮﺗوﺮﭘ شورزا ﻟﺎﻧآ ﺎﺘﻣ -
ﯿﺰ ﺎﺘﻧ ﯾ ﺞ 15 ﺎﻣزآرﺎﮐ ﯽﯾ ﻟﺎﺑ ﯿﻨ ﯽ مﺎﻏدا ار
زا ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ و دﻮﻤﻧ 1082
ﺑﯿ رﺎﻤ 30 ﺎﻤﻧوراد ﻪﺑ نﺎﻧآ ﺪﺻرد
و .ﺪﻧا هدﺮﺑ هﺮﻬﺑ نﺎﻣرد زا و هداد ﺦﺳﺎﭘ ي
ﺎﻤﻧوراد ﻪﮐ دﻮﻤﻧ ناﻮﻨﻋ
ارو ي ﻪﺒﻨﺟ ي ﺎﺳ ﯾ ﻮﻟﻮﮑ ﯽﮑﯾژ ﻣﯿ ا ﺐﺒﺳ ﺪﻧاﻮﺘ ﯾ
دﺎﺠ ﻐﺗ ﯿﯿ تاﺮ
ﻓﯿ ﺰﯾ ﮑ ﯽ ا رﺎﺸﺘﻧا نﺎﻣز زا .دﻮﺷ ﺎﻫ نﺎﮔرا رد ﯾ
ﻦ ﻪﮐ دﻮﺑ ﻪﻟﺎﻘﻣ
ناﻮﻨﻌﺑ ﺎﻤﻧوراد ﯾ
ﮏ ﻠﮐ ﻞﻣﺎﻋ ﯿﻨ ﯿ ﮑ ﯽ ﺛﺎﺗ ﺎﺑ ﯿ تاﺮ ﻌﻗاو ﯽ ﺣ رد ﯿ ﻪﻄ
ﺎﻬﻧﺎﻣرد ي ﮑﺷﺰﭘ ﯽ ﻮﺑ ﯾ هﮋ دﺮﮔ حﺮﻄﻣ درد لﺮﺘﻨﮐ ﯾﺪ
).
5 (
تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻟوا
ﯿ ﻪ ﻣز رد ﯿ ﻪﻨ ي ﺎﻤﻧوراد درد ﺪﺿﺮﺛا زا ﺲﭘ درد زا
ﺸﮐ ﯿ نﺪ ﺗ لﺪﻣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻞﻘﻋ ناﺪﻧد ﯽﺗﺎﻘﯿﻘﺤ
.ﺪﻧدﻮﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳا
)6 (
ﻟﺪﺑ ﯿ ﻞ رد مﺪﻋ ﯾ ﺖﻓﺎ وراد ي ﺑ ﻂﺳﻮﺗ لﺎﻌﻓ ﯿ
نارﺎﻤ ﺣاﺮﻃ رد ﯽ
ا ،ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﯾ
ﻦ ﻘﻘﺤﻣ ﯿ ﻦ ﻓﺮﮔ راﺮﻗ دﺎﻘﺘﻧا درﻮﻣ ﺪﻨﺘ
زﯾ اﺮ اﯾ رﻮﻄﻨ ﺮﻈﻨﺑ
ﻣ ﯽ ﺳر ﯿ ﺪ ﺑ ﻪﮐ ﯿ نارﺎﻤ ﻫ ﻼﻤﻋ ﺶﻫوﮋﭘ ﺖﺤﺗ ﯿ
ﻪﻧﻮﮕﭽ ﻧﺎﻣرد ﯽ
رد ﯾ ﺖﻓﺎ ﺪﻧا هدﺮﮑﻧ
) .
8،
7
اﯾ (
ﻦ ﻟﺎﺣ رد ﯽ ﺪﻫاﻮﺷ هزوﺮﻣا ﻪﮐ ﺖﺳا
ﺋﺎﺗ ار ﺎﻤﻧوراد درد ﺪﺿ ﺮﺛا حﻮﺿﻮﺑ دﻮﺟﻮﻣ ﯿ
ﺪ ﻣ ﯽ ﺎﻤﻧ ﯾ ﺪﻨ
) .
9 (
Placebo analgesia
ﺘﺒﺜﻣ ﺦﺳﺎﭘ زا ترﺎﺒﻋ ﯽ
ﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯿ
رﺎﻤ
ﻮﺠﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﯾﺰ
هدﺎﻣ ا ي ﻧ درد ﺪﺿ ﻪﮐ ﯿ
ﺖﺴ ﻟو ﯽ و ي رﻮﺼﺗ
ﻣ ﯽ ﺪﻨﮐ ﯾ ﮏ رد ﺪﺿ د ﻮﻗ ي ﻣ نﺎﺸﻧ دﻮﺧ زا ﺖﺳا ﯿ
ﺪﻫﺪ ا رد . ﯾ ﻦ ﺑﯿ
ﻦ ﺗﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﯽ ﻣ مﺎﺠﻧا ﺎﻤﻧوراد زود ﮏﺗ ترﻮﺻ ﻪﺑ ﻪﮐ ﯽ
ﮔﯿ ﺪﻧﺮ ﻪﺑ
وراد زا هدﺎﻔﺘﺳا نﺎﮑﻣا ﺖﻬﺟ ي
ﮑﻤﮐ ﯽ ﯾ ﻨﻌ ﯽ درد ﺪﺿ زا هدﺎﻔﺘﺳا
ﻧﺎﻣز ﺮﻫ ﯽ ﺑ ﻪﮐ ﯿ رﺎﻤ ﻊﻧاﻮﻣ ﺎﺑ ﺮﺘﻤﮐ ،ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد درد سﺎﺴﺣا
ﻗﻼﺧا ﯽ ﻘﺤﺗ ﯿ ﻖ ﺪﻨﻬﺟاﻮﻣ
).
10 (
مﺎﺠﻧا ﮕﻣﺮﺟ ﯿﺮ ي ﻄﺴﺗ و ﯿ ﺢ رﯾ ﻪﺸ ﺎﺑ ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ ﺎﻬﻧاﺪﻧد ﯾﺎ
نوﺪﺑ
ﻧﯿ زﺎ ﺑ ﻪﺑ ﯿ ﺴﺤ ﯽ ﯾﺎ ﺑ ﯽ درد ي ﮔ مﺎﺠﻧا ﯿ دﺮ ﺘﺣ و ﯽ ﻣ ﯽ ناﻮﺗ رد
ﺑﯿ رﺎﻤ ﯾ ﺎﻬ ي ﭘﯿ ﻪﺘﻓﺮﺸ ﺮﭘ ﯾ لﺎﺘﻧدﻮ ﺎﻬﻧﺎﻣرد ي ﻏﯿ ﺮ ﺣاﺮﺟ ﯽ نوﺪﺑ ار
ﻧﯿ زﺎ ﻬﻤﺗ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﺑ ﯿ
تاﺪ .داد مﺎﺠﻧا درد لﺮﺘﻨﮐ
) 9،
7
ترﻮﺻ رد(
ﻧﯿ زﺎ ﺎﻬﺷور درد لﺮﺘﻨﮐ ﻪﺑ ي
ﻔﻠﺘﺨﻣ ﯽ ﺑ ﺎﺗ ﻪ ﻪﺘﻓر رﺎﮑﺑ زوﺮﻣا ﺪﻧا
ﺑ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯿ
ﺲﺤ ﺎﻫ هﺪﻨﻨﮐ ي ﻣ ﻌﺿﻮ ﯽ رﺰﺗ ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﯾﻘ
ﯽ
ﯾﺎ ﻌﺿﻮﻣ دﺮﺑرﺎﮐ ﯽ
ﺮﺘﻤﻬﻣ . ﯾ ﻦ ﻔﻨﻣ ﻪﺘﮑﻧ ﯽ رﺰﺗ نزﻮﺳ دﺮﺑرﺎﮐ رد ﯾ
ﻖ
ﺑ و ندﻮﺑ كﺎﻧدرد رﺎﻨﮐ رد ﯿ
ﺴﺤ ﯽ ﻧﻻﻮﻃ ﯽ ﺎﺷﻮﺧﺎﻧ و ﯾ ﺪﻨ ؛ مﺮﻧ ﺖﻓﺎﺑ
رﺎﮑﻤﻫ ﺶﻫﺎﮐ ي
ﺎﻤﺗ و ﯾ ﻞ ﺑﯿ رﺎﻤ اﺮﺑ ي ﺎﻬﻧﺎﻣرد مﺎﺠﻧا ي
و لﺎﻌﻓ
ﺮﭘ هﺪﻧراﺪﻫﺎﮕﻧ ﯾ
لﺎﺘﻧدﻮ
).ﺖﺳا
11 (
ﺎﻫوراد ي ﻌﺿﻮﻣ ﯽ ﻧﯿ ﺰ اراد ي دوﺪﺤﻣ ﯾ ﺎﻬﺘ ﯽﯾ ﻫ ﺮﺘﻤﻬﻣ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺴ ﯾ
ﻦ
ﺮﺑرﺎﮐ ﺎﻬﻧآ د
نﺪﺷ ﺶﺨﭘ نوﺪﺑ ﺎﻬﻧآ
ﻧ و نﺎﻫد هﺮﻔﺣ رد ﯿﺰ
ﻢﻌﻃ
.ﺖﺳﺎﻬﻧآ بﻮﻠﻄﻣﺎﻧ
) 12
ا دﻮﺟو(
ﯾ ﻪﻧﻮﮕﻨ ﻓﺮﻌﻣ ﻪﺑ تﻼﮑﺸﻣ ﯽ
ﺎﻬﺷور ي
ﻏﯿ ورادﺮ ﯽﯾ اﺮﺑ ي ﺣ درد ﺶﻫﺎﮐ ﯿ
ﻦ ﻣﺎﺠﻧا SRP
ﯿ هﺪ نآ زا ﻪﮐ
ﺳ ﺎﺑ ﻞﺧاﺪﺗ ﻪﻠﻤﺟ ﯿ
ﺎﻬﻟﺎﻨﮕ ي ﺮﺟ ﮏﻤﮐ ﻪﺑ درد ﯾ
نﺎ ﻧوﺮﺘﮑﻟا ﯿ ﮑ ﯽ ار
ﻣ ﯽ ناﻮﺗ ﻼﮑﺸﻣ زا ﻪﮐ دﺮﺑ مﺎﻧ آرﺎﮐ مﺪﻋ نآ ت
ﯽﯾ ﻓﺎﮐ ﯽ ﻧ و ﯿ زﺎ ﻪﺑ
و راﺰﺑا ﯾ هﮋ ﻣ ار ﯿ ناﻮﺘ .دﺮﻤﺷﺮﺑ
) 13 (
اﯾ ﻦ ﺎﻬﻧﺎﻣرد زا هدﺎﻔﺘﺳا فﺪﻫ ﺎﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ي
ﻏﯿ ﺮ ﺣاﺮﺟ ﯽ ﺮﭘ ﯾ لﺎﺘﻧدﻮ
ﮕﻣﺮﺟ ﺎﺼﺨﺸﻣ و ﯿﺮ
ي ﻄﺴﺗ و ﯿ ﺢ رﯾ ﻪﺸ ناﻮﻨﻌﺑ ﺎﻬﻧاﺪﻧد ﯾ
ﮏ لﺪﻣ
ﻘﺤﺗ ﯿ ﺗﺎﻘ ﯽ ﺳرﺮﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﯽ
ﺎﻤﻧوراد زود ﮏﺗ درد ﺪﺿ ﺮﺛا مﺎﺠﻧا
ﺖﺳا هﺪﺷ .
:ﺎﻫ شور و داﻮﻣ اﯾ ﻦ ﺎﻣزآرﺎﮐ ﯽﯾ ﻟﺎﺑ ﯿﻨ ﯽ ﻪﮐرﻮﮐﻮﺳ ود هرﺎﻤﺷ ﺎﺑ
IRCT201212041084N6
ﻪﺑ ناﺮﯾا ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ ﯽﯾﺎﻣزآرﺎﮐ ﺖﺒﺛ ﺰﮐﺮﻣ رد
،ﺪﯿﺳر ﺖﺒﺛ ﺐﻟﺎﻗ رد
ﯾ ﮏ ﺸﻫوﮋﭘ حﺮﻃ ﯽ
ﺎﺗ ﺎﺑ و ﯿﯾ ﺪﯾ ﻪ ﻤﻠﻋ ﯽ -
ﻗﻼﺧا ﯽ ﻤﮐ زا ﯿ ﻪﺘ ﺸﻫوﮋﭘ ﯽ ﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽ
ﮔﯿ نﻼ مﺎﺠﻧا
داﺪﻌﺗ ؛ﺪﺷ 182
ﺑﯿ رﺎﻤ ﻌﺟاﺮﻣ زا ﯿ ﻦ ﻠﮐ ﻪﺑ ﯿﻨ ﯿ ﮏ ﺻﻮﺼﺧ ﯽ سﺎﺳاﺮﺑ
ﺎﻫ كﻮﻠﺑ ي ﻓدﺎﺼﺗ ﯽ هوﺮﮔ ود رد 91
ﻌﻣ .ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ هﺮﻔﻧ ﯿ
ﺎﻫرﺎ ي
ز دراﻮﻣ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﺑ دورو ﯾ
دﻮﺑﺮ
ندﻮﺑاراد ﮑﻓ سﻮﻗ زا ﺖﻧﺎﺘﺴﮑﺳ ﺮﻫ رد ناﺪﻧد ﻪﺳ ﻞﻗاﺪﺣ ﯽ
؛ مﺪﻋ
ﺎﻫوراد ﻪﻧﻮﮔﺮﻫ فﺮﺼﻣ ي
ﻏ دردﺪﺿ ﯿ
ﺋوﺮﺘﺳاﺮ ﯿ ﺪ ي
، ﮔدﺮﺴﻓاﺪﺿ ﯽ
،
ﺑ ﻪﻧﻮﮔﺮﻫ ﻪﺑ ﻼﺘﺑا مﺪﻋ ؛دﺎﻘﻌﻧاﺪﺿ و بﺎﻬﺘﻟاﺪﺿ ﯿ
رﺎﻤ ي ﻧ ﻪﮐ ﯿ زﺎ ﻪﺑ
ﺮﭘ ﻓو ﯿ ﺴﮐﻼ ﯽ ﺘﻧآ ﯽ ﺑﯿ ﺗﻮ ﯿ ﮑ ﯽ رادرﺎﺑ ،ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ي
ﺷ و ﯿ ﻫدﺮ ﯽ و
ﺎﻬﻧ رد ﯾ ﺖ ﺑ ﻪﺑ ﻼﺘﺑا مﺪﻋ ﯿ
رﺎﻤ ي ﺎﻫ ي زو ﯾ ﺲﭘﺮﻫ و ﺖﻓآ ،زﻮﻟﻮﺑﻮﻟﻮﮑ
ﻧﺎﻫد ﯽ ﺑ مﺎﻤﺗ ﯿ نارﺎﻤ ﺎﺿر ﺬﺧا زا ﺲﭘ ﯾ
ﺖ ﻪﻣﺎﻧ ي ﺒﺘﮐ ﯽ
، ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ
ﻐﺗ ﯿﯿ ﺮﯾ ﻪﺘﻓﺎ ي
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد رد باﺮﻄﺿا
ﯽ
(Modified Dental Anxiety Index
ﻣ ﺖﺒﺛ ﺖﻬﺟ ار ﯿ
ناﺰ
باﺮﻄﻇا ﺳرﺮﺑ ًﺎﺒﻗﺎﻌﺘﻣ و ﯽ
درد تﺪﺷ ﺎﺑ نآ طﺎﺒﺗرا ي
ﺑ ﻪﮐ ﯿ رﺎﻤ
ﻣ ﻪﺑﺮﺠﺗ ﯽ ﺎﻤﻧ ﯾ
،ﺪ ﻤﮑﺗ ﯿ ﻞ ﺪﻧدﻮﻤﻧ
).
16 - 14
ﻠﮐ(
ﯿ ﻪ ﺑﯿ نارﺎﻤ ا زا ﯾ ﻪﮑﻨ
ﻣ ﻦﮑﻤ رد ﺖﺳا ﯾﮑ ﯽ ﺎﺑ هوﺮﮔ ود زا ﯾﺎ
رد نوﺪﺑ ﯾ ﺖﻓﺎ راﺮﻗ وراد
ﮔﯿ ﺪﻧﺮ ﺑ .ﺪﻧﺪﺷ ﻊﻠﻄﻣ ﯿ
نارﺎﻤ ﻧ ﻮﺒﺳﻼﭘ هوﺮﮔ رد ﯿ
ﻢ زا ﻞﺒﻗ ﺖﻋﺎﺳ
ﯾ SRP
ﮏ وﺎﺣ لﻮﺴﭙﮐ ي
اﻮﻨﻋ ﻪﺑ ار ﻪﺘﺳﺎﺸﻧ ن
ﯾ ﮏ وراد ي
رد دردﺪﺿ ﯾ
ﺖﻓﺎ ﻫ لﺮﺘﻨﮐ هوﺮﮔ ﺎﻣا ،ﺪﻧدﺮﮐ ﯿ
ﭻ وراد ﯽﯾ رد ﯾ ﺖﻓﺎ
.ﺪﻧدﺮﮑﻧ
) 14
اﺮﺑ نﺎﻣرد ﻪﺑ ماﺪﻗا زا ﻞﺒﻗ (
ي ﺑ مﺎﻤﺗ ﯿ نارﺎﻤ ﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ ي
ﻠﮐ ﯿﻨ ﯿ ﮑ ﯽ ﺮﭘ ﯾ لﺎﺘﻧدﻮ ﮔﺪﻨﺒﺴﭼ ﺪﺣ ؛ﺖﮐﺎﭘ ﻖﻤﻋ ﻞﻣﺎﺷ ﯽ
ﻠﮐ ﯿﻨ ﯿ ﮑ ﯽ
ﻣ و ﯿ ناﺰ ﺎﻫ مﺮﺟ ي زﯾ ﺮ ﻻﺎﺑ و ي ﻪﺜﻟ ا ي ا ﻂﺳﻮﺗ ﯾ ﺲﮐﺪﻨ ﺮﺑ مﺮﺟ
ا زا ﻪﺘﻓﺮﮔ ﯾ
ﺲﮐﺪﻨ ﺪﺷ هدﺎﺳ
ه ي نﺎﻫد ﺖﺷاﺪﻬﺑ
Vermillion) (Greene and
ﮔ هزاﺪﻧا ﯿﺮ ي .ﺪﻧﺪﺷ ﺖﺒﺛ و
) 17 (
ﻠﮐ ﺲﭙﺳ ﯿ ﻪ ﺑﯿ نارﺎﻤ ﻂﺳﻮﺗ ﯾ ﮏ او هﺪﻨﻨﮐ نﺎﻣرد ﺪﺣ
وﺮﻫﺎﻣ و
ﺎﻧ ﮕﻣﺮﺟ ﺖﺤﺗ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺪﻧور زا هﺎﮔآ ﯿﺮ
ي ﻧﻮﺳاﺮﺘﻟوا ﯿ ﮏ و ﻻﺎﺑ
زﯾ ﻪﺜﻟﺮ ا ي ﻣ راﺮﻗ ﯽ مﺎﺠﻧا زا ﺲﭘ ﻪﻠﺻﺎﻓﻼﺑ .ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ ﺮﻫ رد SRP
ﺑ زا ﺖﻧﺎﺘﺴﮑﺳ ﯿ
رﺎﻤ اﻮﺧ ﻣ ﻪﺘﺳ ﯽ ﻣ ًﻻوا ﻪﮐ ﺪﺷ ﯿ
ناﺰ ﻪﺑ ار دﻮﺧ درد
ترﻮـﺻ 5 ا ﻪـﺟرد ي ﻟﯿ تﺮـﮑ
(VRS-5)
:ﻞﻣﺎﺷ ،درد دﻮﺟو مﺪﻋ
ﻔﺧ درد ﯿ
،ﻒ ﺪﺷ درد ،ﻂﺳﻮﺘﻣ درد ﯾﺪ
ﻏ درد و ﯿ ﻞﺑﺎﻗﺮ ﺮﮐذ ،ﻞﻤﺤﺗ
ﺎﻤﻧ ﯾ
؛ﺪ ﺪﻌﺑ ﻪﻠﺣﺮﻣ رد ﺘﻣﻼﻋ ﻦﺘﺷاﺬﮔ ﺎﺑ
ﯽ ور ي ﯾ ﮏ ﻂﺧ 10
ﺘﻧﺎﺳ ﯽ ﺮﺘﻣ ي
Visual Analogue Scale (VAS)
اﺪﺘﺑا رد ﻪﮐ
ﻣﯿ ناﺰ رد ﺎﻤﻧ ﺎﻬﺘﻧا رد و ﺮﻔﺻ لدﺎﻌﻣ د ﯾ
ﺮﮕﻧﺎ ﻏ درد ﯿ ﻞﺑﺎﻗﺮ ﻞﻤﺤﺗ
ﺪﻘﻣ ،دﻮﺑ را ﺎﻤﻧ ﺺﺨﺸﻣ ار دﻮﺧ درد ﯾﺪ
اﺮﺑ . ي ﺎﻋر ﯾ ﺖ لﻮﺻا
ﻗﻼﺧا ﯽ ا رد ﯾ ﻦ ﻘﺤﺗ ﯿ ﻖ ﺑ ﻪﭽﻧﺎﻨﭼ ﯿ رﺎﻤ ي ﺣﺎﻧ ﺮﻫ رد ﯿ
ﻪ ﻏ درد ﯿﺮ
ﻣ ﺮﮐذ ار ﻞﻤﺤﺗ ﻞﺑﺎﻗ ﯽ
رﺰﺗ زا ،دﻮﻤﻧ ﯾ
ﻖ وراد ي ﺑﯿ ﺴﺤ ﯽ نﺎﻤﻫ رد
ﺣﺎﻧ ﯿ ﻪ اﺮﺑ ي هدﺎﻔﺘﺳا وا وا و هﺪﺷ
جرﺎﺧ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ زا ﯽﻣ
.ﺪﺷ روآدﺮﮔ زا ﺲﭘ
ي ﺎﻘﻣ ﺖﻬﺟ ،تﺎﻋﻼﻃا ﯾ
ﻪﺴ ﻐﺘﻣ ﯿ ﺎﻫﺮ ي ﮐﯿ ﻔ ﯽ رد
نﻮﻣزآ زا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮﻣ هوﺮﮔ ود
Chi square
ﺎﻘﻣ ﺖﻬﺟ و ﯾ
ﻪﺴ
ﻐﺘﻣ ﯿ ﺎﻫﺮ ي ﻤﮐ ﯽ ﭘ ترﻮﺻ رد هوﺮﮔ ود رد ﯿ
وﺮ ي زﻮﺗ زا ندﺮﮐ ﯾ
ﻊ
نﻮﻣزآ سﺎﺳاﺮﺑ لﺎﻣﺮﻧ
Kolmogorov smirnov test
نﻮﻣزآزا
Independent Student T-test
ﻏ ردو ﯿ اﺮ ﯾ ﻦ ﻮﺻ نﻮﻣزآ زا تر
ﺮﺘﻣارﺎﭘ نﺎﻧ ﯾ
ﮏ
Mann-Whitney
.ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا
ﻪﺘﻓﺎﯾ :ﺎﻫ
ﻠﮐ ﯿ ﻪ ﺑﯿ نارﺎﻤ ﻫ و ﺪﻧدﻮﻤﻧ ﻞﻣﺎﮐ ار نﺎﻣرد ﻪﺴﻠﺟ ﯿ
ﭻ ا ﻪﻧﻮﻤﻧ ي زا
ﻫ رد و ﺪﺸﻧ فﺬﺣ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﯿ
ﭻ درﻮﻣ ي ﻧﯿ ﺰ ﻧﯿ زﺎ رﺰﺗ ﻪﺑ ﯾ ﻖ وراد ي
ﺑﯿ ﺴﺤ ﯽ ﺳرﺮﺑ .دﻮﺒﻧ ﯽ
ﺎﻘﻣ ﯾ ﻪﺴ ا ي ﻣﯿ ﮕﻧﺎ ﯿ ﻦ ،باﺮﻄﺿا ،ﻦﺳ
ﮔﺪﻨﺒﺴﭼ ﺪﺣ و ﺎﻫ ﺖﮐﺎﭘ ﻖﻤﻋ ﻂﺳﻮﺘﻣ ﯽ
ﻠﮐ ﯿﻨ ﯿ ﮑ ﯽ ﺮﻃ زا ﯾ ﻖ
نﻮﻣزآ
T-test Independet
رﺎﻣآ ظﺎﺤﻟ زا ي
ﺎﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا راد
ي ار
ﺑﯿ ﻦ داﺪﻧ نﺎﺸﻧ لﺮﺘﻨﮐ و ﻮﺒﺳﻼﭘ هوﺮﮔ ود .)
05 /0
>
P لوﺪﺟ)( 1 (
لوﺪﺟ 1 ﮏﯿﮑﻔﺗ ﻪﺑ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ داﺮﻓا يرﺎﻤﯿﺑ و يدﺮﻓ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ–
هوﺮﮔ
هوﺮﮔ ﻦﺳ
باﺮﻄﺿا ﺖﮐﺎﭘ ﻖﻤﻋ
ﺢﻄﺳ ﯽﮔﺪﻨﺒﺴﭼ
ﯽﮑﯿﻨﯿﻠﮐ
ﺪﻫﺎﺷ درﻮﻣ 7/
11 7/± 39
11 5/± 37 4/
4 2/± 10
5/
4 3/± 11 1 3/± 4
99 /0 2/± 4 2/
1 6/± 4
2/
1 7/± 4
2/
0 = 09 P
/0 = 6/ P 0 = 54 P
/0
= P
سﺎﺳاﺮﺑ ﺰﯿﻟﺎﻧآ
Chi-Square
رد ﯽﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ يرﺎﻣآ فﻼﺘﺧا
ﯽﺘﯿﺴﻨﺟ ﯽﻧاواﺮﻓ ﻊﯾزﻮﺗ ﺖﺷاﺪﻧ دﻮﺟو ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮﻣ يﺎﻫ هوﺮﮔ
) 74 /0
<
P ﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ درد سﺎﯿﻘﻣ ود ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﯽﺳرﺮﺑ رد ( هد
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا رد
VRS-5) و
ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﺐﯾﺮﺿ ﺰﯿﻟﺎﻧآ ﺞﯾﺎﺘﻧ(VAS
Spearman
ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ درد سﺎﯿﻘﻣ ود ﻦﯾا ﻦﯿﺑ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ
ﻪﺘﺷاد دﻮﺟو يرادﺎﻨﻌﻣ يرﺎﻣآ (rsp=0.917, P<0.0001)
ﻪﮐ
رادﻮﻤﻧ رد 1
.ﺖﺳا هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ
رادﻮﻤﻧ 1 درد سﺎﯿﻘﻣ ود ﻦﯿﺑ ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﯽﺳرﺮﺑ- وVAS
VRS-5
ﺰﯿﻣ ي ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺐﺴﺣﺮﺑ درد نا
هﺮﻤﻧ
وVAS VRS-5
فﻼﺘﺧا ﭻﯿﻫ
هوﺮﮔ ود ﻦﯿﺑ يرﺎﻣآ رادﺎﻨﻌﻣ درﻮﻣ
و ﻪﻧﺎﮔ ﺶﺷ ﯽﺣاﻮﻧ رد ﺪﻫﺎﺷ
(ﺎﻫ ﺖﻧﺎﺘﺴﮑﺳ) ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ
لوﺪﺟ 2 ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ي ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ
تاﺮﻤﻧ ﺖﺤﺗ ي ﻪﯿﺣﺎﻧ ﺶﺷ زا ﻪﯿﺣﺎﻧ ود رد هوﺮﮔ ود ﻦﯿﺑ ارVAS
ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ﻪﻧﻮﻤﻧ ياﺮﺑ نﺎﻫد ﯽﺳرﺮﺑ ود ﻦﯿﺑ ﻪﮐ ﺎﺠﻧآ زا .ﺪﻫد
ﯿﻘﻣ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ تﺎﻋﻼﻃا ﺖﺷاد دﻮﺟو يرﺎﻣآ ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ درد سﺎ
سﺎﯿﻘﻣ ﺎﺑ درد ي ﻪﺒﺗر
VRS-5 ﻪﻧﻮﮕﻧﺎﻤﻫ ﯽﻟو ﺖﺳا هﺪﺸﻧ هدروآ
رد يراد ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ لﺮﺘﻨﮐ و ﺎﻤﻧوراد هوﺮﮔ ود ﻦﯿﺑ ﺪﺷ ﺮﮐذ ﻪﮐ ﻪﺒﺗر سﺎﯿﻘﻣ ﺎﺑ درد تاﺮﻤﻧ ﯽﻧاواﺮﻓ ﻊﯾزﻮﺗ ﺰﯿﻧ قﻮﻓ يا
هﺪﻫﺎﺸﻣ
.ﺪﺸﻧ
لوﺪﺟ -2 د ي هﺮﻤﻧ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ي ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺶﺠﻨﺳ سﺎﯿﻘﻣ سﺎﺳا ﺮﺑ در
و ﻞﺒﯾﺪﻨﻣ ﭗﭼ ﺖﻧﺎﺘﺴﮑﺳ ود رد ﺪﻫﺎﺷ و درﻮﻣ وﺮﮔ ود ﻦﯿﺑVAS ﻼﯾﺰﮔﺎﻣ ﺖﺳار
:ﺚﺤﺑ ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻧﺎﻣز ﺎﻤﻧوراد زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﯿ
ﻪﮑ ﺑﯿ نارﺎﻤ اﺮﻧآ
ناﻮﻨﻌﺑ ﯾ ﮏ وراد ي رد درد ﺪﺿ ﯾ
ﺖﻓﺎ ﻣ ﯽ ﺪﻨﻨﮐ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ هوﺮﮔ
وراد ﻪﮐ لﺮﺘﻨﮐ ﯽﯾ
رد ﯾ ﺖﻓﺎ ﺣ درد ﺶﻫﺎﮐ رد ﺪﻧدﺮﮑﻧ ﯿ
ﻦ
SRP
ﻤﻧ ﺮﺛﻮﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ ﺘﺴﺨﻧ ناﻮﻨﻌﺑ . ﯿ
ﻦ ﻣز رد ﺶﻫوﮋﭘ ﯿ
ﻪﻨ ي ﺛﺎﺗ ﯿﺮ ﺪﺿ
ﺎﻬﻧﺎﻣرد رد ﺎﻤﻧوراد درد ي
ﺮﭘ ﯾ
،لﺎﺘﻧدﻮ اﯾ ﻦ ﺮﻈﻧ رد نوﺪﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ
ﺛﺎﺗ و ﺮﮔ ﻪﻠﺧاﺪﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﻦﺘﻓﺮﮔ ﯿﺮ
ﺣ درد ﺮﺑ راﺬﮔ ﯿ
ﻦ ﻪﺑ SRP
ﺎﻘﻣ ﯾ ﻪﺴ ي ﺖﺳا ﻪﺘﺧادﺮﭘ هوﺮﮔ ود .
Jacob
و نارﺎﮑﻤﻫ و ي
رد ﯾ ﮏ
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ي ﻟوا ﯿ ﻪ ﻘﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﯿ
سﺎ ﻣ ﺮﺑ ﺮﺛﻮﻣ ﻞﻣاﻮﻋ VAS
ﯿ ناﺰ
ﺣ درد ﯿ ﻦ ﺳرﺮﺑ ار SRP
ﯽ ا ﺪﻧدﻮﻤﻧ ﯾ ﻦ ﻘﻘﺤﻣ ﯿ ﻦ ﻪﮐ ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ
ﺑ تﺪﺷ ،ﺲﻨﺟ ،ﻦﺳ ﯿ
رﺎﻤ ي ﺮﭘ ﯾ لﺎﺘﻧدﻮ ﻻﺎﺑ مﺮﺟ و ي
ﻪﺜﻟ ا ي رد
ﺑ درد راﺪﻘﻣ ﯿ
نارﺎﻤ ﺮﺛا ي ﻟﺎﺣ رد ﺪﻧراﺪﻧ ﯿ
ﻪﮑ ز مﺮﺟ ﯾﺮ ﻪﺜﻟ ا ي ﺒﺗرا طﺎ
ﯽﻨﻌﻣ يراد ﻣ ﺎﺑ ﯿ ناﺰ ﺣ درد ﯿ ﻦ ﺖﺷاد SRP
).
3 Chung (
و
ﻧ نارﺎﮑﻤﻫ ﯿﺰ
ﺎﺑ ﺳرﺮﺑ ﯽ ﻣﯿ ناﺰ ﺣ درد ﯿ ﻦ ﺎﻬﻧﺎﻣرد ي ﻪﺑ هﺪﻧراﺪﻫﺎﮕﻧ
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد زا سﺮﺗ ﺶﻘﻧ ﯽ
ﭘ رد ﯿ ﺶ ﺑﯿ ﻨ ﯽ ﻣﯿ ناﺰ ﺑ درد ﯿ نارﺎﻤ
ﺪﻧدﻮﻤﻧ هرﺎﺷا
) .
18
رد (
ﻤﮑﺗ ﯿ ﻞ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ي ﻧ ﺮﺿﺎﺣ ﯿﺰ مﺎﺠﻧا ﺎﺑ
ﻠﺤﺗ ﯿ ﻞ ﺎﻫ ي ﺳﺮﮔر ﯿ ﻧﻮ ﯽ ﺮﺛا لﺮﺘﻨﮐ و ﺎﻫﺮﮔ ﻪﻠﺧاﺪﻣ
ﯽﯾ نﻮﭽﻤﻫ
ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯿ ﺎﻬ ي ﺟﺎﻋ ﯽ ﻣﺮﺗ ، ﯿ ﻢ ﺎﻫ ي اﺮﻄﺿا ﺢﻄﺳ ،ﻂﻠﻏ ب
سﺮﺗ و
ﺑﯿ ارﺎﻤ ن ﺎﺳ و ﯾﺮ دﺮﻓ ﻞﻣاﻮﻋ ي
ﻣﯿ ناﻮﺘ ﺛﺎﺗ ﻪﺑ ﯿﺮ ﻌﻗاو ﯽ ﺎﻤﻧوراد
ا زا ﻞﻘﺘﺴﻣ ﯾ
ﻦ ﺎﺘﻧ ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ ﻪﮐ ﻞﻣاﻮﻋ ﯾ
ﺞ ﺛﺎﺗ ﺖﺤﺗ ار ﯿﺮ
راﺮﻗ
ﭘ ﺪﻨﺷﺎﺑ هداد ﯽ
دﺮﺑ .
رﻮﻄﺑ ﻠﮐ ﯽ ﻐﺗ ﯿﯿ تاﺮ ز تﺎﻧﺎﺳﻮﻧ و ﯾ
دﺎ ي ﺑرد درد كاردا رد ﯿ
ﻦ داﺮﻓا
وﯾ ﺎ ﺘﺣ ﯽ رد ﯾ ﮏ ﻧﺎﻣز ﻊﻃﺎﻘﻣ رد دﺮﻓ ﯽ
ا ،دراد دﻮﺟو توﺎﻔﺘﻣ ﯾ
ﻦ
ﻣ تﺎﻧﺎﺳﻮﻧ ﯽ
ﭘ سﺎﺳاﺮﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﯿ
ﭽ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﺎﻫ ي رد دﻮﺟﻮﻣ
ﺎﻫرﺎﮐوزﺎﺳ ي
اﯾ دﺎﺠ هﺪﻨﻨﮐ ي ﺧﺮﺑ و درد ﯽ
ﻧاور ﻞﻣاﻮﻋ ﯽ
ﺴﻔﺗ ﯿﺮ
ﻫد هﺮﻤﻧ .ﺪﻧدﺮﮔ ﯽ
ﻤﮐﺎﺑ ﺎﻫ ﺺﺧﺎﺷ ﮏ ي
ﻣﻮﻤﻋ ﯽ ﻠﮐ و ﯽ مﺎﺠﻧا
ﻣ ﯽ ﮔﯿ دﺮ ﻫ درد درﻮﻣ رد زوﺮﻣا ﻪﺑ ﺎﺗ . ﯿ
ﻪﻧﻮﮕﭽ هزاﺪﻧا شور ﮔﯿ
ﺮ ي
ﻋﯿ ﻨ ﯽ
(objective)
ﺮﺗﺮﺒﺘﻌﻣ و ﻪﺘﺷاﺪﻧ دﻮﺟو ﯾ
ﻦ هزاﺪﻧا ﮔﯿ ﺮ ي
،
ﺻﻮﺗ ﯿ ﻒ ﻪﺑﺮﺠﺗ ي ﺖﺳا ﺺﺨﺷ دﻮﺧ ﻂﺳﻮﺗ درد
) .
19 (
ﯾﮑ ﯽ ا تﻮﻗ طﺎﻘﻧ زا ﯾ
ﻦ ﻘﻣ ود زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﯿ
سﺎ ﺬﭘ ﯾ ﻪﺘﻓﺮ
هﺪﺷ ي درد ﺶﺠﻨﺳ ﯾ
ﻨﻌ ﯽ وVAS VRS-5 ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ ا ﻪﮐ ﻟو ﯽ
دﯾ راﺪ ي ﻣود و ﯽ رﺎﺘﻔﮔ ي ﺑ ﻪﮐ ،ﺖﺳا ﯿ
ﻦ هﺪﺷ شراﺰﮔ درد تاﺮﻤﻧ
ﺑ ﻂﺳﻮﺗ ﯿ نارﺎﻤ ﮕﺘﺴﺒﻤﻫ قﻮﻓ شور ود ﻪﺑ ﯽ
رادﺎﻨﻌﻣ ي ﻧﯿ دﺰ ﯾ هﺪ
نﺎﻫد ﯽﺣاﻮﻧ ﯽﻧﺎﻣرد هوﺮﮔ
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ يرادﺎﻨﻌﻣ ﺐﯾﺮﺿ VAS
( P value)
ﻦﯿﯾﺎﭘ ﮏﻓ ﭗﭼ ﺪﻫﺎﺷ
4/
2 6/± 07 3
/0 3±25/ درﻮﻣ
ﻻﺎﺑ ﮏﻓ ﺖﺳار ﺪﻫﺎﺷ
5/
2 9/± 42 2
/0 32/±25/ درﻮﻣ
ﻘﻣ .ﺪﺷ ﯿ سﺎ درد ارﺮﮑﻣ و ﺖﺳا ﺮﺒﺘﻌﻣ و دﺎﻤﺘﻋا ﻞﺑﺎﻗ ،هدﺎﺳVAS
اﺮﺑ ناﺮﮕﺸﻫوﮋﭘ ﻂﺳﻮﺗ ي
هزاﺪﻧا ﮔﯿ ﺮ ي ﻧاﺪﻧد درد ﯽ هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا
ﻤﻫ .ﺖﺳا ﻨﭽ ﯿ ﻦ ﻠﺒﻗ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ رد ﯽ
ﺒﻗ زا ﯿ ﻞ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ي
Canakci
و
ﻧ و نارﺎﮑﻤﻫ ﯿﺰ
اﺮﺑ نارﺎﮑﻤﻫ و رﺎﺸﻓادار ي
زرا ﯾﺑﺎ ﯽ زا ﻞﺻﺎﺣ درد
ﺎﻫ نﺎﻣرد ي ﺮﭘ ﯾ لﺎﺘﻧدﻮ ﻧﯿ ﺰ ﺖﺳا ﻪﺘﻓر رﺎﮐ ﻪﺑ
).
20
، 21 (
ﻪﻣﺪﺻ ﻞﺻﺎﺣ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻧ درد ي
ﺘﻓﺎﺑ ﯽ ﺳآ و ﯿ ﺐ ﻪﮑﻠﺑ ﺖﺳﺎﻫﺮﮕﺴﺣ
ﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ ﯿﺮ ﭘ ﻞﻣاﻮﻋ ﯿ ﭽ ﯿ هﺪ ي دﯾ ﺮﮕ ي ﺎﻫ ﻪﺑﺮﺠﺗ نﻮﭽﻤﻫ ي
ﺒﻗ ﻠ ﯽ
،
ﺎﻬﺗوﺎﻔﺗ ي دﺮﻓ ي ﺤﻣ ؛ ﯿ
،ﻂ ﺘﻧژ ﯿ
،ﮏ ﺴﻨﺟ ،ﻦﺳ ﯿ
،ﺖ ﻌﺿو ﯿ ﺖ
ﺎﺳ ﯾ ژﻮﻟﻮﮑ ﯾ
،ﮏ ﻌﺿو ،درد ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﯿ
ﺖ ﻫﯿ ﻧﺎﺠ ﯽ رد دﺮﻓ بﺮﻄﺿاو
ﻪﺑﺮﺠﺗ مﺎﮕﻨﻫ ي
ﻧ درد ﯿﺰ ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ
) .
22 (
ﻄﺿا ﻞﻣﺎﻋ لﺮﺘﻨﮐ ﺖﻬﺟ
،باﺮ ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ ي
ﻐﺗ ﯿﯿ ﺮﯾ ﻪﺘﻓﺎ باﺮﻄﺿا
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد ﯽ
ﺘﺧا رد ﯿ رﺎ ﺑﯿ نارﺎﻤ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد .ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ ي
Canakci
ﺎﮑﻤﻫ و ﺳرﺮﺑ ﻪﺑ ﻪﮐ نار ﯽ
ﺣ درد ﯿ ﻦ ﺎﻬﻧﺎﻣرد ي ﻒﻠﺘﺨﻣ
ﺮﭘ ﯾ لﺎﺘﻧدﻮ اﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ ﺪﻧا ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﯾ
ﺶ ﻣﯿ ناﺰ
ﻣ ،دﺮﻓ باﺮﻄﺿا ﯿ
ناﺰ ﺣ هﺪﺷ شراﺰﮔ درد ﯿ
ﻦ ﻧﯿ SRP
ﺰ اﺰﻓا ﯾ ﺶ
ﻣ ﯽ ﯾ ﺪﺑﺎ
) .
23
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد(
ي ﺮﺿﺎﺣ ﻦﯿﺑ ﺮﺷ هوﺮﮔ ود زا هﺪﻨﻨﮐ ﺖﮐ
باﺮﻄﺿا ﺢﻄﺳ ﺮﻈﻧ توﺎﻔﺗ
ﻨﻌﻣ ﯽ رﺎﻣآ راد ي .ﺖﺷاﺪﻧ دﻮﺟو ﻪﺑ
ﻈﻨﻣ ﻌﺗ رﻮ ﯿﯿ ﻦ ﺛﺎﺗ ﯿﺮ ﺿا ﻄ ﻣ ﺮﺑ باﺮ ﯿ
ناﺰ رد هﺪﺷ ﻪﺑﺮﺠﺗ درد
ﺑﯿ نارﺎﻤ ﻧﯿ زﺎ ﻟﺎﻧآ ﻪﺑ ﯿ ﺎﻫﺰ ي ﺳﺮﮔر ﺮﺗ هدﺮﺘﺴﮔ ﯿ
ﻧﻮ ﯽ ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ رد ﻪﮐ
ود ﺖﻤﺴﻗ م
اﯾ ﻦ ﺎﺘﻧ و هﺪﺷ ﻪﺘﺧادﺮﭘ نآ ﻪﺑ ﺶﻫوﮋﭘ ﯾ
ﺞ ﺎﺒﻗﺎﻌﺘﻣ نآ
ﺪﻫاﻮﺧ ﺮﺸﺘﻨﻣ .ﺪﺷ
ﺪﺟرد ﯾ ﺮﺗﺪ ﯾ ﻦ ﺳ روﺮﻣ ﯿ ﺗﺎﻤﺘﺴ ﯿ ﮏ ﻂﺳﻮﺗ هﺪﺷ مﺎﺠﻧا
Hróbjartsson
ﺎﺘﻧ نارﺎﮑﻤﻫ و ﯾ
ﺞ ﺖﺒﺜﻣ ﺑ ﺎﻤﻧوراد زا هدﺎﻔﺘﺳا ﯿ
ﺶ زا
ﺎﻫ مﻮﺘﭙﻤﺳ ﺶﻫﺎﮐ رد ﻪﻤﻫ ي
ﺖﺳا هﺪﺷ شراﺰﮔ عﻮﻬﺗ و درد .
) 24
ﻠﮐرﻮﻄﺑ (
ﯽ اﯾ ﻦ ﻠﻤﻋ ﺮﻫ ﻂﺳﻮﺗ ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ ﺮﺛا ﯽ
ﺖﻬﺟ رد
ا ﻪﮐ دﻮﺷ ﻞﺻﺎﺣ درد ﺶﻫﺎﮐ ﯾ
ﻦ ﻃ ﯿ ﻒ ﻣﯿ ﺪﻧاﻮﺘ ﻃﺮﺷزا ﯽ ندﺮﮐ
ﺑﯿ رﺎﻤ ﻮﺗ ﻂﺳ وراد لﺎﮑﺷا زا هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﯾ
لﻮﺴﭙﮐ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯾﺎ
صﺮﻗ
ﺛﺎﺗ) ﯿﺮ ﻓﯿ ﺰﯾ ﮑ ﯽ ا ﺎﺗ (ﺎﻤﻧوراد ﻤﻃ
ﯿ نﺎﻨ ﺸﺨﺑ ﯽ ﻣﻼﮐ ﯽ ﻂﺳﻮﺗ
ﺛﺎﺗ )ﺮﮕﻧﺎﻣرد ﯿﺮ
ﻧاور ﯽ (ﺎﻤﻧوراد ﯾﺎ ددﺮﮔ ﻞﻣﺎﺷ ار ودﺮﻫ .
Moerrman
ﺎﻨﻌﻣ ﺦﺳﺎﭘ ترﺎﺒﻋ نارﺎﮑﻤﻫ و ﯽﯾ
meaning response
ار
ا اﺮﻧآ و ﺪﻧدﺮﺑرﺎﮑﺑ ﯾ
ﻪﻧﻮﮕﻨ ﺮﻌﺗ ﯾ ﻒ :ﺪﻧدﻮﻤﻧ
“ ﺛﺎﺗ ﯿﺮ ي ﻪﮐ ﻨﻌﻣ ﯽ
ﺑﯿ رﺎﻤ ي ﯾﺎ ﺳ ﺮﺑ نآ نﺎﻣرد ﯿ
ﻢﺘﺴ ﻓﯿ ﺰﯾ ژﻮﻟﻮ ﯾ ﮏ ﯾﺎ ﺎﺳ ﯾ ژﻮﻟﻮﮑ ﯾ ﮏ
ﺑﯿ رﺎﻤ ﻣﯿ ﮕ ﺬ درا
"
اﯾ ﻦ ﺮﻌﺗ ﯾ ﻒ ﻨﭼ ﻢﻫ ﯿ ﻦ ﮔﺮﺑ رد ﯿ هﺪﻧﺮ ي طﺎﺒﺗرا ﮏﺷﺰﭘ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ
ﺑﯿ - رﺎﻤ ﺛﺎﺗ و ﯿﺮ ﺮﺑ ﮏﺷﺰﭘ رﺎﺘﻔﮔ و ؛رﺎﺘﻓر ؛تﺎﮐﺮﺣ
ﺑﯿ رﺎﻤ ﻧﯿ ﺰ ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ
) .
25
اﯾ (
ﻦ ﺛﺎﺗ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﯿﺮ
ﻓﯿ ﺰﯾ ﮑ ﯽ ار ﺎﻤﻧوراد
ﺳرﺮﺑ ﯽ ﺑ ﻪﺑ ﺎﻬﻨﺗو هدﻮﻤﻧ ﯿ
نارﺎﻤ ﮐﺎﺗ ﯿ ﺪ وراد ﻪﮐ ﺪﺷ ﯾ
ﮏ درد ﺪﺿ
ﻣ ﺮﺛﻮﻣ ﯿ ﺪﺷﺎﺒ ﻧﺎﮑﻣ ﺎﺑ و ﯿ ﻤﺴ ﯽ ﻧ ﺺﺨﺸﻣ ﻼﻣﺎﮐ ﻪﮐ ﯿ
ﺴ ﺖ ﻣ ﯽ ﺪﻧاﻮﺗ
ﻣ نﺎﻧآ درد ﺶﻫﺎﮐ رد ﺪﯿﻔ
ﻫ ؛ﺪﺷﺎﺑ ﯿ ﻪﻧﻮﮕﭽ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ طﺎﺒﺗرا ﯾﺎ
ﻣﻼﮐ ﯽ ﺛﺎﺗ ﯿﺮ ﮔ راﺬ دﯾ ﺮﮕ ي ﺑ ﺎﺑ ﺮﮕﻧﺎﻣرد ﻞﻣاﻮﻋ ﺐﻧﺎﺟ زا ﯿ
رﺎﻤ رد
ﻃ ﯽ دﺮﮕﻧ راﺮﻗﺮﺑ ﺶﻫوﮋﭘ ﺪﻧور ﯾﺪ
. ا ﺎﺑ ﯾ ﻦ ﻟد ﻪﺑ لﺎﺣ ﯿ
ﻞ مﺎﺠﻧا
ﺳﻮﺗ نﺎﻣرد ﻂ
ﯾ ﮏ ﻠﮐ ﯿﻨ ﯿ ﺴ ﯿ ﻦ ا ﻪﻠﺧاﺪﻣ ﺮﺛا ،ﺪﺣاو ي
ﮕﻧﻮﮕﭼ ﯽ
ﻪﺋارا ي ﺮﮕﻧﺎﻣرد ترﺎﻬﻣ و نﺎﻣرد دﺮﮔ فﺬﺣ درد كاردا ﺮﺑ
ﯾﺪ ﻪﮐ
ا تﻮﻗ طﺎﻘﻧ ﻪﻠﻤﺟ زا ﯾ
ﻦ ﻣ ﺶﻫوﮋﭘ ﯽ
ﺪﺷﺎﺑ .
ﺮﺑ ﻧاﺪﻨﭼ توﺎﻔﺗ ﺮﺿﺎﺣ ﺶﻫوﮋﭘ سﺎﺳا ﯽ
شراﺰﮔ درد حﻮﻄﺳ رد
ﺑ هﺪﺷ ﯿ ﻦ ا .ﺖﺷاﺪﻧ دﻮﺟو نادﺮﻣ و نﺎﻧز ﯾ
ﻦ ﯾ ﻪﺘﻓﺎ ﺗﺎﺷراﺰﮔ ﺎﺑ ﯽ
ﺮﺑ ﯽﻨﺒﻣ ﺳﺎﺴﺣ ﯿ ﺖ ﺑﯿ ﺮﺘﺸ درد ﺮﺘﻤﮐ ﻞﻤﺤﺗ و ﻂﺳﻮﺗ
ﺖﺒﺴﻧ نﺎﻧز
.دراﺪﻧ ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ نادﺮﻣ ﻪﺑ
) 8،
3
ﺎﻣا ( Canakci
ﻧ ﺶﻧارﺎﮑﻤﻫ و ﯿﺰ
رﺎﻣآ توﺎﻔﺗ ﺪﻨﺘﺴﻧاﻮﺘﻧ ي
ﻪﻈﺣﻼﻣ ﻞﺑﺎﻗ ا
ي ﺑﯿ ﻦ نﺎﻧز و رد نادﺮﻣ
ﺣ درد درﻮﻣ ﯿ
ﻦ ﻧ و SRP ﯿﺰ ﺣاﺮﺟ زا ﺪﻌﺑ درد ﯽ
ﺎﻫ ي ﺮﭘ ﯾ لﺎﺘﻧدﻮ
ﺑﯿ ﺪﻨﺑﺎ
).
20
ﺎﺘﻧ (
ﯾ ﺞ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ي
Jacob
ﻧ نارﺎﮑﻤﻫ و ﯿﺰ
توﺎﻔﺗ
ﺴﻨﺟ ﯿﺘ ﯽ ﻣ رد ﯿ ناﺰ ﺣ هﺪﺷ ﻪﺑﺮﺠﺗ درد ﯿ
ﻦ داﺪﻧ نﺎﺸﻧ ارSRP ).
3 (
تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ
Van Steenberghe
ﻧ و نارﺎﮑﻤﻫ و ﯿﺰ
Canakci
و
نﺎﻣرد رد درد عﻮﻗو ﻪﮐ نارﺎﮑﻤﻫ ﺎﻫ
ي ﺮﭘ ﯾ لﺎﺘﻧدﻮ ار ﻒﻠﺘﺨﻣ
ﺳرﺮﺑ ﯽ ﻣ ﯽ ﺮﺘﻤﮐ درد ﺮﺗ ﻦﺴﻣ داﺮﻓا ﻪﮐ ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ ﺪﻧدﺮﮐ ي
ﻣ ﻪﺑﺮﺠﺗ و شراﺰﮔ ار ﯽ
ﺎﻤﻧ ﯾ ﺪﻨ . ﯾ ﮏ ﻠﮐ ﺖﺷادﺮﺑ ﯽ
ﻠﮐ ﯿﻨ ﯿ ﮑ ﯽ اﯾ ﻦ
رد ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ نﺎﺸﻠﻤﺤﺗ ًﻻﻮﻤﻌﻣ ﺮﺗ ﻦﺴﻣ داﺮﻓا ﻪﮐ ﺖﺳا د
ﺑﯿ ﺮﺘﺸ
ا .ﺖﺳا ﯾ ﻦ ﻪﻧﺎﺘﺳآ ي ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ ﻦﺴﻣ داﺮﻓا رد درد ﺮﺗﻻﺎﺑ
ﭘﯿ ﺪﻣﺎ ي ﻐﺗ زا ﯿﯿ تاﺮ ﺘﻓﺎﺑ ﯽ ﺒﻗ زا ﯿ ﻞ رﻻﻮﮑﺳاو ﺶﻫﺎﮐ ﯾ
ﻪﺘ ﮑﺸﺗ و ﯿ ﻞ
ﻮﻧﺎﺛ جﺎﻋ ﯾﻪ .ﺪﺷﺎﺑ
) 23،26
ﺳرﺮﺑ رد(
ﯽ ﻣ ﺮﻈﻧ زا هوﺮﮔ ود ﺮﺿﺎﺣ ﯿ
ﮕﻧﺎ ﯿ ﻦ
ﻨﺳ ﯽ ﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﯽ
رﺎﻣآ راد ي ا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ .ﺪﻨﺘﺷاﺪﻧ ﯾ
ﻦ ﻪﺘﮑﻧ
روﺮﺿ ي ﻣ ﻦﺳ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯿ
ﺪﻧاﻮﺘ ناﻮﻨﻌﺑ ﯾ ﮏ ﻋ ﻞﻣﺎ ﺛﺎﺗ ﯿﺮ راﺬﮔ
ﻟﺎﻧآ ردو ﺪﺷﺎﺑ حﺮﻄﻣ ﯿﺰ
ﺎﻫ ي ﺳﺮﮔر ﯿ ﻧﻮ ﯽ ا ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﯾ
ﻦ ﻪﻧﻮﮔ
ﺎﺑ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﯾ
ﺘﺴ ﯽ .ﺖﺷاد ﻪﺟﻮﺗ نآ ﻪﺑ
) 26
، 23 (
رد اﯾ ﻦ ﻐﺘﻣ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﯿ
ﺎﻫﺮ ي ﻟﺎﺑ ﯿﻨ ﯽ ﺮﭘ ﯾ لﺎﺘﻧدﻮ ﻖﻤﻋ ﻂﺳﻮﺘﻣ ﻞﻣﺎﺷ
ﮔﺪﻨﺒﺴﭼ ﺢﻄﺳ ﻂﺳﻮﺘﻣ ، ﺎﻬﺘﮐﺎﭘ ﯽ
ﻠﮐ ﯿﻨ ﯿ ﮑ ﯽ ا و ﯾ ﺲﮐﺪﻨ رد مﺮﺟ
ﺮﻫ ﯾ ﮏ زا 6 ﻧﺎﻫد ﺖﻧﺎﺘﺴﮑﺳ ﯽ
ﺑﯿ نارﺎﻤ هزاﺪﻧا ﮔﯿ ﺮ ي ﺖﺒﺛ و .ﺪﻧﺪﺷ
ﺎﺘﻧ ﯾ ﺞ ﺑ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﯿ
ﻦ ﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ هوﺮﮔ ود ﯽ
راد ي ازا ﯾ ﻦ ﺮﻈﻧ
ﻟو دراﺪﻧ دﻮﺟو ﯽ
اﯾ ﻪﮑﻨ اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﻧ ﻪﮐ ﺖﮐﺎﭘ ﻖﻤﻋ ﯿ
زﺎ ﺑ ذﻮﻔﻧ ﻪﺑ ﯿ ﺮﺘﺸ
ﻮﮐ ﻢﻠﻗ ﺮﺳ ﯾ
نوﺮﺘ ز ﻪﺑ ﯾﺮ اﺮﺑ ﻪﺜﻟ ي ﺮﺑد ﯾ نﺎﻣﺪ ﻗد ﯿ ﻖ ﻪﭼ دراد
ﺛﺎﺗ ﯿﺮ ي ﻣ ﺮﺑ ﯿ ناﺰ ﺑ ﻂﺳﻮﺗ هﺪﺷ ﻪﺑﺮﺠﺗ درد ﯿ
نارﺎﻤ ﻃﺎﺒﺗرا ﻪﭼ و ﯽ
ﻧ دراد نآ ﺎﺑ ﯿ
زﺎ ﺳرﺮﺑ ﻪﺑ ﯽ ﺎﻫ ي ﺑﯿ ﺮﺘﺸ ﻣ ار ﯿ ﺪﺒﻠﻄ ا زا فﺪﻫ ﻪﮐ ﯾ
ﻦ
ﺖﺳا هدﻮﺒﻧ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ .
Karadottir
ﺶﻧارﺎﮑﻤﻫ و ﺘﺒﺜﻣ طﺎﺒﺗرا
ﯽ ﺑ ار ﯿ ﻦ ﺣاﻮﻧ ﺪﺻرد ﯽ
ﺎﺑ
ﺑ ﺖﮐﺎﭘ ﻖﻤﻋ ﯿ
ﺮﺘﺸ ﯾﺎ وﺎﺴﻣ ي 4 ﻣﯿ ﻠ ﯽ ﻪﺑ كﺎﻧدرد ﺦﺳﺎﭘ و ﺮﺘﻣ
ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔSRP
).
27 (
رد ﺳرﺮﺑ ﯽ راﺰﺑا سﺎﺳا ﺮﺑ ﺎﻤﻧوراد ﺮﺛا و VAS
VRS-5 ا رد ﯾ ﻦ
ﺎﺘﻧ ،ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﯾ
ﺞ ﻟﺎﻧآ ﯿﺰ ﻐﺘﻣ ﮏﺗ ﯿ هﺮ ﻐﺘﻣ تاﺮﺛا لﺮﺘﻨﮐ نوﺪﺑ ﯿ
ﺎﻫﺮ ي
ﻣز ﯿ ﻪﻨ ا ي ﺮﭘ و ﯾ لﺎﺘﻧدﻮ رادﺎﻨﻌﻣ ﺮﺛا ي
اﺮﺑ ار ي .داﺪﻧ نﺎﺸﻧ ﻮﺒﺳﻼﭘ
ﺿﻮﺗ ﻪﺑ مزﻻ ﯿ
ﺢ ﻟﺎﻧآ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯿﺰ
ﻐﺘﻣ ﮏﺗ ﯿ هﺮ ﻪﻄﺳاﻮﺑ ي دﺎﻧ ﯾ هﺪ
ﻐﺘﻣ ﻦﺘﻓﺮﮔ ﯿ
ﺎﻫﺮ ي ﻏ نﺎﻬﻨﭘ ﯿ
،نﺎﺴﻤﻫﺮ ﻂﻘﻓ
ﺿﺮﻓ ﺖﻬﺟ ﯿ
ﻪ زﺎﺳ ي
و هدﻮﺑ حﺮﻄﻣ ﯾﮑ
ﯽ ﺎﻫ شور زا ي
زﺎﺳ نﺎﺴﻤﻫ ي
تاﺮﺛا لﺮﺘﻨﮐ و
ﻐﺘﻣ ﯿ ﺎﻫﺮ ي زﺎﺳرﺎﮑﺷآ ﺖﻬﺟ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ي
ﻐﺘﻣ ﺮﺛا ﯿﺮ ﻠﺻا ﯽ درﻮﻣ
ﻘﺤﺗ ﯿ ﻖ ﺎﻫ شور ، ي ﺳﺮﮔر ﯿ ﻧﻮ ﯽ ﻣ ﯽ ا ﻪﺑ .ﺪﻨﺷﺎﺑ ﯾ
ﻦ ﺗﺮﺗ ﯿ ﺐ ﺎﻘﻣ ﯾ ﻪﺴ
ي ﻣﯿ ناﺰ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ درد وVAS
VRS-5 ﺑﯿ ﻦ و ﺎﻤﻧوراد هوﺮﮔ ود
ﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﺛا فﺬﺣ زا ﺲﭘ لﺮﺘﻨﮐ ﻪﻠﺧاﺪ
ﺎﻬﻧ ﻪﮐ ﺖﺳا ﺮﮔ ﯾ
ﺎﺘ نﺎﺸﻧ
ﻠﮐرﻮﻃ ﻪﺑ ﻪﮐ داد ﺪﻫاﻮﺧ ﯽ
ﻮﺒﺳﻼﭘ لﻮﺴﭙﮐ ي
ﻮﺠﺗ دردﺪﺿ ﯾﺰ
هﺪﺷ
ا رد ﯾ ﻦ ﻘﺤﺗ ﯿ ﻖ ﺘﻟﺎﺣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﯽ
ﺑ ﻪﮐ ﯿ نارﺎﻤ ﻫ نوﺪﺑ ﯿ ﭻ و وراد
ﻬﻤﺗ ﯿ ﺪ ي ﺖﺤﺗ ﻣ راﺮﻗ SRP
ﯽ ﮔﯿ
،ﺪﻧﺮ ﺗﺎﺟرد ﻪﭼ ﯽ
ﺪﺿ تاﺮﺛا زا
ﻟﻮﺗ درد ﯿ ﺪ ﺴﺑ .ﺖﺳا هدﺮﮐ ﯿ
رﺎ ي ﻮﺒﺳﻼﭘ ﺮﺛا دﻮﺟو ﻪﮐ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ زا
ﺛا ار دردﺪﺿ تﺎﺒ
ﻣ ﯽ ﻧ ﺪﻨﻨﮐ ﯿﺰ ﺣاﺮﻃ ﺎﺑ ﯽ ﺪﻧا ﻪﺘﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا ﻪﺑﺎﺸﻣ
ﯾ ﻨﻌ ﯽ ﻣﺎﻤﺗ رد ﯽ اﯾ ﻦ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﯾ
ﮏ نﺎﻣرد نوﺪﺑ لﺮﺘﻨﮐ هوﺮﮔ
ﺎﻤﺗ ﺖﻬﺟ ﯾﺰ
ﻌﻗاو تاﺮﺛا ﯽ
دﻮﺨﺑدﻮﺧ دﻮﺒﻬﺑ تاﺮﺛا زا ﺎﻤﻧوراد ي
و
ﺳ ﯿﺮ ﺒﻃ ﯿﻌ ﯽ ﺑﯿ رﺎﻤ ي رد ﺮﻈﻧ هﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺖﺳا
).
-30 28 (
رد ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ي
Horbjartsson
و
Gotzsche
داﺪﻌﺗ ي تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ زا
ﻠﮐ ﯿﻨ ﯿ ﮑ ﯽ ﻘﺤﺗ نﻮﭽﻤﻫ ﻪﮐ ﯿ
ﻖ ﺑ ﺮﺿﺎﺣ ﯿ نارﺎﻤ ﻓدﺎﺼﺗ رﻮﻄﺑ ار ﯽ
رد
ﺮﺘﻨﮐ و ﺎﻤﻧوراد هوﺮﮔ ود ﻣ راﺮﻗ نﺎﻣرد نوﺪﺑ ل
ﯽ ﺮﮕﻧزﺎﺑ ،ﺪﻧداد ي
رد .ﺪﻧﺪﺷ 27
تاﺮﺛا ﺎﻤﻧوراد دﻮﺑ درد نﺎﻣرد ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﮐ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ
ﺘﺒﺜﻣ ﯽ ا ﻪﺑ داد نﺎﺸﻧ ار ﯾ
ﻦ ﺮﺗ ﺗﯿ ﺐ رد درد تﺪﺷ ﻪﮐ ﯾ
ﮏ ﻘﻣ ﯿ سﺎ
100 ﻣﯿ ﻠﯿ ﺮﺘﻤ
ِي ،VAS 5/
6 ﻣﯿ ﻠﯿ ﺮﺘﻤ ﺖﺷاد ﺶﻫﺎﮐ
) .
31 (
ا ﺎﺑ ﯾ ﻦ ﺮﺿﺎﺣ ﺶﻫوﮋﭘ ﻪﻤﻫ دوﺪﺤﻣ ﺎﺑ
ﯾ ﺎﻬﺘ ﯽﯾ ﻧﯿ ﺰ ﺖﺳا هدﻮﺑ وﺮﺑور
ﮐ ﻫﺎﻣ ﻪ ﯿ ﺄﺘ هدﻮﺒﻧ لﺮﺘﻨﮐ ﻞﺑﺎﻗ .ﺪﻧا
ﺮﺘﻤﻬﻣ ﯾ ﻦ ﺎﻬﺗوﺎﻔﺗ ﺎﻬﻧآ ي
دﺮﻓ ي ﺑ رد درد كاردا رد ﯿ
ﻦ ﺑﯿ نارﺎﻤ
اﺮﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا هدﻮﺑ ي
نآ ﺮﺑ نﺪﻣآ ﻖﺋﺎﻓ
، ﻪﭽﻧﺎﻨﭼ زا ﺣاﺮﻃ ﯽ
رﺪﺑﺮﺿ ي
(cross-over)
ﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽ
ﺪﺷ ﻟﺪﺑ ﯿ ﻞ اﯾ دﺎﺠ ﻪﺑﺮﺠﺗ ي
ﻠﺒﻗ ﯽ ﻧ و درد ﯿﺰ ﻮﺳ ود نﺎﮑﻣا مﺪﻋ ﯾﻪ
ﻘﺤﺗ ندﻮﻤﻧ رﻮﮐ ﯿ
،ﻖ
ﻣ ﯽ ﺖﺴﻧاﻮﺗ ﺎﺘﻧ ﯾ ﺞ ﺪﻫد راﺮﻗ عﺎﻌﺸﻟا ﺖﺤﺗ ار .
ﺘﻧ ﯿ ﻪﺠ ﮔ ﯿ ﺮ ي :
ﺪﺳر ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ﺰﯿﻣ ﻪﮐ
نا ﺣ رد درد ﯿ
ﻦ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ SRP
ﻤﻧ ﺶﻫﺎﮐ ﺎﻤﻧوراد ﯽ
ﯾ ﺪﺑﺎ ﺪﻌﺑ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ . ي
ﺮﺛا فﺬﺣ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ
ﻣ ﺮﮔ ﻪﻠﺧاﺪﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﯿ
ﺪﻨﻧاﻮﺘ ﻌﻗاو ﺮﺛا ﯽ درد ﺶﻫﺎﮐرد ار ﺎﻤﻧوراد
ﻘﺤﺗ و ﻪﺘﺧﺎﺳ رﺎﮑﺷآ ﯿ
ﻖ ﻤﮑﺗ ار ﺮﺿﺎﺣ ﯿ
ﻞ ﺎﻤﻧ ﯾ ﺪﻨ .
ﺮﮑﺸﺗ ﻗ و ﻧادرﺪ ﯽ :
ﺪﺑ ﯾ ﻦ ﺳو ﯿ ﻪﻠ ﺸﻫوﮋﭘ ﺖﻧوﺎﻌﻣزا ﯽ
ﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽ
ﮔﯿ نﻼ و
ﻘﺤﺗ ﺰﮐﺮﻣ ﯿ
تﺎﻘ ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد هﺪﮑﺸﻧاد ﯽ
ﻟد ﻪﺑ ﺖﺷر ﯿ
ﻞ ﺨﺸﺗ ﯿ ﺺ
ا مﺎﺠﻧا تروﺮﺿ ﯾ
ﻦ ﻘﺤﺗ حﺮﻃ ﯿ ﺎﻘ ﯽﺗ ﺎﻤﺣ و ﯾ ﺖ ﻤﻠﻋ يﺎﻫ ﯽ ﻟﺎﻣو ﯽ
ﻣ يراﺰﮕﺳﺎﭙﺳ ﯽ
ﺎﻤﻧ ﯿﯾ ﻢ.
Reference:
1- Bingel U. Mechanisms of endogenous pain modulation illustrated by placebo analgesia: functional imaging findings. Schmerz2010; 24(2):122-129.
2- Green CS, Goddard G, Macaluso GM, Mauro G. Topical review: Placebo responses and therapeutic responses. How are they related? J Orofac. Pain 2009;23:93-107
3- Jacob PS, Amirishetty R, Zadeh R M. Factors Influencing Pain Experienced During Scaling and Root Planing: A Correlative Pilot Trial. J Periodont Implant Dent 2011; 3(1):8- 12.
4- Price DD, Finniss DG, Benedetti F. A Comprehensive review of the placebo effect: Recent advances and current thought. Annu Rev Psychol 2008;59:565-90.
5- Beecher HK. The powerful placebo. J Am Med Assoc 1955 24;159(17):1602-6.
6- Kaptchuk TJ. Powerful placebo: The dark side of the randomized controlled trial. Lancet. 1998:6;351(9117):1722-5.
7- Hickle D. The mechanism of placebo analgesia in postoperative dental pain. Anesth prog 1981; 28(3):74-5 8- Levine JD, Gordon NC, Bornstein JC, Fields HL. Role of pain in placebo analgesia. Proc Natl Acad Sci U S A1979;76(7):3528-31.
9- Kong J, Kaptchuk TJ, Polich G, Kirschi I, Gollub PL.
Placebo analgesia: Findings from brain imaging studies and emerging hypotheses. Rev Neurosci2007;18(3-4):173-190 10-Benedetti F. Placebo analgesia. Neurol Sci2006;27: 100-2 11- Erten H, Akarslan ZZ, Bodrumlu E. Dental fear and anxiety levels of patients attending a dental clinic.Quintessence Int 2006;37:304-310.
12- Jeffcoat MK, Geurs NC, Magnusson I, MacNeil SR, Mickels N, Roberts F, et al. Intrapocket Anesthesia for Scaling and Root Planing: Results of a Double-Blind multicenter trial using lidocaine prilocaine dental gel. J Periodontol. 2001;
72(7):895-900.
13- Pandit N, Gupta R, Chandoke U, Gugnani S. Comparative evaluation of topical and electronic anesthesia during scaling and root planning. J Periodontol2010; 81(7):1035-40
14- Colloca L, Lopiano L, Benedetti F, Lanotte M. The placebo response in conditions other than pain. Semin Pain Med 2005;3:43-47
15- Humphris GM, Freeman R, Campbell J, Tuutti H, D’Souza V. Further evidence for the reliability and validity of the Modified dental anxiety scale. Int Dent J 2000
;50(6):367-70.
16- Sietsema WK. Standardization of pain management in clinical trials. In: Arpad Szallasi, editors. Analgesia, methods and
protocols. Springer Science+Business Media, LLC. Humana press2010;617: 483-492
17-Greene JC, Vermillion JR. The simplified oral hygiene index. J AM Dent Assoc.1964; 68:7-13
18- Chung DT, Bogle G, Bernardini M, Stephens D, Riggs ML, Egleberg JH. Pain experienced by patients during periodontal maintenance. J Periodontol 2003; 74: 1293-1301 19- Huskisson E C. Measurement of pain. Lancet.
1974;2(7889): 1127-31
20- Canakaci V, CanakciCF. Pain levels in patients during periodontal probing and mechanical non-surgical therapy. Clin Oral Investig 2007;11(4):377-83
21- Radafshar G, Massomi SF. The analgesic efficacy of Celecoxib versus Prednisolone for control of pain after periodontal surgery. J Dent Shiraz Univ Med Sci 2010;
11(2):101-105.
17- 22- Loggia ML, Schweinhardt P, Villemure C, Bushnell MC.
Effect of psychosocial state on pain perception in the dental environment. J Can Dent Assoc2008;74(7):651-6
18- 23- Canakci CF, Canakci V. Pain experienced by patients undergoing different periodontal therapies. J Am Dent Assoc 2007; 138(12): 1563-73.
19- 24- Hróbjartsson A, Gøtzsche PC. Placebo interventions for all clinical condition. Cochrane Database Syst Rev. 2010 Jan 20;(1): 3974
20- 25- Moerman DE, Jonas WB. Deconstructing the placebo effect and finding the meaning response. Ann Intern Med.
2002; 136(6):471-476
21- 26- Van Steenberghe D, Garmyn P, Geers L, Hendrickx E, Marechal M, Huizer K. et al.Patient’s experience of pain and discomfort during instrumentation in the diagnosis and nonsurgical treatment of periodontitis. J Periodontal 2004;
75:1465-70.
22- 27- Karadottir H, Lenoir L, Barbierato B, Bogle M, Riggs M, Sigurdsson T, etal. Pain experienced by patients during periodontal maintenance treatment. J Periodontol.
2002;73(5):536-42.
23- 28- Koog YH, We SR, Min BI. Three-armed trials incliding Placebo and No-Treatment group may be subject to publication bias: Systematic review. PLoS ONE 2011; 6(5):
20679.
24- 29-Krogsbøll LT1, Hróbjartsson A, Gøtzsche PC.
Spontaneous improvement in randomized clinical trials: meta- analysis of three-armed trials comparing no treatment, placebo and active intervention. BMC Med Res Methodol 2009 ;5:9 30-Kaptchuk TJ, Kelley JM, Deykin A, Wayne PM, Lasagna LC, Epstein IO, et al. Do “placebo responders” exist?
Contemp Clin Trials 2008; 29(4):587-95.
31-Hróbjartsson A, Gøtzsche PC. Is the placebo effect powerless? An analysis of clinical trials comparing placebo withno treatment. N Engl J Med2001 24;344(21):1594-602.