رادیاپ هعسوت و تسیز طیحم ،بآ یللملا نیب سنارفنک نیلوا
،نارمع یسدنهم هورگ هدکشناد
ینف ، ،یلیبدرا ققحم هاگشناد ات6
رهم8 1395
1
هعلاطم هضوح رد هنلااس و یلصف شراب تارییغت دنور
ناجیابرذآ ناتسا زیربآ یاه یقرش
رف یدمحا تدحو
،
1این نسح ریلد اضر ،
2یدمحا هیقر
3
رف یدیزیاب وبوش ،
4
-
1،2هورگ بآ یسدنهم ،یزرواشک هدکشناد ،
زیربت هاگشناد
- 3 گ هجاوخ یتعنص هاگشناد ،نارمع هدکشناد ،بآ عبانم تیریدم هور یسوط نیدلاریصن
- 4 سدق باهم رواشم نیسدنهم تکرش
هصلاخ
ی ک ی مهم زا رت ی ن اهرتماراپ ی ثأت ی راذگر ه هخرچ رد ی ژولورد ی م ی ناز م شراب ی دشاب داقم هک ی ر قم رد نآ ی سا نامز ی ناکم و ی لباق غت یی ر غت .تسا یی ر تا م ی ناز شراب
ا نآ لابند هب و ی
داج ه هخرچ رد للخ ی
ژولورد ی م ی دناوت فنم تارثا ی ز ی تس حم ی ط ی ناوارف ی رد بآ حطس ناسون نوچمه ی
هچا اه هناخدور و .دروآ دوجو هب ار اه
ا رد ی ن غت دنور هعلاطم یی
تار هضوح رد شراب یاه
ربآ ی ز ابرذآ ناتسا ی ناج قرش ی اقم مهاب ی هس اهداد .دش ی رد هدافتسا دروم ای
ن قحت ی ق م ی ناز شراب م هناها
ای هاگتس یاه م و هغارم ،رها ی
هنا نامز هزاب رد 1986ی
2014- ماراپان نومزآ زا هدافتسا اب هک تسا رت
ی ک نم - لادنک دنور ییغت تار و هنلااس تروص هب ف
لص ی
سررب دروم ی اتن .تفرگ رارق ی
ج سررب زا لصاح ی
یاه ماجنا شهاکرگناشن هتفرگ ی
غت دنور ندوب یی
تار رد شراب ا ی ن ا ی هاگتس اه ب .تسا هدوب ی ش رت ی ن دراوم
نعم ی یراد لصف و هنلااس ی
ا رد ی هاگتس ربآ هضوح رد هک هغارم ی
ز رد ی هچا مورا ی ه درگ هدهاشم دراد رارق ی
د ب و ی ش رت ی ن داقم ی ر هرامآ م ن - ک ( لادن رد )ZM
قم ی سا نامز ی لصف و هنلااس ی ترت هب ناتسمز ی
ب ربارب /229 -3 297و 3/ - ک دمآ تسد هب شهاک رگناشن ه
ی غت دنور ندوب یی تار حطس رد م %99 ی دشاب .
یدیلک تاملک :
نم نومزآ ،تارییغت دنور ،شراب ،زیربآ هضوح لادنک–
.1 همدقم
مهم زا رت نی هغدغد رب نآ زا لصاح تارثا و یمیلقا تارییغت ریخا نرق رد رشب یاه هدیدپ یور
یم نیمز هرک رد فلتخم یاه .دشاب
ییغت ر میلقا و مرگ ش ند هرک
،نیمز تارثا رب یدایز یفنم عبانم
فلتخم زا هلمج
،بآ
،لگنج
،عترم یضارا
،یزرواشک تعنص
و رد تیاهن یگدنز ناسنا .دراد ا نیلوا ز ثأت تاری یمیلقا یور
رصانع یرفسمتا م ی ناوت هجرد هب ترارح و هراشا شراب رک
.د اب هجوت هب طابترا نیب رصانع یرفسمتا و متسیسوکا یاه یمز
،ین عبانم
،بآ ششوپ
،یهایگ كاخ
و نینچمه یگدنز ناسنا نودب ریثأت نیا دوب دهاوخن هدیدپ 1]
تفرشیپ لابند هب متسیب نرق رد .[ مشچ یتعنص یاه
گ یری دمآ دوجو هب ناهج رد هک ،
یاهزاگ
هناخلگ ا ی زاگ شیازفا .دومن ادیپ شیازفا نیمز هرک وج رد هناخلگ یاه
ید صوصخ هب یا ژر رد رییغت داجیا ببس نبرکدیسکا
د و شراب می ابند هب و ام
رد رییغت نآ ل
هفلؤم اه ی ههد رد یژولوردیه هخرچ هضوح رد شراب نازیم شهاک مهم تارثا زا .تسا هدش ریخا یاه
یم زیربآ یاه غت هب ناوت
حطس ریی بآ ر هناخدو د و اه ر هچای اه
مهم زا یکی ناونع هب هیمورا هچایرد .دومن هراشا رت
نی متسیسوکا یم رامشب ناریا یبآ یاه یسررب و دور
و شیاپ تارییغت آ ب رد هچای مورا هی و طابترا نآ اب
تارییغت یمیلقا و یژولوردیه تسا رادروخرب ییلااب تیمها زا ،هقطنم
2] تیمها هب هجوت اب .[ ز تارثا و یمیلقا تارییغت
تسی یطیحم رشب یگدنز رد نآ ،
اعلاطم ت
.تسا هتفرگ ماجنا هنیمز نیا رد یدایز
-1
یرتکد یوجشناد هدکشناد ،یشکهز و یرایبآ
زیربت هاگشناد ،یزرواشک .
-2
یسدنهم هورگ رایشناد ،یزرواشک هدکشناد ،بآ
زیربت هاگشناد .
-3
هجاوخ یتعنص هاگشناد ،نارمع هدکشناد ،بآ عبانم تیریدم دشرا یسانشراک یوجشناد یسوط نیدلاریصن
.
-4
تسیز طیحم و یژولوردیه دشرا سانشراک .
رادیاپ هعسوت و تسیز طیحم ،بآ یللملا نیب سنارفنک نیلوا
،نارمع یسدنهم هورگ هدکشناد
ینف ، ،یلیبدرا ققحم هاگشناد ات6
رهم8 1395
2
ینابرق (1381) ررب تهج یس تارییغت یمیلقا 40 زا لاس سانشاوه رامآ ی
هاگتسیا نیب ناگرگ لاس
1961 یاه ات نایاپ 2000 یدلایم و تسج هرهب
نازیم رییغت یاهریغتم طوبرم هب امد و یگدنراب ار اب شور نویسرگر یطخ هداس دروم هسیاقم رارق داد
؛ قبط جیاتن نیا قیقحت تارییغت رادانعم ی رد امد هدهاشم
یگدنراب یلو دشن -3
یلیم4 تسا هداد ناشن شهاک لاس رد رتم 3]
تارثا .[ رییغت میلقا رب شیازفا زارت رد هچای ایروتکیو رد قرش اقیرفآ دروم یسررب رارق
گ .تفر رد نیا شهوژپ یجیاتن هب تسد دمآ هک ناشن داد نیب تاناسون زارت هچایرد و شراب یور حطس چایرد ه
، طابترا و یگتسبمه یمیقتسم دوجو دراد 4] .[
هعلاطم یرگید ار ناراکمه و رگنزتیا ( 2004 )
با فده یسررب تارثا میلقا رییغت یور زارت هچایرد مک ردرلدیسوین بآ قرش
،ایلارتسا یارب لاس اه 2020ی -
دوب لوا ههد هب تبسن مود ههد رد هچایرد بآ حطس و شراب شهاک و امد شیازفا دنور رگناشن جیاتن و دنداد ماجنا2040 5 ]
،نوسریپنیوگ .[ ماهارگ
و نوسردنا
(2005) تارثا رییغت میلقا ار رب شیازفا زارت
،اهایرد هب صوصخ شیازفا و دندرک یسررب لارام هچایرد عافترا ناشن جیاتن
دوب هچایرد بآ حطس شیازفا هدنهد
6] یزیزع .[ و ینشور 1387( ) هب یسررب یمیلقا تارییغت لحاوس
یبونج یایرد رزخ اب رصانع
،امد
،شراب تبوطر و یکانربا دنتخادرپ
؛ جیاتن هب تسد هدمآ زا
شور نیا رد یط هرود -1955 ناشن1994
یم دهد هک نامز عورش رتشیب تارییغت یناهگان و تارییغت زا ره ود عون و دنور ناسون م ی دنشاب 7] .[ یدمحارای
1392( طابترا ) ناسون اه ی حطس بآ هیمورا هچایرد اب
تارییغت مد ا،
شراب ، حطس یباتسیا و هناخدور یبد و امد شیازفا دنور درک ملاعا و دومن یسررب ار اه
ترت هب شراب شهاک بی
لاس زا و1993 لاس زا هچایرد بآ حطس رییغت نآ لابند هب و عورش1994
رد .دش عورش1998 یسررب
دنور هدافتسا زا شور یاه
یرتماراپ و یرتماراپریغ رایسب
دروم هجوت هدوب .تسا غ راتفر یمیلقا رصانع هک ییاجنآ زا یلو یطخری
من یصاخ یرامآ عیزوت عبات و هتشاد ی
دنشاب لابقتسا زا
شور یاه یرتماراپریغ و
صوصخ هب نم
- لادنک رتشیب هدوب ] تسا 8 .[
یسررب هکنیا هب هجوت اب مها رگناشن اه
تی هناخدور بآ حطس رییغت نآ عبت هب و شراب تارییغت دنور یسررب چایرد و اه
ه تسا اه . نیا زا فده ت
قیقح ،
غت دنور لیلحت تاریی
هضوح رد یلصف و هنلااس شراب زیربآ یاه
نم کیرتماراپان نومزآ کمک هب یقرش ناجیابرذآ -
ک .تسا لادن
.2 شور و داوم اه
:هعلاطم دروم هقطنم هعلاطم دروم هقطنم
سقت کی رد می
یدنب یم ار یقرش ناجیابرذآ ناتسا حطس یلک تمسق هب ناوت
هچایرد ،سرا هناخدور زیربآ هضوح هس زا ییاه ا
و هیمور ناخدور ت نزوا لزق ه میسق
.دومن هداد یور رب شراب تارییغت دنور یسررب تروص هب هعلاطم نیا ت هب هک هنایم و هغارم ،رها کیتپونیس هاگتسیا هس یاه
ی ره بیتر نآ زا ک هضوح رد اه اه
ی
دراد رارق نزوا لزق هناخدور و هیمورا هچایرد ،سرا هناخدور زیربآ کش]
1 ل . [ هداد هاگتسیا یاه ومجم تروص هب روکذم یاه
یسانشاوه نامزاس زا هناهام شراب ع
دیدرگ ذخا روشک و
نور یسررب تهج د
هاگتسیا تاصخشم .دش هدامآ هنلااس و یلصف تروص هب تارییغت لودج رد هعلاطم دروم یاه
1( ش هئارا ) .تسا هد
رادیاپ هعسوت و تسیز طیحم ،بآ یللملا نیب سنارفنک نیلوا
،نارمع یسدنهم هورگ هدکشناد
ینف ، ،یلیبدرا ققحم هاگشناد ات6
رهم8 1395
3
1 لکش - هضوح هشقن اه ی یقرش ناجیابرذآ ناتسا رد زیربآ
1لودج - هاگتسیا تاصخشم هدافتسا دروم یاه
نم نومزآ - لادنک
نومزآ نم - لادنک ینومزآ ریغ یرتماراپ هبتر یا تسا هک طسوت ] نم 9 و[ لادنک 10] هئارا[ هدش سا .ت نیا زا نییعت یارب نومزآ ینعم
یراد یاهدنور یطخ و
غ یطخری یم هدافتسا ] دوش
11 . [ رد نیا نومزآ ضرف رد دنور نتشاد نآ لباقم ضرف و ینامز یرس ندوب دنور دقاف ینعم هب رفص س
.تسا ینامز یر طباور
م طوبر
یم ریز تروص هب لادنک نم هرامآ نییعت تهج دشاب
12] .[
قوف طباور رد ،تادهاشم دادعتn
Xi
و Xj
هداد ،یتادهاشم یاه هورگ دادعتq
ا یاه هدشداجی ، tp
هداد دادعت ربارب یاه د p ر و هورگ نیما ZM
رادقم
یم لادنک نم هرامآ یفنم رادقم .دشاب
ZM
اشن نآ تبثم رادقم و یشهاک دنور رگنایب یرس رد یشیازفا دنور دوجو رگن
ا س رد .ت ص هک یترو 96 .
1 ZM
و
33 .
2 ZM
حطس رد ینامز یرس و هدش در رفص ضرف ،دشاب و95
ینعم دصرد99 یبایزرا دنور یاراد و هدوب راد
یم .دوش
زیربآ هضوح هاگتسیا مان
هداد عورش اه هداد نایاپ اه ییایفارغج تاصخشم
)هجرد(لوط )هجرد(ضرع
)رتم(عافترا
سرا هناخدور 1987 رها
′ 2014 26
˚ 38
′ 04
˚ 5 47
1390/
هیمورا هچایرد هغارم
1987 2014
′ 24
˚ 37
′ 16
˚ 7 46
1477 /
هناخدور لزق هنایم نزوا
1987 2014
′ 27
˚ 37
′ 42
˚ 47 1110
11 1
) sgn(
n
i
i n
i j
j
x
x
S
) 1(
0 ) ( 1
0 ) ( 0
0 ) ( 1 ) sgn(
i j
i j
i j i
j
x x
x x
x x x
x
2( )
( 1 )( 2 5 ) ( 1 )( 2 5 )
18 ) 1
(
1
q
p
t
pt
pt
pn n n S
VAR
)3(
) 0 ( 1
0 0
) 0 ( 1
S S VAR
S
S S S
VAR S ZM
4( )
رادیاپ هعسوت و تسیز طیحم ،بآ یللملا نیب سنارفنک نیلوا
،نارمع یسدنهم هورگ هدکشناد
ینف ، ،یلیبدرا ققحم هاگشناد ات6
رهم8 1395
4
.3 ثحب و جیاتن
هنلااس تارییغت دنور یسررب هداد تارییغت دنور یسررب یارب یاهداد ادتبا ،شراب هنلااس یاه
ا ره رد هناهام هاگتسی
هتسب عمج هداد عومجم تروص هب و هدش لااس یاه
پس دمآرد هن کی ره یارب س
هاگتسیا زا نم کیرتماراپان نومزآ زا اه -
تسا لادنک .دش هداف جیاتن تسد هب هدمآ زا هب گراک یری نومزآ نم - لادنک یارب نییعت ر دنو رد تارییغت هس زا هاگتسیا3
ذآ ناتسا توافتم هزوح یقرش ناجیابر
لودج تروص هب رد یشهاک دنور دوجو رگناشن دنور لیلحت زا لصاح جیاتن .دیدرگ هئارا2
هاگتسیا هس ره دروم
رد هعلاطم
یم قیقحت نیا هدهاشم یشهاک دنور .دشاب
هاگتسیا رد طقف هدش هیمورا هچایرد زیربآ هضوح رد هک هغارم
نانیمطا حطس رد دراد رارق ینعم %99
شم راد .دش هدها
هاگتسیا هنلااس شراب دنور رادومن لکش رد هعلاطم دروم یاه
.تسا هدش هداد ناشن3
2لودج - ریداقم هرامآ نم - ( لادنک ZM
) هداد یرس یارب هنلااس یاه
هاگتسیا مان هداد یرس عون
ZM
)سرا هناخدور هضوح(رها هنلااس
/107 -1
)هیمورا هچایرد هضوح( هغارم هنلااس
229**
3/ -
ا لزق هناخدور هضوح( هنایم زو
)ن هنلااس
/691 -0
نعم :*(
ی یراد نانیمطا حطس رد نعم :** و %95
ی یراد نانیمطا حطس رد )%99
2 لکش - رادومن دنور تارییغت هنلااس شراب هس رد ناجیابرذآ ناتسا کیتپونیس هاگتسیا یقرش
رادیاپ هعسوت و تسیز طیحم ،بآ یللملا نیب سنارفنک نیلوا
،نارمع یسدنهم هورگ هدکشناد
ینف ، ،یلیبدرا ققحم هاگشناد ات6
رهم8 1395
یلصف تارییغت دنور یسررب
تروص هب هناهام یاهداد ادتبا ،شراب یلصف تارییغت دنور یسررب یارب ا ره رد یلصف
هاگتسی هتسب عمج هداد مرف هب و هدش یاه
ف دندمآرد یلص .
ره رد
هاگتسیا زا کی نم کیرتماراپان نومزآ زا تارییغت دنور نییعت تهج اه
- ک دش هدافتسا لادن .
جیاتن تسد هب هدمآ زا هب گراک یری نومزآ نم - لادنک یارب
دنور نییعت توافتم هضوح هس زا هاگتسیا هس رد تارییغت یقرش ناجیابرذآ
لودج تروص هب .دیدرگ هئارا3
هئارا جیاتن یسررب لصف )یشیازفا ای شهاک( تارییغت دنور راتفر ندوب توافتم رگناشن لودج رد هدش
رد لاس فلتخم یاه هاگتسیا
یاه م درو
یارب هدمآ تسد هب جیاتن نایم زا .تسا هعلاطم ب هنایم و هغارم ،رها هاگتسیا3
شی نیرت د رییغت ر تارییغت دنور هاگتسیا ناتسمز لصف شراب
رم هداد خر هغا
نانیمطا حطس رد هک تسا ینعم %99
تسا یشهاک و راد .
یازفا دنور راهب لصف رد هنایم هاگتسیا رد شراب نازیم نینچمه اشن دوخ زا یش
یم ن ا و دهد نی
نانیمطا حطس رد دنور ینعم %95
هاگتسیا یلصف شراب دنور رادومن .تسا راد ه
لکش رد هعلاطم دروم یا دش هداد ناشن3
.تسا ه
2لودج - ریداقم هرامآ نم - ( لادنک ZM
) هداد یرس یارب هناهام یاه
هاگتسیا مان هداد یرس عون
ZM
)سرا هناخدور هضوح(رها )راهب( یلصف
)ناتسبات( یلصف )زییاپ( یلصف )ناتسمز( یلصف /431
-0 /000 0
/619 -0
/619 -0
هضوح( هغارم )هیمورا هچایرد
)راهب( یلصف )ناتسبات( یلصف
)زییاپ( یلصف )ناتسمز( یلصف /649
-1 /828 0
/638 -1
297**
3/ -
ا لزق هناخدور هضوح( هنایم زو
)ن )راهب( یلصف
)ناتسبات( یلصف )زییاپ( یلصف )ناتسمز( یلصف /541
1 /415 0
/612 -0
391*
2/ -
نانیمطا حطس رد یراد ینعم :*(
:** و %95 نانیمطا حطس رد یراد ینعم )%99
رادیاپ هعسوت و تسیز طیحم ،بآ یللملا نیب سنارفنک نیلوا
،نارمع یسدنهم هورگ هدکشناد
ینف ، ،یلیبدرا ققحم هاگشناد ات6
رهم8 1395
)راهب(
)ناتسبات(
)زییاپ(
)ناتسمز(
3 لکش - رادومن دنور تارییغت هنلااس شراب رد3
یقرش ناجیابرذآ ناتسا کیتپونیس هاگتسیا
رادیاپ هعسوت و تسیز طیحم ،بآ یللملا نیب سنارفنک نیلوا
،نارمع یسدنهم هورگ هدکشناد
ینف ، ،یلیبدرا ققحم هاگشناد ات6
رهم8 1395
.4 تن هجی یریگ
مهم زا ناراب شراب نازیم رت
نی رد بآ حطس تاناسون رد لماوع هچای
اه هناخدور و یم رامشب هضوح ره رد اه رطاخ نیمه هب دور
ر تارییغت دنو ب
هس رد شرا
یرس تروص هب دنراد رارق توافتم زیربآ هضوح هس رد هک یقرش ناجیابرذآ ناتسا کیتپونیس هاگتسیا لصف و هنلااس یاه
دم رد ی 28 ت
( لاس 1987-
رق یسررب دروم )2014 نم کیرتماراپان نومزآ زا تارییغت دنور یسررب تهج .دنتفرگ را
- دافتسا لادنک آ تسد هب جیاتن .دش ه
آ نیا زا هدم رد نومز
غت دنور ندوب یشهاک رگناشن هنلااس یرس تاریی
هس ره رد شراب ح
یم یقرش ناجیابرذآ ناتسا زیربآ هضو دشاب
؛ دنور یلو ک نت یشها گتسیا رد اه هغارم ها
هچایرد هضوح(
نانیمطا حطس اب )هیمورا نعم %99
ی راد هداد یلصف یرس یسررب .دیدرگ هدهاشم اه
ی ر رگناشن شراب تارییغت دنور توافتم راتف
د لوصف ر
مهم .تسا هنایم هاگتسیا رد صوصخ هب نوگانوگ رت
نی لباق هجیتن یرس یسررب رد هدهاشم د
هدا شراب یشهاک دنور دوجو یلصف یاه تسمز لصف رد
نا
ا و تسا نانیمطا حطس اب هغارم هاگتسیا رد دنور نی ینعم %99
دنور ندوب ریگمشچ رگناشن لصاح جیاتن .دش هدهاشم راد ایرد هضوح رد شراب یشهاک
هچ
ریاس هب تبسن هیمورا ح
هضو مه یاه اجیابرذآ ناتسا رد راوج ن
یم لماع نیا هک تسا یقرش اوت
ثأت دن ری رد بآ حطس تفا رد ییازسب هیمورا هچای
د شا هت
.دشاب
.5 عجارم
.1 بیبح ،.ج .ع ،راکبآ .ه .یوقن ،.ك ،ینامیلس ،.م ،داژن
1392(
" ،) یسررب نازیم ییاراک SDSM لدم
رد هیبش یزاس ش صخا یاه رد ییامد
قطانم کشخ و همین یسدنهم یشهوژپ و یملع همانلصف ،کشخ آ
،بآ و یرایب "
(4 )14 1 ، 17- .
.2 .د ،یدمحارای 1393(
)
" ، لیلحت یکیژولوتامیلکوردیه ناسون
یاه حطس بآ هچایرد
،هیمورا "
شهوژپ یاه یایفارغج بط ،یعی (46 )1 77 ، -
.92 .3
،ینابرق م 1381( . )
"، یسررب رییغت میلقا ناگرگ 40 یط لاس تشذگ ه "، همانلصف مولع یزرواشک و عبانم
،یعیبط (9 )4 3 ، 14- .
4. Mistry, V.V. and Conway, D. (2003), “Remote Forcing of East African Rainfall and Relationships with Fluctuations in Levels of Lake Victoria,” Journal of Climatology, 1(23), PP 67-89.
5. Eitzinger, J., Kubu, G., and Formayer, H. (2004), “Impact of Climate Change on the Watter Level of a Shallow Lake in Eastern Austria, Institute of Meteorology,” University of Natural Resources and Applied LifeSciences (BOKU),Viena, Austria.
6. Gunn Persson, L., Graham, P., and Andereasson, J. (2005), “Impact of Climate Change Effects on Sea level Rise in Combination with an Altered River Flow in the Lake Malar,” Region Swedish Meteorological andHydrological Institute, SE601 76 Norrkoping Sweden.
.7 .م ،ینشور ،.ق ،یزیزع 1387(
"،) هعلاطم رییغت میلقا رد لحاوس یبونج یایرد رزخ هب شور - نم
،لادنک
"
شهوژپ ه یا ،ییایفارغج
، 64 -13
.28 .8 .م ،رولاد ،.س ،دیرم ،.م ،یسودق 1392(
"،) شور هسیاقم یرس رد ییادزدنور یاه
،شراب و امد ینامز یاه
"
اوه هیرشن ،یزرواشک یسانش (1
)2 ،
32-45 .
9. Mann, H.B. (1945), “Nonparametric tests against trend,” Econometrica: Journal of the Econometric Society, pp.245-259.
10. Kendall, M. G. (1975), “Rank Correlation Methods,” Griffin & Co, London. ISBN 0-85264-199-0.
11. Liu, Q., Yang, Z., Cui, B. (2008), “Spatial and temporal variability of annual precipitation during 1961–
2006 inYellow River Basin China,” Journal of Hydrology, 361, pp 330-338.
12. Salas, J. D. (1992), “Analysis and Modeling of Hyolrologic Time Series,” In: D.R. Maidment (Ed.), Handbook of Hydrology, McGraw Hill Book Company, U.S.A.
