هدکشناد و تایبدا یناسنا مولع
یشزومآ هورگ یعیبط یایفارغج
اب یقدنخ شیاسرف رب رثوم لماوع لیلحت و هیزجت شور زا هدافتسا یاه
لیلحت و یرامآ یاه
کیرتموفروم هعلاطم )
زیخبآ هضوح یدروم ی
یاچروش )دورتشه
رگشهوژپ :
یتراشبریشب
امنهار داتسا :
ینیدباع یسوم رتکد
رواشم داتسا :
یرغصا دایص رتکد
رویرهش 1398
ناونع و :روآدیدپ مان شور زا هدافتسا اب یقدنخ شیاسرف رب رثوم لماوع لیلحت و هیزجت
لیلحت و یرامآ یاه یاه
کیرتموفروم هعلاطم)
یاچروش زیخبآ هضوح یدروم ی )دورتشه
/ یتراشب ریشب
داتسا نا امنهار : رتکد ینیدباع یسوم
داتسا :رواشم نا یرغصا دایص رتکد
خیرات :عافد 6
/ 98
دادعت حفص :تا 140
نایاپ هرامش :همان
یعیبط یایفارغج هورگ
:هدیکچ :فده ششااچ زا یکی و کاخ بیرخت مهم یاهدنیارف زا یقدنخ شیاسرف : ا یز زرگاب یااه
ههد رد یطیحم ریخا یاه
سا واسر ناواراف ریدااقم دیشوت و عراگم ،نیمز بیرخت هب رجنم هک
یم .دوش ؤم لماوع یسررب شهوژپ نیا زا فده لکش رد رث
رد یقدانخ شیااسرف شرت گ و یریگ
هضوح ی دورتشه ناتسرهش یاچروش گیخبآ . سا
شور :شهوژپ یسانش زا هدافتسا اب ادتبا
هشقن نیمز و یفارگوپوت یاه یسانش
، هقطنم وم در
سپس .دش یسررب و ییاسانش شهوژپ یقدنخ شیاسرف یارب هضوح دادعتسا
قیرط زا -صخاش
اب همادا رد . فرگ رارق یبایزرا دروم یمیلقا یاه دادعت ینادیم تادهاشم
10 هنومن ی یفداصت
قدنخ زا ناکم یعقوم بث اب هضوح فلتخم یاه نآ
کمک هب اه اختنا هعشاطم هج GPS
و
یرتموفروم بث نیا
قدنخ ه ا هج یبایزرا و دشر نآ شرت گ اه
ماجنا دش سپس . یارب یسررب
یگژیو قدنخ کاخ ییایمیش و یکیگیف یاه ،اه
هنومن قدنخ سأر م ق رد کاخ یرادرب اه
رد
توافتم قمع ود 30
- 0 و 60 - 30 ؤم لماوع نییعت زا سپ .دش ماجنا یرتموفروم تاصخشم ،رث
قدنخ طابترا و اه یگژیو اب نآ
ا کاخ یاه هریغتم دنچ لیلحت و هیگجت قیرط ز
هداد ،اه لدم
شیپ یارب ولطم ینویسرگر طباور هئارا قدنخ مجح ینیب
.دش ریواصت زا هدافتسا اب یاهن رد
هراوهام سدنش یا
، ضارا یربراک تارییغت یهایگ ششوپ و ی
یقدنخ شیاسرف شرت گ رد رثؤم
هزاب رد ینامز ی 16
( هشاس 2000 ات 2016 ) .دش صخشم
هتفای اه : زا لصاح جیاتن ب
ه صخاش یریگراک یمیلقا یاه
ناشن هدنهد ی یارب هقطنم دادعتسا
یقدنخ شیاسرف سا
هنومن یهاگشیامزآ جیاتن . کاخ یاه
یم ناشن دهد
نیمز دنزاس عون هک
کمن ندوب لااب ،کاخ فاب ،یسانش هب و لولحم یاه
اب ریداقم هژیو یلا
وEC کاخ رثؤمSAR
و یلنوت شیاسرف رد یقدنخ
سا قمع اب قدنخ مجح هک داد ناشن ینویسرگر یگت بمه جیاتن .
یگژیو نیب زا و دراد میقت م طابترا قدنخ یکیرتشا یاده و میدس ذج ب ن کاخ یاه
،
قدنخ شرت گ رد ار شقن نیرتشیب کاخ ه یاقم یرامآ جیاتن و دنراد هعشاطم دروم یاه
یاه
یحطس یگژیو نیب زا هک داد ناشن یقمع و یاهریغتم طقف کاخ یاه
وPH ینعم توافتEC
-
.دنراد یراد هراوهام ریواصت ه یاقم
هزاب رد یا ی
ینامز 16 ششوپ شهاک هک داد ناشن هشاس
رییغت و یهایگ و
لیدبت نیمز هب یعترم یضارا یربراک م قطانم و یبآ یزرواشک یاه
زا ینوک
نا لماوع نیرتمهم ؤم ینا
هقطنم یقدنخ شیاسرف رد رث . سا
هجیتن :یریگ هعشاطم دروم هقطنم رد یقدنخ شیاسرف یلک روط هب ثحت
ریثأت زا یعیبط لماوع
هلمج یگژیو یمیلقا یاه
، نیمز دنزاس للاحنا و یروش ،یسانش
یریذپ کاخ
؛ سا هب زا هک یروط
و قدنخ مجح نیب ینویسرگر طباور لیلحت و هیگجت قیرط یگژیو
کاخ یاه یگت بمه
-ینعم
قدنخ مجح و دراد دوجو یراد و قمع زا یعبات ،
لوط قدنخ یاده و کاخ میدس دصرد ،
حت شیاسرف نیا نینچمه و سا یکیرتکشا لیبق زا ینا نا لماوع ریثأت
رییغت لیدبت و یربراک
هب عتارم یضارا نیمز
یزرواشک یاه هداج ،
ششوپ بیرخت ،یزاس هریغ و یهایگ
. سا
هژاو :یدیلک یاه ،یرتموافروم ،یقدنخ شیاسرف
یاگژیو ،کااخ یااه لاماوع ،ینویاسرگر لدام
،ینا نا یاچروش .
1 فده و همدقم-
1-1 - همدقم
سد هب کاخ و آ دوجو رثا رد هک دراد زاین ییاذغ داوم هب تایح همادا یارب نا نا
یم .دیآ شیاسرف یلماع
سا یم رطخ هب ار کاخ و آ هک دزادنا
و هراومه بجوم نیب زا
نتفر نآ یم دوش . هلباقم نیاربانب رد شیاسرف اب
لک هجوت دروم ناهج سا
. شیاسرف
هاتوک رد سا نکمم تدم
ریثأت ریگمشچ دنلب رد اما ؛دشاب هتشادن ی
سو حم تدم
دهاوخ دوب
،
ًلاومعم شیاسرف اریز ار لوصحم شهاک
دهاوخ یپ رد شاد
،یهافر(
1388:13 .)
هب کاخ مهم زا یکی ناونع یعیبط عبانم نیرت
، هدمع شقن نا نا یگدنز رد یا
.دراد لکشم کاخ شیاسرف ی
کاخ و آ عبانم و سا یناهج نیمز
یم دیدهت ار دنک
.
اهروشک رثکا هجوت دروم نآ تارطخ زا یریگولج روظنم نیدب سا
شیاسرف شهوژپ .
ههد رد کاخ ریخا یاه
رای ب یم یقلت مهم هب و دوش
عوضوم ،نیمه رطاخ هعشاطم دروم
:هلمج زا هتشر نیدنچ هتشر ریاس و یزرواشک ،یژوشوردیه ،یسانشکاخ ،یژوشوفروموئژ
-
م نیمز مولع یاه دشاب ی
( ویک گنایوه ،1
2008 : 684 .) لاکشا زا یکی یقدنخ شیاسرف
یبآ شیاسرف هدمع سا
هب فلتخم یضارا رد دنزاس ندوب ییایلق و للاحنا هجیتن رد هک
یم دوجو
،قنوا و یمیرک( دیآ 1394
: 315 نیا .) و یضارا بیرخت بجوم شیاسرف عون رب
مه هنهپ رد لداعت ندروخ و یعیبط عبانم یاه
یم یزرواشک یضارا دوش
.
هنماد یور رب رصانع و داوم کیمانید مهم یاهدنیارف زا یکی یقدنخ شیاسرف و اه
ب کاخ شیاسرف و یرادیاپان مهم لماوع زا یکی و سا بیش مک حوطس ه
یم رامش و دور
همین و کشخ قطانم رد لوصا ساسا رب نیمز زا هدافتسا هک یدراوم رد ناهج کشخ
تارییغت ،دشابن یملع هدمع
یا هب ار یعامتجا و یداصتقا رخم تارثا و داجیا نیمز رد
،یملاس و یمیقم( دراد هارمه 1390
: 50 یقدنخ شیاسرف مهس .) 10
ات 94 لک زا دصرد
1. Hyongqiuh
یم لماش ار شیاسرف ناراکمه و ایتوسوناک(دوش
،1
2013 : 2 ) ًامومع . رد هدیدپ نیا
یدایز حلاما یاراد و هتشاد یمک یریذپذوفن یفرظ هک ییاهدنزاس سا
ب ه یم دوجو -
،یدمحا(دیآ 1378
: 234 .)
قدنخ شیادیپ هلحرم اه
ی یم و حم یبآ شیاسرف ییاهن دراوم یخرب رد و دوش
یقدنخ شیاسرف قدنخ شیادیپ بجوم
یم دایز قمع و لوط اب ییاه .دوش
نینچمه
قدنخ للاحنا دنیارف رثا رد اه گین
یم داجیا دنوش
؛ ب ه روط ی هلحرم نیشوا هک ی
داجیا نآ
ورف آ گکرمت ثعاب هک سا شد یفارگوپوت حطس رد یگتفر رثا رد و هدش یحطس یاه
هرفح ،داوم للاحنا یم لیکشت کاخ رد ییاه
فقس شگیر و لاناک هعسوت اب و دوش
،
یم لکش یدومع یگدیرب ضیف(دریگ
،ناراکمه و این 1386
: 116 نیمز یربراک تارییغت .)
یم مه ییاوه و آ دیدش تارییغت و و نیاتنشاو(دوش قدنخ داجیا هب رجنم دناوت
ناراکمه ،2
2005 : 135 یم خر ینامز یقدنخ شیاسرف .) هناتسآ هک دهد
یاه
شیاسرف ای و آ نایرج شیاگفا رثا رد یکیزوشوفروموئژ زا کاخ یریذپ
ًامومع .دورب نیب
یم یدایز حلاما یاراد و هتشاد یمک یریذپذوفن یفرظ هک ییاهدنزاس رد هدیدپ نیا -
ب دنشاب ه یم دوجو ،یدمحا(دیآ
1378 : 234 .)
یقدنخ شیاسرف نایز زورب بجوم
یاه دیدش یم یداصتقا دوش
ًلاثم . هعطق هعطق
لصاح شهاک،یضارا ندش داجیا ،یبآ عبانم یگدوشآ ،کاخ یگیخ
زا هدافتسا رد للاتخا
نیشام آ نیمز بیرخت ،یزرواشک تلا هار یبارخ ،یزرواشک یاه
مهم و لقن و لمح یاه رت
همه زا
، رپ و وسر دیشوت هچایرد ندش
ی یم اهدس دوش
هب . یروط هب دایز هجوت لیشد هک
یلااب مجح ار یقدنخ شیاسرف عون نیا
یم شیاسرف عاونا رگید هب ب ن شیاسرف
فش(.دنناد
،یعی 1390 : 26 ) نینچمه قدنخ
کرهش بیرخت ثعاب اه تلاکشم داجیا و اه
ناوارف یارب یعمج یم ییاتسور یاه قدنخ .دنوش
و دنراد یعیرس دشر اه یداع لاکشا زا
یمن و حم شیاسرف بلغا رد یقدنخ شیاسرف هوحن و ناگیم یبایزرا هزورما .دنوش
عوضوم هب ناهج قطانم ی
هدش لیدبت یساسا و
شلات لدم یارب یدایز یزاس
عون نیا
هتفرگ تروص شیاسرف شیپ یارب سا مزلا نیاربانب . سا
نآ لرتنکو هعسوت زا یریگ
روصنمونیما(دریگ تروص مزلا تادیهمت و تامادقا ،3
2014 : 17 داجیا رد یددعتم لماوع .)
یقدنخ شیاسرف سا لیخد
ناگیم هک لماوع نیا ریثأت
یاسرف شرت گ و دشر رد ش
1. Conosceutia et al
2. Valentin et al 1. Aminu Mansur
فده و همدقم 19
هطقن زا یقدنخ هطقن هب یا
ی هک سا نیا رگنایب تاقیقحت رثکا جیاتن . سا توافتم رگید
هپت نییاپ رد و بیش مک یضارا رد رتشیب یقدنخ شیاسرف یم داجیا یسر و ینرام یاه
-
یم نآ لیکشت و دوش ناور رثا رد کاخ لمح و شنک زا یشان دناوت
آ ای گکرمتم یاه
اخ رد دوجوم داوم للاحنا یتورث( .دشاب یلنوت شیاسرف دادخر و ک
، 1387 : 21 .)
1 - 2 - هلاسم نایب
هظحلام لباق تافلت ببس هک سا کاخ بیرخت مهم یاهدنیارف زا یقدنخ شیاسرف
یم وسر ناوارف ریداقم دیشوت و کاخ رخم زا یکی شیاسرف عون نیا .دوش
و نیرت
هدیچیپ یم و حم یبآ شیاسرف عاونا نیرت ددرگ
،رفداش(
1389 : 11 یقدنخ شیاسرف .)
یم ریثأت یز طیحم رب هبنج ود زا دراذگ
؛ قفا بیرخت اب فرط کی زا و یحطس یاه
یم رت ب یدوبان و دایز مجح رد وسر دیشوت بجوم کاخ نیریز رگید فرط زا و دوش
ناور هیلخت دیدشت بجوم آ
آ نایرج مجح شهاک و یحطس یاه زا ینیمزریز یاه
ک قیرط طانم نیب طابترا ندرک هاتو نییاپ و سد لااب ق
یم سد و ن یوپ(دوش
ناراکمه ،1
2003 ) ههاربآ قدنخ. نایرج هک یمیاد اتب ن سا یا
ماگنه رد آ قوم یاه
یم نآ زا یگدنراب یم لمح دوخ رد وسر یدایز رای ب رادقم و درذگ
هب ،دنک یلک روط
ههاربآ یتقو رد دوجوم هتفای شیاسرف یا
هزادنا هب نیمز حطس ناوتن هک دشاب زرگب یا
یم هدیمان قدنخ درک حیط ت یشومعم عرز و شک تایلمع هلیسوب ،یهافر(دوش
1388 :
112 هرهب هک یدراوم رد ناهج کشخ همین و کشخ قطانم رد شیاسرف عون نیا .) یرادرب
ناوت اب بسانم و حیحص لوصا رب ینتبم کاخ و آ عبانمزا دشابن یعیبط یاه
بجوم
نیمز رد هظحلام لباق تارییغت هدش
نایز یاهدمایپ و یعامتجا و یداصتقا راب
لابند هب ار
.دراد لکش هلمج زا یفلتخم لماوع ریثأت حت یقدنخ شیاسرف شرت گ و یریگ
و نآ هدنهد لیکشت تارذ عیزوت و یکیگیف تایصوصخ و کاخ رد دوجوم حلاما رادقم
یم یسانش نیمز یاهدنزاس .دشاب
قفا لاقتنا ظاحش هب یقدنخ شیاسرف لصاح یاه
گیخ
هگن یفرظ شهاک و کاخ نی ح( سا کانرطخ رای ب آ شاد
،ناراکمه و هداز
1394 : 144 شیاسرف .) یقدنخ
بیرخت ، نیمز حطس رد یراومهان داجیا بجوم اهنت هن
یشاعف ناکما مدع و کاخ ندرب نیب زا ،یضرا هرهب و یزرواشک یاه
صتقا یرادرب زا یدا
هصرع یم یعیبط یاه لایس داجیا نآ هعسوت هکلب دوش
هباج ، رخم یاه لباق مجح ییاج
نیمز یدوبان و تابوسر زا یهجوت یم یزرواشک یاه
،عبات و غیت ناهج(دشاب 1396
: 309 .)
1. Poesen et al
هرهب شهاک بجوم آ زا یشان کاخ شیاسرف یفرظ ،یهایگ یذغم داوم رظن زا یرو
هگن وردیه یاده و شاد یم یکیش
هزاس بیرخت ،رتدیدش دراوم رد .دوش دننام ینا نا یاه
هداج لاناک ،اه هچضوح ،اه
هچایرد ،اه مت یسوکا نتفر نیب زا و اه
آ یگدوشآ و یبآ یاه
یم یندیماشآ دارگنیا و اتیپرآ(دوش
،1
2012 : 52 .)
هب ندناسر بیسآ و یاچروش هضوح رد یقدنخ شیاسرف دیدش شرت گ هب هجوت اب هاگتنوکس ،یعترم و یزرواشک یضارا هداج تا یسأت و ییاتسور یاه
لماوع یسررب ،یا
ب یرورض شیپ زا شیب یقدنخ شیاسرف شرت گ و داجیا رد رثوم ه
یم رظن .دسر
زا شیب نتفرگ رارق نینچمه 40
نآ دمآرد هک هضوح نیا رد اتسور و یزرواشک رب اه
ک زا یشان تارا خ هک سا هت باو یرورپماد ندش راکیب بجوم یزرواشک تادیشوت شها
هقطنم نازرواشک .دش دهاوخ
هدمع تارا خ و یا
نینکاس یگدنز رب هدرک دراو
و بجوم
نآ تارجاهم هب مادقا شیاسرف عون نیا اب هزرابم یارب قیقحت نیا رد .دش دهاوخ اه
لکش رد رثوم لماوع ییاسانش هیارا و یقدنخ شیاسرف شرت گ و یریگ
یاهراکهار مزلا
هدومن هدیدپ نیا لرتنک و یریگولج هج یم قیقحت نیا زا لصاح جیاتن .میا
دروم دناوت
همانرب هدافتسا .دریگرارق یقدنخ شیاسرف لرتنک هج هقطنم ناریدم ،ناگیر
1 - 3 - شهوژپ تیّمها و ترورض :
للمشا نیب عماوج یطیحم یز تلاکشم نیرتگیگنارب ششاچ زا یکی یقدنخ شیاسرف
سا کاخ یعضوم فذح بجوم هک سا کاخ شیاسرف زا یراکشآ لکش . یحطس یاه
ریز و یم هجوت لباق قمع ات یحطس لیروبوق و سیوش(دوش
،2
2018 555 شیاسرف .)
هظحلام لباق لکش یقدنخ لصاح ناگیم یور هک سا کاخ شیاسرف زا یا
کاخ یگیخ
یم ریثأت نیمز زا هدافتسا ناگیم و یم و دراذگ
داج دناوت ه
هدرن ،اه نامتخاس ،اه یگدنز و اه
قدنخ دعت م قطانم رد یکیژوشوفروموئژ مرف نیا لیشد نیمه هب دنک دیدهت ار نا نا ییاز
،ناراکمه و روپ کین(دراد هعشاطم هب زاین نارحب یریدم هج 1396
: 99 .) یفرط زا
هنماد یور رب رصانع و داوم کیمانید مهم یاهدنیارف زا یکی یقدنخ شیاسرف حوطس و اه
هب و سا بیش مک ان مهم لماوع زا یکی ناونع
یارب و هدوب کاخ شیاسرف و یرادیاپ
نیشام درکراک یم داجیا لکشم یزرواشک یاه
،ینیدباع(دنک 1384
: 114 .) شیاسرف
1. Arpita and Ingrid
2. Louis and Gobrielo
فده و همدقم 21
نیمز نتفر نیب زا ثعاب اهنت هن یقدنخ لصاح یاه
وسر اب هکلب ،دوش یم یزرواشک گیخ
ههاربآ رد داوم ببس اه
نآ داد نا یم اه
اهدس نزاخمرد تابوسر ندرکرپ اب ای و دوش
نآ ییاراک یم شهاک ار اه
یم هشأ م نیا هب هجوت مدع .دهد و ییاذغ داوم دیشوت دناوت
دوجوم یشهوژپ قباوس .دنک لتخم ار هعسوت لاح رد یاهروشک رد ار ییاذغ یینما نیمز رد هدش ماجنا تاعشاطم رتشیب هک سا نآ رگناشن ههد دنچ یط رد یبآ شیاسرف ه
یشاح رد هتشاد دیکأت یرایش نیب و یرایش شیاسرف یاهدنیارف یور رب ریخا مهس هک
هکلب ین شیاسرف عاونا زا رتمک اهنت هن یضارا و کاخ بیرخت دنور رد یقدنخ شیاسرف هضوح رد تابوسر مظعا شخب دیشوت أشنم و عبنم شیاسرف عون نیا ،دراوم زا یرای ب رد -
،ناراکمه و نو یوپ( سا گیخبآ یاه 2003
نایز شقن هب هجوت اب .) قدنخ راب
رد اه
لاکشا نیا داجیا للع و ییاسانش رد قیقحت ،کشخ همین و کشخ قطانم یضارا بیرخت یم یرورض ناریا فلتخم قطانم رد دشاب
شرت گ و داجیا زا ناوتب یتیریدم تامادقا اب ات
.درک یریگولج نآ هضوح ی یربراک یاراد هعشاطم دروم یم یرورپماد و یزرواشک فلتخم یاه
دشاب
شاخد یب یاه نا نا هیور کشخ عوقو ،اه
شراب ،یشاوتم یشاس سد ،یناهگان یاه
یراک
هنماد هنوگ رییغت و اه نیمز هب یموب یهایگ یاه
هعسوت یارب دعا م طیارش ،یزرواشک یاه
ا هدروآ مهارف ار قدنخ شیاسرف نیا . س
هنماد یگتفشآ ثعاب هشا م ندروخ مه هب و اه
هدش یطیحم یز لداعت . سا
م یناکم و لاکشا نیا خانش دوجوب یاه
هدنروآ ی نآ
یم نارمع یارب دناوت قیمع اب .دشاب دیفم ییاتسور یاه
قدنخ ندش رت آ زره اه
هب اه
یم جراخ سرتسد زا نیمز رد ذوفن یاج شیاسرف رگا .دنوش
یقدنخ بجوم دوشن راهم
هداج بیرخت لپ ،اه
نیمز ،اه و نازرواشک یداصتقا یگدنز و ددرگ عتارم و یزرواشک یاه
.دنک لکشم راچد ار نارورپماد م یناکم ندوب هدیچیپ
و شیاسرف عون نیا رد فلتخم یاه
یم اجیا ییایفارغج فلتخم قطانم رد رثوم لماوع ددعت یرتشیب تاقیقحت هک دنک
.دریگ تروص شیاسرف عون نیا ییاسانش هج لاعف قطانم زا یکی مه یاچروش هضوح
یم و حم یقدنخ شیاسرف ب دوش
ه یروط قدنخ شرت گ و لیکشت هک لاس لوط رد اه
نیمز و سا دوهشم لاماک رد دایز عرس اب شیاسرف فرشیپ رثا رد هقطنم یعارز یاه
دوبان و بیرخت لاح هعشاطم هقطنم نیا رد هکنیا هب هجوت اب .دنت ه ی
اتسار نیا رد یا
هتفرگن ماجنا نایز یاهدمایپ زا یریگولج هج نآ هعشاطم ، سا
مزلا یداصتقا رخم و راب
یم .دشاب هدودحم هعشاطم دروم هقطنم رد هکنیا هب هجوت اب بیش رد شک لباق یاه
یاه
شد هب یهتنم رارق یبلایس یاه
هتفرگ کاخ نتفر نیب زا ،دنا هشگنم هب قطانم نیا یاه
فلت نیمز یدوبان و ندش . سا یزرواشک دعت م یاه
رد یقدنخ شیاسرف مهم شقن
نیمز یدوبان هیلخت و یزرواشک یاه
ی کاخ لصاح یاه آ هب گیخ
ترورض ،یحطس یاه
خاس یرورض ار یقدنخ شیاسرف شرت گ و داجیا رد رثوم لماوع ییاسانش و هعشاطم هت
.ددرگ لیلحت هشا م نیا فلتخم داعبا سا هدش یعس شهوژپ نیا رد و سا اذش
ماجنا اب
و ییارحص شیامیپ کاخ شیامزآ تاعشاطم
هنومن رد هداد و هدش شادرب یاه لصاح یاه
قدنخ یرتموفروم زا اه
، و دشر ،داجیا رب رثوم لماوع لیلحت و هیگجت و یسررب هب مادقا
هدش یقدنخ شیاسرف شرت گ یم هعشاطم نیا . سا
تاعلاطا دیشوت هب رجنم دناوت
هعسوت فادها یاتسار رد کاخ شیاسرف زا یشان تارا خ شهاک و لرتنک هج دنمشزرا .دشاب رادیاپ
1 - 4 - شهوژپ فدها
قیقحت نیا یلصا فده زا کی ره شقن نییعت و یقدنخ شیاسرف شرت گ للع نییعت
آ دوجو هب لماوع هب هعشاطم دروم هقطنمرد نآ هدنرو
روظنم عون نیا شرت گ زا یریگولج
هار هئرا و شیاسرف یم هقطنم رتهب یریدم یارب ییاهراک
هب قیقحت نیا فادها .دشاب روط
: سا ریز حرش هب هصلاخ 1 ا رثوم لماوع نییعت هعشاطم دروم هقطنم رد یقدنخ شیاسرف شرت گرد
2 ا هب لماوع زا کیره شقن نییعت یقدنخ شیاسرف هدنروآدوجو
3 ا یگژیو نییعت کاخ ییایمیشو یکیگیف یاه
و اه نآ ریثات و دشر رد اه قدنخ هعسوت
اه
1 - 5 - :شهوژپ تلااؤس
1 - قدنخ مجح نیب ایآ یگژیو و
میش یاه ی
کاخ یکیگیف و ییا هطبار
.دراد دوجو
2 - یگژیو نیب ایآ کاخ یکیگیف و ییایمیش یاه
ریز و یحطس یاه شیاسرف رد یحطس
؟دراد دوجو یرادانعم توافت هعشاطم دروم هقطنم یقدنخ ـ3 هام زا کی مادک صخاش رد لاس یاه
و لامرتوردیه یاه شیب ws
لی ناتپ ناگیم نیرت
قدنخ
؟دراد ار هقطنم رد ییاز
1 - 6 - هیضرف یاه شهوژپ :
1 ا نیب قدنخ مجح یگژیو و
.دراد دوجو هطبار کاخ ییایمیش و یکیگیف یاه
فده و همدقم 23
2 یگژیو نیب ا میش یاه
ی و ییا کاخ یکیگیف ریز و یحطس یاه
شیاسرف رد یحطس
.دراد دوجو یرادانعم توافت هعشاطم دروم هقطنم یقدنخ 3 ا ب ه یم رظن دسر هام زا یدادعت صخاش رد لاس یاه
و لامرتوردیه یاه نیرتشیب ws
قدنخ لی ناتپ ناگیم .دراد ار هقطنم رد ییاز
2 - نابم ی پ و ی ش ی هن قحت ی ق
2 - 1 - همدقم
یم رهاظ نیمز یور رب یفلتخم لاکشا اب یبآ شیاسرف هتفرشیپ لاکشا زا یکی هک دوش
قدنخ نآ یم اه
رد هک سا کاخ بیرخت مهم یاهدنیارف زا شیاسرف عون نیا .دشاب
میلقا یم وسر ناوارف ریداقم دیشوت و کاخ هجوت لباق تافلت ببس فلتخم یاه .دوش
رخم زا یکی یقدنخ شیاسرف نیرت
هدیچیپ و یم و حم یبآ شیاسرف عاونا نیرت
ددرگ
(
،رفداش 1389 : 11 هب یقدنخ شیاسرف .) یم فیرعت یدنیارف ناونع
نآ بجوم هب هک دوش
هرود کی رد ار کاخ یهجوت لباق رادقم و هدش عمج کیراب یراجم رد یراج آ ی
هاتوک
یم جراخ تدم قدنخ .دنک
یم اه سا ینامز نآ و دنشاب لاعف دنناوت زا زا قدنخ هک
قدنخ سار شرب رگا و سا یور پ لاح رد رس هیحان فقوتم
هدش رپ اب قدنخ و ندش
،دشاب هارمه وسر ریغ قدنخ
یم و حم لاعف یت(دوش
یب ناراکمه و وب
،8
2010 : 2207 .)
قدنخ ناکم رد یمیاد یاه یم داجیا ییاه
و شیاسرف هب رداق آ گکرمتم نایرج هک دنوش
اج ییاج هب قدنخ .دشاب وسر
طیحم رد کده عیرس هعسوت و بیرخت قیرط زا اه یاه
ریز ییاتسور و یرهش خاس
هرهب ،اه ینمیا و یزرواشک یرو نا نا و طیحم
رطخ هب ار اه
یم ناراکمه و ینوفیتسا(دنزادنا ،9
2018 : 3261 .) قدنخ لیکشت و یقدنخ شیاسرف
اب ،یفارگوپوت هلمج زا لماوع زا هورگ کی طسوت یگژیو و نیمز ششوپ ،شر
و یکیگیف یاه
ییایمیش یم لرتنک کاخ
شیاسرف عون نیا شقن هب هجوت اب یقدنخ شیاسرف یمها .دوش
هار و هداج ،ینامتخاس تا یسأت ،یعترم ،یزرواشک یضارا بیرخت رد زا و هریغ و نهآ
8.Tebebu et al 2. Stephanie et al
نآ شقن رگید فرط ،یناسربآ یاهرهن یگتشابنا لگ و وسر داجیا رد اه
هناخدور و اه
ییاسانش و هعشاطم ترورض ،اهدس نزاخم رب رثوم لماوع
ار یقدنخ شیاسرف هعسوت
یم اجیا .دنک
2-2 - کاخ شیاسرف فیرعت
یریذپان ناربج تارا خ نآ زا یشان یدیشوت وسر و کاخ شیاسرف ار
و هتشادرب رد
هضوح رد یساسا تلاضعم زورب ثعاب تدم زارد رد گیخبآ یاه
هدش نایز تارثا و راب
یم هتفگ یدنیارف هب شیاسرف .دراد لابند هب ار یطیحم یز و یداصتقا یط هک دوش
رگید یناکم هب هدنهد لاقتنا لماع کی کمک هب و ادج دوخ یلصا رت ب زا کاخ تارذ نآ لمح ،یهافر(دوش 1388
: 15 باج زا ترابع شیاسرف .) هطقن زا داوم ییاج
هطقن هب یا
سپ رگید هب لصاح داوم ،کاخ ای و گنس بیرخت زا
سد زا لع و یگدنب چ نداد
وسر و لاقتنا ،لمح فرب و داب ، آ دننام نوگانوگ لماوع هلیسو هب دوخ مکارت یراذگ
یم کاخ یجیردت ندش اجباج و ندش هدنک زا سا ترابع کاخ شیاسرف .دوش هناد
و اه
فلتخم لماوع رثا رد نیمز حطس رد دوجوم داوم یم هریغ و لاچخی ، آ ،داب دننام
.دشاب
ب ه یمن و سا ریذپان انتجا هدیدپ کی شیاسرف یلک روط درب نیب زا لاماک ار نآ ناوت
یشاعف یشو یم نا نا یاه
هدیدپ شیاسرف .دهد شهاک ای و هدومن دیدشت ار نآ دناوت
رتمک نآ ناگیم هک یتروص رد یشو شاد دهاوخ دوجو هشیمه و سا یمئاد ناگیم زا
یمن داجیا یلکشم ،دشاب هدش لیکشت کاخ زا رتمک شیاسرف ناگیم هک یماگنه یشو دنک
سا نآ ربارب ای کاخ لیکشت ناگیم قمع ، فاب دننام کاخ تایصوصخ هک
لصاح و -
.دنامب باث نامز لوط رد نآ یگیخ
2 - 3 - یقدنخ شیاسرف
ششاچ زا یکی یقدنخ شیاسرف یطیحم یز فلتخم یاه
قدنخ . سا یم ار اه
ناوت
ب و هدش لیکشت نوکانوگ اگجا زا هک فرگ رظن رد هدیچیپ مت یس کی ناونعب ه
تروص
یم لمع هتسویپ ب مت یس یدورو .دننک
ه و مت یس لخاد هب یژرنا و هدام کرح ناونع
قدنخ مت یس . سا یز طیحم هب مت یس زا یژرنا و هدام کرح مت یس یجورخ ا زاب مت یس کی هک هریغ و لوط ،بیش ،قمع ، خت ،هناش دننام فلتخم اگجا زا هک س
ب ه یم ایوپ لداعت شاح کی رد و هت باو رگیدکی هب رمت م روط یدورو .دشاب
مت یس یاه
سر و یلاو لگ ،هسام و نش ، وسر هیلخت مت یس یجورخ و اناور و شراب تروص هب سا کاخ بیرخت زا یراکشآ لکش یقدنخ شیاسرف . سا یم قافتا ینامز و
آ هک دتفا
حطس رد لاناک بیرخت هب عورش و هداتفا ماد هب کچوک گکرمتم نایرج کی رد یحطس یم نیمز زرگب ار نآ و دنک
قیمع و رت یم رت
هراوید کی یاراد آ لاناک کی قدنخ .دنک
سا یدومع ای رادبیش زا شیب نآ ضرع هک
3 / 0 زا شیب قمع و رتم 6
/ 0 اب دشاب رتم
ا هکنی 5 هضوح لک عسو زا دصرد یم لاغشا ار گیربآ ی
یم اما دننک دنناوت
10 ات 95
وسر دصرد هضوح زا ار تاب
ی دننک دیشوت گیربآ لیروبوق و سیوش(
،10
2018 : 555 رد .)
ههاربآ اب ه یاقم هناخدور یاه
نآ لیفورپ هکرادیاپ یا
ًاتب ن اه سا رعقم و لیوط ،فاص
یم صخشم یتایصوصخ اب قدنخ یناشیپ یدومع هراوید دوجو هلمج نآ زا هک دوش
هلپ و قدنخ دوگ طاقن ای فلتخم یاه
،رفداش( سا ری م لوط رد هدش 1389
: 22 قدنخ .)
ههاربآ نایرج هک یمیاد اتب ن سا یا یم نآ زا یگدنراب ماگنه رد آ قوم یاه
و درذگ
ای ب رادقم یم لمح دوخ رد وسر یدایز ر
ب ،دنک ه ههاربآ یتقو یلک روط شیاسرف یا
هزادنا هب نیمز حطس رد دوجوم هتفای ناوتن هک دشاب زرگب یا
و شک تایلمع هلیسوب
یم هدیمان قدنخ درک حیط ت یشومعم عرز ،یهافر(دوش
1388 : 112 ههاربآ کی قدنخ .)
هرانک اب یناشیپ کی و دنت بیش یاراد یاه یم لاعف و بیشرپ یشیاسرف
اب هک دشاب
ب وانتم یحطس نایرج زا یشان شیاسرف ه
ناراب شگیر زا سپ ای یط رد لومعم روط یاه
هدش داجیا دیدش سا
ناراکمه و ن یوپ(
،11
2 0 20 : 92 .) نمجنا طسوت هک یفیرعت رد
( اکیرمآ کاخ ظافح 1982
هدمآ نینچ ،هدش هئرا ) قدنخ هک سا
ای لاناک قدنخ کی
ناور رثا رد هک سا یکچوک هرد آ
یم داجیا هدش گکرمتم آ یداع شاح رد یشو دوش
ناراب زا دعب هلصافلاب ای و نیح رد یم نایرج نآ رد فرب وذ نیح رد ای و نیگنس یاه
-
یم لاناک نیا و دبای هخاش لکش هب دناوت
اب و کیراب ،ینلاوط ،یطخ ای و یباعشنا ای یا
ب نایرج رد نا کی ضرع هک سا نیا رد یقدنخ و یرایش شیاسرف نیب قرف .دشا
قدنخ قمع و ضرع یقدنخ شیاسرفرد شیاسرف رد یشو دنرادن توافت مه اب دایز اه
10.Louis and Gabriel
11. Posen et al
نآ قمع ربارب دنچ اهرایش ضرع یرایش قدنخ داعبا هک یدراوم رد و سا اه
کچوک اه رت
زا 30 دشاب رتم یتناس
، نآ صیخشت ،رفداش( سا لکشم اه
1389 ، 21 قدنخ .) لاناک اه -
یمن نیب زا یداع مخش اب هک دنت ه یقیمع یاه قدنخ اما .دنور
نیمز رد یتقوم یاه -
هزادنا هب اهرایش دننام یزرواشک یاه نآ حلاصا ناکما هک دنت ه کچوک یا
مخش اب اه
ناکما یشومعم . سا ریذپ
2 - 4 - قدنخ لیکشت مسیناکم
قدنخ هعسوت زا اه ی
یراجم هدنیاگف نآ لیدبت و کچوک یشیاسرف
لاناک هب اه یاه
زرگب قوم و رت
یمئاد هنماد یور رد رت اه
یم دیدپ دراد ناکما یشو دنیآ هب
گین لقت م روط
هب یقدنخ شیاسرف .دنوش لیکشت یم فیرعت یشیاسرف دنیارف کی ناونع
رثا رد هک دوش
ناور نتفرگ اتش آ
، هدش لیکشت نیمز حطس رد یکچوک یاهرایش آ و
، نیا یاهرایش
ق قمع هب ار کچوک یم یهجوت لبا
یم قافتا ینامز هدیدپ نیا .دناسر ناور هک دتفا
آ
هباج نییاپ فرط هب ار کاخ تارذ و هدرک کرح لااب عرس اب یحطس یم اج
ای ،دنک
شیاگفا یفاک هزادنا هب ،دنت بیش کی زا اناور مجح هک دتفیب قافتا ینامز سا نکمم دبای و س نایرج عر آ
اه هشاچ و شیاگفا ار شرت گ ار کرح ری م رد هدش داجیا یاه
وبقوما و گیها(دنک لیدبت لاناک هب و هداد ،12
2013 : 707 .) شت یلصا لماع قدنخ لیک
هک سا آ دایز رادقم دوجو شیاگفا ثعاب صاخ نامز کی رد ناراب شیاگفا سا نکمم
ناور آ سد و شاخد رثا رد ای ددرگ .دریگ تروص هدیدپ نیا نیمز رد نا نا یراک
هداج ،یهایگ ششوپ بیرخت ماد دح زا شیب یارچ ،یزاس
ناور تردق سا نکمم اه آ
اه
یم داجیا قدنخ دنک زواجت هناتسآ دح زا آ یشرب یورین رگا و دهد شیاگفا ار -
،رفداش(دوش 1389
: 27 هشوش داجیا هب مه یحطسریز شیاسرف عقاوم یضعب .) یاه
یکاخ
ورف اب هک دوش رجنم نآ فقس نتخیر
قدنخ اه ب .دوش داجیا یحطس یاه
ه ب هولاع ی زا یرا
قدنخ یم اه نیمز حطس عاضوا نتخیر مه هب هجیتن رد یحطس نایرج هک ییاج زا دنناوت
هدیدرگ گکرمتم نا نا یشاعف رطاخ هب .دنوش عورش سا
.
1 Ehisand Omougbos
ًلابق یم روصت زرگب و هعسوت زا قدنخ هک دش
هب اهرایش ندش یم دوجو
اما دیآ
ونج رد هک یتاعشاطم ناشن دش ماجنا هدحتم تلاایا یبرغ
قدنخ شیادیپ هک داد دنیارف اه
هدیچیپ ی یگتفرورف کی داجیا نآ هلحرم نیشوا . سا یا نیا . سا هپت بیش رد لادوگ ا
ورف کمم یگتفر ششوپ نتفر نیب زا هجیتن رد سا ن
رد آ هک دوش داجیا یهایگ لخاد
لادوگ نیا تن رد و هدش گکرمتم اه
هجی ی شرت گ و ینیمزریز یاهورهار داجیا و للاحنا
نوت فقس نآ یا قدنخ و هدرک شگیر ل
رس رد شیاسرف هدمع م ق .دوش داج هک قدنخ
یم کده نامه یم گکرمتم دشاب
ومع اتب ن هراوید و ددرگ و آ شگیر هجیتن رد ید
ورف بیرخت ب هیشوا یگتفر
ه دوجو یم .دیآ :زا دنترابع دنرثوم قدنخ داجیا رد هک یلماوع
نیمز زا دح زا شیب هدافتسا یگژیو ،یزرواشک یاه
ییغت ،دنزاس ییایمیش و یکیگیف یاه ر
هداج ،ییاوه و آ دیدش تارییغت ،یضارا یربراک نایرج شیاگفا ، یزاس
یحطس یاه
هجیتنرد سد ی مج شیاگفا رثا رد عیبط رد شاخد و یراک
منادن لکرد و یع -یراک
یم ار نا نا طسوت یطیحم یز یاه یگژیو زا ریز لماوع .درب مان ناوت
قدنخ یاه اه
،یدمحا( دنوش یم و حم 1374
: 219 :)
1 - یم داجیا بیش مک قطانم رد رتشیب .دوش
2 - مهم للاحنا هدیدپ . سا نآ لیکشت روتکاف نیرت
3 - نآ قمع . سا دایز لاومعم اه
4 - .دننک یم ادیپ هعسوت ییارقهق شیاسرف رثا رد لاومعم
قدنخ ب سا نکمم اه ه
نایغط کی هک سا ینامز نیا و دنوش داجیا مه یناهگان روط
ب ار نیمز ،دیدش ه
ب و هدنک قیمع روط ه
قدنخ .دروآرد لادوگ تروص رثا رد سا نکمم اه
دننام نیمز حطس یگتفرورف هنوگره رد یحطس آ نایرج گکرمت یگتفرورف
،یعیبط یاه
هداج لام یاه نیشام ری م ای و ور
لنوت نتخیر ورف رثا رد گین و عرز و شک یاه ریز یاه
کاخ اب قطانم رد ابشاغ یقدنخ شیاسرف .دنیآ دوجوب ینیمز م ریغ ریقف یاه
یارب دعت
ششوپ اب و وخ یزرواشک هدید لیش و ینرام تلایکشت رد نینچمه و هدنکارپ یهایگ
یم قدنخ هک دندقتعم نیققحم رتشیب .دوش رد و حط م و بیش مک یضارا رد اه
داجیا لح لباق و کمن یاراد یاهدنزاس یم
ضیف(دوش ،ناراکمه و این
1386 : 33 .)
یشاعف سا نکمم نا نا هناهاگآ ان یاه
قدنخ هب رجنم مه اه لاثم دوش ییاز
یارچ
شک ،عتارم یفرظ زا شیب یب
هیور یور رب بیش آ زره لرتنک مدع ،دنت یاه یاه
Title and Author:
Analysis of effective factors on the gully erosion occurance using statistical and morphometric methods, (case study: shoorchai basin in Hashtrood)
Bashir Besharati
Supervisor: Abedini.M Graduation date: September 2019 Number of pages: 140
Abstract
Research Aim: gully erosion is one of the major processes of soil degradation and one of the major environmental challenges in recent decades that has led to land degradation, destruction of farms and production of large amounts of sediment. The purpose of this study was to investigate the factors affecting the formation and extension of gully erosion in the Shoorchay basin located in Hashtrood.
Research method: initially, it was identified and surveyed using topographic and geological maps of the region and evaluated using climatic indices of basin ability to gully erosion were evaluated. Then, through field observations, 10 gully specimens were randomly selected from different basin locations to study and recorded their position by GPS to select morphometry of selected gully for their growth and distribution. Then, to study the physical and chemical properties of the gully, soil samples were taken at the head cut of the gully at two different depths of 0-30 and 30-60. After determining the effective factors, the morphometric characteristics of the gullies and their relation to soil characteristics through a multivariate analysis of the data, a desirable regression equation model was presented to predict the gullies volume.
Findings: The results of applying climate indices states the potential of the area for gully erosion. Laboratory results of soil samples indicate that type of geological formation, soil texture, high soluble salts and especially high EC and SAR values in soil that are also effective in piping erosion are the most important factors in gully erosion. The results of regression correlation showed that the volume of the gully is directly related to its depth. Among the soil properties, sodium absorption ratio and electrical conductivity have the most role in the study of gully extension. Of the soil characteristics, only the pH and EC variables were significantly different. Comparison of satellite imagery over a 16-year period showed that reduced vegetation cover and land use change and conversion of rangeland to irrigated agricultural land and residential areas are the most important human factors affecting gully erosion in the region. Finally, using Landsat satellite imagery, effective land use and vegetation changes in the spread of gully erosion over a 16-year period (2000 to 2016) were identified.
Conclusion: Generally, gully erosion in the study area is affected by climatic characteristics, geological formation, salinity and soil erosion. There is a significant correlation between the volume of the gully and the soil properties through regression analysis and the volume of the gully is a function of the depth and length of the gully and the percentage of sodium in the electrical conductivity. On the other hand, it is affected by human factors such as land use change and rangeland conversion to agricultural land, road construction, destruction of vegetation and so on.
Keywords: gully erosion, morphometry, soil properties, regression model, Human Factors, Shoorchay
Faculty of Human Sciences Department of Phsical Geography.
Dissertation submitted in partial fulfillment for the degree of Doctor of Philosophy
In Physical Geography (Geomorphology)
Analysis of effective factors on the gully erosion occurance using statistical and morphometric methods, (case study: shoor Chai
basin in Hashtrood)
By:
Bashir Besharati
Supervisor:
Professor Mousa Abedini
Advisor:
Dr. Sayyad Asghari
September(2019)