1
یجنساو HEC-HMS لدم
رد زیخبآ هضوح باناور دروآرب
یاچرین
کریز روفغ ربیلک هدازدمحا زربیرف ،1
2*
1 - یوجشناد ناریا ،زیربت یملاسا دازآ هاگشناد ،زیربت دحاو ،بآ یسدنهم و مولع هورگ ،یشکهز و یرایبآ دشرا یسانشراک
.
2
* و - ملاسا دازآ هاگشناد ،زیربت دحاو ،بآ یسدنهم و مولع هورگ ،رایداتسا :لوئسم هدنسیون .ناریا ،زیربت ،ی
م ثحابم هلمج زا باناور و یگدنراب نایم طباور یبایزرا تسا یژولوردیه رد هدیچیپ و مه
. ب قیقحت نیا رد ه
رین زیخبآ هضوح بلایس نیمخت روظنم یجنساو هب لیبدرا ناتسا برغ رد
شراب یکیژولوردیه لدم -
باناور HEC-
.دش هتخادرپ HMS دحاو فارگوردیه شور و شراب تافلت هبساحم یارب ذوفن ینحنم هرامش شور
تهج SCS
.دیدرگ باختنا باناور هبساحم یاهرتماراپ دروآرب رب هیکت
یلصا لدم دننام هضوح هیلوا شریگ و ذوفن ینحنم هرامش
( وCN )Ia باناور نیب یفیعض قباطت لومعم یاهشور و یبرجت طباور زا هدافتسا اب هدش یزاس هیبش و یا هدهاشم
.دومن تابثا ار یجنساو ترورض و درک نایامن صخشم شراب یارب یجنساو هلحرم رد
ریداقم رییغت هب مادقا (
)CN و
( )Ia ساسا رب یرس ه
،اه هضوح ریز کاخ کیژولوردیه یا یهایگ ششوپ و یضارا یربراک
.دیدرگ یاچ رین هضوح
شم باناوار فارگوردیه نیب یناشوپمه نیرتشیب داد ناشن جیاتن رد هدش یزاس هیبش و یا هدها
( )CN (و )Ia هب
بیترت 8 / 57 و 202 / 0 دهد یم خر یبش و یا هدهاشم یاه فارگوردیه شزارب ییوکن هسیاقم تهج .
ود زا هدش یزاس ه
هداد یارب رایعم ود نیا ریداقم هکیوطب دیدرگ هدافتسا نایرج مجخ رد اطخ دصرد و جوا یبد رد اطخ دصرد رایعم ربارب بیترتب یجنساو زا لبق یاه 88
% و 20 % بیترتب یجنساو زا دعب و 5
% و 11 % .دش هبساحم یجنساو
بوخ لدم
دروآرب رد روکذم لدم ییاراک رب تللاد ضوح
.دراد هعلاطم دروم ه
ژاو ناگ :یدیلک ،زیخبآ هضوح یجنساو
لدم ، HEC HMS .باناور ،
2
1 - همدقم
لدم HEC-HMS هک
زا شراب دنیارف لیلحترد یضایر یاهلدم هلمج -
باناور تسا لاس رد 1998 یژولوردیه شخب طسوت
اضا نآ هب یدیدج تیلباق لاسره و دش هضرع رازاب هب اکیرمآ شترا یم هف
ب تیلباق لدم نیا یاه تیزم زا .دوش نآ یزاس هنیه
تسا ارجا زا سپ .
ناراکمه و روپربکا(
، 1882 ) . رد یدایز یاه تیدودحم هضوح ره یاه هداد رادقم هک تشاد رظن رد دیاب
یم داجیا لدم نویساربیلاک یارب هیلوا سدح ،هدش باختنا یاه هداد زا رثاتم زین نویساربیلاک جیاتن و دنک
ماراپ فده عبات ،اهرت
تسا وجتسج دنیارف و .(
Yapo, 1996 )
. اب اه هضوح یزاس لدم هنیمز رد یددعتم تاعلاطم نونک ات HEC-HMS
تروص
.تسا هتفرگ یلفکروز
ناراکمه و (
2009 زا ) HEC-HMS و کارپ رد اراویک یاگناس هضوح یکیژولوردیه لدم هعسوت یارب
هب هضوح نیا یکیژولوردیه باوج یبایزرا لدم زا اهنآ دندرک هدافتسا دوجوم یاه هداد ساسا رب یضارا یربراک تارییغت
HEC-
Geo HMS لیدبت یارب
لدم یاه یدورو هبDEM HEC-HMS
ب هدش یزاس هیبش لدم قباطت .دندرک هدافتسا یاه هداد ا
داد ناشن هدش هدهاشم هک
HEC-HMS ک هضوح یکیژولوردیه تارییغت ییوگ شیپ یارب یبسانم لدم
.تسا اراوی ش
و ی
ناراکمه ( 2009 لدم هیلوا تشادهگن نازیم ) (
SCS-CN نیچ سیجروگ هقطنم هس رد باناور و شراب لیلحت و هیزجت رد ار )
هیلوا تشادهگن بیرض ساسا رب یدروآرب رادقم اب یا هدهاشم باناور نیب هطبار هک داد ناشن جیاتن .دنداد رارق هعلاطم دروم 2 / 0 یگتسبمه یاراد ، 551
/ 0 ربارب هدش حلاصا هیلوا تشادهگن بیرض اب و هدوب 07
/ 0 یگتسبمه یاراد 80
/ 0 یم .دشاب
یدروهاش ناراکمه و
( 1889 ناونع اب یقیقحت رد )
"
فارگوردیه تایصوصخ زا هدافتسا اب هضوح تاصخشم راکدوخ دروآرب
،یا هدهاشم HEC-HMS
و کیتنژ متیروگلا ، AutoIt
"
لاس لیس 1851
تسا نارهم هناخدور رارق هدافتسا دروم ار ناگزمره نا
فارگوردیه شور یجنساو هک دنتفرگ هجیتن و هداد یجنساو رازبا طسوت هعلاطم دروم دحاو یاه
HEC-HMS تسد رد نودب
.دشاب یم نکمم ریغ ًلامع لدم یاهرتماراپ زا هیلوا یاه سدح ندوب یفلخ
( ناراکمه و 2001
ب ینیب شیپ یارب یلدم ) ا
شر
وح حطس رد یفاضا همانرب زا نآ رد هک دنداد هعسوت هض
HEC-Geo HMS هضوح یفارگویزیف تایصوصخ جارختسا یارب
سدب جیاتن ،لدم یبایرابتعا و یجنساو زا سپ هک تسا هدش هدافتسا دوب لدم یلااب تقد زا یکاح هدمآ ت
. همدقم نیا اب نیا رد
تیمها هب هجوت اب هعلاطم عوضوم
لدم یجنساو هب HEC-HMS
هضوح رد .دش هتخادرپ یاچ رین
2 - :اهشور و داوم
2 - 1 - هعلاطم دروم هقطنم هناخدور یاه هضوحریز زا یکی هضوح نیا .تسا هدش عقاو لیبدرا ناتسا برغ رد و رین ناتسرهش رد رین زیخبآ هضوح
دودح رد یتحاسم اب و هدوب یاچولخلاب 118
نیب عبرم رتمولیک
"
°27 25
" یلا
°01 28 و یقرش لوط
"
°00 88
" یلا
°17 88
لابس یقرش بونج هنماد رد یلامش ضرع دراد رارق ن
. لکش 1 تیعقوم .دهد یم شیامن ار هضوح یرتموردیه یاههاگتسیا
لکش 1 - .رین زیخبآ هزوح یرتموردیه یاههاگتسیا و اه ههاربآ تیعقوم
3
2 - 2 - لدم HEC-HMS :
HEC-HMS چ یاراد دوخ هک هدوب یرتویپماک یضایر یاهلدم عاونا زا
بآ ،یحطس نایرج ،باناور یاهشخب رد لدم ریز نیدن
،شخبناهج(دشاب یم یلک نایرج و هیاپ 1890
) . ریز دننام زیخبآ هضوح کی کیژولوردیه یاه تمسق دیاب ،هضوح لدم شخبرد
پس .ددرگ میسرت کیتامش تروص هب ... و بآ فارحنا یاهلاناک ،نزاخم ،هناخدور هزاب ،ههاربآ ود یقلات لحم ،اه هضوح دیاب س
تاعلاطا و هدش باختنا هناخدور رد لیس یبایدنور و هیاپ بآ ،هضوح یحطس باناور ،هیلوا تافلت نییعت یارب یبسانم یاهشور دراو هضوح یزاس هیبش یارب قرعت و ریخبت و یگدنراب یاه هداد دیاب یمیلقا لدم شخب رد .ددرگ دراو زیخبآ هضوح یکیزیف صخاش شخب رد .دندرگ یلرتنک یاه
هیبش نایاپ و عورش تعاس و خیرات دیاب ، .ددرگ دراو رظن دروم ینامز لصاوف و یزاس
رد
لدم HEC-HMS ت هبساحم شور نییعت هضوح لدم شخب رد یلصا یاه یدورو زا یکی
تسا تافل زا قیقحت نیا رد هک
.دوش یم هدافتسا ناققحم رثکا هیصوت لیلدب ینحنم هرامش شور باناور هبساحم یارب
ا رد فارگوردیه شور زا قیقحت نی
دحاو .تسا راوتسا هضوح زکرمت نامز رب هک دوش یم هدافتسا SCS
یارب لومعم یاهشور گرزب و طسوتم یاه هضوح رد
یم یرت یقطنم جیاتن هب رجنم هک زکرمت نامز دروآرب و چیپرک یاهشور ،ددرگ
یم SCS دشاب ،هدازیلع ( 1887
) اب شور SCS
وح لک یارب زکرمت نامز یاچرین هض
1 .دیدرگ هبساحم تعاس
2 - 3 - لدم نویساربیلاک ای یجنساو
لدم نویساربیلاک HEC-HMS
ات درب یم راک هب ار هدش هدهاشم یمیلقا وردیه یاه هداد ،کیتامتسیس یسررب کی رد
ش یزاس هیبش جیاتن و هدش هدهاشم جیاتن نیب شزارب نیرتهب هک دنک نییعت یروط ار اهرتماراپ آ تسدب ،هد
،شزارب رگا .دی
،دوبن شخب تیاضر د راکنیا
دوش یم رارکت هرابو یم اهرتماراپ هدش هنیهب ریداقم هک تسا نیا هیلوا ضرف .
هبساحم یارب دناوت
شراب تاعلاطا زا قیقحت نیا رد .دور راک هب یبایدنور ای باناور باناور –
و یجنسناراب هاگتسیا رد هدش شرازگ شراب
تموردیه .دیدرگ هدافتسا رین یر ذوفن ینحنم هرامش یاهرتماراپ رد رییغت اب لدم یجنساو قیقحت نیا رد
( )CN شریگ و هیلوا
( )Ia هب مادقا نآ یجورخ باناور فارگوردیه و شراب یتادهاشم یاه هداد ندوب تسد رد اب ادتبا هکیروطب تفرگ تروص هضوح
لدم اب شراب ریداقم نامه یزاس لدم HEC-HMS
درگ دش هسیاقم یتادهاشم فارگوردیه اب لدم یجورخ فارگوردیه و دی
دوجو هب هجوت اب یاه رتماراپ ،اهفارگوردیه رد راد ینعم فلاتخا
وCN اهرتماراپ لوقعم هدودحم رد شزارب نیرتهب لوصح اتIa
.تفای همادا اطخ دصرد و جوا یبد رد اطخ دصرد صخاش ود زا اه شزارب نازیم زا نانیمطا تهج
یم هدافتسا نایرج مجح رد
،ینشودن یوسوم(دوش 1882
.)
3 - ثحب و جیاتن لدم اب یتادهاشم یگدنراب زا لصاح باناور فارگوردیه یزاس لدم هب ادتبا قیقحت نیا رد HEC-HMS
یارب .دش هتخادرپ
روظنم نیا شور
ذوفن ینحنم هرامش دحاو فارگوردیه شور و شراب تافلت هبساحم یارب
ساحم تهجSCS باختنا باناور هب
اهنآ یهایگ ششوپ و یضارا یربراک و اه هضوح ریز کاخ کیژولوردیه یاه یرس یارب هتفرگ تروص تابساحم قبط .دیدرگ ریداقم وCN
هیلواIa هدراو بیترتب لدم هب 88
و 21 / 0 باناور فارگوردیه هک دش هدهاشم لدم یارجا زا سپ .دش دروآرب
شم فارگوردیه اب لدم زا یجورخ یتادها
یاراد تسا یشحاف فلاتخا لکش .
2 یاه فارگوردیه هدش یزاس لدم
هلحرم نیا رد
دعب هلحرم رد .دهد یم شیامن ار یاقو زا هدافتسا اب
یگدنراب ع -
یتادهاشم بلایس لدم یجنساو هب تبسن ،
دروآرب و HMS
حنم هرامش دروم رد یجنساو نیا زا لصاح جیاتن هک دش مادقا نآ یساسا یاهرتماراپ ( ین
)CN هیلوا شریگ و (
Ia
هداد ناشن )
نیا رد .دراد یبد دروآرب رد یهجوت لباق ریثات هدش رکذ یاهرتماراپ زا مادک ره رییغت دش یا هدهاشم یبد فارگوردیه اتسار
،
،یتادهاشم فارگوردیه رب قبطنم فارگوردیه نیرتهب داد ناشن هجیتن .دیدرگ باختنا لدم تابساحم ییامزآ یتسار رایعم
4
د ( نیگنایم یارا 8
/ 57 ( و )
202 / 0 تسا هضوح یارب ) لدم دراو دیدج یزاس هیبش رد ماقرا نیا اذل .
.دیدرگ لکش 8
یاه فارگوردیه هدش یزاس لدم
.دهد یم شیامن لدم یجنساو زا دعب ار اطخ دصرد و جوا یبد رد اطخ دص رد یاه صخاش
ربارب بیترتب لدم یجنساو زا لبق نایرج مجح رد 88
% و 20
% ربارب بیترتب لدم یجنساو زا دعب و 5
% و 11 % .دیدرگ هبساحم
شیامن و شزارب ییوکن یاه صخاش یاه فارگوردیه یکیفارگ
یجنساو لدم اب هدش یزاس هیبش ییاراک ،هدش
ار لدم بوخ
.دننک یم قیدصت یاچ رین هضوح یارب
لکش 2 - یجنساو زا لبق یاچرین هضوح هدش یزاس لدم فارگوردیه لدم
لکش 2 - لدم یجنساو زا دعب یاچرین هضوح هدش یزاس لدم فارگوردیه
هدافتسا دروم عبانم 1 .
،روپربکا
،امنهر .م .غ ،یناراب .م 1882
لدم و یعونصم یبصع هکبش هسیاقم . HEC-HM
شراب دنیارف رد -
سنارافنک نیمرااهچ .باناور
.ناریا کیلوردیه هحفص .زاریش هاگشناد
2
2 .
،شخبناهج م
. 1890 . لدم طسوت هضوح سایقم رد لیس هعقاو یزاس هیبش HEC-HMS
هامان نایاپ )ناتسلگ ناتسا یدروم هعلاطم(
و مولع هاگشناد دشرا یسانشراک .ناتسزوخ تاقیقحت
8 . غ ،کریز . 1898 جارختسا . و
یبایزرا فارگوردیه لیس
اب هدافتسا زا لدم HEC-HMS (
هعلاطم یدروم : هضوح زیخبآ یااچرین ) اایاپ ، ن
همان
،یشکهز و یرایبآ دشرا یسانشراک .زیربت دحاو یملاسا دازآ هاگشناد
2 .
،یدروهاش .ج ،یناماس یلو دمحم .ک
1889 . ،یا هدهااشم فارگوردایه تایاصوصخ زا هدافتاسا ااب هاضوح تااصخشم راکدوخ دروآرب
HEC-HMS و کیتنژ متیروگلا
AutoIt . هلجم هرامش .مشش لاس .ناریا بآ عبانم تاقیقحت 8
7 . .ا ،هدازیلع 1887 .یوضر سدق ناتسآ تاراشتنا .)مهدزون پاچ(یدربراک یژولوردیه لوصا .
5
1 . .ع ،راهم هدنناد و .س .س ،ینشودن یوسوم 1882
یکیژولوردایه یزااس لدام متاسیس.
HEC-HMS یرانه یاگنهرف تارااشتنا .
نارهت نارگابید .
7. Zorkeflee, A., Nuramidah, H. and Mohd., S. 2009 “Integrated River Basin Management (IRBM): Hydrologic Using HEC-HMS for sungaikuranbasin ,perak”, international conference on water Resources (ICWR 2009).7P 8. Shi, Z. H., Chen, L. D., Fang, N. F., Qin, D. F. and Cai, C. F. 2009. Research on the SCS-CN initial
abstraction ratiousing rainfall-runoff event analysis in the three Gorges area, China. Catena 77: 1–7.
9.Yapo, P., Gupta, H.V. and Sorooshian, S., (1997), “Multi-objective Global Optimization or Hydrologic Models”, Journal of Hydrology, Vol. 204, pp. 83-97
Calibration of HEC-HMS Model for Estimating Runoff from Neirchay Basin
Abstract
Assessment of the relationship between rainfall and runoff is one of the most important and complex issues in hydrology. In this study, HEC-HMS rainfall- runoff hydrological model was calibrated to estimate the flood of Neir basin in west of Ardabil province. In the modeling of the curve number method, for calculating precipitation losses and SCS unit hydrograph method, for calculating runoff were selected. Relying on the estimation of the main parameters of the model, such as the curve number of penetration and base interception (CN and Ia), revealed empirical relationships and the usual methods reached poor match between observed and simulated runoff for specific rainfall, and proved the necessity of calibration. In the calibration stage, the values of (CN) and (Ia) were changed based on hydrological series of subbasin soils, land use and vegetation cover of Neir chay basin. The results showed that the highest overlap between observed and simulated hydrographs of (CN) and (Ia) was 75.8 and 402, respectively. In order to compare the niche fitting of observed and simulated hydrographs, percentages of error in peak discharge and error rate in flow were used so that the values of these two criteria for the pre-calibration data were 38%
and 40%, respectively, and after calibration, respectively 7% and 16% were calculated. The good calibration of the model implies the performance of the model in estimating the studied basin.
Keywords: Basin, Calibration, HEC HMS Model, Runoff.
