Study and comparison of the habitat suitability indices of Cyprinion macrostomum Heckel, 1843 from Zab River in four seasons

(1)

Study and comparison of the habitat suitability indices of Cyprinion macrostomum Heckel, 1843 from Zab River

in four seasons

Zaniar Ghafouri¹ | Soheil Eagderi²^ | Hadi Poorbagher³

1. Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. E-mail: [email protected] 2. Corresponding Author, Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. E-mail:

[email protected]

3. Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. E-mail: [email protected]

Article Info ABSTRACT

Article type:

Research Article

Article history:

Received 22 November 2022 Received in revised form 24 December 2022

Accepted 7 February 2023 Published online 5 May 2023

Keywords:

Tigris basin, Zab River, Habitat selection, Suitability index.

Knowledge of habitat requirements of aquatic animals plays an important role in fisheries and protection programs of aquatic ecosystems. Hence, this study was conducted to investigate the suitability indices of habitat use and habitat suitability index (HSI) of Cyprinion macrostomumin its distribution range, Zab River. A number of environmental variables, including pH, temperature, EC, TDS, elevation, water depth, river width, river slope, velocity, substrate type, and the relative abundance of C. macrostomum at 6 stations and three replications from the downstream to upstream were examined during from the fall of 2021 to the summer of 2022. The results showed that habitat suitability of C. macrostomum is different during four seasons and this species prefers areas with pH in the range 9-10, high temperature, low altitude, low bed slope, medium velocity, and gravel and slate beds without vegetation, and these environmental factors expressed during the four seasons of the year are almost similar. But EC, TDS, river width and water depth factors are distinct in different seasons and it prefers different ranges of these factors during the seasons. In spring and summer preferred the lower width and depth of the river, and in winter and autumn seasons preferred the width greater and depth higher of the water.

Cite this article: Ghafouri, Z., Eagderi, S., & Poorbagher, H. (2023). Study and comparison of the habitat suitability indices of Cyprinion macrostomum Heckel, 1843 from Zab River in four seasons. Journal of Natural Environment, 76 (1), 105-115.DOI: http//doi.org/10.22059/jne.2022.351529.2492

. DOI: http//doi.org/10.22059/jne.2022.351529.2492

(2)

غت ةعلاطم یی

تار لاس ی هنا جرت ی ح بولطم ی ت ز ی هاگتس هام

ی ناهد کتوب ب

گرز

Cyprinion macrostomum Heckel, 1843

لصف راهچ رد باز ةناخدور رد

یروفغ رایناز

|1

یردگیا لیهس

2

رقاب روپ یداه|

3

1 . هورگ تلایش ، هدکشناد یعیبط عبانم هاگشناد ، نارهت ، جرک :همانایار .ناریا ، [email protected]

2 . ،لوئسم هدنسیون هورگ

تلایش ، هدکشناد یعیبط عبانم هاگشناد ، ،نارهت ناریا ،جرک همانایار . : [email protected]

3 . هورگ تلایش ، هدکشناد یعیبط عبانم هاگشناد ، ،نارهت ناریا ،جرک . همانایار : [email protected]

هلاقم تاعلاطا هدیکچ

:هلاقم عون ةلاقم

یشهوژپ

رات ی خ رد ی تفا : 11 / 10 / 1411

رات ی خ یرگنزاب : 13 / 11 / 1411

رات ی خ ذپ ی شر : 11 / 11 / 1411

رات ی خ راشتنا : 11 / 12 / 1412

دیلک هژاو :اه

ت هضوح ی رگ ی س

،

،باز هناخدور ز ی هاگتس باختنا ی

،

بولطم صخاش ی

ت . رد

همانرب یاه تظافح زا متسیسوکا یاه یبآ

، یهاگآ زا یاهزاین یهاگتسیز نایزبآ

شقن یمهم دراد . نیا لاطم هع

هب روظنم یسررب حیجرت یگژیو یاه گرزب سایقم یهاگتسیز و صخاش تیبولطم هاگتسیز هنوگ کتوب ناهد

،گرزب

Cyprinion macrostomum

رد هناخدور باز کچوک زا هضوح سیرگیت هب ارجا دمآرد . یاهریغتم یطیحم لماش

، pH

،امد

، EC

، TDS

تعرس

،نایرج عافترا زا حطس

،ایرد ضرع

،هناخدور قمع

،بآ بیش و عون رتسب و یناوارف

یبسن نایهام کتوب ناهد گرزب رد 6 هاگتسیا ( ره مادک اب 3 رارکت زا نییاپ تسد هب تسدلااب هناخدور ) رد یط راهچ

،لصف زا زییاپ 1411 ات ناتسبات 1411 دروم یسررب رارق دنتفرگ . جیاتن ناشن داد هک تیبولطم هاگتسیز یهام ب کتو

ناهد گرزب رد یط راهچ لصف توافتم هدوب و نیا هنوگ یحاون اب ردpH

ةدودحم 11 - 0

، یامد

،لااب عافترا

،نییاپ

بیش رتسب

،مک تعرس نایرج طسوتم بآ و یاهرتسب هولق یگنس و هتخت یگنس نودب ششوپ یهایگ ار حیجرت

یم دهد هک رد یط راهچ لصف لاس نیا ریداقم یحیجرت

ًابیرقت هباشم دنتسه . حیجرت یاهروتکاف

، EC

، TDS

ضرع

هناخدور و قمع بآ رد لصف یاه فلتخم طسوت نیا هنوگ توافتم دندوب و هدودحم یاه یفلتخم زا نیا اهروتکاف ار

رد یط لصف اه حیجرت یم دهد . رد لصف راهب و ناتسبات ضرع هناخدور و قمع نییاپ رت و رد لصف ناتسمز ع ضر و

قمع رتشیب بآ ار حیجرت داد . ود روتکاف وEC

رد TDS

لصف یاه راهب و ناتسبات ةدودحم نییاپ رت و رد لصف ییاپ ز

و ناتسمز هنماد

ًاتبسن رتلااب اب هجوت هب تارییغت یلصف دروم حیجرت دوب .

دانتسا : یروفغ ، رایناز

؛ یردگیا ، لیهس

؛ و رقابروپ ، یداه ( 1412 .) غت ةعلاطم یی تار لاس ی هنا جرت ی ح بولطم ی ت ز ی هاگتس هام ی گرزبناهد کتوب Cyprinion

macrostomum Heckel, 1843 لصف راهچ رد باز ةناخدور رد

یعیبط تسیز طیحم . ،

66 ( 1 ،) 111 - 111 .

DOI:http//doi.org/10.22059/jne.2022.351529.2492

:رشان نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم .

(3)

غت ةعلاطم یی تار لاس ی هنا جرت ی ح بولطم ی ت ز ی هاگتس هام ی گرزب ناهد کتوب ...

/ ناراکمه و یروفغ

107

همدقم رییغت یگژیو یاه کیژولوردیه رد

متسیسوکا هناخدور

یا طسوت تیلاعف یاه یناسنا یم دناوت تیقفوم دیلوت

،یلثم تعرس دشر و ءاقب

نایزبآ هب هژیو یهام اه ار تحت ریثأت رارق دهد (

Asadi et al., 2016

.)

،نیاربانب هب ناونع نیلوا ماگ رد یبایزرا ریثأت تیلاعف یاه

یناسنا رب متسیسوکا یاه

هناخدور

،اه رد یاتسار تظافح زا عونت

،یتسیز کرد زاین یاه یهاگتسیز نایزبآ

یرورض قلت ی یم دوش

(

Vinagre et al., 2006

.) یارب کرد تیفیک هاگتسیز

،نایزبآ یاهرازبا یددعتم یارب یبایزرا و شیاپ نآ دروم هدافتسا ق رار

یم دریگ هک شور یاه فلتخم لدم یزاس یم دنناوت یارب هیبش یزاس یاهزاین یهام اب فده یبایزرا تیفیک هاگتسیز ب یار هنوگ یاه

فلتخم تحت تاریثأت یناسنا هدافتسا دنوش (

Eagderi et al., 2021a

.) صخاش تیبولطم هاگتسیز

(

Habitat Suitability

Index

) زا نیلوا شور اه رد یسررب حیجرت هاگتسیز رد طابترا اب یاهروتکاف یطیحم

(

Mouludi-Saleh et al., 2022a

)،

هب ناونع

یرازبا بسانم و یدربراک تهج یبایزرا هدودحم طیارش یطیحم هک هب روط یلک یدنمزاین یاه هنوگ یا ار مهارف یم

،دنک سوت هع

هتفای تسا و فده یلصا نآ یمک یزاس یاهزاین یهاگتسیز یهام

یم دشاب (

Eagderi et al., 2021b

.) حیجرت و باختنا هاگتسیز

نیدب ینعم تسا هک رگا کی هنوگ یهام اب مکارت یرتشیب رد هاگتسیز یصاخ روضح

،دراد نآ هاگتسیز ار حیجرت و باختنا هدومن

تسا و یارب تسیز یهام بولطم یم دشاب (

Asadi et al., 2014; Mouludi-Saleh et al., 2022b

.)

یهام کتوب ناهد ،گرزب

Heckel, 1843 Cyprinion macrostomum

رد ،هلجد ةضوح رد

،ناریا ،قارع هیروس و هیکرت

( دراد شنکارپ

Faghani Langroudi and Mousavi-Sabet, 2018: Nasri et al., 2019

دوجواب .) نیا هک

C. macrostomum

یاراد سو شنکارپ یعی

ةضوح رد زیربآ

سیرگیت هب و ،تسا ناونع

هنوگ یا یراجت و دیص شزرو ی هتخانش یم دوش لاطا اما ، رد تاع

و دروم یگژی یاه تسیز تخانش ی ( تسا کدنا نآ

Bibak et al., 2013

ا .) نی رد هنوگ بآ یاه راج ی و لااب تعرس اب یاهرتسب

هزیرگنس یا تسیز یم دنک (

Keivany et al., 2016

نچمه .) نی ا نی ظاحل هب هنوگ یبایزرا

تیعضو ریاخذ رد نآ بآ یاه

،ناریا

یاراد تیعضو اخذ و تسا رطخ مک ری

هب نآ بسانم تروص زرا

یبای تسا هدش (

Eagderi et al., 2022

) ةعلاطم نادقف ، یاهزاین

ز یهاگتسی ا

نی بآ رد هنوگ اه

ی لخاد ی ا ناری نچمه و نی اپ تاعلاطم ماجنا ،نآ زا تظافح ترورض هی

ارب ی اخذ ظفح ری هلمج زا نآ

یاهراکهار سانم

ب هب ش رام یم دیآ .

هب هجوت اب تلاخد

یاه یناسنا ور رب ی لاس رد کچوک باز ةناخدور اه

ی هب نش تشادرب و هتشذگ رد هک ،هدرتسگ تروص

ا نی

غت ،تسا ماجنا لاح رد هناخدور تاریی

سو یعی ز رد هاگتسی هام نای ا نی هناخدور داجیا نچمه .تسا هدش نی

کدنا تاعلاطا هب هجوت اب

هام دروم رد نای

ا ،کچوک باز ةناخدور نی

ةعلاطم فده اب هعلاطم حیجرت

ز سی هاگت ناهد کتوب ةنوگ ( گرزب

C. macrostomum

)

و تارییغت هنایلاس شخب رد یناریا ابرذآ ناتسا رد کچوک باز ةناخدور ناجی

اب هنومن یرادرب .دش ماجنا لاس لصف راهچ رد ن

جیات ا نی

ن کرد رب هولاع هعلاطم یاهزای

ز یتسی ا نی م ،هنوگ ی دناوت ارب ی دم تیری ا نی سوکا متسی بآ ی رارق هدافتسا دروم دریگ

.

شور شهوژپ یسانش

:هعلاطم دروم ةقطنم

ةناخدور یمیاد لوط اب کچوک باز 411

ک رتمولی ربآ ةضوح یزی

اب ربارب 22111 ک رتمولی روشک برغ رد ار

م رب رد ی دریگ ا . نی برغ علض زا هناخدور ی

ناتسهوک اه ی پ و داباهم رهشناری

اب 2141 رد حطس زا عافترا رتم ای

قرش علض و ی

ناتسهوک اه ی دنق لی م همشچرس ی

دریگ اراد و ی عرف ةخاش ود ی

م ی دشاب رج قارع فرط هب تشدرس ةقطنم زا روبع اب و نای

پ ادی

م ی دنک م هلجد هب و ی

دزیر (

Binandeh et al., 2012

.)

هنومن یرادرب

دادعت عومجم رد :

6 ا هاگتسی ره کی اب 3 ارب رارکت ی ناوارف شرامش ی

اهروتکاف تبث و ی

حم یطی دندش باختنا

لودج(

1 .) هداد یاه یناوارف هام ی کتوب ناهد لکش( گرزب 1

و ) یاهروتکاف ز

یهاگتسی نابآ زا لصف راهچ رد

هام 1411 رهم ات

1411 ابرذآ ناتسا رد کچوک باز ةناخدور زا ناجی

برغ ی عمج روآ ی هنومن .دش یرادرب

ا ره رد اه هاگتسی

لوط اب 31 رد رتم عومجم

111 تشپ کوچاس روت و رکوشورتکلا هاگتسد زا هدافتسا اب رتم نابی

زا دعب هلصافلاب .تفرگ تروص دیص

هنومن

،اه غتم یاهری ز یهاگتسی

هلمج زا تیعقوم

،ییایفارغج حطس زا عافترا

ایرد ( ش و )m

بی ( س زا هدافتسا اب( )%

متسی عقوم تی بای ناهج ی ،)وتنوس و

(4)

یعیبط تسیز طیحم

، هرود شش و داتفه هرامش ،

1 ،

1041 108

( قمع ( ضرع و )m

راون رتم زا هدافتسا اب( )cm

ی )روانش مسج شور زا هدافتسا اب( تعرس ) هزادنا

یریگ (

Hasanli, 1999;

Mouludi-Saleh et al., 2021

گ ششوپ و رتسب راتخاس و ) هیشاح یهای

یا زین هب تبث ینادیم تادهاشم ساسارب و یفیک تروص

و هداد یاه ( ساسارب نآ

Tabatabaei et al., 2014

.دش تبث ) یخرب

یاهرتماراپ لماش بآ

(pH PH TESTER-PH108

لک ،)

( لولحم دماج داوم )TDS

(ppm)

، تیاده یکیرتکلا ( )EC

(

µSiemens/cm

) ( امد و

°C

اهروتکاف شجنس لباترپ هاگتسد طسوت ) ی

حم یطی (

TDS-02/TDS-03/TDS-039

هزادنا ) گ یری .دندش

هاگتسیز تیبولطم صخاش ةبساحم

شزرا ةنماد :

نیهب ره ة کی زا یاهرتماراپ یهاگتسیز

صخاش(

،تیبولطم هک )SI

یناوارف

هنومن رد اه هاگتسیا یاه هنومن یرادرب أت تحت ار ریث

رارق یم دنهد و زین ره تاقبط کی

زا یاهروتکاف یهاگتسیز

گ رظن رد اب نتفر

هاگتسیز مرن زا هدافتسا اب هدش باختنا ( رازفا

Habitat Selection

)

HABSEL Jowett, 2014: Version 1.00)

) هبساحم دش .

نیا هبساحم نیدب تروص ماجنا یم دوش هک ةنماد طوبرم هب ره ریغتم یمک هب یتاقبط میسقت یم دوش و شزرا رادقم ةنیهب ه ر هقبط

( )SI

صخشم یم

دوش . شزرا رادقم هنیهب ( )SI

قبط هطبار

SIc, i= %Uc,i%Ac,i

هب تسد دمآ هک رد نیا هطبار :c

یریغتم

یطیحم

،تسا :i

هقبط نآ

،ریغتم

%Uc,i

: دصرد هدافتسا یهام زا هقبط یا صاخ زا کیره زا یاهریغتم یطیحم

و

%Ac,i

: دصرد

رد سرتسد ندوب نآ ریغتم یطیحم تسا (

Waddle, 2012

).

یارب عت نیی بولطم صخاش تی

ره کی و زا یگژی یاه سررب دروم ی

رد

ةناخدور باز کچوک

، داقم ری ددع ی بولطم تی ا ره هاگتسی عت نیی م و نیگنای باسح ی صخاش اه ی بولطم تی ا هاگتسی یاه هنومن رادرب ی

هب ةلزنم بولطم صخاش تی

رد روتکاف نآ ةناخدور

باز عت کچوک نیی

.دش هب روظنم ةبساحم صخاش تیبولطم هاگتسیز

( )HSI

لک

یارب ةنوگ دروم هعلاطم رد ةناخدور باز زا ةطبار نیگنایم یسدنه

HSI= (SI1*SI2*…*SIn)1/n

هدافتسا دش (

Haghi

Vayghan et al., 2013

).

ی هتفا یاه شهوژپ

نیگنایم ةیلک یاهریغتم یطیحم

ةناخدور باز کچوک هب تروص یلصف رد لودج یاه 2 و 3 هئارا هدش تسا . ساسارب

،جیاتن

بولطم نیرت هاگتسیز یارب کتوب ناهد گرزب رد لصف

،راهب ناتسبات و زییاپ رد یحاون اب 11pH

->

0 اب صخاش تیبولطم 1

و رد

لصف ناتسمز اب ریداقم 11 -<

0

، 0 -<

/ 1 و 1 / 1 هب تسد دمآ . رد لصف

،راهب ناتسبات و زییاپ یحاون اب یامد

1 / 22 -<

21 یتناس دارگ هب بیترت اب صخاش تیبولطم 30

/ 1

، 14 / 1 و 60 / 1 و رد لصف ناتسمز یامد 6 / 12 -<

2 / 11

لکش 1 . یامن بناج ی هنوگ زا کتوب ناهد گرزب ( Cyprinion macrostomum )

کچوک باز ةناخدور رد .

لودج 1 . عقوم و تاصتخم تی

فارغج ییای هنومن طاقن رادرب

ی کتوب ناهد گرزب ( Cyprnion macrostomum )

رد ةناخدور باز کچوک .

سنج

رتسب ییایفارغجلوط ییایفارغجضرع هاگتسیاةرامش

ینش 36^◦14^′34/30^″^N 41^◦31^′11/36^″^E 1

ینش 36^◦14^′16/36^″^N 41^◦31^′16/61^″^E 2

هولق

یگنس 36^◦11^′46/12^″^N 41^◦31^′12/43^″^E 3

یگنس ات

ینش 36^◦16^′11/21^″^N 41^◦20^′30/46^″^E 4

هولق

یگنس 36^◦16^′26/01^″^N 41^◦20^′16/11^″^E 1

تخت یگنس

گرزب 36^◦11^′41/10^″^N 41^◦26^′41/16^″^E 6

(5)

/ و یروفغ ناراکمه

109

یتناس دارگ اب صخاش تیبولطم 44

/ 1 تبث دش . نینچمه رد لصف راهب رد یحاون اب 111TDS

-<

/ 1

، رد

لصف ناتسبات 161 -<

141 اب صخاش تیبولطم 16 / 1

، رد لصف زییاپ 141 -<

121 اب صخاش تیبولطم 66 / 1

، لصف ناتسمز 161 -<

/ 1 تبث دیدرگ . رد لصف راهب یحاون اب رادقم ربارب EC

221 -<

، لصف

ناتسبات 311 -<

/ 1

، لصف زییاپ 211 -<

/ 1 و رد لصف ناتسمز یحاون اب

321EC

-<

/ 1 و رد راهچ لصف رد حاون ی اب عافترا 1111 -<

061 رتم اب صخاش تیبولطم 1

، رد لصف

راهب رد یحاون اب قمع 62 -<

61 یتناس رتم اب صخاش تیبولطم 30

/ 1

، لصف ناتسبات قمع 41 -<

41 یتناس رتم اب صخاش تیبولطم

31 / 1

، لصف زییاپ قمع 41 -<

41 یتناس رتم اب صخاش تیبولطم 20

/ 1 و لصف ناتسمز 61 -<

11 یتناس رتم اب صخاش تیبولطم

61 / 1 هب تسد دمآ . رد لصف راهب یحاون اب ضرع 31 -<

21 رتم اب صخاش تیبولطم 41

/ 1

، رد لصف ناتسبات ضرع 11 -<

41 رتم

اب صخاش تیبولطم 21

/ 1

، لصف زییاپ ضرع 11 -<

1 / 6 رتم اب صخاش تیبولطم 33

/ 1 و رد لصف ناتسمز ضرع 31 -<

31 رتم اب

صخاش تیبولطم 62

/ 1 تبث دش . رد لصف راهب رد یحاون اب تعرس 4 / 1 -<

2 / 1 رتم هیناثرب اب صخاش تیبولطم 34

/ 1

، رد لصف

ناتسبات تعرس 6 / 1 -<

1 / رتم هیناثرب اب صخاش تیبولطم 33

/ 1

، لصف زییاپ اب تعرس 11 / 1 -<

0 / 1 رتم هیناثرب اب صخاش تیبولطم

36 / 1 و رد لصف ناتسمز تعرس 2 / 1 -<

1 رتم هیناثرب اب صخاش تیبولطم 13

/ 1 و رد راهچ لصف

،راهب

،ناتسبات زییاپ و ناتسمز

یحاون اب بیش 2 / 1 -<

0 / 1 دصرد هب بیترت اب صخاش تیبولطم

34 / 1

، 36 / 1

، 11 / 1 و 41 / 1 هبساحم دش

لودج 2 .

،لقادح رثکادح و نیگنایم ریداقم یاهروتکاف یهاگتسیز

کتوب ناهد گرزب ( Cyprinion macrostomum )

رد لصف راهب و

،ناتسبات ةناخدور باز

روتکاف راهب

ناتسبات

لقادح رثکادح

نیگنایم لقادح

رثکادح نیگنایم

1 pH / 0 3

/ 0 1

/ 0 2

/ 0 1

/ 0 3

/ 0

امد ( )c 21

21 06

/ 22 22

24 66

/ 22

TDS (ppm) 113

111 11

/ 116 133

116 13

/ 141

Ec (µSiemens/cm) 216

214 11

/ 213 263

311 14

/ 216

عافترا ( )m 1121

1161 22

/ 1134 1124

1161 13

/ 1131

قمع ( )cm 41

01 01

/ 63 21

61 64

/ 46

ضرع ( )m 21

61 10

/ 41 1

41 31

/ 24

تعرس نایرج ( )m/s 11

/ 1 42

/ 1 11

/ 1 1

61 / 1

بیش ( )% 1

/ 1 6

/ 2 6

/ 1 1

/ 1 6

/ 2 1

/ 1

لودج 3 .

،لقادح رثکادح و نیگنایم ریداقم یاهروتکاف یهاگتسیز

یهام کتوب ناهد گرزب ( Cyprinion macrostomum )

رد لصف

زییاپ و

،ناتسمز ةناخدور باز

روتکاف زییاپ

ناتسمز

لقادح رثکادح

نیگنایم لقادح

رثکادح نیگنایم

1 pH / 0 1

/ 0 2

/ 0 6

/ 1 1

/ 0 1 / 0

امد ( )c 11

21 10

/ 21 12

14 1

/ 12

TDS (ppm) 121

114 10

/ 142 111

161 111

316 03

/ 214 314

321 4

/ 311

1161 11

/ 1133 1126

1143 1133

قمع ( )cm 31

61 64

/ 11 11

63 4

/ 11

ضرع ( )m 6

21 10

/ 16 21

31 1

/ 26

تعرس نایرج ( )m/s 11 / 1 42 / 1 66

/ 1 1

21 / 1 11 / 1

بیش ( )% 1

/ 1 6

/ 2 6

/ 1 1

/ 1 6

/ 2 1 / 1

(6)

1 ،

1041 110

لکش 2 . یاهرادومن ةطبار

ریداقم تیبولطم یهاگتسیز یهام

کتوب ناهد گرزب ( Cyprinion macrostomum )

و یاهریغتم

یهاگتسیز رد ناتسبات و راهب لصف رد

ةناخدور باز و گنر یبآ طوطخ :راهب(

طوطخ :ناتسبات هدیرب هدیرب

( هوهق یا ))

(7)

111

( لودج 4 .) نینچمه صخاش تیبولطم هاگتسیز

( )HSI یارب ره ریغتم رد راهچ لصف رد لودج 1 هئارا هدش تسا . صخاش تیبولطم

لک یارب مامت یاهروتکاف دروم

یسررب رد راهچ لصف 603 / 1 هب تسد دمآ . رادومن حیجرت هاگتسیز هنوگ C .macrostomum

غتم ساسارب یاهری

ز یهاگتسی لکش رد کچوک باز ةناخدور رد

اه ی 2 و 3 اب هطبار رد .تسا هدش هئارا

لکش 3 . اهرادومن ی داقم هطبار ی

ر بولطم ی ت ز ی هاگتس ی کتوب ناهد ( گرزب Cyprinion macrostomum غتم و )

ی اهر ی ز ی هاگتس ی رد

اپ لصف یی ز باز هناخدور رد ناتسمز و ( گنر یبآ طوطخ :زییاپ(

هدیرب هدیرب و )

هوهق طوطخ :ناتسمز ))گنر یا

(8)

1 ،

1041 112

ب طابترا نی داقم ری بولطم تی غتم و یاهری حم یطی سب رد هک داد ناشن یرای

ازفا اب اهروتکاف زا شی

بار روتکاف رادقم و هدودحم ةط

یفنم

بولطم صخاش اب تی

ضعب رد و دراد ی

ازفا اب سکعرب دراوم شی

صخاش اب تبثم ةطبار روتکاف تیبولطم

اهنت ،دراد غتم

یری دنور هک

،داد ناشن ار تباث غت هک دوبpH

یریی بولطم صخاش رد تی

ةدودحم نوچ دشن هدهاشم ا رد هدش تبثpH

هاگتسی اه لصف و اه ی

ةدودحم رد و تشادن دوجو لاس فلتخم 11

- 0 و تشاد رارق یور

عیزوت أت هنوگ ریث ینادنچ .تشادن

ثحب هناخدور اه هب تدش تحت ریثأت تیلاعف یاه یناسنا دنتسه و عماوج نایهام نینچ یتارثا ار اب رییغت یاهوگلا عیزوت و ف یناوار خساپ

دنهاوخ داد (

Nasrolah Pourmoghadam et al., 2019

.) طباور نیب طیارش یهاگتسیز و

یناوارف دارفا کی هنوگ شیپ ضرف یاه

دروم هدافتسا رد تخاس لدم یاه تیبولطم هاگتسیز

تسا هک هب تخانش تیمها لماوع یهاگتسیز رد

تسیز نآ اه کمک یم دنک

(Tabatabaei et al., 2014)

. ساسارب اتن جی داقم ری بولطم صخاش تی

یاربpH

ةنوگ کتوب ناهد گرزب رد ةناخدور باز کچوک

تباث دنور راهب لصف رد ی

تشاد

، ینعی ازفا شی یرییغتpH

رد نازیم تشادن SI

اپ و ناتسبات لصف رد . زیی

ةطبار یفنم ب نی وpH

بولطم صخاش تی

هدهاشم

،دش هب یترابع یحاون اب نییاپpH

رت ریداقم شیب یرت

،درادSI

ناتسبات لصف سکعرب ناتسمز لصف رد اما

اپ و زیی .دوب اب هجوت هب تارییغت ا کدنا نی ط رد روتکاف ی

لصف راهچ

، ا شنکارپ نی

ًلاامتحا هنوگ رتمک

تحت ریثأت ا نی روتکاف دشاب .

یامد بآ هب ناونع لماع یلصا رحت کی تسیز یهام و هدوب ناشن ةدنهد زاغآ یخرب اهدنیآرف دننام مدیلوت لث ترجاهم و تسا

(

Abdollahpour et al., 2020

.) رد ةعلاطم

،رضاح امد روتکاف رد

اپ و ناتسبات ،راهب لصف هس زیی

رد ةدودحم ییامد رتلااب ب نیرتشی

صخاش تیبولطم ار

،تشاد ناتسمز لصف رد اما ةدودحم

ییامد نییاپ رت نیرتشیب رادقم ارSI

تشاد . یامد یحیجرت و بولطم یارب

لودج 4 . صخاش تیبولطم رد راهچ لصف

،راهب

،ناتسبات زییاپ و ناتسمز کتوب ناهد گرزب ( Cyprinion macrostomum )

رد

ةناخدور باز کچوک

روتکاف راهب

ناتسبات زییاپ

ناتسمز

SI هقبط SI هقبط

11 pH -<

0 1

11 -<

0 1

11 -<

0 1

0 -<

1 11 -<

0 1

/ 1

امد ( )c 1

/ 22 -<

21 30 / 1 1 / 22 -<

21 14 / 1 1 / 22 -<

21 60 / 1 6 / 12 -<

2 / 11 44 / 1

TDS (ppm) 111

-<

06 60 / 1 161 -<

141 16 / 1 141 -<

121 66 / 1 161 -<

141 14

/ 1

-<

211 1 311 -<

211 16 / 1 211 -<

241 66 / 1 321 -<

211 61

/ 1

-<

061 1 1111 -<

061 1

قمع ( )cm 62

-<

61 30

/ 1 41 -<

41 31

/ 1 41 -<

41 20

/ 1 61 -<

11 61

/ 1

ضرع ( )m 31

-<

21 41

/ 1 11 -<

41 21

/ 1 11 -<

1 / 6 33 / 1 31 -<

31 62

/ 1

تعرس نایرج ( )m/s 4

/ 1 -<

2 / 1 34 / 1 6 / 1 -<

1 / 1 33 / 1 11 / 1 -<

0 / 1 36 / 1 2 / 1 -<

1 13

/ 1

بیش ( )% 2

/ 1 -<

0 / 1

3 -<

6 / 2 34

/ 1 2 / 1 -<

0 / 1 36 / 1 2 / 1 -<

0 / 1 11 / 1 2 / 1 -<

0 / 1 41 / 1

لودج 5 . صخاش تیبولطم هاگتسیز ( )HSI یارب ره ریغتم رد راهچ لصف کتوب ناهد گرزب ( Cyprinion macrostomum )

رد

ةناخدور باز کچوک

روتکاف

لصف امد pH

( )c EC

( µSiemens/cm )

TDS (ppm) عافترا

( )m قمع (cm) تعرس

ج ر نای

( )m/s ضرع هناخدور

( )m بیش

)%(

HSI لک

راهب 011

/ 1 012 / 1 061

/ 1 011

/ 1 002 / 1 116 / 1 161 / 1 161 / 1 401 / 1 603 /

1 1/116 1/460 1/111 1/111 1/016 1/064 1/020 1/001 1 ناتسبات

زییاپ 010

/ 1 011 / 1 022

/ 1 101

/ 1 001 / 1 612 / 1 161 / 1 112 / 1 441 / 1

ناتسمز 064

/ 1 034 / 1 616

/ 1 001

/ 1 016 / 1 201 / 1 110 / 1 111 / 1 616 / 1

(9)

113

نیا هنوگ رد لصف ییاه زا لاس هک یامد بآ رتلااب

،تسا بسانم

،دوب ا نی اتن جی یم دناوت هب لیلد طابترا امد اب خرن کاو شن یاه

یمسیلوباتم و

فرصم

،یژرنا

،لثمدیلوت هنوگ راتفر و دشر

اه یم دشاب (

Beamish et al., 2006

.) امد مهم روتکاف ی

باختنا رد

ز هاگتسی بولطم یارب هایس یهام زکرم ی (

Capoeta buhsei

) ناونع هدش تسا (

Dolatpour, 2013

.)

ساسارب اتن جی اب ازفا شی ریداقم تیاده یکیرتکلا ( )EC

و داوم دماج لولحم ( )TDS

رد لاس لصف راهچ صخاش

بولطم تی

شهاک

،تفای نازیم داوم دماج لولحم رد هنماد یاه نییاپ رت ب رگنای بولطم صخاش تی

دوب رتلااب و

یارب روتکاف تیاده ا یکیرتکل زین

رد هنماد یاه نییاپ

،رت داقم ری رتشیبSI

دوب اده . تی رتکلا یکی رد ةجرد لوا هب نیمز یسانش و سنج رتسب هناخدور یگتسب دراد .

نینچمه شیازفا

نیا

،رتماراپ شان ی لاعف زا تی یاه ناسنا ی بلاضاف و اه

ی رهش ی ( تسا

Pishkahpour et al., 2019

.) حیجرت

ز یهاگتسی هایس

یهام زار ی

Capoeta razii

رد هاگتسیا ییاه اب تیاده یکیرتکلا لااب

ًاصوصخ اپ قطانم رد ینیی

اراد هناخدور ی

نیرتشیب دوبSI

(

Moradpour DerazKolaei et al., 2021

.)

ساسارب

،جیاتن ازفا شی رد حطس زا عافترا روتکاف ای

ت ریثأ فنم ی بولطم رد تی ز هاگتسی باختنا ی ةنوگ دروم لاطم هع رد و تشاد

اپ تاعافترا نیی

رت بولطم صخاش تی

ب رتشی م .دوب نازی ا نی رد صخاش ةدودحم

عافترا 061 ات 1111 ب رتم نیرتشی ارSI

تشاد . روتکاف

عافترا زا هلمج یاهروتکاف مهم

رد هاگتسیز یباختنا و یناوارف هنوگ یاه نایهام رد یرایسب زا هناخدور اه تسا (

Porter et al.,

.)2000

عافترا رب یاهروتکاف تعرس

،نایرج بیش و یامد بآ ریثأت م ی

،دراذگ هب ناونع لاثم اب شهاک

،عافترا امد ی ازفا بآ ی ش

م ی دبای اربانب . نی ا رد نی ازفا و عافترا شهاک اب هعلاطم شی

ناوارف امد ی هام نای ا رد هاگتسی اه ( رد لصف یاه لاس داقم و ) ری صخاش

بولطم تی ازفا شی تفای . رد ةعلاطم رضاح نایهام رد لصف یاه رد لاس فلتخم ةدودحم

قمع ب نی 41 ات 61 تناس ی رتم شیب نیرت

یناوارف ار تشاد ا روضح قمع مرگ لوصف رد سکعرب و نی

امد شهاک هب هجوت اب ناتسمز لصف رد و دوب رتمک هنوگ ی

حم ی ط رد

قمع اه ی ب رتشی غت هک تشاد روضح تاریی

امد یی مک رت دوب . جیاتن رد هک داد ناشن لصف

یاه راهب و ناتسبات رد ضرع یاه رتشیب

ناخدور ه

، و رد لصف یاه زییاپ و ناتسمز رد ضرع یاه نییاپ رت رادقم هناخدور رتلاابSI

،دوب اب هجوت هب ةطبار سوکعم قمع اب

ضرع

،هناخدور نیا هنوگ رد لوصف درس رد قطانم مک ضرع هناخدور اب قمع رتشیب یناوارف ییلااب دنتشاد . هاگتسیز یاه ضرع اب

ب رتشی بولطم تی مک رت ی ارب ی ز تسی هنوگ و دنراد اه

ی فلتخم نایهام ز هاگتسی یاه مک ضرع اب جرت ار رت

حی م ی د دنه (

Zamani

Faradonbe et al., 2015

.)

تعرس رج نای بآ هب ناونع روتکاف ی مهم هک هب روط قتسم می زبآ تادوجوم رب ی

و هب تروص میقتسمریغ رب

نیمأت و لاقتنا داوم

ییاذغ ریثأت یم دراذگ (

Ahmadi-Nedushan et al. 2006

)،

نچمه نی رج تعرس نای

م ی دناوت اهروتکاف ی

، pH

وTDS

ارEC

ت تحت ریثأ رارق دهد و اب هجوت هب زاین ینژیسکا هنوگ یاه نایهام رد هاگتسیا یاه فلتخم اب تعرس نایرج توافتم ضح رو هتشاد

دنشاب . رد ةناخدور باز کچوک اب هجوت هب تیعقوم ییایفارغج و

عافترا

،هقطنم رثکا طاقن هنومن

،یرادرب یاراد تعرس یرج ا ن یلااب ی

،دندوب رد ةعلاطم رضاح یهام کتوب ناهد گرزب رد لصف یاه لاس رد هاگتسیا یاه اب تعرس طسوتم ( 1 رتم رب هیناث ) نیرتشیب

نازیم تیبولطم ار

تشاد . جیاتن ناشن داد هک رد راهچ لصف لاس اب شیازفا بیش رتسب

،هناخدور نازیم صخاش یبولطم ت نیا هنوگ

شهاک تفای . هب روط یلک تیبولطم نیا

یهام رد هاگتسیا یاه اب بیش مک رت و تعرس نایرج طسوتم رتشیب تسا . مه نینچ جیاتن

ناشن داد هک حیجرت یهاگتسیز نیا

هنوگ رد لصف یاه فلتخم لاس توافتم تسا . هب یلکروط نیا هنوگ یقطانم اب د ام و

،لاابpH

عافترا نییاپ

،رت بیش رتسب مک رت و تعرس نایرج طسوتم ار حیجرت داد .

هجیتن یریگ

ساسارب تادهاشم رد

لوط کی لاس هنومن یرادرب نیا هنوگ

،هیذغت لثمدیلوت و راتتسا تهج یریگولج زا

راکش رد ریز ت هتخ گنس اه

و قطانم اب رتسب هولق یگنس نودب ششوپ یهایگ ار حیجرت یم دهد . هجوتاب هب تارییغت هدمع رد رتسب ةناخدور باز ک کچو هب لیلد

تشادرب هسام زا

،هناخدور هیصوت یم دوش رد تهج نداد زوجم هب هاگراک یاه هسام ییوش ینیبزاب ددرگ . نوچ ساسارب

،جیاتن نیا

هنوگ رد یاهرتسب هولق

یگنس و هتخت یگنس تهج هیذغت و دیلوت لثم تسیز یم دنک هک تظافح زا نآ اه و یارب ظفح ذ ریاخ نیا

هنوگ رد ةناخدور باز ترورض دراد . هب ناونع هجیتن یریگ یلک یم ناوت نایب درک هک یهام کتوب ناهد گرزب رد ةناخدور باز چوک ک

اب صخاش تیبولطم لک

603 / 1 ( لک اهروتکاف رد راهچ لصف ) یاراد تیعضو یبسانم رد هطبار اب هاگتسیز تسا .