هدکشناد یناسنا مولع و تایبدا
یشزومآ هوگر یداصتقا مولع
نایاپ دشرا یسانشراک هجرد تفایرد یارب همان
مولع هتشر شیارگ یداصتقا داصتقا
یژرنا
شیپ یارب یلدم یحارط ناریا رد زرا خرن ینیب
هب اب متیروگلا یریگراک شوه یاه
یعونصم
رگشهوژپ :
ینادحوروپ لوسر
امنهار داتسا :
رتکد جزید یمشاه میحرلادبع
رواشم داتسا :
رتکد یرضاح فتاه
ناونع و :روآدیدپ مان شیپ یارب یلدم یحارط
زرا خرن ینیب ناریا رد
هب اب متیروگلا یریگراک شوه یاه
-
یعونصم / ینادحوروپ لوسر
داتسا امنهار : جزید یمشاه میحرلادبع رتکد
داتسا :رواشم نا یرضاح فتاه رتکد
خیرات :عافد 17
/ 10 / 1398
حفصدادعت :تا 116
.ص
نایاپ هرامش :همان
نایاپ هرامش / یداصتقا مولع همان
:هدیکچ :فده شیپ یارب یلدم یحارط زرا خرن ینیب
ناریا رد
شور :شهوژپ یسانش هکبش
یتم رارتق هدافتتسا دروم فوصوم لدم یحارط یارب یعونصم یبصع یاه -
.دریگ هتفای اه : نورن دادعت شیازفا یور یمظنم تاریثات اه
ییاراتک نیرتهب هتب یاته
هکبتش زا هدتمآ تتسد یاته
فلتخم جیاتن نیرنهب و دنرادن دراوم رتشیب رد
رد هکبش اب ییاه یم یور راهچ و هس یاه هفقو دنهد
هکبش .
.تسا هداد هئارا راهچ هفقو و هدزناش نورن دادعت رد ار هجیتن نیرتهب لاکینکت کیتاتسا هجیتن :یریگ یریگراکب اب متیروگلا
یعونصم شوه یاه یم
هب ناوت شیپ ینیب زرا خرن زا یقیقد یاه تسد
.درک ادیپ هژاو :یدیلک یاه شیپ
شوه ،زرا خرن ینیب هکبش ،یعونصم
یعونصم یبصع ی
1
-
فده و همدقم
1-1 - همدقم
هنوگ هب ناهج یاهداصتقا رضاح لاح رد هظحلام لباق روط هب هک دنتسه یا
هدینت مه رد یا
هدش هبنج زا و دنا طابترا فلتخم یاه
هدرک ادیپ مه اب یگنتاگنت یاه زا اهنت و لاثم روط هب .دنا
و شورف نامز رد نآ زا دعب و ییاهن لوصحم ات هیلوا داوم زا لوصحم کی دیلوت رد هبنج کی هد تسا نکمم نآ زا سپ تامدخ شقن روشک اه
طابترا یفرط زا و دننک ینیرفآ نیب یاه
یللملا
فا تکرش و دار هنوگ هب اه
هدش یا هیامرس و تیلاعف لحم هک تسا هب اه
یم یتحار هباج دناوت
هدش اج
.ددرگ لقتنم یرگید روشک هب روشک کی زا و نیب ماظن رد روشک ره یم رارق رگید یاهداصتقا اب لماعت رد لاناک ود زا یللملا
یکی ؛دریگ
ورخ و دورو نایرج یرگید و تامدخ و لااک تراجت لاناک زا هیامرس ج
یمسرریغ و یمسر یاه
هجیتن رد .تسا هقلح ،لماعت نیا ی
رد هچ و لااک رازاب رد هچ ناهج هیقب اب روشک ره لاصتا ی
ییاراد رازاب متسر( دوب دهاوخ زرا خرن ،اه
،هداز 1390 : 4 .)
هدمع زرا خرن هقلح نیرت
داصتقا یطابترا ی هقلح ،تسا جراخ ناهج و یلم یاه
هک یا و مک
تمیق نییعت رد ،میقتسمریغ و میقتسم روط هب نآ فیک و تراجت لباق یاهلااک یلخاد یاه
یم راذگریثات تامدخ و اهلااک رثکا یاضاقت و هضرع داصتقا لداعت تیعقوم و درکلمع رب و دشاب
تلود تامیمصت نیرتمهم زا یکی ،هزورما هک درادن یتفگش نیاربانب .تسا رثوم یلم باختنا ،اه
ن نآ یلم لوپ هطبار هوحن نییبت ،رگید ترابع هب ای و یزرا متسیس عو لوپ ریاس اب اه
.تساه
نیب تلادابم نوزفازور شرتسگ تلادابم رد کسیر عون کی هباثم هب هک زرا خرن تاناسون و یللملا
نیب یم یللملا مولع ناققحم ات تسا هدش ثعاب ،دشاب
رد ار یعیسو تاعلاطم یلام و یداصتقا
یمز شیپ هن ماجنا زرا خرن ینیب یروئت هچرگا .دنهد
هتفرگ لکش زرا خرن راتفر نوماریپ یدایز یاه
شیپ ،تسا ،نایوسوم( درادرارق هجوت نوناک رد زونه زرا خرن ینیب
1391 : 4 .)
یم زاب داصتقا لیلحت رد مهم تاعوضوم زا نآ تاناسون و زرا خرن نییعت یاهرازاب رد زرا .دشاب
جراخ و یلخاد تاجرد دوخ یداصتقا یاهراتخاس هب انب اهروشک و هتفرگرارق هلماعم دروم ی
هناگود شقن ًلاومعم زرا خرن .دنراد نآ تارییغت هب تبسن یفلتخم تیساسح افیا داصتقا رد ار یا
یم لداعت روشک یتباقر تردق ظفح و داجیا اب ًلاامتحا نآ شیازفا فرط کی زا هک ارچ ،دنک
شخب رد ار یداصتقا یم نیمضت یجراخ
یطیارش تحت زین نآ تیبثت رگید فرط زا و دیامن
یم مهارف ار یداصتقا تابث تابجوم رییغت ار اهروشک تادراو و تارداص زرا خرن تاناسون .دروآ
میمصت یارب یناوارف تیمها یاراد ور نیا زا و هداد یریگ
یم یداصتقا یاه ،یمیهاربا( دشاب
1392 : 3 .) ناسون رضاح نرق رد هلمج زا زرا خرن تا
مهم ی و نانادداصتقا هجوت هک تسا یتاعوضوم نیرت
تسایس لاحرد و هتفای هعسوت یاهروشک هورگ ود رد ار ناراذگ بلج دوخ هب هعسوت
هدرک نیا .تسا
میمصت رب نآ ریثات تلع هب وس کی زا تاناسون کسیر تریدم و یریگ
هجوت دروم یلام یاه
هیامرس ب ناناگرزاب ،ناراذگ نی
یم یلام گرزب تاسسوم و یللملا ظاحل هب رگید ییوس زا و دشاب
میمصت یریگ تسایس و اه یراذگ
روشک حطس رد یزرا یاه ،تسا یداصتقا تاماقم هجوت دروم اه
هب یروط هدمع زا یکی ناونع هب ،زرا خرن تاناسون هک روشک ره یجراخ یناگرزاب شخب لئاسم نیرت
یم حرطم اعریغ تاناسون .دشاب
ار یداصتقا تابث هک تسا یداصتقا تلاضعم زا یکی زرا ید
نیب حطس رد دیرخ تردق یبسن شهاک و یلم لوپ هب مدرم دامتعا بلس و هدرکدیدهت ار یللملا
یپرد ریغتم یور رب یدایز ریثات هلئسم نیا هک ،دراد و تادراو ،تراداص لیبق زا یداصتقا یاه
،نایوسوم( دراد هریغ 1391
: 2 .)
تفن شورف قیرط زا روشک یزرا یاهدمآرد مظعا تمسق هکاجنآزا یم نیمات ماخ
عبنم و دوش
تفن شورف نیمه زین تلود دمآرد یلصا خرن تارییغت تلع نیمه هب ،تسا ماخ
یم زرا دناوت
هتشاد یلخاد یاهرازاب و روشک یداصتقا راتخاس رب یرایسب تاریثات هتفگ دراوم هب هجوت اب .دشاب
ج هدش لدم هب یداصتقا تایبدا زا یمیظع مجح هک تسین بجعت یا شیپ و یدنب
خرن ینیب یاه
هتخادرپ زرا تسا
. ینامز اما ،دراد تیمها هراومه زرا خرن هچرگ هدش نییعت بسانمان روط هب هک
-
تمیق رد للاتخا لیلد هب نآ تیمها ،دشاب شیازفا نآ لابند هب و یجراخ و یلخاد یبسن یاه
تصرف یاه شیازفا ژارتیبرآ یم
تسایس هنیمز رد للاتخا .دبای بجوم ،زرا خرن بسانمان یاه
یم یمروت یاهراشف رد ار مدرم یگدنز حطس رد لزنت ،زرا خرن موادم شیازفا هک ددرگ
یپ هک دراد
زا .دوبدهاوخ زین یسایس یاهدمایپ یاراد نیا
هک تسا یساسح هنیمز ،زرا خرن راتفر یسررب یور
یشوک دیاب ات د
دح یریگولج دروم نیا رد اطخ زورب زا ،ناکما تیمها هب هجوت اب نیاربانب .درک
تسایس عیرس تارییغت هب هجوت اب زین و ناریا داصتقا صوصخب اهروشکداصتقا رد زرا خرن ثحب -
رد زرا خرن رب رثوم لماوع ییاسانش نمض تسا مزلا ناریا یداصتقا یاهراتخاس رد زرا خرن یاه ایس ،ناریا تس
دوش لیلحت زین روشک یمسر زرا خرن دروم رد هدش ذاختا یاه متسر(
،هداز 1390 :
10 - 9 .) شیپ هک تسا یداصتقا ریغتم کی زرا خرن یداتصتقا نلااتعف زا یرایتسب هتقلاع دروم نآ ینیب
هقلاع نیا .تسا یم ار نادنم
میسقت هورگ هس هب ناوت هتسد :درک
تسایس لوا ی و یداتصتقا ناراذگ
کناب ه کناب هدش تیریدم روانش یزرا ماظن کی تحت .دنتسه یزکرم یا اتسارب یزتکرم یاته
مطلات یزاسراومه روظنم هب صخشم یانبم یم هلخادم زرا رازاب رد ،رازاب یاه
اتهنآ لتیلاد .دتننک
یم هلخادم نیا یارب مطلات ندوب لومعم لومعم دح زا شیب لماش دناوت
یتفنم رتثا هجیتن رد و اه
یلاعف رب نآ ت
شپ .دشاب یداصتقا یاه هتلخادم نینچ همزلا زرا خرن ینیب
هتتسد .تتسا یا ،مود ی
هاگنب هیامرس و تراجت رد لاعف یاه یراذگ
نیتب یاته یناتهج .تتسا لتلملا
بتجوم داتصتقا ندتش
عونتم و اهرازاب شرتسگ هیامرس یویلوفتروپ ندش رت
یراذگ هدش اه مهم زا .تسا کتسیر نیرت
یاته
نیا اب طبترم تیلاعف
هاتگنب دوتس و هنیزه ،دمآرد ،زرا خرن تارییغت ،تسا زرا خرن کسیر ،اه ار اته
یم رییغت راچد شیپ نیاربانب دنک
میمصت ،زرا خرن ینیب هاگنب یریگ
تتعفنم بتسک روتظنم هب ار اه
یم رارق ریثات تحت رتشیب هتسد .دهد
هتفتس موتس ی رازاتب کتی زرا رازاتب .دنتتسه زرا رازاتب نازاتب
لاترپ نوتیلیرت کی رب غلاب هنازور رازاب نیا رد تلاماعم شزرا .تسا هدنوشدقن رایسب و هلماعمرپ مط
اسوم( تسا رلاد ،1
2000 ،یدیجم زا لقن هب 1390
: 2 .)
1-2 - قیقحت تیمها و ترورض
شور زا هدافتسا شیپ و لدم ییاسانش رد کیسلاکریغ یاه
متسیس راتفر ینیب ،هدیچیپ یاه
تدم لفاحم رد تساه هفرح یتح و یملع
هدش لومعم و لوادتم یا .تسا
زا یرایسب رد
متسیس لدم هک یطخریغ ًاصوصخ و هدیچیپ یاه شیپ نآ لابند هب و یزاس
زا اهنآ لرتنک و ینیب
شور قیرط یم نکممریغ ًاضعب یتح و راوشد رایسب یرما یلیلحت و کیسلاک یاه
شور زا ،دیامن -
یگژیو زا هک کیسلاکریغ یاه ییاه
رادروخرب یگربخ و تفرعم رب ینتبم ،یدنمشوه نوچمه
،دنتسه هدافتسا یم هکبش .دوش یاه
شور نیا زا یکی ،یبصع هک تسا لوحت لاح رد و عیدب یاه
تخانش ،یزاسوگلا لیبق زا یعونتم تاعوضومرد هشوخ ،وگلا
شیپ و یدنب و هتفر راک هب ینیب
هتشاد یدیفم جیاتن ،ییوکسا یرغصا( تسا
1381 : 69 .)
لاس رد یژولونکت زا هدافتسا ریخا یاه شوه یاه
شیپ یارب یعونصم یاهریغتم ریداقم ینیب
هدنیازف دشر یداصتقا هکبش .تسا هتشاد یا
شور زا یکی یعونصم یبصع یاه رد هک تسا ییاه
شیپ ینیب هب یلام یاه شور هب تبسن یرتهب باوج ًلاومعم و هدش هتفرگ راک
یم یلبق یاه دهد
ا(
،یمیهارب 1392
: 2 .)
لدم روظنم هب توافتم شور نیدنچ یرس یزاس
یاه لدم .دراد دوجو ینامز لماش یرامآ یاه
کرحتم نیگنایم امیرا و ییامن یزاسراومه ،2
یم یطخ 3
شیپ رد هکدنشاب هب هدنیآ ریداقم ینیب
هدش دودحم عوضوم نیا .دنشاب هتشذگ تادهاشم زا یطخ عباوت هدنیآ ریداقم هک تسا
نیا هنوگ
شور هب و مهف رد یبسن یگداس لیلد هب اه دروم رایسب ریخا ههد دنچ تاقیقحت رد ،یریگراک
هدوب هجوت یطخ تیدودحم رب هبلغ یارب .دنا
یطخریغ یاهوگلا ندروآ باسح هب و لدم ندوب
لدم زا فلتخم عون نیدنچ ،یعقاو لئاسم رد صخشم یغ یاه
داهنشیپ عوضوم تایبدا رد یطخر
هدش مهم هلمج زا هک تسا یم اهنآ نیرت
ویسرگروتا هب ناوت ( یطرش
)ARCH
یطخود ،4
و1
Moosa
1
1Moving Averag
Average Moving Auto Regressive Integrated
2
Heteroscedastic Auto Regressive Conditional
3
ویسرگروتا ن
هناتسآ ( یا )TAR
،یعشاخ( دومن هراشا2
1384 ،یراجیب و یعشاخ زا لقن هب 1387
:
87 لدم دنچره .) شیپ لئاسم رد ییاهدوبهب روکذم یطخریغ یاه
هدومن داجیا ینیب هب اما ،دنا
-
د اهنآ یریگراک یم دودحم یلک تلاح ر
نیا هک ارچ دشاب لدم هنوگ
یطخریغ یاهوگلا یارب اهنت اه
هدش یحارط یصاخ گناژ( دنا
،3
2004 ،یراجیب و یعشاخ زا لقن هب 1387
: 87 لدم هب رداق و ) -
یرس رگید عاونا یزاس یمن یطخریغ ینامز یاه
هکبش ًاریخا .دنشاب ناونع هب یعونصم یبصع یاه
بسانم نیزگیاج کی لدم تهج
یرس یزاس یلصا توق هطقن .دنا هدش داهنشیپ ینامز یاه
هکبش لدم تیلباق یعونصم یبصع یاه فاطعنا یطخریغ یزاس
،یراجیب و یعشاخ( تساهنآ ریذپ
1387 : 87 .) هک نکمم یطخریغ یاهراتخاس دادعت ،ددرگن فرطرب لدم ندوب یطخ تیدودحم هک یتقو
شیپ و حیرشت یارب دناوت یم یرس ینیب
دنهاوخ دایز رایسب ،دنریگرارق هدافتسا دروم ینامز یاه
هدیدپ دناوتب ات دشاب یلک یفاک هزادنا هب دیاب بوخ یطخریغ لدم کی .دوب رد یطخریغ یاه
هداد هکبش .دهد صیخشت ار اه یاه
یبصع نیا زا یکی یعونصم لدم هنوگ
یم اه هب رداق هک دنشاب
هداد رد ددعتم یطخریغ دراوم نیمخت اه
هبساحم بوچراچ کی و هدوب فاطعنا یا
هنماد یارب ریذپ
یم یطخریغ لئاسم زا یعیسو ،گناژ ( دنشاب
2004 یراجیب و یعشاخ زا لقن هب 1387
: 89 -
88 تیزم زا یکی .) نیا زراب یاه
لدم هنوگ لدم هب تبسن اه
یطخریغ رگید یاه ا
هک تسا نی
هکبش یناهج هدننز بیرقت کی ،یعونصم یبصع یاه سه 4
یم هک دنت اب ار یعبات عون ره دنناوت
نیا .دننزب نیمخت هاوخلد تقد هکبش زا هنوگ
چیه هب زاین اه شیپ هنوگ
لدم لکش دروم رد یضرف
لدم دنیآرف رد هب و هتشادن یزاس
یم هداد رب ینتبم لدم کی یلکروط ،گناژ( دنشاب
2005 هب
،یراجیب و یعشاخ زا لقن 1387
: 89 .)
تیلباقزا یکی یاه
هکبش مهم یاه
یبصع شیپ ،یعونصم تسا ینیب
. هب تیلباق نیا یگژیو رطاخ
-
هکبش درف هب رصحنم یاه تسا اه
. شور فلاخرب هک تسا نیا تسخن یگژیو رب ینتبم یاه
لدم هکبش ،یتنس یاه یاه
یبصع شور یعونصم هداد زا جرختسم یقیبطتدوخ یاه
5اه نتسه د
شیپ اهنآ رد هک ضرف
یمک رایسب یاه لدم صوصخرد
دراد دوجو یسررب دروم هلأسم یراتفر یاه
دنتسه دازآ لدم تروص هب رگید یترابع هب و .6
هکبش نیا لاثم زا اه
یم رد اه طباور و دنزومآ
هداد نایم یعبت هتخانشان تروصرد ار اه
راوشد ای طباور ندوب فشک ،اهنآ فیصوت ندوب
یم دننک .
رد ،ورنیازا یتروص
یسب هلأسم هک هداد ای دشاب لکشم را
هکبش ،دشاب هتشادن دوجو یفاک یاه -یاه
هتفگ هک هچنآ هب هجوت اب اریز ؛تسا یدیفم رایسب رازبا یبصع هکبش عقاو رد ،دش
یاه یبصع
Bilinear
4
Auto Regressive Threshold
5
Zhang
6
Universal Approximators
7
Adaptive Methods –
Driven Self –
Data
1
Model Free
2
شور زا یکی یعونصم هریغتمدنچ یطخریغ کیرتماراپان یرامآ یاه
و یریگدای ناوت هک تسا 1
دراد اطخ حیحصت (
2فوزآ ، 1994 ءارز زا لقن هب ،ناراکمه و داژن
1387 : 117 - 116 .)
لدم درکیور نیا لح یارب یدیفم رازبا ،دنراد هبرجت قیرط زا یریگدای ییاناوت هک یزاس
عمج اریز ؛تسا یلمع لئاسم زا یرایسب هداد یروآ
تحار رایسب ًابلاغ یلمع لئاسم یارب اه زا رت
هئارا یناوق دروم رد بوخ یکیروئت تایسدح ی هداد هک تسا یمتسیس ای هعومجم رب طلسم ن
زا اه
یم جارختسا نآ دوش
( یلزاشلا ،3
1999 ءارز زا لقن هب ،ناراکمه و داژن
1387 : 117 .)
هکبش مود یگژیو یاه
یبصع تساهنآ یلااب رایسب میمعت تیلباق یعونصم .
هکبش هکنآ زا سپ
هداد زا یتمسق طسوت هنومن کی( اه
) اغ ،دش هداد شزومآ یم ًابل
هدشن هدهاشم( یتآ ریداقم ،دناوت )
یتسرد هب ،تسا راجنهبان ای یزیون تاعلاطا یاراد هنومن هک ینامز یتحار یسررب دروم ریغتم دنزب دح .
لاثم هب هجوت اب یسررب دروم ریغتم یتآ ریداقم نیمخت عقاو رد ،هتشذگ راتفر زا ییاه
تساهنآ میمعت تردق ءارز(
،ناراکمه و داژن 1387
: 117 .)
یگژیو موس هکبش یاه یبصع یعونصم بیرقت
هدننز یاه یوق عباوت
4یلک لئاسم دروم یسررب
تسا . هکبش رد اه هسیاقم اب شور یاه یرامآ
،یتنس یارب لح لئاسم زا عباوت یلک و فاطعنا ریذپ
رایسب یرتشیب یم هدافتسا دننک
. هب تلع یگدیچیپ یاه
متسیس یاه
،یقیقح شور یاه یرامآ
یتنس اب تیدودحم یاه
یدایز تخانشرد نیا
طباور هجاوم دنتسه . هکبش یاه یبصع هنیزگ ی
یبسانم یارب ههجاوم اب نیا تیدودحم دنتسه
( گناژ و ناراکمه ، 1998 ءارز زا لقن هب و داژن
،ناراکمه 1387
: 117 .)
هکبش رگید یگژیو یاه
یبصع یطخریغ یعونصم تساهنآ ندوب
. شور رد یاه هعلاطم یتنس -
یرس ی سکاب شور ریظن ینامز یاه یرس هک تسا نیا رب ضرف امیرا و زنیکنج
دروم ینامز یاه
هب هعلاطم هلیسو
یم دیلوت یطخ دنیآرف کی ی دنوش
( و دنمشوه ناراکمه
، 1387 ءارز زا لقن هب -
،ناراکمه و داژن 1387
: 118 .) شور نیا یایازم زا یم یتنس یاه
حت تیلباق هب ناوت اب اهنآ لیل
حیضوت تردق ،دایز تایئزج درک هراشا ناسآ یریگراکب و لااب یگدنهد
. نیا یساسا فعض اما -شور
یطخ اه تسا اهنآ ندوب .
ههد ود رد یرس لدم نیدنچ ،هتشذگ ی
و شرتسگ یطخریغ ینامز
نآ زا هک تسا هتفای هعسوت یم هلمج
هناگود یطخ لدم هب ناوت هناتسآ نویسرگر دوخ لدم ،5
یا
( )TAR
یطرش ناسمهان سنایراو نویسرگر دوخ لدم و (ARCH)
اما .درک هراشا لدم نیا
اه
هجاوم یگرزب تیدودحم اب زونه دنا
. لدم نیا رد مکاح یساسا نیناوق زا علاطا نودب و لبق زا ،اه
یدورو رب یجورخ و اه
یم ضرف ،اه هطبار کی هک دوش
کی یارب حیرص ی یرس
دراد دوجو ینامز .
Multivariate Nonlinear Nonparametric Statical Methods
3
Azoff
4
El Shazly
5
Functional Approximators Universal
6
Bilin Model
1
قاورد لومرف ،ع هعومجم کی یارب یطخریغ لدم کی یدنب
هداد زا نیعم ی دودحم ضرف اه
هدننک -
لدم اریز ،تسا یا ءاشنم تسا نکمم هک دنراد دوجو یعونتم و ددعتم رایسب یطخریغ یاه
هداد دیلوت دنشاب اه
. هکبش یاه یبصع شور فلاخرب یعونصم زا یکی هدش دای یطخریغ یاه
شور شیپ یاه ینیب
شیپ هب زاین هک تسا یطخریغ یدورو نایم طباور صوصخرد ضرف
و اه
یجورخ تسین اه ءارز(
و داژن ،ناراکمه 1387
: 118 .)
لاس رد هکبش شور ریخا یاه ی
یبصع شور یارب یبیقر ناونع هب یعونصم یرامآ یتنس یاه
روهظ هدرک تسا . هکبش نیا هیبش رب ینتبم اه
یزاس نورن زا یرتویپماک یاه یاه
و دنتسه یبصع
هیاپ کی زا هدافتسا اب یم ماجنا ار دوخ تایلمع یتایضایر ی
دنهد . هکبش یاه یبصع هتب یعونتصم
هدرتسگروط هنیمز رد یا
یم هتفرگراک هب یتعنص و یراجت فلتخم یاه تیلباق یاراد و دنوش
یاته
دنتسه یدایز ءارز(
،ناراکمه و داژن 1387
: 127 .)
1-3 - قیقحت تلااوس
1 - لماوع هچ ی ور ی ثات زرا خرن ی
ر یم
؟دنراذگ
2 - یم ایآ ناوت گراکب اب ی ر ی متیروگلا اه ی شوه عونصم ی پ ی ش بی ن زرا خرن زا یقیقد ًاتبسن ی
؟داد هئارا
1-4 - قیقحت فادها
وسوم ی نا ( 1391 اپ رد ) ی نا سانشراک همان ی
کرت هب دشرا ی
ب هکبش لدم اه
ی بصع ی عونصم
1ی اب
روگلا ی مت تنژ ی ک پ روظنم هب ی
ش بی ن ی اقم و زرا خرن ی
هس لدم اب نآ اه
ی رس ی نامز ی
ARIMA
و
GARCH
قحت و تخادرپ2
ی تاق کرت شور هک داد ناشن ی
ب ی لدم هب تبسن اه
ی
ARIMA
و
EGARCH
رترب ی .دراد یم نایب دوخ شهوژپ یارب یتآ داهنشیپ ناونع هب یو هک دنک
« نیا رد
نایاپ هفقو زا همان هفقو و زرا خرن یاه
تفن تمیق یاه شیپ یارب
یم ،دش هدافتسا ینیب ریاس زا ناوت
درب هرهب ،هریغ و هرهب خرن ،یگنیدقن ،یراجت زارت نوچمه زرا خرن رب راذگریثات یاهریغتم »
.ص(
137 .) نینچمه هاربا
ی م ی ( 1392 اپ رد ) ی نا سانشراک همان ی
رط زا دشرا ی
ق شور اه ی سرگردوخ ی
نو
م ی گنا ی ن هکبش و هتشابنا کرحتم ی
بصع ی نصم عو ی ور اب ی درک نکت ی لاک پ هب ی ش بی ن ی دنور
غت یی تار اتن و هتخادرپ زرا خرن ی
ج عم اسا رب ار شور ود زا لصاح ی
اهرا ی هزادنا گ ی ر ی تقد
پ ی ش بی ن ی اقم دروم ی هس رارق تن و داد یا ج قحت ی ق داد ناشن هکبش شور هک
ی بصع ی عونصم ی
سرگردوخ لدم هب تبسن ی
نو م ی گنا ی ن پ تردق زا هتشابنا کرحتم ی
ش بی ن ی رتهب ی م رادروخرب -ی
Artificial Neural Networks
2
2Generalized Autoregressive Conditional Heteroscedasticity
نچه ودشاب ی
ن اب هدافتسا هکبش زا ی بصع ی د ی رگ ی ور اب ی درک نب ی دا ی دنور رب رثوم لماوع ،
غت یی تار روشک رد زرا خرن سررب
ی ساسح و هدش ی
غتم هب تبسن لدم ت ی
ر اه ی دورو ی دروآرب
درگ ی د . یم نایب دوخ شهوژپ یارب یتآ داهنشیپ ناونع هب یو :هک دنک
یدورو هب زرا خرن هتشذگ دنور تاعلاطا ندوزفا داهنشیپ نیلوا هکبش یاه
ی یم یداینب .دشاب
یم ضرف تلاح نیا رد رثؤم یاهرتماراپ تاعلاطا یواح هتشذگ رد زرا خرن تارییغت دنور هک مینک
یم هکبش رد بیاغ یم یحیحص ًاتبسن ضرف تاعلاطا یروئت اسا رب ضرف نیا هک دشاب
.دشاب
نیدب لدم کی و هدش قیفلت مه اب قیقحت نیا رد هدش حرطم یداینب و لاکینکت هکبش ود تروص
شیپ تهج دیدج یم یحارط زرا خرن نییعت و ینیب
.ص( .ددرگ 112
)
ماهلا اب اذل شهوژپ رد هکنیا و قوف شهوژپ ود زا یریگ
هکبش لدم یرترب هب یددعتم یاه یاه
لدم رگید هب تبسن یعونصم یبصع راشا اه
میسرت ریز تروص هب قیقحت نیا فادها ،تسا هدش ه
یم :ددرگ
1 - عت یی ن غتم ی ر اه ی رثا ور راذگ ی زرا خرن .
2 - حارط ی لدم ی ارب ی پ ی ش بی ن ی آ رد زرا خرن ی
هدن شور زا هدافتسا اب اه
ی شوه عونصم ی و
سررب ی تقد اب نآ .درکلمع یاهرایعم زا هدافتسا
1-5 - قیقحت هیضرف
1 - شور زا هدافتسا اب اه
ی شوه عونصم ی م ی پ ناوت ی ش بی ن ی تبسن
ًا قد ی ق ی .داد هئارا زرا خرن زا
2-1 - شور زرا خرن نییعت یاه
هیرظن ات تسا هدش یعس تمسق نیا رد خرن نییعت فلتخم یاه
نیا هک ییاهریغتم و زرا
یم ماجنا ار هطوبرم تابساحم نآ اسا رب اه هیرظن نیا زا و دنریگ رارق یسررب دروم ،دنهد
نیلوا .دوش نیعم ،میتسه نآ یحارط یپ رد هک یبصع هکبش لدم هب طوبرم یاهریغتم قیرط یم رارق یسررب دروم هک هیرظن زا سپ و هدوب دیرخ تردق یربارب هیرظن ،دریگ
و یلوپ تفایهر نآ
ییاراد دبس زارت یوگلا سپس یم نایب اه
تفایهر نیا لماکت .دوش هلحرم ره رد نونکات ادتبا زا اه
یم یفرعم ام هب ار ییاهریغتم یم و دنراذگریثات زرا خرن نییعت رد هکدننک
لدم یحارط رد دنناوت
د تروص رد س
یرس رامآ هب یسرت دنریگرارق هدافتسا دروم اهنآ ینامز
.
2-1-1 - تفایهر دیرخ تردق یربارب هیرظن
دیرخ تردق یربارب و قلطم دیرخ تردق یربارب هیرظن ود هب دوخدیرخ تردق یربارب هیرظن یم یدنب هقبط یبسن یمومع حطس ریغتم ود یانبم رب قلطم دیرخ تردق یربارب هیرظن .دوش
تمیق لخاد رد اه روشک جراخ وp
تروص هب اهنآ میسقت اب وp*
𝑝
یم زرا خرن نییعت هب 𝑝∗
.دزادرپ
یم هدیجنس زرا عون کی اسارب سنج کی تمیق هک یتقو یتمیق کی نوناق اب قباطم دیاب ،دوش
ضرف .دوش ناسکی زرا عون ود دیرخ تردق ات دشاب هتشاد تمیق کی روشک ود رد سنج نیا ایر رازه تسیب و دص ناریا رد و رلاد کی اکیرمآ رد مدنگ ولیک کی دینک زرا یربارب خرن ،دشاب ل
دیاب
120000𝑅 1$
و دشابن هنوگنیا دینک ضرف .دوش رلاد کی روشک ود ره رد مدنگ تمیق ات دشاب
لداعم ناریا رد جنرب ولیک کی 1.5$
رضاح لاح رد زرا یربارب خرن یترابع هب ای دوش 80000
نآ رد دشاب لایر اریا هب اکیرمآ زا مدنگ تراجت هب عورش راجت تروص
نیا اب و هدرک ن تمیق راک
اکیرمآ رد مدنگ اضاقت و هضرع نوناق اسارب( هتفای شهاک ناریا رد و شیازفا
) هطقن کی رد ات
هب اکیرما رد جنرب ولیک ره لاثم ناونع هب .دندرگ ربارب 1.2$
هب ناریا رد و 96000
،دسرب لایر
میسقت اب لاح
96000𝑅
رد لایر خرن حیحص یربارب هب 1.2$
یایوگ تبسن نیا و میدیسر رلاد ربارب
یم زرا یربارب خرن دشاب
نیا هب و یم راک یتسرد هب یتمیق کت نوناق قیرط نیا ریسم زا و دنک
یمرارق دیدرت دروم ار نآ ییاراک هک دراد یتاداریا هیرظن نیا اما میدیسر زرا یربارب هب نوناق .دهد
ا خرن هک هلئسم نیا شریذپ ضرف هب هکنیا لوا ار تامدخ و لااک تراجت ،هیرظن نیا زا لصاح زر
یم هگن لداعت در تخادرپزارت یرسک دازام و هیامرس جورخ و دورو نایرج هب یهجوت چیه ،دراد
اه
،رجآ لثم یراجتریغ تامدخ و لااک لماش روشک کی تامدخ و لااک یفرط زا ،تسا هدشن نامیس
یم زین هریغ و گنس و آ لقن و لمح ناکما هک دوش
اهن نیب حطس رد للملا
دایز هنیزه تلع هب زج
ای درادن دوجو دودحم دراوم رد هباج لباقریغ
ییاج یرگشیارآ لثم تسا
، ناکما اذل . ... و یکیناکم
هباج یربارب هکنیا هب هجوت اب و درادن دوجو اهنآ قیرط زا ندومن لداعتم و ییاج دیرخ تردق
لماش اجتریغ و یراجت تامدخ و اهلااک همه یم یر
یربارب هیرظن اذل دوش یمن دیرخ تردق
دناوت
خساپ لئسم و دشاب یبسانم یوگ ه
نیا رد هک تسا نیا رگید هنیزه هب هیرظن
هباج یاه ای و ییاج
هنیزه یربارب هیرظن رد اما تسا هدشن یهجوت دنتسه دازآ تراجت عنام هک ... و هفرعت لثم ییاه
ربارب هیرظن تبسن هب هک یبسن دیرخ تردق یم هئارا یرتهب جیاتن قلطم دیرخ تردق ی
،دهد
تبسن یم رارق هجوت دروم تارییغت و اه ینامز هرود هب ینامز هرود کی زا زرا خرن تبسن و دنریگ
تمیق یمومع حطس تبسن اب یواسم رگید تمیق یمومع حطس تبسن هب روشک کی یاه
رد اه
یترابع هب ای و مود روشک رد هرود نامه
=
𝑃2𝑃1 𝑃2∗
𝑃1∗ 𝑅2 𝑅1
لداعم زرا خرن دشر رگید نایب هب ای و
یم یجراخ روشک یاهنم لخاد روشک مروت تارییغت یبسن دیرخ تردق یربارب هیرظن یرترب .دشاب
جورخ و دورو فرص قلطم دیرخ تردق یربارب هیرظن رد هک تسا نیا رد قلطم اب هسیاقم رد هنیزه و هیامرس هباج یاه
د ریاس و هفرعت و ییاج تلاخ
تیدودحم و اه طسوت هدش داجیا یاه
تلود یم جتنم نآ در هب اه نآ در هب اهنآ رد رییغت یبسن دیرخ تردق یربارب هیرظن رد یلو دوش
یم عمج کی رد .دشاب یم یقاب دوخ توق هب زونه یراجتریغ یاهلااک عوضوم و دماجنا زا یدنب
یم هیرظن نیا ت تدش هب یاهلااک دروم رد هک تفگ ناوت
لمع یحیحص زرط هب مدنگ لثم یراج
زا و درادن یدایز رابتعا یراجتریغ ًاصوصخم و یراجت یاهلااک زا رگید یخرب دروم رد یلو هدرک یم تسد هب یبولطم جیاتن ههد دنچ ًلاثم تدم دنلب رد یفرط یلاح رد ،دهد
هب تدم هاتوک رد هک
هرود رد نینچمه .تسین شریذپ دروم ناونع چیه بث هک ییاه
تارییغت اب ای و دراد دوجو یلوپ تا
هب حیحص جیاتن ،میتسه وربور روشک رد یدایز نیداینب یمن تسد
نامز رد ضوع رد و دهد ییاه
مروت اب هک هجاوم یلوپ تاناجیه و دیدش یاه
ا هب ، می یم راتفر یبوخ دنک
،هروتاولاس(
1396 :
108-100 ).
2-1-2 - یلوپ تفایهر
یرخ تردق یربارب هیرظن رد هب تامدخ و لااک تراجت ندومن لداعتم زا فده زرا خرن قلطم د
یم دوجو یم رارق هجوت دروم زین اهروشک رد لوپ هضرع و اضاقت یلوپ تفایهر رد یلو دیآ
.دریگ
یم ریز تروص هب لوپ یاضاقت لومرف :دشاب
( 2-1 )
Md= kPY
هدنام یارب اضاقت لوپ یلصا یاه
Md
=
تمیق یمومع حطس یلخاد یاه
= P
یقیقح دیلوت
= Y
دتنلب رد اتی و میتسه لماک لاغتشا رد ای هک تسا نیا رب ضرف لتماک لاغتتشا تمتس هتب تدتم
یم تکرح یم ریز تروص هب زین لوپ هضرع لومرف .مینک
:دشاب
( 2-2 )
Ms= m(D + F)
روشک لوپ لک هضرع
Ms
=
یلوپ هدنیازف بیرض
= m
روشک یلوپ هیاپ یلخاد ءزج
= D
نیب ای یجراخ ءزج روشک یلوپ هیاپ یللملا
= F
:دیرخ تردق یربارب هیرظن رد یتمیق کت نوناق اسارب ( 2-3 )
R = 𝑃𝑃∗
مه هوحن ات دوب میهاوخ رداق نونکا ی
ماتجنا رتیز حرش هب یلوپ تفایهر اب قباطم ار زرا خرن نییعت
:میهد ( 2-4 )
𝑀𝑑= 𝑘𝑃𝑌 , 𝑀𝑑∗= 𝑘∗𝑃∗𝑌∗
لداعت حطس رد
𝑀𝑑= 𝑀𝑠
𝑀𝑑∗ = 𝑀𝑠∗ و اذل تسا
𝑀𝑠∗
𝑀𝑑∗ =𝑘∗𝑘𝑃𝑌𝑃∗𝑌∗
هجیتن رد و
𝑀𝑠𝑘∗𝑌∗ 𝑀𝑠∗𝑘𝑌 𝑃 =
𝑃∗
اذل
( 2-5 )
R =𝑀𝑀𝑠𝑘∗𝑌∗
𝑠∗𝑘𝑌
:ددرگ یم هئارا ریز حرش هب هک تسا هجوت لباق هلداعم نیا دروم رد یتاکن 1 - هیرظن هب هلداعم نیا .تسا هتسباو یتمیق کت نوناق و دیرخ تردق یربارب
2 - .تسا هدشن ظاحل هلداعم نیا رد هک دراد طابترا هرهب خرن اب لوپ یاضاقت
3 - روشک ود ره رد لوپ یاهرازاب هیوست اب تسا ربارب هلداعم نیا رد زرا خرن رد لداعت
یم ریاخذ رییغت ای لاقتنا نودب .دشاب
یهر رد هک یرگید دراوم هلمج زا خرن هک تسا نیا دنریگ رارق هجوت دروم دیاب یلوپ تفا
یاه
یم ریثات زین زرا خرن راظتنا دروم تارییغت و یمروت تاراظتنا زا زرا رد لاثم ناونع هب .دریذپ
یتروص هزادنا هب روشک کی رد راظتنا دروم موت خرن هک شیپ مروت نازیم زا دصرد A
هدش ینیب
،دیرخ تردق یربارب هیرظن و یتمیق کی نوناق یرارقرب تهج هب دنک رییغت مود روشک رد یلبق هزادنا هب زین نآ لوپ شزرا یم رییغت دصردA
هیامرس رد هکنیا هب هجوت اب نینچمه و دنک یراذگ
-
رآ ،مینک عفترم ار یجراخ لوپ شزرا شهاک کسیر یتادیهمت اب میناوتب رگا یجراخ یاه ژارتیب
نیا ریغ رد و ششوپ اب هرهب هرهب ژارتیبرآ تروص
تفایهر رد و تشاد میهاوخ ششوپ نودب ی
کسیر و دنتسه رگیدکی لماک نیشناج یجراخ و یلخاد هضرق قاروا هک تسا نیا رب ضرف یلوپ دروم تارییغت اب ربارب هرهب خرن توافت تلع نیمه هب .تسا ربارب اهنآ یود ره یرادهگن و دیرخ ا یم زرا خرن رد راظتن هیامرس هدزاب ات دوش
.دوش ربارب روشک ود رد یراذگ
( 2-6 )
i − i∗
=EA
لخاد رد هرهب خرن
i =
جراخ رد هرهب خرن
=
i∗
تارییغت نازیم زرا خرن رد راظتنا دروم
EA =
دراوتم زا دتحاو تتمیق نوناق و دیرخ تردق یربارب هیرظن و ششوپ نودب هرهب ژارتیبرآ هجیتن رد یم یلوپ تفایهر اب طبترم دشاب
،هروتاولاس(
1396 : 119 - 108 ).
2-1-3 - تفایهر ییاراد دبس زارت نآ میمعت و
و یلخاد هضرق قاروا ییاراد دبس زارت تفایهر رد یمن مه لماک نیشناج یجراخ
خرن و دنشاب
ییاراد هضرع و اضاقت و ریاخذ لداعت اب زرا صخشم اهروشک رد )... و هضرق قاروا و لوپ( یلام یاه
یم هاگنب و دارفا .دوش هب ار دوخ تورث ات دنراد یعس اه
هنوگ هیامرس فلتخم یاهدبس رد یا یراذگ
رن .دوش اهنآ بیصن تعفنم نیرتشیب هک دننک دمآرد نازیم یجراخ و یلخاد هضرق قاروا هرهب خ
کسیر زا یکی اهنآ یرازاب شزرا رییغت و هدرک نییعت ار اهنآ زا لصاح رادیرخ هک تسا ییاه
یم لمحتم را یجراخ لوپ طسوت هکنیا هب هجوت اب یجراخ هضرق قاروا هتبلا دوش
ز ش یم یراذگ -
لوپ شزرا شهاک قیرط زا نآ شزرا شهاک کسیر اب ،دوش یفرط زا .تسا هجاوم زین یجراخ
یمن نآ هدنراد هجوتم ار یکسیر و تعفنم چیه یلخاد لوپ یرادهگن تصرف هنیزه یلو دنک
یم هضرق قاروا دیرخ مدع زا یشان هتفر تسد زا دمآرد اب لداعم نآ یرادهگن
،دشاب دنچ ره
فگ دراوم هب هجوت اب یلخاد هضرق قاروا زا یجراخ هضرق قاروا دیرخ کسیر تسا رتشیب هدش هت
یم قاروا نیا دیرخ اب دارفا یلو قاروا هدزاب شهاک ًاموزل نوچ دننک شخپ ار دوخ کسیر دنناوت
هیامرس اذل دوب دهاوخن هارمه اهروشک ریاس قاروا هدزاب شهاک اب روشک کی رظن رد اب یراذگ
کسیر و عفانم نیا همه نتفرگ هقیلس ندوب تباث ضرف اب و اه
،تاحیجرت و اه خرن حطس ،تورث
-
خرن ،یجراخ لوپ هدنیآ شزرا هب تبسن تاراظتنا ،یجراخ و یلخاد هرهب یاه و یلخاد مروت یاه
یم باختنا ار دوخ بولطم ییاراد دبس ... و یجراخ رییغت هب رجنم هدش رکذ دراوم رد رییغت .دنک
هیامرس ییاراد دبس یم زین یراذگ
نامز یلام یاهرازاب نیا رد لداعت و ددرگ یم دوجوب ی
هک دیآ
ییاراد نیا یاضاقت و هضرع همادا رد .دوش ربارب )یجراخ هضرق قاروا ،یلخاد هضرق قاروا ،لوپ( اه
اضاقت هک ییاهریغتم یسررب هب ( یلخاد هضرق قاروا یارب
یجراخ هضرق قاروا یارب اضاقت و )D
( ( لوپ یارب اضاقت و )F
یم نییعت ار )M
و داد رارق یسررب دروم دننک ار ییاراد دبس تفایهر
یم میمعت نامه .میهد
ییاراد دبس تفایهر رد دش هتفگ هک روط یجراخ و یلخاد هضرق قاروا اه
زا یشان تارطخ ای و زرا شزرا شهاک زا یشان یفاضا رطخ کی و دنتسین رگیدکی لماک نیشناج آ لاقتنا و قاروا زا لصاح یاهدمآرد تفایرد یارب یجراخ یاهروشک هک یعناوم لخاد هب اهن
یم عضو روشک نودب هرهب یربارب طرش کسیر نیا نتفرگ رظن رد یارب و رطاخ نیمه هب .دنک
یم یسیونزاب ریز لکش هب ششوپ :دوش
( 2-7 ) کسیر شاداپ
= i − i∗ RP
= EA - RP
ییاراد دبس تفایهر یاهریغتم میمعت
هتفای یتلخاد صلاتخان دتیلوت اتی یتقیقح دتمآرد هب هتسباو
( )GDP
تمیق یمومع حطس و ( اه
یم زین روشک کی تورث و )P
هتلداعم هس هصلاخ روط هب .دنوش
رازاب هس یفنم ای و تبثم یگتسباو ریز وM
وD
یم ناشن ار هطوبرم یاهریغتم هبF
رد هتک دهد
.دوش یم نییعت زرا خرن اهنآ هضرع اب لداعت ( 2-8 )
M = f(i−, i∗−, 𝐸𝐴−, 𝑅𝑃+, 𝑌+, 𝑃+, 𝑊+)
( 2-9 )
D = f(i+, i∗−, 𝐸𝐴−, 𝑅𝑃+, 𝑌−, 𝑃−, 𝑊+)
( 2-10 )
F = f(i−, i∗+, 𝐸𝐴+, 𝑅𝑃−, 𝑌−, 𝑃−, 𝑊+)
یم شهاک لوپ هضرع ینعی نیا ،دنک راداهب قاروا شورف هب مادقا یزکرم کناب دینک ضرف دبای
یم هدافتسا قاروا دیرخ یارب دنراد دوخ ییاراد دبس رد هک یلوپ زا مدرم اریز یفرط زا دننک
شیازفا اذل ،دهد شیازفا ار هرهب خرن و شهاک ار قاروا تمیق دیاب هدنشورف شهاک ببسi
وM F
شیازفا و یمD
ادیپ قاروا نیا دیرخ یارب یرتشیب لیامت روشک جراخ و لخاد نانکاس و دوش
یم خرن شیازفا و تمیق شهاک ثعاب یجراخ قاروا دیرخ یارب لیامت شهاک .دننک نآ هرهب
i∗
یم ددرگ یجراخ قاروا شورف یفرط زا یلخاد راداهب قاروا دیرخ وF
لوپ شورف ینعی عقاو ردD
و یلخاد لوپ شزرا شیازفا و یجراخ لوپ شزرا شهاک ینعی نیا و یلخاد لوپ دیرخ و یجراخ دوجوب ای آ
م تخادرپزارت دازام ند اه
هب هجوت اب .زرا تباث خرن متسیس رد روشک یارب ن
گ یراده
یجراخ راداهب قاروا رتمک
، یم شهاکRP
شیازفا و دبای وi
i∗
شیازفا و شزرا
رد و یلخاد لوپ
رتلااب دایدزا یجراخ لوپ شزرا شهاک لباقم یرارقرب اب و تشاد دهاوخ یپ رد ار EA
ددجم
.دش دهاوخ رسیم هرابود ششوپ نودب هرهب یربارب طرش لداعت یمومع حطس ،یقیقح GDP
تمیق و اه تارییغت زا یجراخ و یلخاد روشک ود ره رد تورث وi
i∗
و وRP
یم رثاتمEA
وش ن د
،هروتاولاس(
1396 : 127 - 121 ).
تفایهر هب هجوت اب هدش هداد حیضوت فلتخم یاه
و رتسد رد یاهرامآ نتفرگ رظن رد اب هس
یقیقح یلخاد صلاخان دیلوت ،یگنیدقن ریغتم مروت خرن و
و ناریا رد آ
اکیرم شیپ تهج ینیب
رلاد هب تبسن لایر شزرا اکیرمآ
.دش عقاو هدافتسا دروم
2-2 - هنیشیپ :شهوژپ ی
ور رثوم لماوع دروم رد ی
پ و زرا خرن ی
ش بی ن ی شوه زا هدافتسا اب نآ عونصم
ی قحت ی تاق عونتم
ددعتم و ی ذپ تروص ی
هتفر هک تسا هلمج نآ زا م
ی ز دراوم هب ناوت ی
ر :درک هراشا
گن و ناگ (18
1995 هکبش زا لدم ود زا هدافتسا اب ) شیپ هب یعونصم یبصع یاه
خرن ینیب
دنتخادرپ زرا .
هک لوا لدم رد کت ینامز یرس
هریغتم
،تفرگ رارق هدافتسا دروم 19
هتشذگ دنور
هکبش رد ار اکیرمآ رلاد هب تبسن نپاژ و سیئوس ،ناملآ روشک هس زرا خرن هناگادج یاه
راتخاس اب
،هباشم نع هب شیپ ار زرا ره یتآ رادقم و دنداد رارق هکبش ره یدورو ناو لدم رد و دندرک ینیب
لباقتم تاریثات هکنیا یارب مود اهزرا
دنهد رارق هعلاطم دروم رگیدکی یور زین ار ینامز یرس زا
هریغتم دنچ و دش هدافتسا 20
ار نپاژ نی و سیئوس کنارف ،ناملآ کرام زرا خرن رلاد هب تبسن
هب اکیرمآ هناگادج هکبش هس یدورو ناونع
،دنرگیدکی هباشم لاماک راتخاس ظاحل زا هک یارب
شیپ زرا هس زا مادک ره یتآ ینیب هب
دندرک باختنا یدورو ناونع .
لدم هک دوب نآ زا یکاح جیاتن
درک لمع هریغتم کت لدم زا رتهب هریغتم دنچ شزومآ و یحارط تروص رد هک دش صخشم و
صع یاه هکبش ،حیحص یم یب
لدم زا رتهب دنناوت شیپ هب یفداصت ماگ یاه
.دنزادرپب زرا خرن ینیب
و گناژ .یاو
21وه ( 1998 یعونصم یبصع هکبش یاهرتماراپ رثا یسررب هب دوخ هلاقم رد )
شیپ یارب نآ درکلمع یور هیلا یاهدون رثا هلاقم نیا رد .تخادرپ زرا خرن ینیب
ی هیلا و یدورو -
نینچمه و ناهنپ یاه هنومن هزادنا
شیپ درکلمع یور شزومآ یاه هنومن نورد ینیب
نورب و یا
هنومن دروم قیقحت نیا یارب اکیرمآ رلاد هب تبسن دنوپ زرا خرن و دنتفرگ رارق یسررب دروم یا یاهدون دادعت زا یرتگرزب رثا یدورو یاهدون دادعت هک دوب نآ زا یکاح جیاتن .تفرگ رارق هدافتسا
کلمع یور ناهنپ شیپ یاطخ رتشیب تادهاشم نینچمه و دنراد هکبش در
یم مک ار ینیب .دنک
ول .یت ی ناراکمه و گن (22
2000 ناونع تحت دوخ هلاقم رد )
"
شیپ یریگراکب اب زرا خرن ینیب
هکبش ( یمومع نویسرگر یبصع یاه )GRNN
"23
تیلباق شیپ هکبش زا صاخ یرامعم کی ینیب
نویسرگر یبصع هکبش مانب یعونصم یبصع اب ار نآ درکلمع و هداد رارق یسررب دروم ار یمومع
کینکت عاونا شیپ یاه
( هیلا دنچ روخشیپ هکبش لیبق زا ینیب )MLFN
دنچ لاقتنا عبات ، 24
هریغتم لدم و 25
یفداصت ماگ یاه هسیاقم .دندرک هسیاقم 26
اب GRNN
ار نآ درکلمع MLFN
یلومعم یبصع هکبش لدم کی هب تبسن یم ناشن رت
یلو دهد لدم اب هسیاقم
لاقتنا عبات یاه
،
Gan & Ng
1
Univariate Time Series
2
Multivariate Time Series
3
u . H
4Y
. T.Leung et al
5
General Regression Neural Networks
6
Layered Feed forward Network -
Multi
7
Multivariate Transfer Function
8
Random Walk Models
9
شیپ تردق نیب فلاتخا کینکت رد ینیب
کیرتماراپ یاه رتماراپ نودب و 27
یم یسررب 28
.دنک
هتفای هک داد ناشن نانآ یاه شیپ تقد طقف هن GRNN
هکلب دراد یرتلااب ینیب زا
رظن رامآ ی
تبسن هب اس ی ر اهلدم ی زرا ی با ی هدش ارب ی اهزرا ی فلتخم
، درکلمع ب ر رت ی تساراد ار .
ارتیم و گان.یک (29
2002 ) صخشم و یبصع هکبش یحارط رد لیبق زا نآ یاهرتماراپ ندرک
یدورو هنیهب بیکرت نزو ،اه
هیلا دادعت ،اه نورن دادعت ،ناهنپ یاه
عون ،هیلا ره یارب ناهنپ یاه
هیلا یارب لاقتنا عبات زا بانتجا یارب ... و یریگدای خرن ،یجورخ و ناهنپ یاه
هک کسیر نیا
هکبش زا یرتهب جیاتن هب و دندرک هدافتسا کیتنژ متیروگلا زا دتفیب یلحم ممینیم هلت رد متسیس -
شور و یبصع یاه .دندیسر یتنس یرامآ یاه
رکراز و نمازورماک (30
2003 یسررب هب هعلاطم کی رد ) یارب یعونصم یبصع هکبش لدم هس
شیپ هب تبسن ایلارتسا رلاد زرا خرن ینیب ،نپاژ نی ،سیلگنا دنوپ ،اکیرمآ رلاد لماش زرا عون شش
لدم رد .دنتخادرپ روپاگنس رلاد و دنلزوین رلاد ،سیئوس کنارف متیروگلا زا هدافتسا دروم یاه
سپ درادناتسا راشتنا
( )SBP
و 31
ایقم جودزم نایدارگ
( ریذپ
)SCG
سپ و 32
مظنم راشتنا یزاس
نیزیب
( )BPR
یبایزرا رایعم جنپ قیرط زا جیاتن و دش هدافتسا 33 34NMSE
،
35MAE
،
36DS
،
37CU
،
38CD
یتنس لدم اب
ARIMA
ار یرتهب درکلمع لدم هس ره تیاهن رد و دش هسیاقم
لدم هب تبسن
ARIMA
.دندومن هئارا
ناهمیسارن و ادناپ (39
2006 شیپ هب ) تبسن دنه هیپور زرا خرن ولج هب مدق کی و یگتفه ینیب
هب لدم اب ار یعونصم یبصع هکبش لدم و دنتخادرپ اکیرمآ رلاد ویسرگروتا و یفداصت ماگ یاه
رایعم شش زا و دندرک هسیاقم یطخ
،RMSE
،MAE
،MAPE
40CORR
،
41DA
،
42SIGN
نیا یارب شیپ رد یبصع هکبش هک دندرب هرهب راک ینیب
رتهب اهنآ یود ره زا هنومن زا جراخ یاه
هتفای نیا .درک لمع یم داهنشیپ و اراک رازاب هیضرف لباقم رد تسا یدهاش
هشیمه هک دنک
شیپ و زرا خرن ناهنپ و یفخم تاعلاطا جارختسا لامتحا .دراد دوجو نآ ینیب
Parametric
1
Parametric -
2Non
itra
& M ag
3K. N
Sarker Kamrwzaman &
4
Standard Backpropagation
5
Scaled Conjugate Gradient
6
Backpropagation with Baysian Regularization
7
Normalized Mean Square Error
8
Mean Absolute Error
9
Directional Symmetry
10
Correct Up trend
11
Correct Down trend
12
Panda & Narasimhan
13
Pearson Correlation Coefficient
14
Direction Accuracy
15
Sign Predictions
16
یلساپ ناراکمه و (43
2010 رد ) ناونع اب قیقحت کی
"
شیپ یارب یبصع هکبش لدم کی ینیب
زرا خرن
"
، یژولوپوت هکبش
یبصع هنیهبMLP
اب یریگراکب متیروگلا
یکیتنژ صاخ دنچ هروظنم
وتراپ یحارط ار44
و شیامزآ دندومن . شیپ فده هدنیآ زور هس رد رلاد هب تبسن وروی زرا خرن ینیب
هداد زا هدافتسا اب نیا یدایز دح ات هک دوب رتسد رد هتشذگ هنازور یاه
دومن لمع تسرد لدم .
لودآ ناراکمه و (45
2011 لدم هک دندومن نایب دوخ هلاقم رد ) شیپ یارب رضاح یرامآ یاه
-
یمن زرا خرن ینیب نیعمان تعیبط دنناوت
یاتسیان و46
هداد47
هب اهنآ .دنهد ششوپ ار زرا خرن یاه
یارب یعونصم یبصع هکبش کی یحارط شیپ
ینیب اریان( هیرجین زرا خرن زرا خرن هب تبسن )48
رلاد( جیار لوپ راهچ سیلگنا دنوپ ،اپورا وروی ،اکیرمآ
.دنتخادرپ صیاقن نیا عفر یارب )نپاژ نی و
شیپ و شزومآ :دش میسقت زاف ود هب یحارط سپ متیروگلا زا شزومآ رد .ینیب
عبات و اطخ راشتنا
لاعف ناهنپ هیلا هس ،یدورو هیلا کی( هیلا دنچ نورتپسرپ هکبش و دش هدافتسا دیومگیس یزاس
جورخ هیلا کی و هب رظن دروم فده یارب )ی
.دش هتفرگ راک ای
ن س ی متس اب هدافتسا زا م ی گنا ی ن
اطخ ی عبرم و فارحنا درادناتسا اب
خرن ی گدا ی ر ی 0.10 تست دش نیا رتهب درکلمع زا یکاح جیاتن .
ناهنپ فوکرام لدم هب تبسن هکبش .دوب49
ناراکمه و نزروگ (50
2011 شیپ رد یبصع هکبش لدم یریگراکب دروم رد ) رازاب صخاش ینیب
( هیلا دنچ نورتپسرپ لدم ییاراک و دندومن قیقحت ماهس یعونصم یبصع هکبش ،)MLP
کیمانید (
2
)DAN
ب اب یبیکرت یبصع هکبش لدم و 51
ه نویسرگردوخ یطرش سنایراو یریگراک
( هتفای میمعت
GARCH
نیگنایم رایعم قیرط زا ار ،دیدج یدورو یاهریغتم جارختسا یارب )
اطخ تاعبرم (
)MSE
( تافارحنا قلطم ردق نیگنایم و52
)MAD
جیاتن .دنداد رارق یسررب دروم53
لدم هک داد ناشن هکبش کیسلاک یاه
)نورتپسرپ هیلا دنچ یبصع هکبش( یعونصم یبصع یاه
.دراد رگید شور ود هب تبسن یرتهب ییاراک
. Pacelli et al
1
Pareto
2
3Adewoleet al.
Uncertainty
4
Instability
5
Naira
6
Hidden Markov
7
. Guresen et al
8
Dynamic Artificial Neural Network
9
Mean Square Error
10
Mean Absolute Deviate
11
Supervisor: A.Rahim Hashemi Dizaj Graduation date: 6 January 2020
Number of pages: 116 Abstract
Research Aim: Designing a model to predict the exchange rate in Iran.
Research method: Artificial neural networks are used to design the model.
Findings: Increasing the number of neurons does not have a regular effect on the best performance obtained from different networks, and the best results often occur on networks with three or four delays. The technical static network has the best performance in the number of neurons sixteen and four delays.
Conclusion: By using artificial intelligence algorithms, accurate forecasts of exchange rates can be obtained.
Keywords: Predict, Exchange rate, Artificial Intelligence, Artificial Neural Network
University of Mohaghegh Ardabili Faculty of Literature & Humanities
Department of Economy
Thesis submitted in partial fulfillment for the degree of M.Sc.in Energy Economics
Designing a model to predict the exchange rate in Iran Using Artificial Intelligence Algorithms
By:
Rasool Poorvahdani
Supervisor:
A.Rahim Hashemi Dizaj
Advisor:
Hatef Hazeri
January 2020