هلاقم یشهوژپ
نییعت نیرترثؤم یگژیو
یزرواشک یضارا رد کاخ تیفیک یبایزرا روظنم هب اه رهشدمحم تشد
جرک
ک ک شرو
1یلام -*
نایباتهز اضرملاغ -2
حابصم هبیط
3هداز - دومحم برع
4یردخ - ولزاخرآ باهش نیسح -5
این مدقم اضریلع
6
:تفایرد خیرات 52
/ 60 / 9311
:شریذپ خیرات 90
/ 95 / 9311
چ هدیک
یصخاش کاخ تیفیک يرورض
يارب تیریدم رادیاپ یگژیو هب هک تسا یضارا
،یکیزیف ياه ییایمیش
و یکیژولویب کااخ يرایاسب اراا ییگاسب زا
نیققحم رب ار کاخ تیفیک یبایزرا ياودعم
یگژیو زا هارک زکرمگم اه یگژیو باخگنا و یبایزرا روظنم هب قیقحت نیا را دنا
تایفیک را رروام ياه کااخ
يزرواشک یضارا تیریدم اب جرک رهشدمحم تشا
( یعمجت تیفیک صخاش زا ،يرایبآ فلگخم ياه ( ورمن تیفیک صخاش و )IQI
ااب دش هاافگسا )NQI
رفح و حیرشت 21 هنومن و غاب و هعرزم راهچ را خرکاخ قفا زا يراارب
،یقمع طسوگم و یحطس ياه 21
یگژیو ررؤم ک را صخاش و نییعت کاخ تیفی ااه
ي
صخاش یسررب دندیارگ هبساحم هدش اای ياه
وIQI کاخ هک ااا ناشنNQI
هنومن را هقطنم نیا ياه تایفیک هجرا ياراا ًاتدمع یحطس ياه
وIII
هنومن را تیفیک هجرا ياراا لااب هزیرینس و نییاپ یلآ نبرک ،یلیفورپ لماکت مدع لیلا هب یقمع طسوگم ياه اشیب دنگسه اایز تیاودحم ابIV
و نیرگ
نیینایم نیرگمک هب یحطس هیلا کاخ تیفیک صخاش
اب )یناراب يرایبآ( هجنوی هعرزم هب بیترت 16
/ 0 ااب )یناراب يرایبآ( مدنگ هعرزم و 85
/ 0 ااصگخا
صخاش رب يرایبآ تیریدم ریرأت تفای هناماس عون هک ااا ناشن کاخ تیفیک ياه
ینعم توافت تسا هگسناوگن يرایبآ تیفیک را يراا
دایامن اااجیا کااخ
هب يروط يرایبآ اب مدنگ هعرزم را هک ینعم توافت ،یباقرغ و یناراب ياه
صخاش را يراا صخاش دشن هدهاشم کاخ تیفیک ياه
لاک هاعومجم راIQI
هااا صخاش هب تبسن اه یسررب نکیل ؛اوب کاخ تیفیک یبایزرا يارب يرگشیب تیساسح و تقا يارااNQI
رض ا نییبت بی ، طا لباق هاافگاسا ناوب نانیم
عومجم زا هااا لقادح ه اه
هب ياج هااا لک هعومجم اه
لدم وا ره را وIQI
را ااا ناشن ارNQI عومجم
هااا لقادح ه یگژیو اه
یانزو نییناایم ياه
هنادکاخ رطق هیلا را بیترت هب يرتلااب نزو ياراا هزیرینس دصرا و اه
دناوب یقمع طسوگم و یحطس ياه زا هاافگسا
یاگژیو نیرتررؤام را کااخ يااه
کاخ تیفیک یبایزرا تاعلاطم یگژیو زا لصاح يریذپرارکت ررا
یم شهاک ار هباشم ییگسبمه اب ياه دها
هژاو :یدیلک یاه هیزجت
هب هفلؤم ياه هناماس ،یلصا ورمن تیفیک صخاش ،یعمجت تیفیک صخاش ،يرایبآ ياه
همدقم 1
2 - شناا نابایب يرگکا هگخومآ ییااز
، ،یناگسهوک و کشخ قطانم ءایحا هورگ
نارهت هایشناا ،یعیبط عبانم هدکشناا شزومآ و تاقیقحت زکرم یشهوژپ یبرم و
یعیبط عبانم و يزرواشک نلایگ
يزرواشک جیورت و شزومآ ،تاقیقحت نامزاس ،
*(
- ون :لوئسم هدنسی
Email: kamali_kourosh@yahoo.com )
1 ، 3 و 1 - هب بیترت ااگسا و نارایشناا ،یناگسهوک و کشخ قطانم ءایحا هورگ
نارهت هایشناا ،یعیبط عبانم هدکشناا 6 - ایشناا ر
،تاقیقحت نامزاس ،يراازیخبآ و کاخ تظافح هدکشهوژپ و شزومآ
جیورت يزرواشک
تیفیک کاخ رینایب تیفرظ عون یصخشم زا کاخ يارب اربراک نآ
را موب تسیز ياه یعیبط تیریدم ای هدش
یهاایگ رادیاپ تادیلوت يارب
بآ تایفیک ءااقترا ای ظفح ،یناویح و و تملااس زا تایامح و اواه و
نکسم ( تسا 12 ، 10 و 1 صخاش ) تیفیک
بولطم ،کااخ یاصخاش
تسا هک رینایب لقادح ارکلمع کی هاب ،هاواب کااخ
تیریدام کااخ
سح یگحار هب و سا لباق
هزادنا يریگ ( دشاب 3 ( ناراکمه و سویراب ) 8
)
8 - رایااگسا هورگ مولع و یسدنهم
،کاخ ،یعیبط عبانم و يزرواشک هدکشناا
یلیبارا ققحم هایشناا DOI: 10.22067/jsw.2021.15005.0
( نیکراپ و ناروا فیرعت زا هاافگسا اب 7
تراابع کاخ تیفیک دندقگعم )
زا تسا
"
تیاودحم زا یعبات تروص هب کاخ تیفرظ و مگسیسوکا ياه
تاسیز تایفیک و یکیژوالویب يرورااب ظفح روظنم هب یضارا يربراک شر شیازفا و یطیحم ناسنا تملاس و ناویح ،هایگ د
"
تیفیک یبایزرا
هزادنا قیرط زا کاخ ناوانع هاب هاک کاخ تایصوصخ زا یخرب يریگ
صخاش یم هگفرگ رظن را کاخ تیفیک ياه یام ترواص ،دنوش
اریذاپ
( 17 زا هانیهب هاافگاسا هاک هداش ببس کاخ و بآ عبانم تیاودحم )
یااسرگسا ؛اراایگ رارااق هااجوت ارواام شیااپ زا شیااب یااضارا ناایا هااب
هنیهب هامانرب لاامعا اب اهنت ،يزاس حیحاص تیریدام و یلواصا يزایر
ناکما شاقن يراایبآ و بآ حیحاص تیریدام ناایم نیا را تسا ریذپ
( اراا يزرواشک رادیاپ هعسوت و کاخ تیفیک را يرروم 16
)
را تاعلاطم نییعت تیفیک کاخ ره مادک صخاش زا اه ي
،یکیزیف
ییایمیش و یکیژولویب کاخ
م ی داناوت هاافگاسا اروام راراق
،ارایگ ااما
هشیمه کی هعومجم لماک زا هااا اه را هایزجت لایلحت و ااه هاب رااک
یمن
،اور اریز ینامز هک اادعت ياایز ریغگم ار یم هزادنا
،میریگ هولاع رب
هکنیا يرسکی تلاکشم یلمع هب اوجو یم اادعت ،دیآ طباور زین شیب زا
دح روصت دهاوخ اذل اوب زاین هب کینکت اه تسا یی هک اادعت هااا ااه ار
شهاک ( دها 5 ، 66 و 20 هافلؤم هب هیزجت ) ااه
ي یلاصا (2
زا )PCA
هلمج نیا شور یم اه داه داشاب یلاصا
نایا شور شهااک ااداعت
اهریغگم هب هعومجم کی کچوک
رت تسا هب يوحن هک نایا هاعومجم
کچوک تارییغت رگشیب اواجوم
را هااا ااه ار هایجوت دانک و طا تااعلا
اوجوم را زین اهریغگم ظفح
( اوش 25 )
هیزجت هفلؤم يااه یلاصا طاسوت نااققحم فیاصوت را فالگخم
يریذپرییغت یگژیو
ياه کاخ هب هگفر راک ( ناراکمه و وای تسا 63
اب )
هاافگسا زا هفلؤم هب هیزجت ياه
یلصا ینااکم يریذپرییغت 27
یاگژیو
کاخ ار اروم یسررب رارق دنااا و زا نیب هنآ ا یگژیو جنپ ،رالک
،میداس
،میساگپ تیاده تیلباق یکیرگکلا
و ااوم یلآ ار هاب ماهم ناوانع نیرات
صخاش ياه ررؤم رب تیفیک کاخ را یضارا قطاانم يزروااشک رواش
نیچ روشک ملااعا
( نارااکمه و واژ دانارک 28
راب ار کااخ تایفیک )
هگسا وا را یطخریغ و یطخ یعمجت کاخ تیفیک شور راهچ يانبم عومجم ه لک هااا
1اه ( هااا لقادح هگسا و )TDS 3اه
( یاسررب )MDS
و یاعمجت تایفیک صخاش لدم وا ره را هک ااا ناشن جیاگن دناومن بسانم یطخریغ شور زا یطخ شور ورمن اوب رت
صخاش لقادح ياه
وح را کاخ تیفیک نییعت يارب ررؤم ز
روخااغچ هچایرا زیخبآ ه طاسوت
م ( ناراکمه و قّقح 11
دش نییعت )
( ناراااکمه و یااجرگ 23
صخاااش ) اااه
شور و ياااه باااخگنا
یگژیو ياه ررؤم يارب یبایزرا تیفیک يربراک را ار کاخ ياه
فلگخم
1- Principle Component Analysis (PCA)
2- Total Data Set (TDS) 3- Minimum Data Set (MDS)
اروم هسیاقم بااخگنا اب دنااا رارق 27
،یاکیزیف یاگژیو ییایمیاش
و
یگسیز کاخ را جنپ و يربراک هس هاب بیش سلاک ناوانع
ااب ،TDS
شور زا هاافگسا تفهPCA
یگژیو هب ناونع باخگنا MDS
اب دندش
هاافگسا زا یاعمجت تایفیک صخاش (6
ورامن تایفیک صخااش و )IQI
(8
را )NQI
نیا وا هعومجم
،هااا تیفیک کااخ یباایزرا جیااگن داش
ااا ناشن هک يربراک ياه غاب و عترم هب بیترت نیرگشیب رادقم صخاش
تیفیک یعمجت و صخاش تیفیک ورامن ار يربرااک ااما دنگاشاا يااه
ز تعار
،یبآ تعارز میا و یضارا اهر هدش ياراا نیرگمک تیفیک کاخ
دناوب و توافت ینعم يراا اب يربراک وا غااب
و عاترم بیراض دنگاشاا
نییبت نیب وا هعومجم هااا يارب صخاش تیفیک یاعمجت و صخااش
تیفیک ورمن رینایب لباق نانیمطا ناواب هاافگاسا زا هاب MDS
يااج
وTDS
نینچمه ییاراک رگهب صخاش تیفیک یعمجت ياراب یباایزرا
تیفیک کاخ هقطنم اروام هاعلاطم اواب و نااشنرنآ تااعلاطم جیااگن.
( ناراکمه 6
را کااخ تایفیک یبایزرا شور نیرگهب نییعت روظنم هب )
هک ااا ناشن نیوزق تشا کشخ همین و کشخ یضارا ور
ش
IQITDS
اراا ارکلمع نازیم اب هقطنم را ار ییگسبمه نیرگشیب هاب ؛
واط ير هاک
لدم نیوزق را کاخ تیفیک صخاش هبساحم يارب
IQITDS
بسانم رت
شور نینچمه اومن لمع
IQITDS
ااب ار ییگاسبمه نازایم نیرگشیب
IQIMDS
( 9 / 77
2=
ااا ناشن )R
کاخ تیفیک یبایزرا طسوت
يرون ( ناراکمه و 30
) هاک ااا نااشن
لدم کاخ تیفیک ياه وIQI
هعومجم راNQI
يااه وTDS MDS
يارب ااب داناوب راارواخرب ییلااب ییآراک زا کاخ تیفیک یّمک یبایزرا یباایزرا لدام وا راه زا یهبااشم جیااگن قیقحت نیا را هک نیا اوجو
لدم اما ،دمآ تسا هب کاخ تیفیک
IQITDS
بسانم ارکلمع هئارا يرت
اومن ( نییبت بیرض
R2
هنومن يارب ) یاقمع طاسوگم و یحطاس ياه
هعومجم وا نیب وTDS
لدم وا راMDS
وIQI
ناشنNQI
هدنها
هعومجم زا هاافگسا ناوب نانیمطا لباق هبMDS
ياج راه راTDS
لدم وا اوب شور اربراک عقاو را یمMDS
را اوجوم تاعلاطا دناوت
یگژیو ریاس ه
دها ناشن بخگنم هعومجم ناونع هب ار ا هک اجنآ زا یاگژیو نیرتررؤم زا هاافگسا
ااعلاطم را کااخ يااه ت
و شیاااپ ااحب را يااااصگقا هفرااص هاانیمز کاااخ تاایفیک یبااایزرا هرهب یام مهاراف ار يزروااشک یاضارا زا رادایاپ يراارب دایامن
را اذال ،
نیرتررؤم رضاح شهوژپ یگژیو
را کااخ تایفیک یبایزرا روظنم هب اه
يزرواشک یضارا هناماس اب جرک رهشدمحم تشا
يراایبآ فلگخم ياه
یا هب هجوت تسا هدش یسررب باجوم عوضوم ن
هامانرب يزایر راگهب و
کاخ تیفیک یلوزن دنور زا يرییشیپ دش دهاوخ
4- Integrated Quality Index (IQI)
5- Nemero Quality Index (NQI)
لکش 1 - بختنم یضارا رد خرکاخ رفح طاقن تیعقوم و هعلاطم دروم هقطنم Figure 1- Location of study area, selected farms and soil profiles
شور و داوم اه
ارغج لوط را هعلاطم اروم هقطنم ییایف
80 و هجرا 81 و هقیقا 6
ات یقرش هینار 80
و هجرا 81 و هقیقا 31 راع و یقراش هاینار 38
و هجرا 61 و هقیقا 88 اات یلاماش هینار 38
و هاجرا 67 و هاقیقا 26
يزروااشک اااهج ترازو کااخ و بآ تنواعم هطوحم را یلامش هینار لکاش( تسا هگفرگ رارق رهشدمحم هب جرک هااج ریسم را عقاو 2
را )
،ینارااب يراایبآ هنامااس عون هس زا هطوحم نیا تاغاب و عرازم يرایبآ هرطق یم هاافگسا یباقرغ و يا ،یناراب يرایبآ هناماس را تشک عون اوش
هرطق يرایبآ هناماس را ،هجنوی و مدنگ يراایبآ هنامااس را و ولآ غاب يا
هااا هب اکتا اب تسا مدنگ یباقرغ ( یسانشاوه ياه
27 گم ،) هجرا طسو
ياراجا هاب یاهگنم هلاس جنپ هروا کی یط ریخبت و یگدنراب ،ترارح بیترت هب شهوژپ 7
/ 28 یگناس هجرا ،اارگ
3 / 151 و 1018 یالیم راگم
تیریدام ااب تااغاب و عرازام یتااعلاطم هاوداحم را دش نییعت يااه
زا شیب هقباس اب و يرایبآ فلگخم 8
هراهب و ارجا نامز زا لاس يرااراب
اوب اوجوم خرکاخ تیعقوم اه
نآ نگفراگرارق هاب هجوت اب عاعاش را ااه
هناماس ریرات هرطق ،یناراب يرایبآ ياه
شور زا هاافگسا اب و یباقرغ و يا
هقبط یفااصت دایارگ بااخگنا هاعرزم راه را رارکت هس اب هدش يدنب
خرکاخ ( کاخ ییاسانش ییامنهار ساسا رب اه 15
تاصخشم و حیرشت )
هوحن و عون ،خرکاخ قفا نگفرگ رارق
داش نیایعت کااخ فالگخم ياه
خرکاخ ات اه هیلا هدننکاودحم و
رثکادح هب قمع 8 / 2 زا سپ و رفح رگم
قفا زا ،حیرشت نآ یکیگنژ ياه
هنومن اه تیعضو هب هجوت اب دش يراارب
کاخ را تبوطر هنلااس تراراح هاجرا و شرااب ریااقم ساسا رب و اه
رح و یگبوطر میژر ،هنلااس طسوگم
2یترا کااخ رب مکاح يااه
هاقطنم
1- Soil Moisture & Temperature Regime
مرن زا هاافگسا اب شهوژپ يارجا لااهوین رازافا
بایترت هاب1
کایرز و3
کیمرت کاخ نیا دش نییعت6
تخیر اب اه گنس و بیش ،یسانش
ش یسان
کاااخ هار را ناااسکی ياااه
یاالیفورپ لااماکت نودااب تااحت را و8
هورگ
Typic xerofluvents
هقبط ( دندیارگ يدنب 60
)
روظنم هب یگژیو ،کاخ تیفیک یبایزرا کاخ تفاب ياه
شور هاب1
( يرگمورداایه 22
یااکیرگکلا تیادااه ،) هایگااسا اااب عابااشا هراااصع7
تیاده ( جنس 32 پ ،) ااب کایرگمورگکلا شور هاب کاخ شاه راگمpH
( 32 ،) نویسارگیت شور هب کهآ لاامرن اواس ااب
( 32
،) بذاج تباسن
5میدس ( ناراکمه و جیپ شور هب 32
ااظ واصخم مرج ،)
9يره هاب
هاسام موراخم شور و یحطاس هیلا را هناوگسا شور ااب يا
هراماش
یامزآ ارادناگسا ش
ASTM- D1556
هیلا را اب یحطسریز ياه دصرا
گنس یهجوت لباق یلآ نبرک دصرا ،هزیرینس و
یاکلاو شور هاب20
-
( کلااااااب 61
کااااااخ نامگخااااااس يرادااااایاپ صخااااااش ،)
22
)SI=
( يراایپ شور هااب 31
ام لیااسناگپ ،) کاایرت
( رب کیرتام لیسناگپ بسح
گناس ی رگم بآ
(PF= -Log
شکم را يااه
0 ، 2 / 0 ، 33 / 0 ، 2 ، 3 ، 8 و 28 راشف تاحفص هایگسا زا هاافگسا اب راب ،21
2- New Hall
3- Xeric 4- Thermic 5- Entisols 6- Soil Texture
7- Electrical Conductivity (EC) 8- Sodium Adsorption Ratio (SAR) 9- Bulk Density (BD)
10- Organic Carbon (OC) 11- Structural Index (SI) 12- Pressure Plate
ای رگسکا صخاش فطع هطقن را یگبوطر ینحنم بیش
( همانرب اب )Sgi
مرن يرازفا هقبط ساسا رب وRETC
( رگسکا يدنب 1
ینزو نیینایم و )
ادکاخ رطق هن
2اه راطق ااب کالا رااهچ زا هاافگاسا اب و رت کلا شور هب
18 / 0 ، 8 / 0 ، 2 و 1 یلیم ( راگم 11 هزادانا ،) نیانچمه دنداش يرایگ ااب
کاخ یگبوطر ینحنم زا هاافگسا یاگژیو
هاافگاسا لاباق تابوطر يااه
1هایگ شاکم را تابوطر لاضافت زا يااه
33 / 0 ( رااب
FC3
و ) 28 رااب
6( هیوهت لخلخت ،)PWP 8يا
افت زا را تابوطر و عاباشا تابوطر لاض
شکم 2 / 0 یبسن هعرزم تیفرظ و راب زا زین1
لصاح میاسقت تابوطر
تیفرظ رب هعرزم تبوطر ( دندش جارخگسا عابشا 31
)
نایا را ،یاضارا يرادایاپ را کااخ تایفیک تایمها هاب هجوت اب ( یعمجت تیفیک صخاش لدم وا زا شهوژپ تایفیک صخااش و )IQI
( ورمن ک نییعت يارب )NQI
( تسا هدش هاافگسا کاخ تیفی 7
، 21 ، 36 ،
19 و 13 تیزم هلمج زا ) صخاش
يااه وIQI
هاک تاسا نایاNQI
ب ار تاعلاطا نوچ ر
شور يانبم یم بیکرت مه اب یضایر ياه
دانیامن
یازفا هب رجنم هجیگن را ش
یم ییاهن جیاگن را نانیمطا دنواش
نایا را
صخاش هعومجم اه یگژیو زا يا
یک رب رروم ياه بالاق را کااخ تایف
هائارا ياداع تایمک کی تروص هب و بیکرت مه اب یضایر لدم کی یم ،کااخ تایفیک یالک صخااش کای ناوانع هاب ادع نیا هک اارگ
هعومجم هدننک سکعنم یگژیو ي
یم رظن اروم ياه ( داشاب
33 راه )
صخاش زا کی ياه
وIQI
یگژیو هعومجم وا زا هاافگسا ابNQI
ياه
جم دندش نییعت کاخ یگژیو مامت لماش لوا هعوم
هزادانا ياه يرایگ
هااا لاک هاعومجم ناونع هب هک هاوب کاخ هدش ( ااه
راظن را )TDS
مهم لماش زین موا هعومجم و هدش هگفرگ یگژیو نیرت
راب رروام يااه
هااا لقادح هعومجم هک تسا کاخ تیفیک ( اه
دنداش هدایمان )MDS
( 33 هعومجم شنیزگ يارب ) هاب هیزجت شور زا ،MDS
هافلوم يااه
( یلصا ( دش هاافگسا )PCA
7 شور ) یاگژیو لک نایم زاPCA
يااه
یگژیو ،کاخ یسررب اروم کااخ تایفیک رب ار ریرات نیرگشیب هک ییاه
یم باخگنا دنراا هقطنم ( دنک
33 هب ) نیا تروص هک هااا اه را نیدنچ
( هفلؤم هگسا )PC
و هدش يدنب طقف
هفلؤم اه یی هک شزرا هژیو رتلاااب
زا کی يارب دنگشاا رارق
نگفرگ را هگسا لقادح هااا اه دنداش بااخگنا
( 2 و 26 کی ره ) زا هفلؤم اه
، یگژیو هک ییاه ياراا رگمک زا 20 دصرا
اب لاگخا نیرگشیب
رادقم نزو اوجوم را ره یگژیو
،اوب ياراب هگاسا
لقادح هااا اه شنیزگ هباساحم ياراب دندش وIQI
تاسا مزلاNQI
یگژیو ياه یهازایگما کاخ ( دنواش
33 داحاو هاک نآ هاب هاجوت ااب )
1- Mean Weight Diameter (MWD)
2- Plant Available Water Capacity (PAWC) 3- Field Capacity (FC)
4- Permanent Wilting Point (PWP) 5- Air Capacity (AC)
6- Relative Field Capacity (RFC)
یگژیو شجنس را ااهنآ هائارا يارب ،دنگسه توافگم یسررب اروم ياه
زا رواظنم نیا يارب هک هدش ذح شجنس دحاو یلک رادقم کی بلاق یهازایگما عباوت ارادناگسا
( داش هاافگاسا يزااف تیوضع7
29 ، 2 ، 18 و
39 را ) نیا يارب شور ره
یگژیو خ
،کا یعبات فیرعت یم اوش هک ااب
زا هاافگسا
،نآ ریااقم یگژیو اروم رظن نیب تایبولطم نیراگمک( رفص
يارب تیفیک نیرگشیب( کی و )کاخ تایبولطم
تایفیک ياراب )کااخ
هرمن یها را دیارگ نیا
شور یگژیو تیفیک ياه کاخ
هب هس هگاسا
هچ ره رگشیب
5رگهب اوبهب بجوم اهنآ شیازفا هک یتایصوصخ(
تایفیک
یم کاخ
،)یلآ نبرک دننام اارگ هچ ره
رگمک
9رگهب هاک یتایاصوصخ(
یام کااخ تایفیک شهااک باجوم ااهنآ شیازافا مراج داننام ااراگ
عباات و ،)يرهاظ وصخم حطاس
هانیهب زا یتایاصوصخ اروام را(20
اوابهب باجوم یانیعم داح اات ااهنآ شهاک ای شیازفا هک تسا کاخ هنآ شهاک ای شیازفا و هدش کاخ تیفیک باجوم هانیهب دح زا شیب ا
یم کاخ تیفیک شهاک دننام اارگ
)کاخpH
میسقت دندش
نزو یها هب یگژیو فلگخم ياه تیفیک
زاین کاخ ااب
هاافگاسا زا
سنایراو هبساحم کرگشم
اهریغگم تروص تفرگ هک اب هاافگسا زا شور
هیزجت یلماع 22 تسا هب را دمآ نیا شور زا میسقت کرگشم سنایراو
ره ریغگم ب ه سنایراو کرگشم
،لک نزو هاب یگژیو تاسا
( دامآ 37 و
35 لدم ریز طباور زا هاافگسا اب تیاهن را ) ياه
وIQI
هبساحمNQI
دندش ( 2 ) نآ را هک و ،کااخ یاگژیو راه هاب هگفای قلعت نزوWi
زاینNi
و یگژیو ره هب هگفای قلعت هرمن رادقم تسا رظن اروم یگژیو اادعتn
( 1 ) را نیا هلااعم
pave
نیینایم هرمن قالعت هاگفای هاب یاگژیو يااه
باخگنا هدش را ره هنومن
،کاخ
pmin
لقاداح هرامن اواجوم را نیاب
یگژیو ياه باخگنا هدش ره يارب و هنومن یگژیو اادعتn
يااه اروام
رظن يارب هبساحم صخاش را تسا هجیگن را نایاپ ياراب راه هانومن
رااهچ ،کااخ لدام
یالک تایفیک کااخ لمااش
IQIMDS
،
IQITDS
،
NQIMDS
،
NQITDS
هبساحم لکش دش 1
ار شهوژاپ يارجا لحارم
یم ناشن دها
ثحب و جیاتن لودج 2 هیزجت جیاگن هفلؤم
ياه لک( یلصا سنایراو
نیایبت هداش
7- Standard Scoring Functions (SSF)
8- More is better 9- Less is better 10- Optimum curve 11- Factor Analysis (FA)
یگژیو ياه اب کاخ لماوع شخرچ هانومن را )هاگفای ار یحطاس يااه
یم ناشن یلصا هفلوم راهچ لودج نیا قباطم دها هژایو شزرا ياراا
گرزب یم کی زا رت هفلوم نیا دنشاب
زا شیب عومجم را اه 53
زا دصرا
هااا سنایراو یم هیجوت ار اه
هفلوم را دننک لوا
هاافگاسا لباق تبوطر
شزرا نیرگشیب هایگ ار
هب اوخ اصگخا را ااا هفلؤم و یالآ هاام موا
نیرگشیب کاخ نامگخاس يرادیاپ صخاش نگشاا ار شزرا
لاگخا هک د
نآ زا رگمک اه 20
شیب هک اجنآ زا اوب دصرا زا
کای را یاگژیو نایا
هفلؤم باخگنا
،دش ییگسبمه نیب
نآ اه هبساحم و نیرگشیب هک یگژیو
بیرض را تشاا ار ییگسبمه لقادح هگسا
هااا ااه راراق اذال تافرگ
هگاسباو رایغگم ناونع هب یلآ هاام یگژیو هاطبار ي
راب هولااع هاک يا ینعم
( يراا
P<0.01
نیرگاشیب و نویاسرگر بیراض نیرگشیب ياراا )
نییعت بیرض لودج را دش باخگنا ،اوب
1 نوسریپ ییگسبمه بیرض
هنومن را اهریغگم نیب را تسا هدمآ یحطس ياه
هفلؤم یاگژیو مواس
هنادکاخ رطق ینزو نیینایم هفلوم را و اه
هاب تلیاس دصرا زین مراهچ
یو شزرا نیرگشیب نگشاا لیلا ناامه داندیارگ بااخگنا هژ
هاک رواط
یم هدهاشم نیاب زا اواش
21 را یاسررب اروام یاگژیو رااهچ ،TDS
راطق ینزو نیینایم ،یلآ هاام دصرا ،هایگ هاافگسا لباق تبوطر یگژیو هنادکاخ ناونع هب تلیس دصرا و اه باخگنا کاخ یحطس هیلاMDS
دندش
لکش 2 - شهوژپ یارجا لحارم
Figure 2- Flowchart of the research
لودج 1 - هیزجت جیاتن هفلؤم
یاه هنومن رد یلصا یحطس یاه
Table 1- Principle Component Analysis results of the topsoils
هفلؤم راهچ Component(4) هفلؤم
هس Component(3) هفلؤم
ود Component(2) هفلؤم
کی Component(1)
1.304 2.149
3.339 6.504
شزرا هژیو Eigenvalue
8.148 13.432
20.886 40.651
دصرا سنایراو
Percent of variance
83.096 74.949
61.517 40.651
دصرا یعمجت سنایراو
Cumulative variance percent
یگژیو اه Properties
0.111 -0.058
0.008 0.905
AWC
0.183 -.242
0.418 0.795
Sgi
-0.001 0.182
0.180 0.747
EC
-0.002 0.004
-0.255 -0.649
BD
0.251 0.439
0.390 0.589
Clay
0.269 -0.431
-0.331 -0.502
Gravel
-0.056 -0.150
-0.926 -0.266
OC
-0.168 -0.145
-0.898 -0.305
SI
-0.017 0.618
0.767 -0.015
SAR
-0.301 -0.408
0.645 0.440
pH
0.139 0.919
-0.083 -0.208
MWD
0.107 0.808
0.418 0.336
TNV
0.898 -0.098
-0.134 0.132
Silt
-0.749 -0.265
-0.206 -0.520
Sand
0.705 0.597
0.274 0.097
RFC
-0.671 -0.165
-0.079 0.505
AC
لودج قباطم 3
هیزجت جیاگن هک هفلؤم
اه ي هایلا را یلاصا يااه
یم ناشن ار یقمع طسوگم هژایو شزرا ياراا یلاصا هفلوم شش ،دها
گرزب یم کی زا رت هافلوم نایا دنشاب
عوامجم را ااه 1
/ 91 زا داصرا
هااا سنایراو یم هیجوت ار اه
هافلوم را دننک صخااش ،یالآ هااام لوا
آ و کاخ نامگخاس يرادیاپ نیرگشیب که
لاگاخا هک دنگشاا ار شزرا
نآ زا رگمک اه 20
شیب هک اجنآ زا اوب دصرا زا
کای را یاگژیو نایا
هفلؤم باخگنا
،دش ییگسبمه نیب
نآ ااه هباساحم و صخااش یاگژیو
هگسباو ریغگم ناونع هب کاخ نامگخاس يرادیاپ هطبار ي
هولااع هاک يا
یاانعم رااب ( يراا
P<0.01
نیرگااشیب ) نیاایعت بیرااض
(
R2=0.66
ار )
،تاشاا را لقاداح هگاسا هااا
ااه راراق ياراب عواضوم نایا تافرگ
هفلوم را تفرگ رارق هجوت اروم ،دنگشاا یگژیو کی زا رگشیب هک ییاه
هفلؤم هفلوم را و نش دصرا موا یانزو نییناایم یگژیو وا نیب موس
هنادکاخ رطق یاگژیو ،فاطع هاطقن را یگبواطر یانحنم بیاش و ااه
ینزو نیینایم هنادکاخ رطق
لاخلخت مراهچ هفلوم را دیارگ باخگنا اه
هیوهت هفلوم را ،يا تابوطر ماشش هافلوم را و هزیرینس دصرا مجنپ
شزرا نیرگشیب هایگ هاافگسا لباق ار
هب اوخ اصگخا لودج را دنااا
6 هنومن را اهریغگم نیب نوسریپ ییگسبمه بیرض ياه
یقمع طسوگم تسا هدمآ
ژیو ره مهس ریااقم
2 یاگ هاعومجم را یلمااع هایزجت زا لاصاح
وTDS
هنومن راMDS
لوداج را یاقمع طاسوگم و یحطس ياه 8
لدام را یاگژیو ره يراذگریرات نازیم تسا هدش هئارا تایفیک يااه
تراابع هاب اراا ییگاسب یگژیو نآ هب هگفای اصگخا نزو هب کاخ یگژیو رییا ياه
هعومجم را رتلااب نزو ياراا وTDS
ارااMDS
ي
ریراات نایا ،نآ نزو شهاک اب و هاوب کاخ تیفیک لدم رب رگشیب ریرات یم رگمک ( اوش 26 هاعومجم را نزو هباساحم زا لصاح جیاگن )
TDS
یگژیو هک ااا ناشن نزو ياراا یالآ هااام و میداس بذج تبسن ياه
نیراگمک ياراا يرهااظ واصخم مرج هک یلاح را ،دناوب يرتلااب هایلا کااخ تیفیک را ریرات را اواب هاعلاطم اروام هاقطنم یحطاس
هعومجم ي هانادکاخ راطق یانزو نییناایم زاینMDS
نزو ياراا ااه
هایوهت لاخلخت تسا هقطنم نیا یحطس هیلا را يرتلااب داصرا ،يا
هاعومجم را هاایگ هاافگااسا لاباق تابوطر و ناش ي
دااصرا و ،TDS
هعومجم را هزیرینس ي
هایلا کاخ تیفیک را ار ریرات نیرگشیبMDS
دنراا یقمع طسوگم
1- Communality
لودج 2 - هنومن رد اهریغتم نیب نوسریپ یگتسبمه بیرض یحطس یاه
Table 2- Pearson correlation coefficient between variables in surface samples
AC AWC BD RFC SI OC MWD Sand Silt Clay Gravel TNV SAR Sgi EC pH
AC 1 0.435 -
0.199 -.494 0.038 -0.001 -0.268 0.216 -0.449 0.087 -0.210 -0.093 -0.120 0.220 0.194 0.540
AWC 1 -
0.454 0.074 -0.361 -0.305 -0.148 -0.585* 0.186 0.631* -0.251 0.245 -0.070 0.641* 0.651* 0.433
BD 1 -
0.213 0.340 0.334 0.220 0.326 0.021 -0.457 0.446 -0.398 -0.168 - 0.718*
*
-0.306 -0.393
RFC 1 -0.446 -0.376 0.588
* -
0.789** 0.553 0.595* -0.195 0.720*
* 0.587* 0.214 0.177 -0.226
SI 1 0.991*
* -0.041 0.527 -0.056 -0.662* 0.463 -0.575 - 0.745*
*
-0.556 -0.429 - 0.586*
OC 1 -0.037 0.420 0.045 -0.602* 0.495 -0.572
- 0.772*
*
-0.520 -0.421 - 0.621*
MWD 1 -0.236 0.062 0.265 -0.123 0.665* 0.511 -0.463 -0.003 -0.477
Sand 1 -
0.670*
-
0.781** 0.190 -0.527 -0.306 -0.533 -0.387 -0.042
Silt 1 0.060 0.162 0.009 -0.163 0.228 0.139 -0.195
Clay 1 -0.392 0.701* 0.549 0.525 0.403 0.220
Gravel 1 -
0.585* -0.489 -0.454 -
0.618* -0.220
TNV 1 0.832*
* 0.298 0.486 0.095
SAR 1 0.178 0.241 0.280
Sgi 1 0.661* 0.626*
EC 1 0.373
pH 1
ینعم*
دصرا جنپ حطس را راا دصرا کی حطس را رااینعم**
*significant at P<0.05 **significant at P<0.01
یگژیو زایگما نییعت يارب یاطخ یهازاایگما عاباوت زا کااخ يااه
طاباور زا هاافگاسا ااب زاین ورمن و یعمجت تیفیک صخاش دش هاافگسا هااا يارب اوجوم یحطس ياه
هاعومجم وا را یقمع طسوگم و
TDS
و لودااج را جیاااگن و هبااساحمMDS
1 قباااطم تااسا هدااش هاائارا
هقبط لوداج( کاخ تیفیک يدنب 7
( نارااکمه و یاک شور هاب ) 33
،)
IQITDS
و
NQITDS
هااجرا ياراا بااخگنم عرازاام یحطااس هاایلا را
تیفیک تایفیک هجرا ياراا یقمع طسوگم هیلا را وIII
دننگاسهIV
لودج(
5 ) نیانچمه
IQIMDS
و
NQIMDS
هایلا را و یحطاس يااه
تیفیک هجرا ياراا یقمع طسوگم یمIV
دنشاب
تاررا کاخ نامگخاس يرادیاپ صخاش نآ عبت هب و یلآ هاام رادقم نییعت هدننک کااخ یکیژوالویب و ییایمیاش ،یکیزیف تایصوصخ رب يا
گراورکیم تیلاعف ،هایگ هشیر دشر ،ییاذغ رصانع هخرچ دننام مسینا
،ااه بآ يرو هرااهب شیازاافا و کاااخ را بآ يرادااهین تاایفرظ شیازاافا
يزرواشک بذاج تبسن رادقم ناوب نییاپ نینچمه اراا و
میداس
هیلا زا راگمک( عرازام یماامت یقمع طسوگم و یحطس ياه 1
شاقن )
هیلا را تسا هگشاا عرازم کاخ تیفیک هجرا را يرروم طاسوگم ياه
رک رادقم ناوب مک یقمع هب کاخ نامگخاس يرادیاپ صخاش و یلآ نب
تایفیک ياراب ار تیاودحم نیرگشیب یکیزیف تایصوصخ ریاس هارمه يرواطب دنگاشاا هاعلاطم اروام هقطنم را کاخ داصرا نییناایم هاک
هیلا را هزیرینس نیب یحطس ياه
10 ات 30 هایلا را و طاسوگم يااه
نیب یقمع 60
ات 10 یام دصرا هانکفا موراخم تابواسر داشاب
و يا
هناخاور کااخ يرااام ااوم ،يا ماظن و هااا لیکاشت ار هاقطنم يااه
نیچ ه يا تشرا بوانت و تابوسر هاناخاور عوان رینایب هناازیر و هناا
يا
هگشهن نیا تساه
لودج 3 - هیزجت جیاتن هفلؤم
اه ی هنومن رد یلصا یقمع طسوتم یاه
Table 3- Principle Component Analysis results of the weighting average for the depths
هفلؤم شش Component(6) هفلؤم
جنپ Component(5) هفلؤم
راهچ Component(4) هفلؤم
هس Component(3) هفلؤم
ود Component(2) هفلؤم
کی Component(1)
1.093 1.235
1.567 2.9.18
3.837 4.101
شزرا هژیو Eigenvalue
6.833 7.719
9.793 18.239
23.948 25.630
دصرا سنایراو
Percent of variance
92.198 85.365
77.646 67.853
49.614 25.630
دصرا یعمجت سنایراو
Cumulative variance percent
یگژیو اه Properties
-0.154 0.036
0.078 0.217
-0.235 0.886
SI
-0.127 -0.223
0.052 0.140
0.265 0.851
OC
-0.270 0.247
0.251 0.066
0.002 -0.819
TNV
0.196 0.335
-0.179 -0.090
0.543 -0.665
pH
-0.324 0.332
-0.327 -0.323
0.149 0.545
EC
-0.147 0.086
-0.066 0.148
-0.965 0.016
Sand
0.310 -0.132
-0.089 -0.289
0.856 0.181
Silt
-0.283 0.056
0.369 0.233
0.710 -0.434
Clay
0.099 0.007
0.226 0.929
-0.146 0.164
MWD
-0.088 -0.110
-0.237 -0.926
0.072 -0.148
Sgi
0.250 0.509
0.162 -0.573
0.411 0.222
SAR
0.022 -0.072
-0.978 -0.142
0.073 0.063
AC
0.284 0.103
0.776 0.307
0.273 0.032
RFC
-0.118 -0.820
-0.106 0.043
0.254 0.382
Gravel
-0.227 0.727
0.100 0.549
0.028 -0.156
BD
0.909 0.031
0.155 0.108
0.287 -0.169
AWC
لودج 4 - هنومن رد اهریغتم نیب نوسریپ یگتسبمه بیرض یقمع طسوتم یاه
Table 4- Pearson correlation coefficient between variables in sublayers (weighting average for the depths)
AC AWC BD RFC SI OC MWD Sand Silt Clay Gravel TNV SAR Sgi EC pH
AC 1 -0.149 -0.226 -0.782** -0.083 0.028 -0.350 -0.037 0.227 -0.393 0.200 -0.320 -0.049 0.368 0.356 0.156 AWC 1 -0.093 0.494 -0.312 -0.169 0.145 -0.403 0.436 0.126 -0.155 -0.064 0.244 -0.171 -0.376 0.428 BD 1 0.314 0.017 -0.193 0.457 0.142 -0.331 0.339 -0.580* 0.375 -0.026 -0.526 -0.006 0.235
RFC 1 -0.014 0.028 0.429 -0.271 0.120 0.460 -0.020 0.037 0.131 -0.463 -0.225 0.072
SI 1 0.793** 0.372 0.287 -0.171 -0.392 0.211 -0.635* -0.035 -0.343 0.333 -0.729**
OC 1 0.230 -0.248 0.353 -0.108 0.508 -0.614* 0.111 -0.205 0.272 -0.558
MWD 1 0.250 -0.344 0.082 0.032 0.003 -0.447 -0.989** -0.336 -0.304
Sand 1 -0.934** -0.632* -0.255 0.016 -0.491 -0.187 -0.052 -0.515
Silt 1 0.314 0.335 -0.263 0.583* 0.302 0.155 0.363
Clay 1 -0.049 0.528 0.041 -0.157 -0.199 0.582*
Gravel 1 -0.556 -0.288 0.042 0.112 -0.383
TNV 1 -0.041 -0.049 -0.454 0.476
SAR 1 0.372 0.322 0.297
Sgi 1 0.275 0.225
EC 1 -0.129
pH 1
ینعم*
دصرا جنپ حطس را راا دصرا کی حطس را رااینعم**
*significant at P<0.05 **significant at P<0.01
لودج 5 - لودج كارتشا یگژیو یاه دروم یسررب اب لماع یاه رختسم هنومن رد ینزو بیرض هارمه هب )كرتشم سنایراو( ج طسوتم و یحطس یاه
یقمع
Table 5- Table of Communality with extracted agents (common variance) with weight coefficient of surface and weighting average for the depths
هنومن یقمع طسوتم یاه
Subsurface samples هنومن
یحطس یاه Surface samples یگژیو
یاه كاخ Soil properties
MDS TDS
MDS TDS
بیرض ینزو Weight coefficient سنایراو
كرتشم Common
variance بیرض
ینزو Weight coefficient سنایراو
كرتشم Common
variance بیرض
ینزو Weight coefficient سنایراو
كرتشم Common variance بیرض
ینزو Weight coefficient سنایراو
كرتشم Common
variance
0.134 0.604
0.067 0.992
0.056 0.739
AC
0.168 0.759
0.066 0.974
0.218 0.747
0.063 0.835
AWC
0.062 0.916
0.037 0.486
BD
0.059 0.864
0.071 0.938
RFC
0.160 0.725
0.062 0.919
0.071 0.948
SI
0.060 0.882
0.243 0.833
0.072 0.954
OC
0.169 0.765
0.066 0.972
0.273 0.937
0.069 0.914
MWD
0.179 0.810
0.067 0.987
0.071 0.944
Sand
0.066 0.970
0.266 0.913
0.064 0.850
Silt
0.066 0.967
0.057 0.755
Clay
0.190 0.857
0.062 0.910
0.047 0.619
Gravel
0.059 0.872
0.072 0.952
TNV
0.061 0.894
0.073 0.972
SAR
0.065 0.960
0.068 0.898
Sgi
0.051 0.746
0.047 0.624
EC
0.063 0.928
0.065 0.867
pH
لودج 6 - صخاش هدش هبساحم ریداقم لدم رد كاخ تیفیک یاه
یاه وIQI هعومجم ود ردNQI وTDS
هیلا ردMDS طسوتم و یحطس یاه
كاخ یقمع
Table 6- Calculated values of soil quality indices of IQI and NQI models in TDS and MDS in surface and weighting average for the depths
NQIMDS
NQITDS
IQIMDS
IQITDS
هناماس یرایبآ Irrigation
system و یضارا
لوصحم عون Lands and cultivation
type
طسوتم هیلا یقمع Subsurface
layer هیلا
یحطس Surface
layer طسوتم هیلا
یقمع Subsurface
layer هیلا
یحطس Surface
layer طسوتم هیلا
یقمع Subsurface
layer هیلا
یحطس Surface
layer طسوتم هیلا
یقمع Subsurface
layer هیلا
یحطس Surface
layer
0.28 0.22 0.24 0.17
0.17 0.18 0.37
0.32 0.33 0.42
0.39 0.43 0.39
0.32 0.31 0.31
0.32 0.34 0.56
0.48 0.50 0.61
0.57 0.62 هرطق
يا Drip irrigation اب
هویم غ Fruit garden
0.22 0.23 0.21 0.23
0.26 0.35 0.30
0.32 0.33 0.41
0.39 0.48 0.30
0.33 0.30 0.42
0.42 0.58 0.45
0.48 0.50 0.60
0.60 0.73 یناراب
Sprinkler irrigation (classic) هجنوی
Alfalfa
0.26 0.22 0.27 0.22
0.19 0.21 0.35
0.31 0.31 0.40
0.39 0.38 0.40
0.28 0.33 0.42
0.37 0.40 0.53
0.47 0.47 0.60
0.57 0.56 یناراب
Sprinkler irrigation (center
pivot) مدنگ
Wheat
0.25 0.25 0.26 0.20
0.22 0.21 0.32
0.30 0.31 0.41
0.42 0.42 0.34
0.32 0.33 0.39
0.43 0.41 0.48
0.46 0.47 0.58
0.61 0.59 یباقرغ
Flood irrigation مدنگ
Wheat
