:لوئسم هدنسيون*
یدابآ فجن ینادرم یفطصم
E-mail: [email protected]
Determining The Efficiency And Optimization of Energy Consumption In Dryland Wheat Production Under Uncertainty Conditions: A Case Study of
Khoy County
MOSTAFA MARDANI NAJAFABADI1, NASRIN OHADI2
1, Associate Professor, Department of Agricultural Economics, Faculty of Agricultural Engineering and Rural Development, Agricultural Sciences and Natural Resources
University of Khuzestan, Mollasani, Iran
2, Graduated Ph.D. of Agricultural Economics, Ph.D. in Agricultural Economics, Sistan and Baluchestan University, Iran
(Received: May. 15, 2021- Accepted: Nov. 21, 2021)
ABSTRACT
In recent decades, along with other factors of production, energy has played a decisive role in the economic growth of countries. But high levels of energy intensity have negative effects on the environment. Therefore, attention to energy efficiency and optimization discussion shows its importance. The aim of this study is investigate the efficiency and optimization of energy consumption of dryland wheat in Khoy under uncertainty. The data used in this study was collected through a face to- face questionnaire method with 192 dry land wheat farmer in year 2019. The results showed that the total input energy is 20137.06 MJ h-1, the highest amount is related to the diesel-fuel (58.12%), seeds (15.40%) and machinery (14.15%), respectively. The total energy output was 47966.42 MJ h-1 and energy efficiency indicators for the constant returns to scale and variable returns to scale model are 5.6 and 2.5, respectively. By applying these parameters, the total optimum energy for the models presented were calculated 8565.3 and 18726.47 MJ h-1, respectively. It means that we can reduced 53.7% and 7%
energy consumption in the production of this product. In the region under study, wheat production is mainly related to non-renewable resources (83%), which it is a serious risk to human health and environmental pollution. For example, at a level of conservatism of 7 (Γ = 7) in the CRS model, 57.3%
of total energy consumption and 64.8% of fuel consumption can be reduced, which indicates the inefficiency of farmers. Therefore, the use of mechanized equipment to reduce fuel consumption and reduce the applying of labor for threshing is recommended.
Keywords: Index of Energy Efficiency, Khoy, Robust Data Envelopment Analysis, Wheat
Extended Abstract Introduction
In recent decades, along with other factors of production, energy has played a decisive role in the economic growth of countries. But high levels of energy intensity have negative effects on the environment. Therefore, attention to efficiency discussion as a solution in the field of environmental crises shows its importance. Wheat is the most commonly used agricultural product in Iran and the world, which energy consumption in the production of cereals such as wheat, in recent years had an upward trend. Khoy city is one of the important centers of agricultural production, especially cereals in West Azerbaijan. According to the statistics of Jihad Agricultural Organization in the crop year 1398, 10 thousand and 700 hectares of agricultural land in Khoy city is allocated to wheat cultivation, which 5 thousand and 800 hectares are rainfed and 4 thousand and 900 hectares are irrigated. Therefore, it is necessary to employment efficiency assessment methods and optimization energy consumption in dryland wheat production in Khoy city.The aim of this study is investigate the efficiency and optimization of energy consumption of dryland wheat in Khoy under uncertainty.
Material and methods
One of the models for measuring the efficiency is Data Envelopment Analysis. The precision and exact data use to assess the efficiency of production units in classical data envelopment analysis (DEA)
approach. The data envelopment analysis method measures the efficiency of each decision-making unit relatively and offers management solutions. Therefore, any firm that is on the border of efficiency is efficient and otherwise inefficient. In general, data envelopment analysis method can be divided into two types of constant return to scale (CRS) and variable return to scale (VRS). In classical data envelopment analysis models, accurate and definite data are used to measure the efficiency of production units. While, in the real world cannot be specified a precise values for each of the inputs and outputs data. In the current study was paid to determining of dry land wheat farms energy efficiency using the Robust Data Envelopment Analysis technique (RDEA) in Khoy city located in West Azerbaijan province. The RDEA model can be presented as a nonlinear programming model below:
1 1
1 1
1 1 1 1
1
0
s s
U y
p r rp p p rp
r r
m m
L x
i ip p p ip
i i
s m s m
L U
r rj i ij j j rj ij
r i r i
U
j rj r rj
Max u y z p ,
s .t x z q
u y x z P q j p,
z p u ( y
L rj
U L
j ij i ij ij
p
i r
j ij rj
y ), r,j z q (x x ), i ,j 1,
,u , i,r z ,q ,p 0, i,j,r
The statistical population of this research is rainfed wheat farmers in Khoy city. The required data were obtained by completing a farmers' questionnaire considering the statistical population and using a simple random sampling method in 2019. To determine the sample size, the study of James et al.
(Bartlett, 2001) was used for continuous data (measurable data). In their study, the modified Cochran's formula for continuous and classified variables was used; So that the sample size is measured using the following equation.
0
0 1
1
n n
n N
In this study, analysis of data was done using Microsoft Excel and the statistical analysis software GAMS.
Results and discution
The results showed that the most energy input is related to the Diesel-fuel (58/12%) and energy efficiency indicators for the constant returns to scale and variable returns to scale model are 5.6 and 2.5, respectively. By applying these parametersو the total optimum energy for the models presented were calculated 8565.3 and 18726.47 MJ h-1, respectively. It means that we can reduced 53/7% and 7%
energy consumption in the production of this product. Also at level 7 (Γ = 7) for CRS and VRS models with input-oriented approach, the results showed that according to the consumption of inputs in this region, 38 wheat farmers (60%) in CRS model and 43 wheat farmers ( 68%) in VRS model is full efficient, which means that the majority of farms in the study area have the necessary efficiency. It is obvious that at the level of less than 0.6 in the CRS model 13 farmers and in the VRS model only two farmers were inefficient.
Conclusions and Recommendations
In the region under study wheat production is mainly related to non-renewable resources (83%), which it is a serious risk to human health and environmental pollution. For example, at a level of conservatism of 7 (Γ = 7) in the CRS model, 57.3% of total energy consumption and 64.8% of fuel consumption can be reduced, which indicates the inefficiency of farmers. Therefore, in the region under study, the use of mechanized equipment to reduce fuel consumption and reduce the applying of labor for threshing is recommended.
هنیهب و ییاراک نییعت طیارش تحت مید مدنگ دیلوت رد یژرنا فرصم یزاس
یوخ ناتسرهش یدروم هعلاطم :تیمتح مدع
فجن ینادرم یفطصم یدابآ
*1 یدحوا نیرسن ،
2
1 د ، عبانم و یزرواشک مولع هاگشناد ،ییاتسور نارمع و یعارز یسدنهم هدکشناد ،یزرواشک داصتقا هورگ رایشنا
م ،ناتسزوخ یعیبط ناریا ،یناثلا
2 د ،یزرواشک داصتقا یرتکد هتخومآ شناد ، ناریا ،ناتسچولب و ناتسیس هاگشنا
:تفایرد خیرات(
22 / 3 / 0011 - :بیوصت خیرات 31
/ 8 / 0011 )
هدیکچ
يط ههد نييعت شقن ديلوت لماوع رياس رانك رد يژرنا ريخا ياه هدننك
دـشر رد يا
هتشاد اهروشك يداصتقا اما تسا
طيحم رب يفنم تارثا يژرنا تدش يلااب حطس تسيز
دراد .
نياربانب يياراك ثحبم هب هجوت ، هنيهب و
يژرنا يزاس يم نايامن ار دوخ تيمها
دزاس هعلاطم .
راك يسررب فده اب رضاح هنيهب و ييا
هدافتسا اب يوخ ناتسرهش ميد مدنگ يژرنا فرصم يزاس
هداد يششوپ ليلحت شور زا هداد .دش ماجنا تيمتح مدع طيارش تحت راوتسا ياه
روط هب اه
و يفداصت ليمکت قيرط زا
191 هقطنم نيا نازرواشك زا هرهچ هب هرهچ هبحاصم و همانشسرپ
لاس رد 1991
عمج .ديدرگ يروآ شن جياتن
داد نا هداهن يژرنا لك 60
/ 16192 رد لوژاگم
( لزيد تخوس هب طوبرم بيترت هب نآ مهس نيرتشيب هك تسا راتکه 11
/ 81
% ( رذب ،) 06 / 18
% )
( تلاآ نيشام و 18
/ 10
% زين هدناتس يژرنا لك .تسا ) 01
/ 02900 تسد هب راتکه رد لوژاگم
لدم يارب يژرنا يياراك صخاش و دمآ ياه
هب تبسن تباث هدزاب سايقم
و تبسن ريغتم هدزاب
سايقم هب بيترت هب
0 / 8 و 8 / 1 صخاش نيا لامعا اب هنيهب يژرنا لك .دمآ تسد هب يارب اه
لدم هدش يفرعم ياه بيترت هب
9 / 1808 و 02 / 11210 يم هك ينعم نيدب .دش هبساحم هب ناوت
نازيم 2 / 89
% و 2
% يژرنا يفرصم .داد شهاك لوصحم نيا ديلوت رد ار
هژاو ه یدیلک یا :
هداد يششوپ ليلحت ،يوخ ناتسرهش ،يژرنا يياراك صخاش ،راوتسا ياه
مدنگ
همدقم
هب یژرنا زا هدافتسا دنمزاين یداصتقا هعسوت و دشر مهم زا یکي ناونع هداهن نيرت
مدع و تسا ديلوت یاه
لماع ،دامتعا لباق و هفرص هب نورقم یژرنا هب یسرتسد یگدنام بقع داجيا صتقا یاه
یرايسب رد یعامتجا و یدا
تسا هدش ناهج طاقن زا
(Ohadi et al.,2018; Ohadi et
al.,2019)
ههد یط .
نوزفا زور دشر ليلد هب ريخا یاه
،یزرواشک تلاوصحم یارب اضاقت شيازفا ،تيعمج ،حيحص تيريدم مدع و نويسازيناکم تمس هب تکرح روحم یژرنا شخب کي هب یزرواشک شخب ليدبت ببس
ا هدش تس
( Yazdani et al., 2017
،رگيد ترابع هب .)
زور زاين هب یيوگخساپ تهج یزرواشک شخب هزورما نازيم هب نيمز هرک دشر هب ور تيعمج یارب اذغ نوزفا یم یژرنا فرصم هب هتسباو یدايز .دشاب
هداهن اه یي دننام
رتکلا ،تخوس نيشام ،هتيسي
،اه ش مومس و دوک یيايمي
مهس هظحلام لباق رد یا
ت أ م ني یژرنا عبانم لوت یارب
دي
تلاوصحم یزرواشک
دنراد
( Fathi et al., 2018
اما .)
اب
هناخلگ یاهزاگ راشتنا و یژرنا نارحب هب هجوت زا یشان یا
یب فرصم تخوس هيور
شلات مامت یليسف یاه نآ رب اه
هک تسا یژرنا فرصم
یزرواشک شخب ناکما دح ات
شهاک دباي
(Mardani Najafabadi et al., 2021)
اذل .
هزادنا ديلوت دنيارف رد یژرنا )نامدنار اي( یياراک یريگ ندومن هنيهب یاتسار رد مدق نيلوا ،یزرواشک تلاوصحم
یم دوجوم یژرنا عبانم زا هدافتسا اتسار نيا رد .دشاب
رد
لاح رد یتح و هتفرشيپ یاهروشک رثکا یژرنا ،هعسوت
صحم ديلوت یارب حطس دحاو رد هدش دراو فلتخم تلاو
یژرنا یياراک صخاش هبساحم اب و یسررب ار یزرواشک هدرک یعس دنا
فرصم رظن زا ار دوخ یزرواشک متسيس
ننک هنيهب یژرنا .د
یژرنا زا اراک هدافتسا شخب یاه
یزرواشک شخب رادياپ طيارش زا یکي ناونع هب یزرواشک هفرص هکنآ رب هولاع ثعاب دراد هارمه هب ار یلام یيوج
ظفح اوه و کاخ و بآ یگدولآ شهاک و یليسف عبانم
یم زين دوش
( Pervanchon et al, 2002
یبايزرا نياربانب.)
رد مهم یعوضوم یزرواشک تلاوصحم ديلوت یياراک لاح رد یاهروشک یزرواشک هعسوت دنيآرف یارجا یم هعسوت رد دنمدوس تاعلاطا ،رذگهر نيا زا اريز ؛دشاب
ميمصت هنيمز یريگ
انم یاه رد قيقد تيريدم یارب بس
تسايس ميظنت و عبانم صيصخت یاتسار یزرواشک یاه
همانرب رايتخا رد یم رارق نازير
دريگ
( Ahmad & Jun,
)2015
فرصمرپ مدنگ . ناريا رد یزرواشک لوصحم نيرت
هلمج زا تلاغ ديلوت رد یژرنا فرصم هک تسا ناهج و تسا هتشاد یدوعص یدنور هتشذگ نايلاس یط مدنگ (
Kordoni et al, 2018
.) بطق زا یکي یوخ ناتسرهش -
یزرواشک تلاوصحم ديلوت مهم یاه
ًاصوصخ رد تلاغ
تسا یبرغ ناجيابرذآ یروط هب
رامآ قبط هک نامزاس
زرواشک داهج یعارز لاس رد ی
1577 ، 14 و رازه 144
تشک هب یوخ ناتسرهش رد یزرواشک نيمز راتکه هک هتفاي صاصتخا مدنگ 3
و رازه 744 راتکه نآ هب
ميد تروص و1
0 و رازه 744 تسا یبآ تروص هب راتکه
(
Ministry of Agriculture Jihad. 2019
هب نياربانب .)
شور یريگراک هنيهب و یياراک یبايزرا یاه
فرصم یزاس
یم یرورض یوخ ناتسرهش ميد مدنگ ديلوت رد یژرنا -
.دشاب
1 . ميد دش قلاطا یرایبآ زا هدافتسا نودب دیلوت شور هب يراك نيا هک ه
و هدوب رادروخرب ینلاوط رایسب هقباس زا ناريا رد تشک شور یم افيا یمهم شقن زین یزرواشکرد .دنک
قحت نونکات تاقي
ز یداي مز رد هنيهب هني یزاس
گلا یو
فرصم یژرنا ميد مدنگ راک و
یيا فرصم نآ ماجنا هدش
تسا نآ زا یدادعت هب همادا رد هک یم هراشا اه
دوش .
Safa
& Tabatabaeefar (2002)
اب سررب یژرنا ی فرصم
ی رد
لوت دي بآ مدنگ ی د و مي هقطنم رد ،هواس
رد یژرنا تبسن
بآ مدنگ ار ی 11 / 1 ميد مدنگ رد و دصرد 77
دصرد
ندرک دروآرب د
. نينچمه ب نيرتشي یژرنا یفرصم مدنگ رد
بآ ی بآ هب طوبرم یراي
مدنگ رد و ميد
دوک هب طوبرم
ش یيايمي .دش شرازگ
Molaei et al (2009)
سررب هب ی
یژرنا مدنگ د مي لقا ناتسرهش هقطنم هس رد دي
ناتسا
سراف قطانم رد یژرنا تبسن .دنتخادرپ شورسخ
،نيري
ترت هب درکژد و هدس بي
467 / 1 ، 17 / 1 و 71 هب دصرد
هک دمآ تسد هداهن
یاه دوک یيايميش و
تخوس
ب نيرتشي فرصم یژرنا مهس ی
هس ره رد هقطنم
اراد ار
.دندوب
Taleghani (2011)
یياراک و یفرصم یژرنا زين
سدق ناتسآ عرازم یبآ و ميد مدنگ ديلوت رد یژرنا هعلاطم نيا جياتن .داد رارق یبايزرا دروم دهشم یوضر د ناشن یجورخ و یفرصم یدورو یژرنا رادقم هک دا هب بيترت هب یبآ مدنگ تعارز رد )مدنگ هناد( یديلوت
طسوتم روط 1151335
و 24311744 رد یرلاک وليک
درکلمع و هاک ،هناد یارب بيترت هب یژرنا یياراک و راتکه طسوتمروط هب )هاک و هناد عمج( کيژولويب 63
/ 2 ، 10 / 2
و 7 / 0 .دوب دصرد
Ajabshirchi (2011)
هعلاطم رد یا
ميد مدنگ لوصحم یژرنا یياراک ار روخلايس تشد رد ار
هداد یششوپ ليلحت شور زا هدافتسا اب یسررب دروم اه
.دندادرارق هک داد ناشن جياتن
مومس و دوک ،رذب یژرنا
هب ميد مدنگ رد یئايميش بيترت
اب 65 / 65 ، 36 و 41 / 30
فرصم مهس نيرتشيب دصرد ب ار یژرنا
دوخ ه صيصخت
دنداد . نينچمه زا لصاح جياتن
شور یششوپ ليلحت
هداد یياراک نيگنايم هک دوب نيا زا یکاح یژرنا یاه
یژرنا هس حوطس رد بيترت هب تشکريز هناگ
72 ، 17 و
67 تسا دصرد .
ب و یژرنا تسردان فرصم نيرتشي
هريخذ یژرنا لک زا مهس نيرتشيب نينچمه هب طوبرم یا
رذب ،دوک هداهن و
تخوس سپس و یيايميش مومس
.تسا یفرصم
Ghorbani et al (2011)
هب ليلحت
رنا و یداصتقا ژ
فرصم ی ی د مدنگ مي بآ و ی ناسارخ رد
لامش ی .دنتخادرپ رد زاين دروم یژرنا لک داد ناشن جياتن
ميد متسيس 2
/ 7530 متسيس تحت و راتکه رب لوژاگم
یرايبآ 6 / 30561 يدرگ دروآرب راتکه رب لوژاگم .د
Maleki et al (2013)
فرصم یياراک یبايزرا هب
یژرنا عارز ماظن موب ی
ا ناتسا رد مدنگ .دنتخادرپ ملاي
اتن جي م هک داد ناشن نازي
ژرنا ی فرصم ی مدنگ رد
17 / 27173 .تسا راتکه رب لوژاگم نينچمه
ب نيرتشي
م نازي ژرنا ی فرصم ی اهدوک هب طوبرم ی
ش یيايمي هب
نازيم 57 تسا دصرد لاح رد
ی رتمک هک ني ژرنا رادقم ی
هداهن هب طوبرم اه
ی ن یوري ش مومس و راک یيايمي
هب
ترت بي نازيم 40 / 76 راتکه رب لوژاگم (
5 / 4 )دصرد و
1 / 170 راتکه رب لوژاگم (
6 / 4 تسا )دصرد .
Fathi et al
(2018)
زين م نازي اراک و یژرنا فرصم یي
لوت یارب نآ دي
ا ناتسا لوادرچ ناتسرهش رد مدنگ ار ملاي
زا هدافتسا اب
ور درکي لحت لي ششوپ ی هداد سررب اه ی دندومن اتن . جي نيا
هعلاطم داد ناشن دوک و رذب ،تخوس یژرنا هک
هب هتزا
اب بيترت 07 ، 22 و 17 نايم رد ار مهس نيرتشيب دصرد
یژرنا لک نيگنايم .دنداد صاصتخا دوخ هب یدورو یاه
مدنگ ديلوت یارب یدورو یژرنا 74
/ 14352 لوژ اگم رب
،یجورخ یژرنا و راتکه 77
/ 51367 راتکه رب لوژاگم
یم و صلاخ ینف یياراک ،ینف یياراک نينچمه .دشاب ليلحت شور زا هدافتسا اب نازرواشک سايقم یياراک
هداد یششوپ ربارب بيترت هب اه
77 ، 71 و 71 دصرد
.دش شرازگ هک تسا نآ زا یکاح هدش ماجنا تاعلاطم یسررب
ا مدع مهم هلئسم هداد رد نانيمط
یجورخ و یدورو یاه
تاعلاطم رد هک تسا یدراوم زا )هدناتس و هداهن ريداقم(
تيساسح هب هجوت اب و هتفرگن رارق هجوت دروم هدش داي شور یششوپ ليلحت شور هلمج زا یياراک ليلحت یاه
هداد .دوش جياتن ريسفت رد یهارمگ ثعاب تسا نکمم اه
ئمطمان لماوع دوجو یترابع هب شيپ رد ن
ینيب
هب یاهرتماراپ همانرب رازبا زا عون نيا رد هتفر راک
یزير
عون نيا هب طوبرم جياتن رد ناوارف یمگردرس داجيا ثعاب لدم زا لئاسم زا یديدج لسن شياديپ ثعاب و هدش اه
هنيهب تسا هدش تيمتح مدع طيارش رد یزاس
Mardani Najafabadi et al, 2013( Abdeshahi et al,
2020;
شور زا هدافتسا اب یتاعلاطم ًاريخا نياربانب .)
هداد یششوپ ليلحت هب راوتسا یاه
نيرتاراک یياسانش
ميمصت یاهدحاو هتخادرپ تيعطق مدع طيارش رد یريگ
- یم اهنآ نايم زا هک دنا
تاعلاطم هب ناوت
Shokouhi et al,
2010; Mardani Najafabadi & Salarpour, 2015;
Mardani Najafabadi & Abdeshahi,2019
.دومن هراشا
هنيهب و یياراک یسررب فده اب رضاح هعلاطم یزاس
شلات درکيور اب یوخ ناتسرهش ميد مدنگ یژرنا فرصم لح هار هبساحم یارب زا یعيسو فيط یارب نکمم یاه
هنيهب هارمه هب قيقدريغ یاهرتماراپ اب فده عبات یزاس
ماجنا تيعطق مدع رب ینتبم لرتنک .دش
شور و داوم اه
صخاش يژرنا ياه کيدزن رايسب یژرنا و یزرواشک شخب نيب طابترا ناونع هب مه یزرواشک شخب هک یروط هب .تسا
یم بوسحم هدننک فرصم ناونع هب مه و هدننکديلوت -
یژرنا .دوش ود هب یزرواشک ديلوت یارب یفرصم یاه
ميقتسم یژرنا شخب ميقتسم ريغ یژرنا و1
2
یم ميسقت
.دنوش لاکشا زا یعيسو فيط ،ميقتسم یعارز یژرنا
یم هدافتسا هعرزم رد ميقتسم روطب هک تسا یژرنا .دوش
تخوس :لماش ميد مدنگ ديلوت رد یژرنا ميقتسم فرصم و لمح و نيمز ندرک هدامآ تهج( اهروتکارت زايندروم و )لقن یم یناسنا راک یورين .دشاب
فرصم نينچمه
رد یژرنا ميقتسمريغ وت
لماش ميد مدنگ ديل یژرنا :
یيايميش مومس و اهدوک لقن و لمح تهج یفرصم فلع نوچ شک
شک تفآ و اه رذب رد دوجوم یژرنا و اه
یم مدنگ ريذپديدجت یژرنا عبانم .دشاب
یورين :لماش 3
یلاح رد ،هناد و یناسنا راک هک
ريذپانديدجت یژرنا لماش4
نيشام يايميش داوم و دوک ،لزيد تخوس ،تلاآ ی
یم دنشاب (
Mousavi-Avval et al, 2011
فرصم رادقم .)
متسيس عون هب هتسب یژرنا ،لوصحم عون ،یزرواشک یاه
کاخ تايلمع تيهام ،کاخ عون یزاس هدامآ تهج یزرو
تايلمع ،یيايميش یاهدوک نازيم و عون ،رذب رتسب ( دشاب یم تشادرب و تشاک
Hormozi et al, 2013
.)
یژرنا لداعم داهن یاه
نيا رد هدش هتفرگ راکب هدناتس و ه
لودج رد هعلاطم 1
لداعم ريداقم .تسا هدش هداد ناشن
1. Direct energy
2. Indirct energy 3. Renewable energy 4. Non-renewable energy
راتکه ره هدش فرصم هداهن رادقم برض لصاح زا یژرنا رد دبت لماع یژرنا لي
اهنآ ،لودج قباطم .دش نييعت
راک یورين یارب یژرنا بيارض 76
/ 1 تلاآ نيشام ، 1
/ 62 لزيد تخوس و
51 / 36 که رد لوژاگم و هدش هبساحم رات
لودج رد دراوم رياس یارب هباشم روطب 1
هدش هداد ناشن
.تسا
لودج 1 - هداتس و هداهن یژرنا لداعم بيارض مدنگ لوصحم ديلوت رد اه
عبانم یژرنا لداعم
( دحاو رب لوژاگم
) دحاو هدناتس-هداهن
هداهن اه Ozkan et al(2004), Singh et
al(2002) 1/76 زور-رفن راک یورين
Erdal et al(2007), Singh et al(2002) 62/1 تعاس تلاآ نيشام
Erdal et al(2007), Singh et al(2002) 36/51 رتيل لزيد تخوس
یيايميش دوک Yilmaz et al(2005), Esengun et
al(2007) 12/00 مرگوليک تافسف
Yilmaz et al(2005), Esengun et
al(2007) 11/13 مرگوليک ميساتپ
Ozkan et al(2005), Demircan et
al(2006) 4/5 مرگوليک یناويح دوک
Singh et al(2002), Demircan et
al(2006) 124 مرگوليک یيايميش داوم
Ozkan et al(2004) 10/1 مرگوليک رذب
هدناتس اه
Ozkan et al(2004) 10/0 مرگوليک مدنگ
Ozkan et al(2004) 12/2 مرگوليک هاک
هب هجوت اب ژرنا لداعم
ی ( هداتس و هداهن لودج
1 )
یم یياراک هبساحم هب ناوت ژرنا فرصم
ی
، هرهب رو ی
ژرنا ،ی هرهب رو ی ن یوري ژرنا ،راک هژيو ی ژرنا و ی اخ صل
تخادرپ
( Khan & Singh G, 1996; Khan et al,
2004; Mandal et al, 2002; Singh et al, 1997 )
تبسن یياراک هطبار رد یژرنا 1
.تسا هدش صخشم
تبسن نيا صخاش
یارب ی داد ناشن یياراک نازيم ن ژرنا
ی
رد یديلوت دحاو زرواشک شخب
ی تسا هطبار رد . 1
لک ،
رب لوژاگم بسح رب ود ره هداهن و هدناتس یژرنا یم مرگوليک ( هلداعم رد هک اجنآزا نياربانب .دنشاب
1 )
اسکي تروصب جرخم و تروص رد لماوع دحاو
،هدوب ن
صخاش یژرنا یياراک اراد
ی دحاو هدوبن و قيرط نيا هب
یم یديلوت یاهدحاو عاونا یياراک هسياقم هب ناوت
.تخادرپ رادقم دوبهب
یعارز دحاو یژرنا یياراک صخاش
ینعم هب رد دوبهب فرصم
ژرنا .تسا یعارز دحاو نآ ی
( 1 )
هطبار 2 صخاش رگنايب هرهب
رو ی ژرنا یم ی نيا .دشاب
ینعم هب صخاش هب هدمآ تسد هب لوصحم رادقم تبسن
ژرنا هداهن ی رد
لوط لوت هرود هک هدوب یدي رتهب
ني
صخت صي ژرنا عبانم هدافتسا رد ار ی
ناشن یديلوت دحاو
یم .دهد
( 2 )
هطبار رد هژيو یژرنا صخاش اما 5
.تسا هدش هئارا
هرهب صخاش سکعرب یضاير ظاحل زا صخاش نيا یرو
یم یژرنا .دشاب
ب صخاش نيا رادقم هچره رتشي
دشاب
ب رگناي ب تفر رده رتشي
ژرنا ی .تسا
( 5 )
هرهب یرو ن یوري راک هطبار رد هک 0
ا هدش هئارا ،تس
هزادنا هب یريگ رادقم ا ژرن ی اتس ن هب هد تسد هدمآ رد ره
دحاو هب یژرنا ن یوري م هدش هدافتسا راک ی
دزادرپ
Kitani, 1999( .)
( 0 )
هطبار رد صلاخ یژرنا صخاش تياهن رد 3
صخشم
.تسا هدش ب صخاش نيا
رگناي ژرنا صلاخ ی
جورخ ی هب
ازا ی لوت دي ک کي مرگولي مدنگ م ی دشاب فنم . ی نيا ندوب
ددع هدنهد ناشن هزادنا هب هک تسا نآ
ا ی ژرنا هک ی ارب ی
لوت دي ک کي مرگولي مدنگ ژرنا ،هدش فرصم ی
لوت هدشن دي
تن رد و تسا هجي
د فنم تلاح ر ی
مدع صخاش نيا ندوب
ياراک ی ژرنا فرصم ی
.دراد دوجو
( 3 ) هداهن لک یژرنا -
هدناتس لک یژرنا صلاخ یژرنا=
هفرص نازيم حطس نييعت یارب یژرنا رد یيوج
هطبار تروصب یژرنا فرصم رد عرازم یدماراکان 6
دوش یم هبساحم
Mousavi-Avval et al, 2011(
:)
( 6 ) نازيم=
هفرص )%(یژرنا رد یيوج
هفرص یژرنا نازيم ميسقت لصاح صخاش نيا یيوج
هفرص .تسا یعقاو هداهن یژرنا رب فده هدش یژرنا یيوج
رگناشن رتلااب ريداقم .تسا ريغتم دص و رفص ريداقم نيب یديلوت دحاو رد هدافتسا دروم یژرنا هک تسا نآ .تسا اراکان تروصب لدم یششوپ ليلحت هداد
ه ا ) DEA 1(
شور زا یکي یبايزرا هنيمز رد دمآراک رايسب یاه
یششوپ ليلحت شور ،یزرواشک یاهدحاو یژرنا یياراک هداد ه ( تسا ا
Mardani Najafabadi & Taki, 2020
رد .)
هداد یششوپ ليلحت شور ،یلک تلاح یم ار اه
ود هب ناوت
( سايقم هب تبسن تباث هدزاب تروص هدزاب و )CRS
ريغتم ( سايقم هب تبسن لدم .درک ميسقت )VRS
CRS
هنوگب ار یياراک ،سايقم هب تبسن تباث هدزاب ضرف اب یا
1. Data Envelopment Analysis
یم هئارا هدنريگرب رد هک دنک ینعي صلاخ ینف یياراک ی
هفرص زا یشان یياراک و تيريدم زا یشان یياراک یيوج
( دشاب هاگنب کي سايقم
Ohadi et al, 2015
یلک مرف .)
شور کيور ابCRS
هداهن در هطبار تروص هب ارگ 1
.تسا
0 1
1
1 1
1
0 0
s
r ro
r m
i io i
s s
r rj i ij
r r
r i
Max u y ,
subject to x ,
u y x , j, u , r , i.
( 1 )
وگلا نيا یاهريغتم
1 u Rs 1 و
Rm
.دنتسه
i
و
ur
یدورو یاه نزو هب طوبرم بيترت هب
یجورخ و i .دنتسه r
0
یرترب زا لصاح یياراک
یدورو یجورخ و اه هدنريگ ميمصت دحاو یاه
اب o
یوگلا رد فده عبات ندومن رثکادح زا هدافتسا 1
اب و
( تسا ینزو یاه ريغتم هب هجوت
Mardani Najafabadi
et al, 2019
.)
یلئوک قيقحت جياتن ساسا رب ناراکمه و2
لاس رد 1777
سايقم هب تباث هدزاب لدم
(CRS)
یارب بسانم یلدم
یم لمع هنيهب سايقم رد نازرواشک هک تسا یعقاوم -
رد .)تدم دنلب طسوتم هنيزه حطسم تمسق( دننک تيدودحم ،صقان تباقر دننام لماوع زا یضعب هک یلاح -
تفآ زورب ،اوه و بآ یناهگان رييغت ،یلام یاه رياظن و اه
ا نکمم نآ رد ،یزرواشک دحاو کي هک دوش ببس تس
یارب دنکن تيلاعف یداصتقا هنيهب تعسو و هزادنا عفر
لکشم نيا رکناب
و ناراکمه لدم هدزاب ريغتم هب سايقم
(VRS)
یفرعم ار ( دندومن
Ahmad and Jun, 2015;
Despotis et al, 2006
.) تسا یفاک ،سايقم یياراک یارب
ريغتم هک
(w)
دودحم پچ تمس هب فده عبات و مود تي
یوگلا 1 رد نازرواشک تراهم یسررب یارب .ددرگ هفاضا
یم هدافتسا صلاخ ینف یياراک زا ،یديلوت روما .دوش
یم ،یياراک عون نيا هبساحم یارب یياراک ميسقت زا ناوت
دومن هدافتسا سايقم یياراک هب ینف هک هچنآ هب هجوت اب .
هداد یششوپ ليلحت شور دش ثحب رازبا اه
دنمتردق ی
هزادنا یارب هداهن هک یتقو تسا یياراک یريگ
و اه
هدناتس یعقاو یايند رد هک یياجنآ زا .دنتسه یعطق اه
2. Coelli
هداهن زا یخرب هدناتس و اه
دنتسه قيقدريغ و مهبم اه
( درادن دوجو شور نيا زا هدافتسا ناکما
Ohadi et al,
ورو ريداقم رد تيمتح مدع و ماهبا هب هجوت اب .)2018
ید
(
xij
یجورخ و ) (
yrj
) نتفرگ رظن رد ضرف اب و
هعومجم هک هدنريگ ميمصت یاهدحاو زا یا
x
Jj
و
y
Jj
هب
هعومجم بيترت هداهن شزرا هب طوبرم یاه
هدناتس و اه -
او نيا یارب مهبم یاه یم ،تسا اهدح
فيرعت هب ناوت
یاهرتماراپ
x
j
و
y
j
لصاوف نيب یشزرا هک تخادرپ
دودحم
0
, Jjx 0 و
, Jjy دنراد
(
Mardani
Najafabadi & Abdeshahi, 2019
،اهرتماراپ نيا شقن .)
یزاسراوتسا لدم
طيارش زا یشان تارييغت ربارب ردDEA
هداد رد تيمتح مدع یم یجورخ و یدورو یاه
دشاب
(
Mardani Najafabadi et al, 2013
لدم یمومع مرف .)
هطبار تروص هبRDEA
7 ( دوش یم هتشاگن
Shokouhi -
et al, 2010
.)
1
1
1 1
1
0 1
s
U y
p r rp p
r m
L x
i iP p
i
s m
L U y x
r rj i ij j j
r i
p
Max u y ,
s .t x ,
u y x j p,
.
( 7 )
هطبار رد 7
ريغتم ود
y y
j( y , j )
و
x x
j( x , j )
لدم رد نانيمطا مدع طيارش لامعا تهج لوادتمDEA
زا ريغتم ود نيا رگيد ترابع هب .دنا هدش فيرعت تيدودحم و هدرک تظفاحم تيمتح مدع لباقم رد اه
هب
یم کمک اهنآ ناکما تروص هب هک دننک
.دننامب یقاب ريذپ
ريغتم رگا
y
Cj
و
x
Cj
طباور تروص هب بيترت هب 7
و 14
:دنوش فيرعت ( 7
)
y y y y y y y y y y
j j j j j j j j j j
C S t S J , S ,t J / S
( 11
)
y x x x x x x x x x
j j j j j j j j j j
C S t S J , S ,t J / S
ورو ريداقم رگا رگيد فرط زا هب ار یجورخ و ید
هزاب تروص
،یا
L U
ij ij ij
x x , x
و
L U
ij ij ij
y y , y
یم ،دومن فيرعت ريغتم ود ناوت
x
j
و
y
j
هب بيترت هب ار
طباور تروص 11
و 12 :تشون (
11
)
yj yj yj y j
y y U L y y U L
j j y r rj rj rj rj t t j t j
j r s
max
( y , ) u y y u y y
C
( 12
)
xj xj xj x j
x x U L x x U L
j j x r rj rj rj rj t t j t j
j r s
max
( x , ) u x x u x x
C
هطبار نياربانب 7
یطخريغ تاريثات اب هک تسا نکمم
تسدب قوف طباور زا هک یهجوت لباق هتکن .دوش هجاوم یم رگا هک تسا نيا ديآ
0
x
Jj
و
0
y
Jj
ود هجيتن رد
ريغتم
y y
j( y , j )
و
x x
j( x , j )
رارق رفص یواسم
یم تسد زا ار دوخ تيصاخ و هتفرگ نيا هجيتن .دنهد
تيدودحم و فده عباوت یواست رما یاه
طباور و8 لدم یواست نآ موهفم و هدوب7 یاه
RDEA
هنانيبشوخ تلاح یم IDEA
،هباشم روط هب .دشاب
رگا
x x
j j
J J
و
y y
j j
J J
نآ هاگ
1
s y y U L
j j r rj rj
r
( y , ) u ( y y )
1
s x x U L
j j r rj rj
r
( x , ) u ( x x )
هنانيبدب تلاح نيرت
حوطس اب نياربانب .دش دهاوخ روصتم لدم جياتن یارب توافتم
x
j
و
y
j
یم ، یراوتسا زا فطعنم جنر کي ناوت
لدم لتخم حوطس لباقم رد ار REDA
زا تظافح ف
لدم ،تياهن رد .درک هبرجت هنيهب یاه خساپ ارRDEA
یم همانرب لدم تروص هب ناوت هئارا ريز یطخريغ یزير
:درک ( 15 )
1 1
1 1
1 1 1 1
1
0
s s
U y
p r rp p p rp
r r
m m
L x
i ip p p ip
i i
s m s m
L U
r rj i ij j j rj ij
r i r i
U
j rj r rj
Max u y z p ,
s.t x z q
u y x z P q j p, z p u ( y
L rj
U L
j ij i ij ij
p
i r
j ij rj
y ), r,j z q (x x ), i ,j 1,
,u , i,r z ,q ,p 0, i,j,r
یاهرتماراپ یارب
j
یتوافتم ريداقم و دراد دوجو
یم هبساحم تروص نيا هب لامتحا رثکادح یارب هک دوش
تيدودحم فارحنا دوخ نارک زا ماj
(
pj
تسا یفاک )
هلداعم اب یواسم لقادح رتماراپ نيا هک 10
دشاب
(
Bertsimas & Sim, 2004
:)
1 1 1
j ( p ) nj
( 10 )
نآ رد هک ،
درادناتسا یسواگ ريغتم یعمجت عيزوت
و یارب .تسا تيدودحم ره رد تيمتح مدع عبانم n
رگا لاثم 34
= و n
43 / 4
=
pj
ربارب رتماراپ نيا دشاب
37 / 12 .دوب دهاوخ مدنگ ،هعلاطم نيا یرامآ هعماج ناتسرهش ميد ناراک
یم یوخ هداد .دنشاب همانشسرپ ليمکت اب زاين دروم یاه
زا هدافتسا و یرامآ هعماج نتفرگ رظن رد اب نازرواشک زا هنومن شور لاس رد هداس یفداصت یريگ
1577 لصاح
و زميج هعلاطم زا هنومن مجح نييعت تهج .دش ( ناراکمه
Bartlett, 2001
هداد یارب ) هداد( هتسويپ یاه
-
هزادنا لباق یاه نانآ هعلاطم رد .دش هدافتسا )یريگ
و هتسويپ یاهريغتم یارب و هدش ليدعت نارکوک لومرف هقبط ش ليدعت ازجم روط هب هدش یدنب یروطب ؛تسا هد
-
هطبار زا هدافتسا اب ادتبا هک 13
هيلوا هنومن مجح
هطبار زا هدافتسا اب نآ زا سپ و هدش هبساحم 16
نيا
یم حلاصا هنومن مجح .ددرگ
2 2
0 2
2
1 1 1
Z pq n d
Z pq
N d
)13(
0
0 1
1
n n
n N
)16(
نآ رد هک
n0
،هيلوا هنومن مجح هنومن مجح n
،هدش ليدعت ،یرامآ هنومن مجح N
هابتشا d
لاومعم(زاجم 43
/ 4 ،) حطس اب لامرن ريغتم رادقم Z
نانيمطا 1
p ، رظن دروم تفص زا یرادروخرب تبسن
q و یم رظن دروم تفص زا یرادروخرب مدع تبسن یرامآ هعماج مجح هب هجوت اب .دنشاب
دودح رد(
1520 )
هنومن کي 172
.دش باختنا یسررب تهج یيات و هيزجت
ليلحت دروآرب هب طوبرم تابساحم و یرامآ یاه
صخاش یژرنا یاه رازفا مرن رد یلک روطب
Excel
و
شور زا هدافتسا اب یياراک دروآرب رازفا مرن طسوتRDEA
یربج ليلحت .تفريذپ ماجناGAMS
هتفای ثحب و اه
هداهن فرصم ريداقم هب طوبرم جياتن هدناتس و اه
و اه
لودج رد اهنآ یژرنا لداعم 2
.تسا هدش هداد ناشن
هداهن فرصم طسوتم یورين لماش اه
تلاآ نيشام و راک
بيترت هب 110
و 03 / 03 دوک یارب و راتکه رد تعاس
)ميساتپ و تافسف :لماش( یيايميش 77
/ 105 رد مرگوليک
هداهن رياس یارب هباشم روطب و راتکه .تسا هدش هئارا اه
هاک و مدنگ هناد یارب هنلااس درکلمع طسوتم ،نينچمه بيترت هب 64 / 1100 و 11 / 1173 رنا لک .دش هبساحم یژ
هداهن 46 / 24151 نيرتشيب هک هدوب راتکه رد لوژاگم
( لزيد تخوس هب طوبرم بيترت هب نآ مهس 12
/ 37
% و )
( رذب 04 / 13
% ( تلاآ نيشام و ) 13
/ 10
% یم ) لک .دشاب
زين هدناتس یژرنا 02
/ 01766 تسدب راتکه رد لوژاگم
نامه .دمآ یم هظحلام هک روط
نيرتمک یناويح دوک دوش
ود رد یژرنا فرصم هداد صاصتخا دوخ هب ار یديلوت هر
.تسا هعلاطم جياتن فلاخ رب جياتن نيا
Ajabshirchi et
al (2011)
فرصم نيرتشيب هک هدوب یژرنا
ديلوت رد
هداهن یارب ار ميد مدنگ یيايميش مومس و دوک ،رذب یاه
هب بيترت ريداقم اب 65
/ 65 و 36 و 46 / 30 تسدب
هعلاطم رد نينچمه .دندروآ
Shahan et al (2008)
یيايميش دوک هب طوبرم یژرنا فرصم مهس نيرتشيب 17 / 51
% لزيد تخوس و 47
/ 26
% یياراک نييعت رد
دصرد نيرتشيب .دش هبساحم ليبدرا ناتسا رد مدنگ هعلاطم جياتن رد یژرنا فرصم
Ghorbani et al (2011)
زين تفريذپ ماجنا مدنگ یارب یلامش ناسارخ رد هک س فرصم هب طوبرم لزيد تخو
03
% .تسا هدوب